Tóm tắt

Người anh coi thương cô em gái Kiều Phương nên đặt tên là Mèo vì mặt cô bé hay bị bôi bẩn lem luốc. Một hôm, người anh thấy em gái tự chế ra màu vẽ. Khi tài năng hội hoạ được phát hiện và khẳng định, Kiều Phương được cả nhà yêu mến và quan tâm. Người anh cảm thấy mình bất tài và ruồng bỏ. Lén xem những bức tranh em gái vẽ, cậu ta phải công nhận là đẹp. Được sự giới thiệu của hoạ sĩ Tiến Lê, cô bé được tham gia cuộc thi vẽ quốc tế thiếu nhi và được giải nhất với bức tranh “anh trai tôi”. Đứng trước bức tranh, cảm giác của người anh chuyển từ ngỡ ngàng sang hãnh diện, sau đó là xấu hổ. Cậu nhận ra những điều đáng chê trách của mình cùng với tâm hồn trong sáng và lòng nhân hậu đáng quý của em gái.

Bố cục

Có thể chia văn bản thành 3 phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến ... phát huy tài năng): Cô bé Kiều Phương được phát hiện là có tài năng hội họa.

- Phần 2 (Tiếp theo đến …muốn cả anh cùng đi nhận giải): Sự thay đổi trong tình cảm của người anh đối với nhân vật Kiều Phương.

- Phần 3 (Còn lại): Người anh nhận ra những nhược điểm của mình và tình cảm trong trẻo, nhân hậu của em gái.

Nội dung chính

Qua câu chuyện về người anh và cô em gái có tài năng hội họa, truyện “Bức tranh của em gái tôi” cho thấy: Tình cảm trong sáng, hồn nhiên và lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình

Chuẩn bị 

- Truyện ngắn là tác phẩm văn xuôi cỡ nhỏ, ít nhân vật, ít sự việc phức tạp,… Chi tiết và lời văn trong truyện rất cô đọng.

- Khi đọc truyện ngắn:

+ Truyện kể về việc người em gái có tài năng hội họa đi dự thi bằng tác phẩm vẽ người anh trai của mình đã đạt giải nhất. Thời gian xảy ra trại thi vẽ quốc tế và địa điểm xảy ra câu chuyện là gian phòng triển lãm tranh, ở nhà.

+ Truyện có những nhân vật: Tôi, em gái tôi – Kiều Phương, bố mẹ, chú Tiến Lê. Nhân vật chính gồm:

Ÿ Tôi: ban đầu khó chịu, xem thường những hành động nghịch ngợm của em gái → khi mọi người phát hiện tài năng của em gái thì tự ti, ghen tị, nhỏ nhen → khi đứng trước bức chân dung thì xấu hổ, trung thực nhận ra hạn chế của bản thân.

Ÿ Kiều Phương: hay lục lọi đồ, thường bôi bẩn lên mặt; có sở thích vẽ tranh và kiên trì theo đuổi đam mê; luôn yêu thương và muốn gần gũi với anh trai; nhân hậu, vị tha và tình cảm trong sáng.

+ Truyện kể theo ngôi kể thứ nhất và có tác dụng trong việc tạo độ tin cậy nơi người đọc, diễn tả được chân thực cảm xúc của nhân vật “tôi”.

+ Truyện nêu lên vấn đề mặc cảm, tự ti trước thành công hay tài năng của người khác. Vấn đề ấy có liên quan đến cuộc sống hiện nay khi mà mọi người cứ liên tục so sánh lẫn nhau nhằm tự dìm bản thân mình xuống chứ không phải là để nhận ra sự thiếu xót để tiếp tục phát triển. Và cá nhân em cảm thấy bản thân cần thay đổi, cần vượt qua sự tự ti đó để khiến mình trở nên tốt hơn.

- Đọc trước truyện Bức tranh của em gái tôi; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Tạ Duy Anh:

+ Nhà văn Tạ Duy Anh sinh ngày 09 tháng 09 năm 1959.

+ Tên khai sinh là Tạ Viết Đăng với các bút danh khác nhau: Lão Tạ, Chu Quý, Bình Tâm,…

+ Quê quán: Hoàng Diệu, Chương Mĩ, Hà Tây…

+ Hiện tại ông là hội viên hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1993 và công tác tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn.

+ Ông là cây bút trẻ trong thời kì đổi mới.

+ Tác phẩm chính: Bức tranh của em gái tôi, Dưới bàn tay vô hình, Vó ngựa trở về,…

+ Giải thưởng: Giải nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên Tiền phong cho câu truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi,…

Đọc hiểu

Trong khi đọc

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc gì?

Trả lời: Từ nhan đề Bức tranh của em gái tôi và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc sự việc xảy liên quan tới bức tranh mà cô em gái vẽ.

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Người kể câu chuyện ở ngôi nào? Kể về ai?

Trả lời: Người kể câu chuyện ở ngôi thứ nhất. Kể về người em gái – Kiều Phương – Mèo.

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Tại sao nhân vật “tôi” lại bí mật theo dõi em gái?

Trả lời: Nhân vật “tôi” bí mật theo dõi em gái vì phát hiện ra em gái đang nhào một thứ bột gì đó đen sì, trông rất sợ, thỉnh thoảng lại bôi ra cổ tay – thuốc vẽ.

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Phần 2 giúp người đọc hiểu ra điều gì?

Trả lời: Phần 2 giúp người đọc hiểu ra được tài năng hội họa của cô em gái.

Câu hỏi trang 68 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Chú ý sự thay đổi của nhân vật “tôi” qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3.

Trả lời: Sự thay đổi của nhân vật “tôi” qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3: Từ khó chịu, xem thường những hành động nghịch ngợm của em gái chuyển sang tự ti, ghen tị tài năng, nhỏ nhen gắt lên với mọi lỗi nhỏ của em gái, thường xuyên xem trộm tranh.

Câu hỏi trang 68 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Sự việc nào trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn? Hấp dẫn ở chỗ nào?

Trả lời: Sự việc cô bé đi thi đạt giải nhất trong cuộc thi quốc tế trong phần 4 đã làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn. Hấp dẫn ở chỗ cô bé nhất quyết phải có anh trai cùng đi nhận giải.

Câu hỏi trang 69 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Chú bé trong bức tranh được miêu tả như thế nào?

Trả lời: Chú bé trong bức tranh đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ. Sự suy tư và mơ mộng toát ra từ cặp mắt, tư thế ngồi của mình. Và đó chính là nhân vật “tôi”.

Câu hỏi trang 69 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Chú ý sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi”.

Trả lời: Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi”: giật sững người, ngỡ ngàng → hãnh diện → xấu hổ.

Sau khi đọc

Câu 1 trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Truyện kể về việc gì? Hãy tóm tắt nội dung câu chuyện trong khoảng 8 – 10 dòng.

Trả lời: Truyện kể về việc người anh trai có cô em gái tên là Kiều Phương có tài năng hội họa tiềm ẩn. Do cô bẻ hay bôi bẩn nên anh trai đã đặt biệt danh là Mèo. Người anh trai tưởng cô bé chỉ chế tạo thuốc vẽ nghịch chơi. Nhưng không ngờ, nhờ chú Tiến Lê phát hiện ra, cả nhà mới biết đến tài năng hội họa của Kiều phương. Kể từ đó, người anh trở nên ghen tị, xa cách với em gái những vẫn xem trộm tranh và thở dài. Qua lời giới thiệu của chú Tiến Lê, Mèo quyết định tham dự trại thi vẽ và giành được giải nhất. Khi người anh đến buổi trao giải, cậu mới ngỡ ngàng người trong tranh chính là mình. Từ đó cậu nhận ra được khiếm khuyết của bản thân.

Câu 2 trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Hãy nêu ra một số chi tiết trong văn bản để thấy sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiều Phương).

Trả lời: Một số chi tiết trong văn bản thể hiện sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiều Phương):

- Người em rất hay lục lọi các đồ vật khiến người anh khó chịu vì các đồ không được để yên.

- Nó lao vào ôm cổ tôi nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra.

- Người em hiền từ, nhân hậu, dễ tha thứ khi vẽ tranh về anh mình trong khi anh trai gắt gỏng, cau có với em gái.

Câu 3 trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động, còn nhân vật người anh thường được tác giả chú ý miêu tả tâm trạng. Hãy chỉ ra các chi tiết cụ thể để làm sáng tỏ điều đó. Ngôi kể có liên quan gì đến cách miêu tả hai nhân vật đó?

Trả lời: - Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động:

+ Vui vẻ chấp nhận cái tên anh trai đặt và còn dùng xưng hô với bạn bè.

+ Hay lục lọi các đồ vật.

+ Chế tạo thuốc vẽ, đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào một cái lọ, rồi vui vẻ vừa làm vừa hát.

+ Khuôn mặt lúc nào cũng lem nhem, bị quát thì xịu xuống, miệng dẩu ra.

+ Trước khi đi thi, cô bé cứ hay xét nét người anh.

+ Khi nhận tin giải nhất, lao vào ôm cổ anh trai và đòi anh trai đi nhận giải cùng.

+ Bức tranh đạt giải nhất là cô vẽ người anh trai của mình.

- Nhân vật người anh thường được chú ý miêu tả tâm trạng:

+ Khó chịu trước những hành động nghịch bẩn, lục lọi của Kiều Phương.

+ Kể từ khi mọi người phát hiện ra tài năng của Mèo, tôi luôn cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài, chỉ muốn gục đầu xuống khóc.

+ Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thể thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.

+ Tôi từng thấy nó rất ngộ với vẻ mặt ấy. Nhưng đấy là trước kia. Bây giờ, tôi cảm thấy nó như chọc tức tôi…

+ Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ.

- Ngôi kể cho chúng ta thấy được sự quan sát tinh tế, từng tí một những hành động của em gái mình và bộc lộ rõ cảm xúc một cách chân thực của người anh trai khi thấy những hành động đó.

Câu 4 trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Đọc phần 5 và trả lời các câu hỏi:

a) Tại sao người anh “muốn khóc quá”?

b) Câu nói “Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!” cho em hiểu gì về người anh?

c) Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?

Trả lời: 

a) Người anh “muốn khóc quá” vì cậu ngỡ ngàng trước những tình cảm của người em dành cho mình, trong khi bản thân thì cáu kỉnh, ghen tị, tự ti, mặc cảm. Cậu cảm thấy bản thân không xứng với tình cảm mà em dành cho mình.

b) Câu nói “Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!” cho em thấy người anh đã nhận ra những hành động, suy nghĩ trước đây của mình là vô lí, sai trái, cảm thấy tình cảm của em dành cho mình quá lớn.

c) Điều đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện là bức tranh mà Kiều Phương vẽ anh trai mình. Khi nhìn bức tranh đó, người anh trai mới vỡ lẽ, thấy xấu hổ vì những hành động mình đã làm.

Câu 5 trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì...”. Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những gì? Điều đó thể hiện tâm trạng như thế nào của người anh? Em đã từng có tâm trạng ấy chưa?

Trả lời: Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những suy nghĩ xấu về em gái mình, những cư xử khó chịu, hạnh họe với em gái. Điều đó thể hiện tâm trạng của người anh là sự xấu hổ, hối hận về bản thân. Em đã từng có tâm trạng ấy khi suy nghĩ xấu về những người có hành động tốt với mình mà em lại hiểu nhầm họ.

Câu 6 trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi điều gì? Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người như thế nào?

Trả lời: Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi cách ứng xử nhân hậu, yêu thương giữa con người với con người. Tránh để sự ghen ghét, đố kị lên quá mức mà không nhận ra sự thiếu xót của bản thân mà bù đắp. Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người trong việc phát triển bản thân. Thay vì lòng ích kỉ, chỉ biết đố kị với người khác mà không chịu học tập, thay đổi bản thân.

Chuẩn bị

Xem lại phản Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc truyện ngắn, các em cần chủ ý:

+ Truyện kể về việc gì? Thời gian và địa điểm xảy ra câu chuyện?

+ Truyện có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Nhân vật chính là người thế nào?

+ Truyện kể theo ngôi kế thứ mấy và tác dụng của ngôi kế ấy?

+ Truyện nêu lên vấn đề gì? Vấn để ấy có liên quan đến cuộc sống hiện nay và cá nhân em như thế nào?

- Đọc trước truyện Bức tranh của em gái tôi: tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Tạ Duy Anh.

Bài làm:

+ Truyện kể về: người anh và cô em gái có tài hội họa, lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình.

+ Truyện có những nhân vật: người anh, em gái, mẹ. Nhân vật chính trong truyện là người anh. Người anh đố kị với tài năng của em gái, tự ti bản thân và thấy hối hận trước những gì mình đã làm

+ Truyện làm theo ngôi thứ nhất. Việc lựa chọn ngôi kể như vậy rất thích hợp với chủ đề, hơn nữa để cho sự hối hận được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn.

+ Vấn đề nêu lên vấn đề có liên quan đến cuộc sống hiện nay và cá nhân: Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Không nên đố kị, ghen ghét trước tài năng của người khác mà cần phải biết vượt qua tất cả những mặc cảm, tự ti để vượt qua chính mình.

+ Tìm hiểu về tác giả Tạ Duy Anh:

• Tạ Duy Anh sinh năm 1959. Quê ông ở thôn Cổ Hiền, xã Hoàng Việt, huyện Chương Mỹ, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông từng làm cán bộ giám sát chất lượng bê tông ở Nhà máy thủy điện Hòa Bình, trung sĩ bộ binh ở Lào Cai. Sau đó Tạ Duy Anh tham gia học ở Trường viết văn Nguyễn Du. Trải qua 4 năm học, ông đỗ đầu và được giữ lại làm giảng viên.
• Trong 20 năm cầm bút, Tạ Duy Anh đã xuất bản sáu tiểu thuyết và hàng chục tập truyện ngắn, tản văn, truyện thiếu nhi…
  
• Tạ Duy Anh được đánh giá là một cây bút sung sức, trung thực với nhiều tìm tòi đổi mới. “Tạ Duy Anh không lúc nào không nghĩ về sự “thay đổi”, thay đổi để tiếp tục sáng tạo, dù có gặp những sự bài xích đi chăng nữa, để rồi mỗi cuốn sách lại có một cuộc đời riêng có với cách cấu trúc và ngôn ngữ của mình”

Đọc hiểu

* Câu hỏi giữa bài

Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc gì?

Người kể câu chuyện ở ngôi nào? Kể với ai?

Tại sao nhân vật tôi lại bí mật theo dõi em gái?

Chú ý sự thay đổi của nhân vật " tôi" qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3

Sự việc nào trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn? Hấp dẫn ở chỗ nào?

Chú bé trong bức tranh được miêu tả như thế nào?

Chú ý sự thay đổi tâm trạng của nhân vật " tôi"

Bài làm:

Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về bức tranh của người em gái

Ngôi kể thứ nhất xưng tôi

Nhân vật tôi lại bí mật theo dõi em gái vì tôi nhận ra em gái tôi đang chế tạo thuốc vẽ.

Sự thay đổi của nhân vật " tôi" qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3:

+ Cảm thấy mình bất tài nên bị đầy ra ngoài

+ Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì

+ Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó và tôi gắt um lên.

Sự việc trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn. Hấp dẫn ở:

+ Bé Phương tham gia trại thì vẽ quốc tế

+ Với chủ đề:" cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu" người em được trao giải nhất.

+ Em muốn cả anh trai cùng em đi nhận giải

+ Thật bất ngờ, bức tranh mà người em chính là vẽ người anh khiến người anh sững sờ

Chú bé trong bức tranh được miêu tả: một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ. Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất thơ mộng nữa.

Sự thay đổi  tâm trạng của nhân vật " tôi":  ngỡ ngàng rồi đến hãng diện rồi xấu hổ.

* Câu hỏi cuối bài:

1. Truyện kể về việc gì? Hãy tóm tất nội dung câu chuyện trong khoảng 8- 10 dòng.
2. Hãy nêu ra một số chi tiết trong văn bản để thấy sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiểu Phương).
3. Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động, còn nhân vật người anh thường được tác giả chú ý miêu tả tâm trạng. Hãy chỉ ra các chi tiết cụ thể để làm sáng tổ điều đó. Ngôi kể có liên quan gì đến cách miêu tả hai nhân vật đó?
4. Đọc phần 5 và trả lời các câu hỏi:

a) Tại sao người anh “muốn khóc quá”?

b) Câu nói "Không phải con đâu. Đẩy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu gì về người anh?

c) Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?

5, Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miễn vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...". Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những gì? Điều đó thể hiện tâm trạng như thế nào của người anh? Em đã từng có tâm trạng ấy chưa?

6, Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi điều gì? Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người như thế nào?

Bài làm:

1. Câu chuyện kể về người anh và cô em gái có tài hội họa - Kiều Phương. Cô em gái Kiều Phương có năng khiếu hội họa tiềm ẩn. Người anh trai đặt biệt hiệu cho cô bé là Mèo. Nhờ bé Quỳnh mà chú Tiến Lê- họa sĩ, phát hiện ra Kiều Phương có tài năng hội họa. Cả nhà đều vui mừng duy chỉ có người anh trai ghen tị, mặc cảm và luôn tìm cách xa lánh em gái. Trong một lần khi em gái đạt giải nhất trong kì thi vẽ tranh với bức tranh anh trai tôi, người anh mới nhận ra tấm lòng nhân hậu của em và tự thấy xấu hổ, hối hận về mình.

2. 

Về Kiều Phương: là một cố bé hiền từ, có tấm lòng nhân hậu và đầy mặc cảm. Tuy có hơi tinh nghịch nhưng Kiêu Phương cũng là một cô bé dễ tha thứ cho mọi người

Về anh trai của Kiều Phương: là một người hay gắt gỏng, cau có và khó chịu với Kiều Phương. Mặc dù vậy, nhưng người anh cuối cùng cũng hiểu ra mặt xấu của mình

3. Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động:

+ Sau khi có vẻ đã hài lòng, nó lôi trong túi ra ba bốn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xong lục,... đều do nó tự chế.

+ Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào trong một cái lọ còn bỏ không. 

+ Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi:" Em muốn cả anh cùng đi nhận giải"

Ngôi kể: rất thích hợp với chủ đề, hơn nữa để cho sự hối hận được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn.

4.

Người anh muốn khóc vì cậu cảm thấy ân hận trước những hành động của mình khi nhìn thấy người anh

b. Câu nói "Không phải con đâu. Đẩy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu rằng thực ra bản chất của người anh không xấu, người anh cảm nhận được tâm hồn và lòng nhân hậu của người em, nhận thấy tình cảm của em gái dành cho mình và từ đó thấy bản thân mình thấy xấu

Điều bất ngờ chính là từ bức tranh của người em gái, về tình cảm của người em dành cho anh, và sự xấu hổ của người anh lúc này

5.

Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miễn vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...".

Nội dung của dấu ba chấm: Vậy mà dưới mắt tôi thì lại đối xử với em ấy không ra gì

Dấu 3 chấm ở đây thể hiện sự nghẹn ngào, không nói lên lời của người anh.

Em đã từng có tâm trạng ấy rồi

6. Tác phẩm có ý nghĩa giáo dục nhân cách gợi ra những điều sâu sắc về mối quan hệ, thái độ, cách ứng xử giữa người này với người khác trong cuộc sống hàng ngày. Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Không nên đố kị, ghen ghét trước tài năng của người khác mà cần phải biết vượt qua tất cả những mặc cảm, tự ti để vượt qua chính mình.

1. Chuẩn bị - Soạn bài Bức tranh của em gái tôi sách Cánh Diều

(SGK trang 66 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều)

Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc truyện ngắn, các em cần chú ý:

+ Truyện kể về việc gì? Thời gian và địa điểm xảy ra câu chuyện?

+ Truyện có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Nhân vật chính là người thế nào?

+ Truyện kể theo ngôi kế thứ mấy và tác dụng của ngôi kế ấy?

+ Truyện nêu lên vấn đề gì? Vấn để ấy có liên quan đến cuộc sống hiện nay và cá nhân em như thế nào?

- Đọc trước truyện Bức tranh của em gái tôi: tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Tạ Duy Anh.

Gợi ý:

- Truyện kể về: người anh và cô em gái có tài hội họa, lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình.

- Truyện có những nhân vật: người anh, em gái, mẹ. Nhân vật chính trong truyện là người anh. Người anh đố kị với tài năng của em gái, tự ti bản thân và thấy hối hận trước những gì mình đã làm

- Truyện làm theo ngôi thứ nhất. Việc lựa chọn ngôi kể như vậy rất thích hợp với chủ đề, hơn nữa để cho sự hối hận được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn.

- Truyện nêu lên vấn đề về tính đố kị, ích kỉ của một bộ phận người dân trong xã hội. Vấn đề nêu lên có liên quan đến cuộc sống hiện nay và cá nhân em giúp cho mọi người hiểu: Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Không nên đố kị, ghen ghét trước tài năng của người khác mà cần phải biết vượt qua tất cả những mặc cảm, tự ti để vượt qua chính mình.

- Tác giả Tạ Duy Anh:

• Tạ Duy Anh sinh năm 1959, quê ở thôn Cổ Hiền, xã Hoàng Việt, huyện Chương Mỹ, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông từng làm cán bộ giám sát chất lượng bê tông ở Nhà máy thủy điện Hòa Bình, trung sĩ bộ binh ở Lào Cai. Sau đó Tạ Duy Anh tham gia học ở Trường viết văn Nguyễn Du. Trải qua 4 năm học, ông đỗ đầu và được giữ lại làm giảng viên.
• Trong 20 năm cầm bút, Tạ Duy Anh đã xuất bản sáu tiểu thuyết và hàng chục tập truyện ngắn, tản văn, truyện thiếu nhi…
• Tạ Duy Anh được đánh giá là một cây bút sung sức, trung thực với nhiều tìm tòi đổi mới. “Tạ Duy Anh không lúc nào không nghĩ về sự “thay đổi”, thay đổi để tiếp tục sáng tạo, dù có gặp những sự bài xích đi chăng nữa, để rồi mỗi cuốn sách lại có một cuộc đời riêng có với cách cấu trúc và ngôn ngữ của mình”

2. Đọc hiểu - Soạn bài Bức tranh của em gái tôi sách Cánh Diều

*Câu hỏi giữa bài

Câu 1 trang 67 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc gì?

Gợi ý:

- Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về bức tranh của người em gái

Câu 2 trang 67 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Người kể câu chuyện ở ngôi nào? Kể với ai?

Gợi ý:

- Người kể kể câu chuyện ở ngôi thứ nhất (người kể xưng tôi)

- Câu chuyện được kể lại với người nghe cũng giống như một lời tâm sự của nhân vật anh.

Câu 3 trang 67 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Tại sao nhân vật "tôi" lại bí mật theo dõi em gái?

Gợi ý:

- Nhân vật "tôi" lại bí mật theo dõi em gái vì nhân vật "tôi" nhận ra em gái đang chế tạo thuốc vẽ.

Câu 4 trang 67 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Phần (2) giúp người đọc hiểu ra điều gì?

Gợi ý:

- Phần (2) giúp người đọc hiểu ra tài năng hội họa của nhân vật em gái.

Câu 5 trang 68 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Chú ý sự thay đổi của nhân vật " tôi" qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần (3)

Gợi ý:

- Sự thay đổi của nhân vật "tôi" qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần (3):

+ Cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài

+ Tôi chẳng tìm thấy ở tôi một năng khiếu gì

+ Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó và tôi gắt um lên.

+ Lén xem trộm tranh cảu em gái và thở dài vì nghĩ mình không có tài năng gì.

Câu 6 trang 68 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Sự việc nào trong phần (4) làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn? Hấp dẫn ở chỗ nào?

Gợi ý:

- Sự việc trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn là:

+ Bé Phương tham gia trại thi vẽ quốc tế

+ Với chủ đề: "cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu" người em được trao giải nhất.

- Câu chuyện hấp dẫn ở chi tiết:

+ Em muốn cả anh trai cùng em đi nhận giải

+ Thật bất ngờ, bức tranh mà người em chính là vẽ người anh khiến người anh sững sờ

Câu 7 trang 69 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Chú bé trong bức tranh được miêu tả như thế nào?

Gợi ý:

- Chú bé trong tranh được miêu tả: "Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ. Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất thơ mộng nữa."

Câu 8 trang 69 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Chú ý sự thay đổi tâm trạng của nhân vật "tôi"

Gợi ý:

- Sự thay đổi  tâm trạng của nhân vật "tôi":  Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng rồi đến hãng diện sau đó là xấu hổ.

*Câu hỏi cuối bài - Soạn bài Bức tranh của em gái tôi sách Cánh Diều

(SGK trang 70 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều)

Câu hỏi:

Câu 1. Truyện kể về việc gì? Hãy tóm tất nội dung câu chuyện trong khoảng 8 - 10 dòng.

Câu 2. Hãy nêu ra một số chi tiết trong văn bản để thấy sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiểu Phương).

Câu 3. Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động, còn nhân vật người anh thường được tác giả chú ý miêu tả tâm trạng. Hãy chỉ ra các chi tiết cụ thể để làm sáng tổ điều đó. Ngôi kể có liên quan gì đến cách miêu tả hai nhân vật đó?

Câu 4. Đọc phần (5) và trả lời các câu hỏi:

a) Tại sao người anh “muốn khóc quá”?

b) Câu nói "Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu gì về người anh?

c) Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?

Câu 5. Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...". Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những gì? Điều đó thể hiện tâm trạng như thế nào của người anh? Em đã từng có tâm trạng ấy chưa?

Câu 6. Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi điều gì? Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người như thế nào?

Gọi ý trả lời câu hỏi cuối bài Soạn bài Bức tranh của em gái tôi sách Cánh Diều:

Câu 1.

Câu chuyện kể về người anh và cô em gái - Kiều Phương có tài hội họa. Bình thường cô bé luôn lục lọi đồ trong nhà nên được người anh đặt cho biệt danh Mèo. Nhờ bé Quỳnh mà chú Tiến Lê - họa sĩ, phát hiện ra tài năng hội họa của Kiều Phương. Cả nhà đều vui mừng duy chỉ có người anh trai ghen tị, mặc cảm và luôn tìm cách xa lánh em gái. Khi Kiều Phương đạt giải nhất trong kì thi vẽ tranh với bức tranh "Anh trai tôi", người anh mới nhận ra tấm lòng nhân hậu của em và tự thấy xấu hổ, hối hận về mình.

Câu 2. 

- Về Kiều Phương: là một cố bé hiền từ, có tấm lòng nhân hậu và đầy mặc cảm. Tuy có hơi tinh nghịch nhưng Kiều Phương cũng là một cô bé dễ tha thứ cho mọi người

- Về anh trai của Kiều Phương: là một người hay gắt gỏng, cau có và khó chịu với Kiều Phương. Mặc dù vậy, nhưng người anh cuối cùng cũng hiểu ra mặt xấu của mình

Câu 3.

- Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động:

+ Sau khi có vẻ đã hài lòng, nó lôi trong túi ra ba bốn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xanh lục,... đều do nó tự chế.

+ Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào trong một cái lọ còn bỏ không.

+ Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi:" Em muốn cả anh cùng đi nhận giải"

Tác giải sử dụng ngôi kể thứ nhất rất thích hợp với chủ đề, hơn nữa giúp cho sự hối hận của nhân vật anh được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn.

Câu 4.

a) Người anh muốn khóc vì cậu cảm thấy ân hận trước những hành động của mình khi nhìn thấy người anh

b) Câu nói "Không phải con đâu. Đẩy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu rằng thực ra bản chất của người anh không xấu, người anh cảm nhận được tâm hồn và lòng nhân hậu của người em, nhận thấy tình cảm của em gái dành cho mình và từ đó thấy bản thân mình thấy xấu

c) Điều bất ngờ chính là từ bức tranh của người em gái, về tình cảm của người em dành cho anh, và sự xấu hổ của người anh lúc này

Câu 5.

- Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...".

• Nội dung của dấu ba chấm: Vậy mà dưới mắt tôi thì lại đối xử với em ấy không ra gì
• Dấu 3 chấm ở đây thể hiện sự nghẹn ngào, không nói lên lời của người anh.
• Em đã từng có tâm trạng ấy rồi

Câu 6.

- Truyện muốn đề cao, ca ngợi về lòng nhân hậu, tình cảm trong sáng của mọi người dành cho nhau.

- Tác phẩm có ý nghĩa giáo dục nhân cách gợi ra những điều sâu sắc về mối quan hệ, thái độ, cách ứng xử giữa người này với người khác trong cuộc sống hàng ngày. Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Không nên đố kị, ghen ghét trước tài năng của người khác mà cần phải biết vượt qua tất cả những mặc cảm, tự ti để vượt qua chính mình.

Kiến thức Ngữ Văn

1. Một số khái niệm

- Truyện ngắn là tác phẩm văn xuôi cỡ nhỏ, ít nhân vật, ít sự kiện phức tạp; cốt truyện thường không chia thành nhiều tuyến; chi tiết cô đúc; lời văn mang nhiều ẩn ý…

- Đặc điểm nhân vật là những nét riêng của nhân vật trong truyện, thường được thể hiện qua hình dáng, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, ý nghĩ…

- Lời người kể chuyện là lời của người đã kể lại câu chuyện. Lời nhân vật là lời của một nhân vật trong truyện.

2. Trạng ngữ

Trạng ngữ là thành phần phụ chỉ bối cảnh (thời gian, vị trí, nguyên nhân, mục đích…) của sự việc được nêu trong câu.

3. Tả cảnh sinh hoạt

Tả cảnh sinh hoạt là miêu tả, tái hiện hoạt động của con người trong đời sống, lao động hoặc quá trình tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch, lễ hội…

Soạn bài Bức tranh của em gái tôi

1. Chuẩn bị

- Truyện kể về câu chuyện của hai anh em, người em có tài năng hội họa và tấm lòng nhân hậu đã giúp anh trai nhận ra hạn chế của mình.

- Truyện có những nhân vật: người anh (tôi), Kiều Phương, bố, mẹ, chú Tiến Lê. Nhân vật chính là người anh và Kiều Phương. Người anh là một cậu bé tự ti, đố kị với tài năng của em gái.

- Truyện kể theo ngôi thứ nhất. Việc kể chuyện theo ngôi thứ nhất sẽ giúp cho câu chuyện trở nên chân thực, cũng như nhân vật kể chuyện có thể bộc lộ suy nghĩ về hành động của mình.

- Truyện nêu lên vấn đề tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Truyện đem đến bài học sâu sắc cho mỗi người.

- Tác giả Tạ Duy Anh:

• Sinh năm 1959, quê ở huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội).
• Hiện ông đang công tác tại Nhà xuất bản Hội nhà văn.
• Ông là một cây bút trẻ trong thời kỳ đổi mới.
• Một số tác phẩm: Thiên thần sám hối (tiểu thuyết), Bức tranh của em gái tôi (truyện ngắn), Dưới bàn tay vô hình (tự truyện), Bước qua lời nguyền (tiểu thuyết)...

2. Đọc hiểu

Câu 1. Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc gì?

Nội dung chính của truyện nói về bức tranh của em gái tôi.

Câu 2. Người kể câu chuyện ở ngôi nào? Kể với ai?

Người kể câu chuyện ở ngôi thứ nhất. Kể với người đọc.

Câu 3. Tại sao nhân vật tôi lại bí mật theo dõi em gái?

Nhân vật tôi cảm thấy tò mò về hành động của em gái.

Câu 4. Phần 2 giúp người đọc hiểu ra điều gì?

Tài năng của con người cũng cần có sự phát hiện và giúp đỡ từ người khác.

Câu 5. Chú ý sự thay đổi của nhân vật “tôi” qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3.

• Cảm thấy buồn bã, ganh tị.
• Cảm thấy mặc cảm vì bản thân mình không có tài năng gì.
• Lén xem những bức tranh em gái vẽ: thầm cảm phục tài năng của em gái mình.
• Khó chịu và hay gắt gỏng với em, không thể chơi thân với em như trước.

Câu 6. Sự việc nào trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn? Hấp dẫn ở chỗ nào?

- Khi em gái tham dự cuộc thi vẽ tranh và khi biết tin được giải Nhất. Người em muốn chia sẻ niềm vui với anh trai, nhưng người anh lại lạnh lùng gạt ra.

- Chỉ đến khi nhìn thấy bức tranh đạt giải Nhất, người anh đã cảm thấy vô cùng xúc động và ân hận vì mình đã đối xử không tốt với em gái, cảm thấy mình không xứng đáng với tấm lòng nhân hậu và cao thượng của em.

Câu 7. Chú bé trong bức tranh được miêu tả như thế nào?

Một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ. Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất thơ mộng nữa.

Câu 8. Chú ý sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi”.

Người anh đã cảm thấy vô cùng ngạc nhiên, xúc động và cảm thấy xấu hổ.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Truyện kể về việc gì? Hãy tóm tắt nội dung câu chuyện trong khoảng 8- 10 dòng.

- Truyện kể về câu chuyện của hai anh em, người em có tài năng hội họa và tấm lòng nhân hậu đã giúp anh trai nhận ra hạn chế của mình.

- Tóm tắt: Truyện kể về hai anh em Kiều Phương (còn gọi là Mèo). Kiều Phương là một cô bé hay nghịch ngợm nhưng lại có năng khiếu vẽ đặc biệt. Một lần tình cờ chú Tiến Lê - người bạn thân của bố phát hiện ra tài năng của cô bé. Còn người anh thì mặc cảm khi thấy mình không có tài năng gì. Nhờ có sự giúp đỡ của chú Tiến Lê, Kiều Phương được đi dự trại thi vẽ tranh quốc tế khiến người anh vô cùng ghen tị. Nhưng thật bất ngờ, bức tranh đoạt giải của cô bé lại là bức tranh vẽ về người anh thân yêu của mình. Bức tranh vẽ về người anh trai đẹp lung linh và rất hoàn hảo khiến người anh từ hãnh diện đến xấu hổ. Trước bức tranh, người anh nhận ra tấm lòng nhân hậu của em gái và hối hận vì đã có lúc mình đã đối xử không đúng với em.

Câu 2. Hãy nêu ra một số chi tiết trong văn bản để thấy sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiều Phương).

- Người anh tự tin, ghen tị với em gái:

• Khi bố mẹ vui mừng vì tài năng của em, Bố mẹ vui mừng người anh lại cảm thấy buồn bã, ganh tị.
• Tự mặc cảm vì bản thân mình không có tài năng gì.
• Trở nên gắt gỏng với em, không thể chơi thân với em như trước.

- Người em hồn nhiên, nhân hậu và thương anh:

• Kiều Phương vui vẻ khi được đặt biệt danh là “Mèo", thậm chí còn dùng cái tên đó để xưng hô với bạn bè.
• Cô bé thường chế ra những màu vẽ với nhiều màu khác nhau: đỏ, vàng, xanh, đen…
• Kiều Phương tham dự Hội thi trại hè vẽ tranh quốc tế đạt giải Nhất với bức tranh vẽ anh trai của mình.

Câu 3. Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động, còn nhân vật người anh thường được tác giả chú ý miêu tả tâm trạng. Hãy chỉ ra các chi tiết cụ thể để làm sáng tỏ điều đó. Ngôi kể có liên quan gì đến cách miêu tả hai nhân vật đó?

- Nhân vật người em được tái hiện qua hành động:

• Cô bé hay lục lọi các đồ vật trong nhà một cách thích thú.
• Kiều Phương “vênh mặt” trả lời hồn nhiên “Mèo mà lại! Em không phá là được” khi người anh trai tỏ vẻ khó chịu “Này, em không để chúng nó yên được à!”.
• Kiều Phương vừa làm những việc bố mẹ phân công vừa hát vui vẻ.
• Cô bé thường chế ra những màu vẽ với nhiều màu khác nhau: đỏ, vàng, xanh, đen…

- Nhân vật người anh được chú ý miêu tả tâm trạng:

• Tỏ ra khó chịu khi thấy em hay lục lọi đồ vật trong nhà.
• Tự cảm thấy mặc cảm vì bản thân mình không có tài năng gì.
• Khi đứng trước bức tranh được tặng giải Nhất của em gái, tâm trạng của người anh: Sự ngỡ ngàng khi trong mắt em gái mình lại hoàn hảo như vậy. Từ ngỡ ngàng đến hãnh diện vì tài năng của em mình. Chính điều đó đã làm cho niềm vui, niềm hạnh phúc của người anh chuyển thành xấu hổ...

Câu 4. Đọc phần 5 và trả lời các câu hỏi:

Tại sao người anh “muốn khóc quá”?

Người anh cảm động trước tình cảm của em gái, ân hận về suy nghĩ và việc làm của mình.

Câu nói “Không phải con đâu. Đẩy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!” cho em hiểu gì về người anh?

Người anh có bản chất không hề xấu, giàu tình yêu thương, biết sửa chữa sai lầm.

Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?

Điều bất ngờ là bức tranh đạt giải Nhất của Kiều Phương đã vẽ anh trai của mình. Nhờ vậy người anh nhận ra sai lầm của bản thân.

Câu 5. Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miễn vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì…”. Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những gì? Điều đó thể hiện tâm trạng như thế nào của người anh? Em đã từng có tâm trạng ấy chưa?

• Sau dấu ba chấm là suy nghĩ không tốt đẹp của người anh về em gái.
• Điều đó thể hiện tâm trạng ân hận của người anh. Mỗi người chắc hẳn đều từng trải qua tâm trạng như vậy.

Câu 6. Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi điều gì? Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người như thế nào?

Truyện đề cao tình yêu thương trong sáng, nhân hậu của con người. Điều đó đem đến bài học quý giá cho con người.

Chuẩn bị

Câu hỏi trang 66 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Khi đọc truyện ngắn, các em cần chÚ ý:

+ Truyện kể về việc gì? Thời gian và địa điểm xảy ra câu chuyện?

+ Truyện có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Nhân vật chính là người thế nào?

+ Truyện kể theo ngôi kế thứ mấy và tác dụng của ngôi kế ấy?

+ Truyện nêu lên vấn đề gì? Vấn để ấy có liên quan đến cuộc sống hiện nay và cá nhân em như thế nào?

Trả lời:

- Câu chuyện kể về người anh và cô em gái có tài hội họa tên là Kiều Phương – thường gọi là Mèo. Khi tài năng hội họa của em gái được phát hiện, người anh không vui mà lại thấy buồn bã, thất vọng vì bản thân mình không có tài năng và cảm thấy bị cả nhà lãng quên. Từ đó, cậu nảy sinh thái đố khó chịu hay gắt gỏng với em gái và không thể thân với em như trước. Đứng trước bức tranh đạt giải nhất của em. Người em nhận ra những yếu kém của mình và hiểu được tâm hồn và lòng nhân hậu của cô em gái.

- Truyện có các nhân vật là em gái Kiều Phương, người anh trai, bố mẹ, chú Tiến Lê, bé Quỳnh (con gái chú Tiến Lê). Người anh trai là nhân vật chính, nhân vật chính người anh trai có tính cách đố kị với em gái và chán nản, buồn bã khi không tìm ra ở mình tài năng gì, nhưng sau đó bằng trái tim và lòng nhân hậu của em gái mình người anh đã hiểu ra.

- Truyện kể theo ngôi thứ I. Tác dụng việc lựa chọn ngôi kể thứ I giúp cho câu chuyện chân thật, đáng tin cậy.

- Truyện nếu lên vấn đề trong cuộc sống hiện nay: Tình cảm trong sáng, nhân hậu bao giờ cũng lớn hơn, cao đẹp hơn lòng ghen ghét, đố kị. Không nên đố kị, ghen ghét trước tài năng của người khác mà cần phải biết vượt qua tất cả những mặc cảm, tự ti để vượt qua chính mình.lòng

Câu hỏi trang 66 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Đọc trước truyện Bức tranh của em gái tôi tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Tạ Duy Anh.

Trả lời:

Tiểu sử

- Nguyên tên khai sinh của ông là Tạ Việt Đãng, sinh ngày 9 tháng 9 năm 1959. Quê ông ở thôn Cổ Hiền, xã Hoàng Diệu, huyện Chương Mỹ, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

- Ông từng làm cán bộ giám sát chất lượng bê tông ở Nhà máy thủy điện Hòa Bình, trung sĩ bộ binh ở Lào Cai. Sau đó Tạ Duy Anh tham gia học ở Trường viết văn Nguyễn Du. Trải qua 4 năm học, ông đỗ đầu và được giữ lại làm giảng viên. Là cây bút trẻ trong thời kì đổi mới. Hiện ông là biên tập viên tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn. Tạ Duy Anh trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1993.

Tác phẩm tiêu biểu của Tạ Duy Anh

Bến thời gian.

Bố cục hoàn hảo.

Ngày hội cuối cùng.

Quả trứng vàng.

Ba đào ký.

Bức tranh của em gái tôi (truyện ngắn).

Đọc hiểu

Trong khi đọc

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc gì?

Trả lời:

- Nội dung chính của truyện nói về bức tranh của người em gái, bức tranh chứa đựng tình yêu và lòng nhân hậu của cô bé đã làm người anh thức tỉnh.

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Người kể câu chuyện ở ngôi nào? Kể với ai?

Trả lời:

- Người kể câu chuyện ở ngôi thứ nhất 

- Kể với mọi người

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Tại sao nhân vật tôi lại bí mật theo dõi em gái?

Trả lời:

- Nhân vật tôi bí mật theo dõi em gái mình vì thấy em mình chế thuốc vẽ.

Câu hỏi trang 67 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Phần (2) giúp người đọc hiểu ra điều gì

Trả lời:

- Phần (2) giúp người đọc hiểu ra Kiều Phương có tài năng hội họa, các bức tranh em vẽ đều có thể được treo ở bất cứ phòng tranh nào. Chứ không phải là con Mèo hay lục lọi, nghịch ngợm.

Câu hỏi trang 68 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Chú ý sự thay đổi của nhân vật " tôi" qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần (3)

Trả lời:

- Tâm trạng của nhân vật tôi sau khi cả nhà phát hiện ra tài năng của mèo là sự tự ti, mặc cảm và có đôi chút đố kị với em gái mình. Nhân vật này đã quyết định làm hành động mà trước đây mình vẫn coi khinh đó là xem trộm những bức tranh của Mèo

Câu hỏi trang 68 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Sự việc nào trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn? Hấp dẫn ở chỗ nào?

Trả lời:

- Sự việc trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn là

+ Bé Phương tham gia trại thì vẽ quốc tế

+ Với chủ đề:" cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu" người em được trao giải nhất.

+ Em muốn cả anh trai cùng em đi nhận giải

+ Thật bất ngờ, bức tranh mà người em chính là vẽ người anh khiến người anh sững sờ

- Hấp dẫn ở chỗ bức tranh mà Mèo vẽ chính là người anh trai của mình.

Câu hỏi trang 69 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Chú bé trong bức tranh được miêu tả như thế nào?

Trả lời:

- Chú bé trong bức tranh được miêu tả: một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ. Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất thơ mộng nữa.

Câu hỏi trang 69 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Chú ý sự thay đổi tâm trạng của nhân vật " tôi"

Trả lời:

- Sự thay đổi  tâm trạng của nhân vật " tôi":  ngỡ ngàng rồi đến hãng diện rồi xấu hổ

Sau khi đọc

Câu 1 trang 70 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Truyện kể về việc gì? Hãy tóm tất nội dung câu chuyện trong khoảng 8- 10 dòng.

Trả lời:

Nhà có hai anh em, Kiều Phương là em gái. Hai anh em vốn quý mến nhau, anh đặt cho em biệt danh là "Mèo" và được em rất thích. Biết em lấy nhọ nồi và phẩm màu tự chế thuốc vẽ nhưng anh cũng không mách mẹ. Em tinh nghịch, có trêu anh thì anh cũng vui vẻ cho qua. Thế rồi, một hôm, chú Tiến Lê, bạn của bố, phát hiện Kiều Phương có năng khiếu đặc biệt về hội họa. Từ hôm đó, mọi người cố gắng tạo điều kiện cho Kiều Phương rèn luyện, phát triển khả năng. Thấy vậy, anh rất buồn vì cảm thấy mình bị coi thường, vì mình bất tài. Tâm trạng ấy khiến anh không thân thiện với em nữa, anh hay bắt bẻ em. Còn em vẫn hồn nhiên như trước kia. Kiều Phương được đi dự trại thi vẽ thiếu nhi quốc tế. Trước khi đi, Kiều Phương có vẻ xét nét anh hơn. Trong cuộc thi ấy, Kiều Phương đã được giải nhất. Kiều Phương mời cả anh đi nhận giải cùng mình. Trong phòng trưng bày tranh, người anh đã "ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ" trước bức tranh em gái vẽ mình là người anh hoàn hảo. Anh hiểu ra rằng bức tranh ấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em gái.

Câu 2 trang 70 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Hãy nêu ra một số chi tiết trong văn bản để thấy sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiểu Phương).

Trả lời:

Nhân vật người anh

Nhân vật người em

- Hay gắt gỏng, nổi nóng bực mình với em gái

- Khi thấy em gái có tài năng hội họa, được mọi người quan tâm thì tự ti, chán nản đố kị

- Không vui khi thấy em mình được giải Nhất cuộc thi vẽ

→ Tính cách còn tự ti và đôi chút độ kị với em gái mình

- Hay nghịch ngợm lục lọi nhưng lại rất vui vẻ

- Luôn yêu thương, quý mến anh trai của mình.

- Ôm lấy cổ anh và muốn anh đi nhận giải cùng với mình

→ Cô bé có trái tim và lòng nhân hậu

Câu 3 trang 70 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động, còn nhân vật người anh thường được tác giả chú ý miêu tả tâm trạng. Hãy chỉ ra các chi tiết cụ thể để làm sáng tỏ điều đó. Ngôi kể có liên quan gì đến cách miêu tả hai nhân vật đó?

Trả lời:

+ Sau khi có vẻ đã hài lòng, nó lôi trong túi ra ba bốn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xong lục,... đều do nó tự chế.

+ Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào trong một cái lọ còn bỏ không. 

+ Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi:" Em muốn cả anh cùng đi nhận giải"

Ngôi kể: rất thích hợp với chủ đề, hơn nữa để cho sự hối hận được bày tỏ một cách chân thành hơn, đáng tin cậy hơn.

Câu 4 trang 70 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Đọc phần 5 và trả lời các câu hỏi:

a) Tại sao người anh “muốn khóc quá”?

b) Câu nói "Không phải con đâu. Đẩy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu gì về người anh?

c) Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?

Trả lời:

Câu 5 trang 70 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miễn vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...". Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những gì? Điều đó thể hiện tâm trạng như thế nào của người anh? Em đã từng có tâm trạng ấy chưa?

Trả lời:

- Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miễn vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...".

- Nội dung của dấu ba chấm: Vậy mà dưới mắt tôi thì luôn đố kị, ghen tức với em gái của mình

- Dấu 3 chấm ở đây thể hiện sự nghẹn ngào, xấu hổ và ân hận  của người anh.

Câu 6 trang 70 SGK Ngữ Văn 6 - Tập 2: Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi điều gì? Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người như thế nào?

Trả lời:

- Theo em, truyện muốn đề cao trái tim và lòng nhân hậu của cô bé Kiều Phương, lòng nhân hậu của em đã làm thức tỉnh người anh, giúp người anh vượt qua những tự ti, đố kị của bản thân.

- Theo em điều này liên quan mật thiết đến cuộc sống của mỗi người. Mỗi chúng ta ai cũng cần gạt bỏ sự tự ti, đố kị để có cuộc sống hạnh phúc và tràn đầy tình yêu thương

I. CHUẨN BỊ

Câu 1: Truyện kể về việc gì? Thời gian và địa điểm xảy ra câu chuyện? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 66)

Lời giải chi tiết:

Truyện kể về người anh cùng cô em gái có tài hội hoạ, tấm lòng nhân hậu của cô em gái đã giúp người anh nhận ra được phần hạn chế của chính mình. Thời gian, địa điểm xảy ra câu chuyện là tại cuộc thi triển lãm tranh và người em đã giành được giải nhất.

Câu 2: Truyện có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Nhân vật chính là người thế nào? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 66)

Lời giải chi tiết:

- Truyện có những nhân vật: người anh trai, em gái Kiều Phương, chú Tiến Lê, bố, mẹ.

- Nhân vật chính của truyện là người anh trai. Nhân vật chính đố kị với tài năng của em gái, tự ti bản thân và hối hận trước những gì mình đã làm.

Câu 3: Truyện kể theo ngôi kể thứ mấy và tác dụng của ngôi kể ấy? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 66)

Lời giải chi tiết:

- Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, việc lựa chọn ngôi kể rất phù hợp với chủ đề, dễ dàng bày tỏ được cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật chính. Hơn nữa nó giúp bày tỏ sự hối hận của người anh trai chân thành và đáng tin cậy hơn.

Câu 4: Truyện nêu lên vấn đề gì? Vấn đề ấy có liên quan đến cuộc sống hiện nay và cá nhân em như thế nào? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 66)

Lời giải chi tiết:

Vấn đề mà truyện nêu lên là sự mặc cảm và tự ti trước thành công hay tài năng của người khác. Vấn đề này có sự liên quan đến cuộc sống hiện nay khi mà mọi người luôn so sánh lẫn nhau nhằm tự dìm bản thân mình xuống chứ không phải để nhận ra thiếu xót để tiếp tục phát triển. Cá nhân em thấy bản thân cần thay đổi và vượt qua sự tự ti đó để mình trở nên tốt hơn.

Câu 5: Đọc trước truyện Bức tranh của em gái tôi: tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Tạ Duy Anh. (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 66)

Lời giải chi tiết:

- Tạ Duy Anh (09/09/1959) tên khai sinh là Tạ Viết Đăng quê ở Hoàng Diệu, Chương Mỹ Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Hiện nay ông là hội viên hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1993 và công tác tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn. Tạ Duy Anh là một cây bút trẻ trong thời kì đổi mới.

- Các tác phẩm tiêu biểu của Tạ Duy Anh là: Bức tranh của em gái tôi, Dưới bàn tay vô hình, Vó ngựa trở về. Ông được giải nhì cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên Tiền phong cho câu truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi.

II. CÂU HỎI GIỮA BÀI 

Câu 1: Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc gì? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 67)

Lời giải chi tiết:

Từ nhan đề và hình ảnh minh hoạ em đoán nội dung chính của truyện nói về bức tranh của người em gái.

Câu 2: Người kể câu chuyện ở ngôi nào? Kể với ai? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 67)

Lời giải chi tiết:

Người kể chuyện sử dụng ngôi kể thứ nhất xưng “tôi" và kể với mọi người.

Câu 3: Tại sao nhân vật “tôi” lại bí mật theo dõi em gái? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 67)

Lời giải chi tiết:

Nhân vật “tôi” bí mật theo dõi em gái vì nhân vật “tôi” nhận ra em gái đang chế tạo thuốc vẽ.

Câu 4: Phần (2) giúp người đọc hiểu ra điều gì? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 67)

Lời giải chi tiết:

Phần 2 đã giúp người đọc hiểu cô bé Kiều Phương là một cô bé có tài năng hội hoạ.

Câu 5: Chú ý sự thay đổi của nhân vật "tôi" qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3. (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 68)

Lời giải chi tiết:

Sự thay đổi của nhân vật tôi ở phần 3 qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động là: từ khó chịu, xem thường với những hành động nghịch ngợm của cô em gái sang tự ti, ghen tị với tài năng, nhỏ nhen cáu gắt lên với mọi lỗi nhỏ của em gái và thường xuyên xem trộm tranh của em.

Câu 6: Sự việc nào trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn? Hấp dẫn ở chỗ nào? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 68)

Lời giải chi tiết:

- Sự việc khiến phần 4 tiếp tục trở nên hấp dẫn và hấp dẫn ở:

• Bé Kiều Phương tham gia trại thi vẽ quốc tế với chủ đề "cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu" và giành giải nhất.
• Em muốn cùng đi với anh trai nhận giải.
• Thật bất ngờ khi bức tranh mà người em gái vẽ chính là người anh khiến người anh sững sờ.

Câu 7: Chú bé trong bức tranh được miêu tả như thế nào? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 69)

Lời giải chi tiết:

Chú bé trong bức tranh được miêu tả như sau: đang ngồi nhìn ra cửa sổ nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé tỏa ra một thứ ánh sáng rất lạ, toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của bé bé không chỉ suy tư mà còn rất thơ mộng.

Câu 8: Chú ý sự thay đổi tâm trạng của nhân vật "tôi". (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 69)

Lời giải chi tiết:

Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” được thể hiện như sau: giật sững người, ngỡ ngàng sau đó hãnh diện và cuối cùng là xấu hổ.

⇒ Tất cả những cảm xúc, thái độ và hành động của nhật “tôi" cho thấy người anh đã thay đổi cái nhìn về người em. Câu cảm phục, xấu hổ và yêu quý em gái hơn không phải vì tài năng mà còn là vì tấm lòng nhân hậu.

III. CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1: Truyện kể về việc gì? Hãy tóm tắt nội dung câu chuyện trong khoảng 8- 10 dòng. (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 70)

Lời giải chi tiết:

Truyện kể về người anh và cô em gái Kiều Phương có tài năng hội hoạ. Kiều Phương là một cô gái có năng khiếu hội hoạ tiềm ẩn, người anh trai đặt cho cô bé biệt hiệu là Mèo. Nhờ có bé Quỳnh mà chú hoạ sĩ Tiến Lê đã phát hiện ra Kiều Phương có tài năng hội hoạ. Cả nhà ai cũng đều vui mừng chỉ có người anh trai ghen tị, mặc cảm và luôn tìm cách xa lánh cô em gái. Một lần nọ khi Kiều Phương đạt giải nhất trong kì thi vẽ tranh cùng với bức tranh “anh trai tôi" người anh mới nhận ra được tấm lòng nhân hậu của em gái và tự thấy xấu hổ, hối hận về mình.

Câu 2: Hãy nêu ra một số chi tiết trong văn bản để thấy sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiều Phương). (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 70)

Lời giải chi tiết:
Nhân vật người anh:

- Đố kị với em gái, hay cau có, gắt gỏng, khó chịu với em

- Tự ti mặc cảm về bản thân mình

Nhân vật Kiểu Phương

- Hiền từ, tốt bụng, dễ tha thứ

- Tự tin và có óc sáng tạo

Câu 3: Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động, còn nhân vật người anh thường được tác giả chú ý miêu tả tâm trạng. Hãy chỉ ra các chi tiết cụ thể để làm sáng tỏ điều đó. Ngôi kể có liên quan gì đến cách miêu tả hai nhân vật đó? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 70)

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật người em thường được tác giả tái hiện qua hành động như:

• Sau khi có vẻ đã hài lòng, nó lôi trong túi ra ba bốn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xanh lục,... đều do nó tự chế.
• Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào trong một cái lọ còn bỏ không.
• Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi: "Em muốn cả anh cùng đi nhận giải".

- Nhân vật người anh thường được tác giả tái hiện qua tâm trạng như:

• Tôi luôn cảm thấy mình bất tài nên bị đẩy ra ngoài.
• Những lúc ngồi bên bàn học tôi chỉ muốn gục đầu xuống khóc.
• Tôi giật sững người.
• Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xấu hổ.
• Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá.

- Ngôi kể được sử dụng rất thích hợp với chủ đề hơn nữa nó còn giúp ta thấy sự hối hận được bày tỏ một cách chân thành, đáng tin cậy hơn.

Câu 4: Đọc phần 5 và trả lời các câu hỏi: (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 70)

a) Tại sao người anh “muốn khóc quá”?

b) Câu nói "Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!" cho em hiểu gì về người anh?

c) Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?

Lời giải chi tiết:

Câu 5: Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miễn vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi". Vậy mà dưới mắt tôi thì...". Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những gì? Điều đó thể hiện tâm trạng như thế nào của người anh? Em đã từng có tâm trạng ấy chưa? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 70)

Lời giải chi tiết:

- Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm là: Vậy mà dưới mắt tôi thì lại đối xử với em ấy không ra gì.

- Dấu ba chấm có tác dụng thể hiện sự nghẹn ngào, không nói nên lời của người anh và qua đó thể hiện sự hối hận của người anh vì đã từng đố kị với em gái.

- Em đã từng trải qua tâm trạng ấy khi hiểu lầm và nghĩ xấu về một người bạn nhưng thực chất họ lại rất tốt và sau đó em đã thay đổi suy nghĩ của mình.

Câu 6: Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi điều gì? Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người như thế nào? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 70)

Lời giải chi tiết:

Theo em, tác phẩm muốn đề cao và ca ngợi cách ứng xử nhân hậu, yêu thương giữa con người với nhau tránh để sự ghen ghét, đố kị lên quá mức mà không nhận ra sự thiếu sót của bản thân mà bù đắp. Điều này có sự liên quan đến cuộc sống hàng ngày của mỗi người trong việc phát triển bản thân thay vì lòng ích kỉ chỉ biết đố kị với người khác mà không chịu học tập, thay đổi bản thân.