* Trước khi đọc

Câu hỏi 1. (trang 45 sgk Ngữ văn 11 Tập 2):  Ba tiếng "Mũi Cà Mau" gợi lên trong bạn những suy nghĩ, cảm xúc gì?

Trả lời:

Tên gọi Cà Mau có xuất phát điểm từ cách đồng bào Khmer gọi tên vùng đất này là "Tưk Kha-mau", có nghĩa là nước đen. Nước đen là màu nước đặc trưng do lá tràm của thảm rừng tràm U Minh bạt ngàn rụng xuống làm đổi màu nước. Mũi Cà Mau - vùng đất tận cùng tổ quốc, một điều kỳ diệu và độc đáo không nơi nào có được, mà cư dân vùng này ví von là: “Ðất biết nở, rừng biết đi và biển sinh sôi”.

Câu hỏi 2. (trang 45 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Bạn đã biết được gì về vùng đất Mũi Cà Mau (qua sách báo, phim ảnh và các phương tiện truyền thông,...)?

Trả lời:

Cà Mau là vùng đất thấp, thường xuyên bị ngập nước. Hiện nay đang có hiện tượng bồi lở ở cả 2 phía biển Đông và Tây. Cà Mau có 5 nhóm đất chính gồm: đất phèn, đất than bùn, đất bãi bồi, đất mặn và đất kênh rạch. Nhóm đất mặn với 150.278 ha tập trung chủ yếu ở ven Biển Ðông và phía Nam thành phố Cà Mau, các huyện Ðầm Dơi, Cái Nước, Ngọc Hiển và Trần Văn Thời. Ðất phèn với diện tích rất lớn khoảng 334.925 ha, chiếm 64,27% diện tích tự nhiên, phân bổ hầu hết ở các huyện trong tỉnh.

* Đọc văn bản:

Gợi ý trả lời câu hỏi trong khi đọc

• Tác giả đến Mũi Cà Mau với mục đích gì?

Tác giả đến Mũi Cà Mau với mục đích là đi chơi. 

• Chú ý những liên tưởng của tác giả về văn học.

Những liên tưởng của tác giả về văn học đó là những cái phai của Nguyễn Tuân, Anh Đức, Xuân Diệu từ hơn 40 năm trước. Những trang kí, trang thư, trang thơ gieo mầm dưới mỗi câu mỗi chữ là hạt hi vọng ứ nghẹn khát khao bung nở cây trái hòa bình.

• Trạng thái tình cảm của tác giả và mọi người khi đến với Mũi Cà Mau.

Đối với tác giả, đây là vùng đất luôn nằm trong trí tưởng tượng từ lâu của mình, tác giả đã ấp ủ nó chỉ chờ ngày được xách ba lô lên và đi. Để rồi khi thực sự được đến Cà Mau, tác giả yêu và đắm chìm trong cái khung cảnh và con người nơi đây.

• Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng gì của người viết?

Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng nhớ nhà. 

• Từ "xứ" được nói ở đây có kết nối như thế nào với nhan đề?

Từ "xứ" ở đây chỉ các địa điểm của mũi Cà Mau. 

• Chú ý cái nhìn của người viết đối với những chi tiết thực của đời sống được ghi lại.

Họ đều dành tình cảm cho nơi đây, lưu luyến không rời. Lang thang đi qua nhiều mảnh đất, từ “xứ” như xuất hiện ở khắp mọi nơi. Đó như cái hãnh diện của những con người khi nhắc đến quê hương của mình. Tác giả được ở nơi đây, cùng hòa vào khung cảnh sống sinh hoạt của những con người Cà Mau. Ở đó có những ngôi nhà được dựng lên bằng những thứ cảnh vật có sẵn ở đây. Có những con người cần cù chịu khó, đang làm những công việc mưu sinh. Khung cảnh sinh hoạt của người Cà Mau luôn gắn liền với cây đước, nó mang lại nhiều tài nguyên, mang theo thứ ánh sáng đẩy lùi khó khăn cho con người.

• Những khó khăn, bộn bề mà con người ở đất Mũi Cà Mau đã trải qua.

Những con tôm bị ngạt thở vì sình lầy, những cây đước bị mọi người thi nhau đốn hạ đước để cho ra những vuông tôm sạch sẽ trong lành. 

• Cách thể hiện cảm xúc của tác giả ở phần kết.

Ông thấy mọi thứ ở đây đều đẹp và đặc biệt, mà không ở nơi đâu có được. Để rồi nhà văn nhớ nhung, yêu thương đến nước mắt nhòe đi. Tác giả phải dành cho vùng đất này nhiều tình cảm lắm nên cảm xúc mới chợt dâng trào lên như thế.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Tác phẩm Cà Mau quê xứ được khắc họa chân thực về mảnh đất Cà Mau, phía cuối của hình chữ S Việt Nam, ông chủ yếu kẻ về chuyến đi trải nghiệm thực tế của mình, kể về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và con người hiền lành nơi đây. Tác giả đã bộc lộ những cảm xúc, niềm mến thương nơi này qua từng nét viết. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. 

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc văn bản:

Câu 1 (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Tác giả có tâm thế như thế nào khi đến với Mũi Cà Mau? Tâm thế đó có ý nghĩa gì đối với người viết tản văn?

Trả lời:

Tác giả có tâm thế rất thoải mái khi đến với Mũi Cà Mau. Tâm thế đó sẽ giúp nhà văn có cái nhìn sâu sắc và tinh tế hơn về cảnh sắc thiên nhiên cùng con người nơi đây. 

Câu 2 (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật nào?

Trả lời:

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật như:

+ Những con người Cà Mau luôn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và vất vả với cuộc sống. 

+ Họ phải chịu nhiều thiên tai và đối mặt với sự thiếu thốn vật chất.

+ Tuy nhiên họ luôn tỏ ra vui vẻ và lạc quan, vẫn rất hiếu khách và chất phác. 

→ Đó chính là thứ níu chân tác giả tại nơi đây.

Câu 3 (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất này? Những liên tưởng đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn đã có duyên nợ với vùng đất này là Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. Những liên tưởng đó đã càng khẳng định sức hấp dẫn và thú hút của con người và mảnh đất nơi đây.

Câu 4 (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Chất trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài tản văn? 

Trả lời:

Chất trữ tình đã được thể hiện rất rõ ràng trong bài tản văn thông qua những cảm giác và tình cảm của tác giả giành cho thiên nhiên và con người mũi Cà Mau. Dù đã rời khỏi vùng đất đó nhưng những kí ức của ông với nơi đây vẫn còn nguyên vẹn, đó là thứ níu kéo tình cảm của ông, làm ông lưu luyến không rời để rồi nhớ nhung.

Câu 5 (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên như thế nào?

Trả lời:

Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên vừa mang chất hiện thực vừa mang chất trữ tình. 

Câu 6. (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Theo bạn, trong hai phương diện sau, phương diện nào thực sự nổi trội ở bài tản văn này? Vì sao bạn xác định như vậy?

Trả lời:

Theo em, trong hai phương diện trên, phương diện thực sự nổi trội ở bài tản văn này là: Tình cảm, cảm xúc chủ quan của "tôi" (người viết) khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người ở Đất Mũi. Vì thông qua tác phẩm, những tình cảm, cảm xúc của tác giả đã được hiên lên một cách rõ nét. Ông đặt vào trong từng lời văn tình cảm và sự quan sát tinh tế của mình. Phải giành nhiều tình cảm lắm thì mới thấy được cả vẻ đẹp ẩn sâu bên trong của nơi ấy và họa nó vào từng lời văn như vậy.

Câu 7. (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Nêu nhận xét của bạn về cách sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp tu từ trong tác phẩm.

Trả lời:

Qua bài tản văn có thể thấy tác giả đã sử dụng rất nhiều biện pháp tu từ bằng câu hỏi tu từ như để thỏa mãn những thắc mắc của mình về mảnh đất và con người nơi ấy, đồng thời qua đó gửi gắm tình cảm của mình vào trong với ngôn từ mang đậm chất tản văn.

* Kết nối đọc – viết

Bài tập (trang 50 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Từ ý của câu "Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe", hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nói về cảm xúc đối với Mũi Cà Mau.

Đoạn văn tham khảo:

Qua văn bản trên đã cho ta thấy được Cà Mau trên dáng hình Việt Nam. Nó hiện lên với vẻ đẹp tươi mới. Từ đây cho thấy rằng đất nước ta vốn dĩ có những địa danh đẹp và nên thơ như vậy. Những địa danh, thắng cảnh ấy càng làm ta cảm thấy tự hào về nét đẹp của dải đất hình chữ S. Và hơn nữa là sự yêu quý dành cho những cảnh đẹp nói riêng và quê hương đất nước nói chung. Thông qua tác phẩm, những tình cảm, cảm xúc của tác giả đã được hiên lên một cách rõ nét. Ông đặt vào trong từng lời văn tình cảm và sự quan sát tinh tế của mình. Phải giành nhiều tình cảm lắm thì mới thấy được cả vẻ đẹp ẩn sâu bên trong của nơi ấy và họa nó vào từng lời văn như vậy. Chẳng thế mà tác giả mới thốt lên “Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe”.

Nội dung chính

Tác phẩm Cà Mau quê xứ được khắc họa chân thực về mảnh đất Cà Mau, phía cuối của hình chữ S Việt Nam, ông chủ yếu kẻ về chuyến đi trải nghiệm thực tế của mình, kể về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và con người hiền lành nơi đây. Tác giả đã bộc lộ những cảm xúc, niềm mến thương nơi này qua từng nét viết. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu.

Trước khi đọc 1

Câu 1 (trang 45, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Ba tiếng “Mũi Cà Mau" gợi lên trong bạn những suy nghĩ, cảm xúc gì?

Phương pháp giải:

  Dựa vào kiến thức của bản thân để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải chi tiết:

Nhắc đến Mũi Cà Mau là nhắc đến vùng tận cùng của Tổ quốc Việt Nam về phía Nam, là vùng xa xôi nhất so với Thủ đô và thành phố, và đây cũng là vùng có nền kinh tế không phát triển lắm.

Trước khi đọc 2

Câu 2 (trang 45, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Bạn đã biết được gì về vùng đất Mũi Cà Mau (qua sách báo, phim ảnh và các phương tiện truyền thông)?

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức tìm hiểu qua sách, báo 

Lời giải chi tiết:

Vùng đất Mũi Cà Mau là một mảnh đất nhỏ thuộc địa phận xóm Mũi, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, cách thành phố Cà Mau hơn 100km. Nơi đây có hệ sinh thái rừng ngập mặn rất đa dạng và phong phú, là nơi khách du lịch không thể bỏ qua khi tới Cà Mau như vườn chim Lâm Viên, vườn chim Cà Mau, vườn chim Ngọc Hiển… 

Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 45, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tác giả đến Mũi Cà Mau với mục đích gì? 

Phương pháp giải:

Chú ý vào đoạn đầu của tác phẩm. 

Lời giải chi tiết:

Mục đích của tác giả khi đến Mũi Cà Mau là để đi chơi, khám phá vùng đất này. 

Trong khi đọc 2

Câu 2 (trang 46, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý những liên tưởng của tác giả về văn học. 

Phương pháp giải:

  Đọc kỹ đoạn 3 để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải chi tiết:

Những liên tưởng của tác giả về văn học thể hiện qua một loạt cái tên được nhắc đến như Nguyễn Tuân, Anh Đức, Xuân Diệu. 

Trong khi đọc 3

Câu 3 (trang 46, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Trạng thái tình cảm của tác giả và mọi người khi đến Mũi Cà Mau. 

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn từ “Mà cũng thiệt lạ!... một mảng mây ngàn tuổi.”

Lời giải chi tiết:

Trạng thái tình cảm của tác giả và mọi người khi đến Mũi Cà Mau là rất khó hiểu. Cả tác giả và bạn của anh đều cảm thấy bản thân mình như trở thành những kẻ nông nổi kì quặc, họ cùng nhau đốt và thả xuống biển. Hay có những người họ ôm cây cột mốc, ôm cây đước, nằm lăn xuống bùn… Họ đều mang trong mình sự lạ lẫm, tò mò về mảnh đất này và họ đến đây với tâm thế để khám phá. Bởi vậy khi đến nơi, cảm xúc của họ được bộc lộ ra bằng hành động. 

Trong khi đọc 4

Câu 4 (trang 47, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng gì của người viết? 

Phương pháp giải:

Chú ý vào hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong văn bản để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng nhớ nhà của tác giả. 

Trong khi đọc 5

Câu 5 (trang 48, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Từ “xứ” được nói ở đây có kết nối như thế nào với nhan đề? 

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn từ “Thế là cãi nhau… con người hay đến.” 

Lời giải chi tiết:

Từ “xứ” được nói đến ở đây là để chỉ đất Mũi Cà Mau. 

Trong khi đọc 6

Câu 6 (trang 48, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý cái nhìn của người viết đối với những chi tiết thực của đời sống được ghi lại. 

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn tiếp theo để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

Tác giả dường như đã dành một tình cảm sâu đậm cho mảnh đất này. Mọi thứ ở đây đều diễn ra một cách nhẹ nhàng, khiến tác giả cảm thấy thân thuộc và dần coi đây như quê hương của mình. Hơn nữa, người dân nơi đây đều rất cần cù, chịu khó, làm lụng vất vả để mưu sinh, họ thật thà, chất phác khiến tác giả càng thêm gắn bó, thương mến mảnh đất và con người nơi đây hơn. 

Trong khi đọc 7

Câu 7 (trang 49, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Những khó khăn, bộn bề mà con người ở Đất Mũi Cà Mau đã trải qua.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn từ “Bên cạnh tôi,… những thân đước mới.” 

Lời giải chi tiết:

 Khó khăn mà người dân Đất Mũi Cà Mau gặp phải ở đây là tôm họ nuôi bị ngạt thở vì sình lầy, vì vậy họ phải đốn hạ đước để cho ra những vuông tôm sạch sẽ trong lành. Nhưng làm vậy sẽ ảnh hưởng đến hệ sinh thái trên Đất Mũi bởi đước chính là một phần của mảnh đất này. 

Trong khi đọc 8

Câu 8 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Cách thể hiện cảm xúc của tác giả ở phần kết. 

Phương pháp giải:

Chú ý vào đoạn cuối của bài. 

Lời giải chi tiết:

Cách thể hiện cảm xúc của tác giả ở phần kết rất độc đáo. Ông không hề nói thẳng rằng mình lưu luyến, không muốn rời xa mảnh đất này mà thay vào đó, ông lấy hình ảnh than đước – một thứ quà ông được người dân tặng, đó là vật tượng trưng cho tình cảm giản dị, chân chất của người con Đất Mũi. Tác giả cầm lấy nó, rời mảnh đất này trong sự xúc động không nỡ được thể hiện rõ nét qua câu cuối “Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt quay nhòe.”

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tác giả có tâm thế như thế nào khi đến với Mũi Cà Mau? Tâm thế đó có ý nghĩa gì đối với người viết tản văn?

Phương pháp giải:

Chú ý vào cảm xúc mà tác giả thể hiện ở đầu tác phẩm. 

Lời giải chi tiết:

- Cảm xúc của tác giả khi đến Mũi Cà Mau đó là cảm xúc bồi hồi, mong chờ vào những thứ sắp diễn ra, những gì sắp xảy đến, mong muốn khám phá thêm nhiều điều mới mẻ khi đến đây.

- Tâm thế đó là một trong những yếu tố quan trọng góp phần làm hình thành lên cảm xúc chủ đạo của tác phẩm. 

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật nào?

Phương pháp giải:

Chú ý vào những chi tiết miêu tả cuộc sống của người dân nơi Đất Mũi. 

Lời giải chi tiết:

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua hình ảnh những ngôi nhà sàn thưng lá dừa nước, cơ sở gia công, hình ảnh cá bơi lội ở biển dưới sàn… Cùng với đó là những nhân vật có thật, những người dân chất phác, cần cù lao động như anh Nguyễn Hoàng Phúc, nhà anh Phúc chị Tuyết – chủ một cơ sở gia công ghẹ… Các nhân vật đều gắn với công việc, ngành nghề và đặc điểm của họ, từ đó làm nổi bật nên sự chăm chỉ, cần cù, chịu khó của người dân nơi Đất Mũi. 

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất này? Những liên tưởng đó có ý nghĩa gì?

Phương pháp giải:

Chú ý vào tên những nhà thơ, nhà văn được tác giả nhắc đến trong bài. 

Lời giải chi tiết:

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến Nguyễn Tuân, Anh Đức, Xuân Diệu, Nguyễn Bính về nhà văn Nguyễn Ngọc Tư.

→ Những liên tưởng đó gợi cho người đọc về tâm hồn thấm nhuần tinh hoa văn hóa văn học Việt Nam của tác giả. Nó không chỉ thể hiện sự gần gũi giữa văn học với đời sống mà nó có thể hiện sự sống mãi của văn học trong giá trị tinh thần của mỗi người để rồi khi bắt gặp một cảnh vật quen thuộc, chúng ta có thể lập tức nhớ à tác giả này từng nhắc đến, từng đi qua…

Đó chính là cách thể hiện sự sống còn của các giá trị văn học. Không những vậy nó còn thể hiện vốn hiểu biết sâu rộng của người viết bởi chỉ khi tác giả thật sự nắm rõ về các tác phẩm cũng như tác giả này thì ông mới có thể lấy dẫn chứng một cách chi tiết và phù hợp hoàn cảnh đến như vậy. 

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chất trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài tản văn?

Phương pháp giải:

Chú ý vào những yếu tố thể hiện tâm tư, tình cảm của tác giả. 

Lời giải chi tiết:

Chất trữ tình của tác phẩm được tác giả thể hiện hài hòa qua những hình ảnh về con người, cảnh vật nơi Đất Mũi.

Mặc dù nó chỉ là những hành động, khung cảnh sinh hoạt đơn giản nhưng nó khiến khơi dậy ở người đọc một sự đồng cảm, một niềm cảm mến, thân thương về thiên nhiên cảnh vật và con người nơi đây.

Hơn nữa, chất trữ tình được thể hiện rõ qua các chất liệu văn học được tác giả sử dụng. Nó không chỉ thể hiện tầm hiểu biết của người viết mà nó còn mang đến một cách thể hiện mới mẻ, một sự sáng tạo vượt bậc trong cách viết tản văn. 

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên như thế nào?

Phương pháp giải:

Chú ý vào những câu văn thể hiện sự nhận xét của tác giả về mảnh đất này. 

Lời giải chi tiết:

Dưới ngòi bút của tác giả, hình ảnh Đất Mũi hiện lên mang theo vẻ đẹp giản dị, bình yên của một vùng quê nơi tận cùng Tổ quốc. Nó giản dị, đơn sơ đến lạ thường – nơi sinh sống của những người dân cần cù lao động, chịu thương chịu khó và luôn hòa hợp với thiên nhiên.

Đây cũng là nơi hội tụ một hệ sinh thái rộng lớn, nơi trú ngụ của các loài chim, sinh vật biển… Đó cũng là mảnh đất khiến con người không kiềm chế được cảm xúc mà làm những chuyện không mấy bình thường khi đến đây (tác giả và bạn của ông đã lôi những tập thơ ra đốt và thả xuống biển, hay người thì ôm cây cột mốc, kẻ thì ôm cây đước, kẻ thì nằm lăn xuống bùn lầy… ).

Nó không xa hoa, hào nhoáng, đông vui nhộn nhịp như xứ Sài Gòn, Hà Nội… nhưng với sức hấp dẫn lạ thường, Mũi Cà Mau vẫn níu chân những du khách đến đây bằng vẻ đẹp bình dị và thân thương của nó để rồi khi rời đi, ai ai cũng đều có một chút nghẹn lòng, không nỡ.  

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Theo bạn, trong hai phương diện sau, phương diện nào thực sự nổi trội ở bài tân văn này ? Vì sao bạn xác định như vậy?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đề bài và tác phẩm để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải chi tiết:

Theo em, trong hai phương diện trên, phương diện thực sự nổi trội ở bài tản văn này là “tình cảm, cảm xúc chủ quan của “tôi” khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người Đất Mũi.” Bởi xuyên suốt bài tản văn, ta luôn bắt gặp những câu chuyện của tác giả đan xen những câu văn viết về thiên nhiên và con người Đất Mũi.

Tác giả không chỉ đem đến những thông tin khách quan mà ông còn đưa ra những cái nhìn chủ quan của mình, những cảm nhận thực sự về cảnh vật, những cái ông nhìn thấy, chứng kiến… tất cả đều được ghi lại một cách cụ thể, đầy đủ.

Bởi vậy, cái thứ ta nhìn thấy qua tác phẩm không phải là những thông tin sáo rỗng, những câu từ vô cảm mà ẩn trong đó là cả sự trân trọng, niềm yêu mến, gắn bó của tác giả dành cho mảnh đất giản dị, thân thương này. Ông yêu mến nó như chính quê hương của mình, thứ tình cảm ấy tuy được vun đắp trong khoảng thời gian ngắn ngủi nhưng đủ sâu đậm khiến ông không nỡ rời xa mảnh đất này. 

Sau khi đọc 7

Câu 7 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nêu nhận xét của bạn về cách sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp tu từ trong tác phẩm.

Phương pháp giải:

Chú ý vào những biện pháp nghệ thuật được tác giả sử dụng. 

Lời giải chi tiết:

Tác giả đã sử dụng hệ thống ngôn ngữ hết sức giản dị, kể tả kết hợp đan xen một cách hài hòa. Đặc biệt trong đó, tác giả sử dụng nhiều câu văn, câu thơ của nhiều tác giả trước đây nhằm văn học hóa những thứ mình cảm nhận được, chứng kiến được. Đây được coi là một trong những điểm sáng của tác phẩm.

Bên cạnh đó, tác giả sử dụng kết hợp nhiều biện pháp tu từ như liệt kê, ẩn dụ… nhằm làm nổi bật sự đa dạng trong các cung bậc cảm xúc của mình dành cho vùng Đất Mũi. Khi thì háo hức, chờ mong, khi thì nhớ nhà… đó đều là sự đặc sắc trong cách thể hiện tình cảm của tác giả. 

Kết nối đọc - viết

Câu 1 (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Từ ý của câu "Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe” hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nói về cảm xúc của tác giả đối với Mũi Cà Mau.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ đoạn cuối để trả lời câu hỏi này.  

Lời giải chi tiết:

Câu văn “Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe” là câu văn miêu tả rõ nhất cảm xúc của tác giả khi phải rời Đất Mũi. Có lẽ tình cảm của con người đều có thể kìm nén nhưng cơ thể dường như không biết nói dối. Rời xa mảnh đất này, tác giả dường như nhận ra hóa ra tình cảm mình dành cho nó lại nhiều đến như vậy, thật là khiến con người trở lên yếu đuối. Ông nhận lấy than – món quà giản dị nhưng chan chứa tình yêu thương của người dân Đất Mũi dành cho mình mà ngậm ngùi rời đi. Ông không thể hiện cảm xúc của mình một cách trực tiếp mà gián tiếp qua hình ảnh “mắt tôi chợt cay nhòe”, đó là phản ứng cơ thể tự nhiên của tác giả khi nhận ra mình sắp phải rời khỏi mảnh đất thân thuộc này. Không nỡ là vậy, yêu mến là thế nhưng tác giả vẫn phải rời đi bởi dẫu sao mình cũng chỉ là khách qua đường, có hội ngộ sẽ có biệt ly, nhưng dù vậy, ông vẫn cảm thấy rất buồn và lưu luyến mảnh đất tận cùng Tổ quốc này.

Câu 1. Tác giả có tâm thế như thế nào khi đến với Mũi Cà Mau? Tâm thế đó có ý nghĩa gì đối với người viết tản văn?

Trả lời:

Tác giả có tâm thế rất thoải mái khi đến với Mũi Cà Mau. Tâm thế đó sẽ giúp nhà văn có cái nhìn sâu sắc và tinh tế hơn về cảnh sắc thiên nhiên cùng con người nơi đây. 

Câu 2. Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật nào?

Trả lời:

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật như:

+ Những con người Cà Mau luôn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và vất vả với cuộc sống. 

+ Họ phải chịu nhiều thiên tai và đối mặt với sự thiếu thốn vật chất.

+ Tuy nhiên họ luôn tỏ ra vui vẻ và lạc quan, vẫn rất hiếu khách và chất phác. 

→ Đó chính là thứ níu chân tác giả tại nơi đây.

Câu 3. Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất này? Những liên tưởng đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn đã có duyên nợ với vùng đất này là Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. Những liên tưởng đó đã càng khẳng định sức hấp dẫn và thú hút của con người và mảnh đất nơi đây.

Câu 4. Chất trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài tản văn? 

Trả lời:

Chất trữ tình đã được thể hiện rất rõ ràng trong bài tản văn thông qua những cảm giác và tình cảm của tác giả giành cho thiên nhiên và con người mũi Cà Mau. Dù đã rời khỏi vùng đất đó nhưng những kí ức của ông với nơi đây vẫn còn nguyên vẹn, đó là thứ níu kéo tình cảm của ông, làm ông lưu luyến không rời để rồi nhớ nhung.

Câu 5. Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên như thế nào?

Trả lời:

Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên vừa mang chất hiện thực vừa mang chất trữ tình. 

Câu 6. Theo bạn, trong hai phương diện sau, phương diện nào thực sự nổi trội ở bài tản văn này? Vì sao bạn xác định như vậy?

1. Những thông tin xác thực, hình ảnh khách quan của thiên nhiên và con người ở Đất Mũi.
2. Tình cảm, cảm xúc chủ quan của "tôi" (người viết) khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người ở Đất Mũi.

Trả lời:

Theo em, trong hai phương diện trên, phương diện thực sự nổi trội ở bài tản văn này là: Tình cảm, cảm xúc chủ quan của "tôi" (người viết) khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người ở Đất Mũi. Vì thông qua tác phẩm, những tình cảm, cảm xúc của tác giả đã được hiên lên một cách rõ nét. Ông đặt vào trong từng lời văn tình cảm và sự quan sát tinh tế của mình. Phải giành nhiều tình cảm lắm thì mới thấy được cả vẻ đẹp ẩn sâu bên trong của nơi ấy và họa nó vào tưng lời văn như vậy.

Câu 7. Nêu nhận xét của bạn về cách sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp tu từ trong tác phẩm.

Trả lời:

Qua bài tản văn có thể thấy tác giả đã sử dụng rất nhiều biện pháp tu từ bằng câu hỏi tu từ như để thỏa mãn những thắc mắc của mình về mảnh đất và con người nơi ấy, đồng thời qua đó gửi gắm tình cảm của mình vào trong với ngôn từ mang đậm chất tản văn.

I. Tác giả văn bản Cà Mau quê xứ

- Trần Tuấn sinh năm 1967 tên khai sinh là Trần Ngọc Tuấn, quê ở Hà Nội.

- Trong làng báo cũng như kho tàng văn học Việt Nam, anh là một giọng bút ký có dấu ấn riêng sâu sắc và đầy ý nghĩa, với cách viết nhấn nhá, nhiều liên tưởng.

II. Tìm hiểu tác phẩm Cà Mau quê xứ

• Thể loại

Văn bản thuộc thể loại tản văn

• Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Tác phẩm Cà Mau quê xứ được trích trong tập Uống cà phê trên đường của Vũ. Đó là những trải nghiệm gần gũi và đáng nhớ của ông khi đến mảnh đất Cà Mau.

• Phương thức biểu đạt

Văn bản có phương thức biểu đạt là tự sự

• Tóm tắt

Video Player is loading.PauseUnmuteLoaded: 5.48%

Cà Mau- mảnh đất được nhà văn Trần Tuấn lựa chọn là mảnh đất sẽ đến thăm quan và khám phá, tất cả như ngoài sức tưởng tượng của ông một khung cảnh tuyệt đẹp và hài hòa giữa thiên nhiên và con người, để rồi sau chuyến đi đó, tác giả đã viết nên tác phẩm Cà Mau quê xứ. Đối với tác giả, đây là vùng đất luôn nằm trong trí tưởng tượng từ lâu của mình, tác giả đã ấp ủ nó chỉ chờ ngày được xách ba lô lên và đi. Để rồi khi thực sự được đến Cà Mau, tác giả yêu và đắm chìm trong cái khung cảnh và con người nơi đây.

• Bố cục

Phần 1: Từ đầu đến thơ thần với Cà Mau: Lúc tác giả đặt chân đến vùng đất Cà Mau

Phần 2: Tiếp đến những thân ổ mới: Mô tả về khung cảnh và cuộc sống của những con người Cà Mau

Phần 3: Còn lại: Tình cảm của tác giả

• Giá trị nội dung

Tác phẩm Cà Mau quê xứ được khắc họa chân thực về mảnh đất Cà Mau, phía cuối của hình chữ S Việt Nam, ông chủ yếu kẻ về chuyến đi trải nghiệm thực tế của mình, kể về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và con người hiền lành nơi đây. Tác giả đã bộc lộ những cảm xúc, niềm mến thương nơi này qua từng nét viết. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu.

• Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ tự do giúp tác giả thể hiện được hết tâm tư vào tác phẩm

- Ngôn ngữ thơ hay và giản dị nhưng ấn tượng

- Khắc họa hiện thực chân thật và mang ý nghĩa to lớn

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Cà Mau quê xứ

• Vẻ dẹp của đất Mũi Cà Mau

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi.

- Anh bạn nhà văn Đất Mũi kể đã chứng kiến đủ xúc động của các vị khách khi đến đây “Người ôm cây cột mốc, kẻ ôm cây được, kẻ lại nằm lăn xuống bùn lầy để … khóc vì sướng!”

+ Cảnh mấy anh em nhà báo cởi trần ngôi lai rai tại ngôi nhà số 1 của xã Đất Mũi, qua câu chuyện về những con người cụ thể, thêm thấu hiểu cung cách làm ăn và sinh sống của cư dân nơi đây.

+ Cảnh những người phụ nữ ngồi lột thịt ghẹ tại một cơ sở gia công thực phẩm của vợ chồng nhà anh Phúc, chị Tuyết – một bức tranh sinh động về lao động sản xuất của con người Đất Mũi.

+ Câu chuyện gay cấn một thời về sự lựa chọn giữa con tôm và cây lược, liên quan đến sinh mệnh chính trị của bao nhiêu người, được kể lại trong ngôi nhà của Phó Chủ tịch xã Đất Mũi Lê Hoàng Liêm.

→ Ở thời điểm bài tản văn ra đời, những khung cảnh nhật vật đó chính là câu chuyện của hiện tại, có tình thời sự nóng hổi, mang hơi thở của cuộc sống bề bộn đang chuyển mình, vận động. Quan sát dòng chảy của cuộc sống để ghi lại một cách chân thực, đó là thế mạnh vốn có của thể loại kí.

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn sau

- Trước Cách mạng có Nguyễn Bính – nhà thơ lãng mạn từng đặt chân đến Mũi Cà Mau trong những chuyến giang hồ như nhà thơ tự nhận; trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ có Nguyễn Tuân với bài kí Khi nào Bắc Nam đã được thồng nhất, anh sẽ vô thăm đầu trước hết?, Anh Đức có tập bút kí Bức thư Cà Mau; Xuân Diệu có bài thơ Mũi Cà Mau. Nhắc đến vùng đất này không thể không nhắc đến nhà văn Sơn Nam – một pho từ điển sống về Nam Bộ; Nguyễn Ngọc Tư – một nhà vă sống và viết ở Cà Mau.

→ Những liên tưởng đó cho thấy, Mũi Cà Mau là miền đất khơi gợi nhiều cảm hứng sáng tạo cho các nhà văn, nhà thơ. Đến với Mũi Cà Mau cũng là đến với một vùng văn chương, vì thế, cầm bút viết về vùng đất này, tác giả không khỏi cảm thấy có những thách thức.

• Tâm thế của tác giả và nghệ thuật viết tản văn

Tâm thế của tác giả khi đến với mũi Cà Mau

- Tác giả đến với Mũi Cà Mau với tâm thế rất nhẹ nhàng: đi chơi. Nhưng ở đây, đi chơi cũng có nghĩa là đến với miền đất lạ, đi tìm niềm hứng khởi mới, để được trải nghiệm bằng tất cả các giác quan và cảm xúc.

- Với tác giả - người viết tản văn – những trải nghiệm thực tế như vậy vô cùng quan trọng. Nó đánh thức khả năng khám phá về vùng đất và con người nơi đây. Nó gợi lên trong lòng người viết những cảm xúc mới mẻ, những quan sát và suy ngẫm có chiều sâu. Bằng liên tưởng bất chợt, nó kết nối hiện tại với quá khứ, chuyện đời và trang văn, hiện thực và ước vọng… Đây là những điều kiện cần thiết cho sự sáng tạo trong tản văn.

Chất trữ tình trong bài tản văn

- Chất trữ tình trong bài tản văn được bộc lộ qua cảm xúc của người viết, cùng với cách thể hiện vừa đa dạng, vừa có nhiều nét độc đáo. Chẳng hạn:

+ Người viết đến với Mũi Cà Mau với tâm thế nhẹ nhõm, nhưng kì thực để “thỏa nỗi khát thèm hạt phù sa ròng ròng tươi mới”. Những rung động mới mẻ, tức thì của tâm hồn khi tiếp xúc với con người và cảnh vật đang thay thế cho sự hiểu biết về một vùng đất qua trang văn của những người đi trước.

+ Mượn lời văn trong tác phẩm của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư nói hộ nỗi niềm “Cá thòi lòi dạn dĩ theo con nước chạy rột rẹt dưới sàn nhà, có lúc ngóc đầu lên, nhìn thom lom, ý hỏi ai đây ta, ai mà ngó tui thiếu điều lòi con mắt ra, lạ lắm sao?”.

+ Thấy được sự bồi hồi rất lạ của lòng mình đối với những kiểu bày tỏ niềm xúc động của bao nhiêu người từ mọi miền về đây.

+ Nhìn cảnh quan, sản vật, con người lắng nghe lời ăn tiếng nói của quê xứ Cà Mau với niềm yêu mến, gần gũi, thân tình.

+ Đồng cảm với mọi lo toan, bề bộn trong cuộc mưu sinh của những con người gắn bó với quê hương mũi Cà Mau.

+ Không giấu được niềm xúc động kín đái khi rời Mũi Cà Mau “Than hầm từ thân cây được xứ này nghe nói tốt hơn mọi thứ than củi trên đời, đượm bên hơi lửa và không hề có khói. Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe”.

→ Như vậy, chất trữ tình của bài tản văn khi được thể hiện trực tiếp (người viết tự bộc lộ cảm xúc), khi được thể hiện gián tiếp (những hình ảnh khách quan của cuộc sống có sức lay động tình cảm người đọc nhờ cách tái hiện của tác giả). Chất trữ tình hầu như có mặt từ đầu đến cuối văn bản, trở thành yếu tố nổi trội đúng với đặc trưng của tản văn.

Cách sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp tu từ trong tác phẩm

- Là một thể loại văn học có sự phối hợp giữa yêu cầu về tính xác thực, khách quan của sự việc được tái hiện và tính biểu cảm gắn với cảm xúc chủ quan của người viết, kí mở ra một khoảng không gian rộng rãi cho sự sáng tạo về ngôn ngữ. Trong Cà Mau quê xứ, sự sáng tạo về ngôn ngữ và các biện pháp tu từ được thể hiện như sau:

- Sử dụng những từ ngữ mang màu sắc hiện đại “Đi chơi, thực ra nói vậy cũng là để đánh lửa cái ổ cứng xúc cảm đã ấp ứ tự bao giời, đánh lửa bộ xi đi võng mạc”….

- Dùng từ láy hình tượng giàu sức gợi: chon von, cheo leo, lắt lẻo,…

- Dùng từ ngữ địa phương Nam Bộ hù hợp với cách ăn nói của con người nơi đây.

- Cách kết hợp từ độc đáo: Giờ tới lượt bạn tôi gửi lại nơi này mấy đợt phù sa thơ kèm chút gió Lào cố quận…

- Dùng phép chuyển nghĩa gợi liên tưởng bất ngờ: Áo trắng của Duyên hắt vào tôi một mảng mây ngàn tuổi…

- Sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa để thổi hồn vào đối tượng miêu tả: những hạt phù sa sinh nở khơi từ hai chữ “quê nhà” ấy của thi sĩ đất Bắc…

I. Trần Tuấn

Tiểu sử

- Trần Tuấn sinh năm 1967, tên khai sinh là Trần Ngọc Tuấn

- Quê quán tại Hà Nội

Đặc điểm nghệ thuật

Trong làng báo cũng như kho tàng văn học Việt Nam, anh là một giọng bút ký có dấu ấn riêng sâu sắc và đầy ý nghĩa, với cách viết nhẩn nha, nhiều liên tưởng.

Tác phẩm chính

- Ma thuật ngón (2008)

- Đừng gọi tôi là Lại Phiền Hà (2008)

- Chậm hơn dừng lại (2017)

II. Tác phẩm Cà Mau quê xứ

Thể loại, phương thức biểu đạt

- Thể loại: Kí

- Phương thức biểu đạt: Tự sự

Hoàn cảnh xuất xứ của tác phẩm

- Tác phẩm “Cà Mau quê xứ” được trích trong tập “Uống Cà phê trên đường của Vũ”. Đó là những trải nghiệm gần gũi và đáng nhớ của ông khi đến mảnh đất Cà Mau.

Nội dung chính

Tác phẩm Cà Mau quê xứ được khắc họa chân thực về mảnh đất Cà Mau, phía cuối của hình chữ S Việt Nam, ông chủ yếu kẻ về chuyến đi trải nghiệm thực tế của mình, kể về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và con người hiền lành nơi đây. Tác giả đã bộc lộ những cảm xúc, niềm mến thương nơi này qua từng nét viết. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. 

Tóm tắt tác phẩm

Cà Mau- mảnh đất được nhà văn Trần Tuấn lựa chọn là mảnh đất sẽ đến thăm quan và khám phá, tất cả như ngoài sức tưởng tượng của ông một khung cảnh tuyệt đẹp và hài hòa giữa thiên nhiên và con người, để rồi sau chuyến đi đó, tác giả đã viết nên tác phẩm Cà Mau quê xứ. Đối với tác giả, đây là vùng đất luôn nằm trong trí tưởng tượng từ lâu của mình, tác giả đã ấp ủ nó chỉ chờ ngày được xách ba lô lên và đi. Để rồi khi thực sự được đến Cà Mau, tác giả yêu và đắm chìm trong cái khung cảnh và con người nơi đây. Trước đó đã có rất nhiều nhà văn, nhà thơ đã từng đến đây. Họ viết về những lần đánh giặc của con người Cà Mau, là hình ảnh về những em bé chia tay gia đình của mình. Những hình ảnh đẹp đó đã ghi dấu ấn vào trong lòng tác giả. Tác giả mở những trang văn ra để có thể cảm nhận trước những cái khó khăn, cái cực khổ đã trải qua với vùng đất này. Tác giả cùng với người bạn của mình, được nghe về những câu chuyện của những con người đã từng đến Cà Mau. Họ đều dành tình cảm cho nơi đây, lưu luyến không rời. Lang thang đi qua nhiều mảnh đất, từ “xứ” như xuất hiện ở khắp mọi nơi. Đó như cái hãnh diện của những con người khi nhắc đến quê hương của mình. Tác giả được ở nơi đây, cùng hòa vào khung cảnh sống sinh hoạt của những con người Cà Mau. Ở đó có những ngôi nhà được dựng lên bằng những thứ cảnh vật có sẵn ở đây. Có những con người cần cù chịu khó, đang làm những công việc mưu sinh. Khung cảnh sinh hoạt của người Cà Mau luôn gắn liền với cây đước, nó mang lại nhiều tài nguyên, mang theo thứ ánh sáng đẩy lùi khó khăn cho con người. Mọi thứ như là trong giấc mơ, trải nghiệm đó sẽ mãi không bao giờ quên đối với tâm trí tác giả.

Nghệ thuật

- Thể thơ tự do giúp tác giả thể hiện được hết tâm tư vào tác phẩm

- Ngôn ngữ thơ hay và giản dị nhưng ấn tượng

- Khắc họa hiện thực chân thật và mang ý nghĩa to lớn.

Trước khi đọc

Câu 1. Ba tiếng “Mũi Cà Mau” gợi lên trong bạn những suy nghĩ, cảm xúc gì?

Ba tiếng “Mũ Cà Mau” gợi lên suy nghĩ về điểm cực Nam của Tổ quốc, rất xa xôi.

Câu 2. Bạn đã biết được gì về vùng đất Mũi Cà Mau (qua sách báo, phim ảnh và các phương tiện truyền thông,...)?

Đất Mũi Cà Mau hướng về phía tây, thuộc địa phận xóm Mũi, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau, cách thành phố Cà Mau hơn 100 km. Bên trái mũi là biển Đông, bên phải là biển Tây, tức Vịnh Thái Lan.

Đọc văn bản

Câu 1. Tác giả đến Mũi Cà Mau với mục đích gì?

Mục đích: đi chơi

Câu 2. Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng gì của người viết?

Tâm trạng nhớ quê hương.

Câu 3. Từ “xứ” được nói ở đây có kết nối như thế nào với nhan đề?

Ý chỉ Mũi Cà Mau.

Sau khi đọc

Câu 1. Tác giả có tâm thế như thế nào khi đến với Mũi Cà Mau? Tâm thế đó có ý nghĩa gì đối với người viết tản văn?

- Tác giả có tâm thế như thế nào khi đến với Mũi Cà Mau: “đi chơi” gợi ra sự nhẹ nhàng, vui vẻ.

- Tâm thế đó giúp tác giả có thể tìm ra niềm hứng khởi, cảm xúc mới mẻ để quan sát, trải nghiệm và sáng tác.

Câu 2. Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật nào?

Một số khung cảnh, nhân vật như:

- Anh bạn nhà văn Đất Mũi kể đã chứng kiến đủ kiểu xúc động của các vị khách khi đến đây: “Người ôm cây cột mốc, kẻ ôm cây đước, kẻ lại nằm lăn xuống bùn lầy để… khóc vì sướng”

- Cảnh mấy anh em nhà báo cởi trần ngồi lai rai tại một số ngôi nhà của xã Đất Mũi, qua câu chuyện về những con người cụ thể, thêm thấu hiểu cách làm ăn và sinh sống của cư dân nơi đây.

- Cảnh những người phụ nữ ngồi lột thịt ghẹ tại một cơ sở gia công thực phẩm của vợ chồng nhà anh Phúc, chị Tuyết - một bức tranh sinh động về lao động của con người Đất Mũi.

- Câu chuyện gay cấn về một thời về sự lựa chọn giữa con tôm và cây đước, liên quan đến sinh mệnh chính trị của bao nhiêu người, được kể lại trong ngôi nhà của Phó Chủ tịch xã Đất Mũi, Lê Hoàng Liêm.

Câu 3. Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất này? Những liên tưởng đó có ý nghĩa gì?

- Tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất

• Trước Cách Mạng: Nguyễn Bính, nhà thơ lãng mạn đã đặt chân đến Mũi Cà Mau trong những chuyến “giang hồ” như nhà thơ tự nhận.
• Cuộc kháng chiến chống Mỹ: Nguyễn Tuân với bài bút kí “Khi nào Bắc Nam được thống nhất, anh sẽ vô thăm đâu trước tiên?”
• Anh Đức: bút kí Bức thư Cà Mau
• Xuân Diệu: bài thơ Mũi Cà Mau
• Sơn Nam - “một pho từ điển sống về Nam Bộ”
• Nguyễn Ngọc Tư - một nhà văn sống và viết ở Cà Mau

- Ý nghĩa: Mũi Cà Mau là địa danh khơi gợi nhiều cảm hứng sáng tạo cho các nhà văn, nhà thơ. Đến với mũi Cà Mau cũng là đến với một vùng văn chương, vì thế viết về vùng đất này, tác giả thấy có những thách thức.

Câu 4. Chất trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài tản văn?

- Người viết đến với Mũi Cà Mau với một tâm thế nhẹ nhõm, nhưng kì thực để thoả nỗi “khát thèm hạt phù sa ròng ròng tươi mới”. Những rung động mới mẻ, tức thì của tâm hồn khi tiếp xúc với con người và cảnh vật đang thay thế cho sự hiểu biết về một vùng đất qua những trang văn của người khác.

- Mượn lời văn trong tác phẩm của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư nói hộ nỗi niềm: “Cá thò lò… lạ lắm sao?”

- Thấy được sự bồi hồi rất lạ của lòng mình đối với những kiểu bày tỏ niềm xúc động của bao nhiêu người từ mọi miền về đây.

- Nhìn cảnh quan, sản vật, con người, lắng nghe lời ăn tiếng nói của “quê xứ Cà Mau” với niềm yêu mến, gần gũi, thân tình.

- Không giấu được niềm xúc động kín đáo khi rời Mũi Cà Mau: “Than hầm từ thân cây…. chợt cay nhòe”.

=> Chất trữ tình được thể hiện trực tiếp (người viết tự bộc lộ cảm xúc), gián tiếp (những hình ảnh khách quan của cuộc sống có sức lay động, tình cảm người đọc nhờ cách tái hiện của tác giả).

Câu 5. Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên như thế nào?

Vừa mang chất hiện thực vừa mang chất trữ tình.

Câu 6. Nêu nhận xét của bạn về cách sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp tu từ trong tác phẩm.

Ngôn ngữ: mang đậm chất tản văn 

Biện pháp tu từ: sử dụng các câu hỏi tu từ 

Kết nối đọc - viết

Từ ý của câu “Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe”, hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nói về cảm xúc đối với Mũi Cà Mau.

Qua văn bản trên đã cho ta thấy được Cà Mau trên dáng hình Việt Nam. Nó hiện lên với vẻ đẹp tươi mới. Từ đây cho thấy rằng đất nước ta vốn dĩ có những địa danh đẹp và nên thơ như vậy. Những địa danh, thắng cảnh ấy càng làm ta cảm thấy tự hào về nét đẹp của dải đất hình chữ S. Và hơn nữa là sự yêu quý dành cho những cảnh đẹp nói riêng và quê hương đất nước nói chung. 

Dàn ý Phân tích Cà Mau quê xứ

Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Trần Tuấn (những nét chính về con người, cuộc đời và đặc điểm sáng tác,...)

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm Cà Mau quê xứ (xuất xứ, những đặc sắc về nội dung, nghệ thuật,...)

Thân bài:

- Mục đích của tác giả khi đến Cà Mau

- Khung cảnh và cuộc sống của những con người Cà Mau

- Tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho đất mũi này

Kết bài: Khẳng định lại đặc sắc về nội dung và nghệ thuật thông qua truyện ngắn. Từ đó thấy được những tình cảm của tác giả dành cho Cà Mau.

Phân tích Cà Mau quê xứ 

Những miền tổ quốc trên đất nước luôn là nguồn cảm hứng để mỗi nhà thơ, nhà văn sáng tạo ra những tác phẩm ấn tượng. Tác giả Trần Tuấn cũng như thế, ông đi nhiều trải nghiệm nhiều để thấy cái hay cái đẹp của con người Việt Nam. Nổi bật trong số các tác phẩm của ông là “Cà Mau quê xứ” được trích trong “Uống Cà phê trên đường của Vũ”. Tác phẩm là những trải nghiệm của ông trên đất mũi Cà Mau và những tình cảm của ông dành cho nơi đây. 

Cà Mau là điểm cuối cùng của dải đất Việt Nam, chính cái khung cảnh mộc mạc giản dị, cùng con người dẻo dai chất phác đã in đậm vào tâm trí của nhà văn Trần Tuấn. Ở truyện ngắn này, tác giả đã kể về Cà Mau qua thiên nhiên và con người nơi đây. Từ đó bộc lộ những tình cảm, cảm xúc của mình với vùng đất mũi này. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. Đó là những bụi đầm lầy, những bụi cây đước hay là những giọt phù sa. Chính cái thiên nhiên này đã thôi thúc tác giả thành những “kẻ nông nổi kì quặc”. Thiên nhiên ở đây thật đơn giản và bình dị. Những cây đước là những cây mọc nhiều nhất ở Cà Mau.

Tác giả miêu tả những cây đước đắm mình xuống phù sa với những đàn cá tôm, gắn với bình minh và hoàng hôn trên đất mũi. Trần Tuấn đã miêu tả cái khung cảnh thiên nhiên này bằng ngòi bút thật sống động và chân thật. Nhưng cái mà khiến tác giả ấn tượng và dùng ngòi bút của mình nhiều nhất là những con người nơi đây. Có một hình ảnh rất hay như tác giả nói về con cá với ý nghĩ “ai đây ta, ai mà lặn lội tới xứ bùn sinh rừng rú này”. Câu văn pha chút gì đó hài hước và tò mò như con người nơi đây dành cho tác giả. Nhưng có lẽ, chính những con người ấy đã lưu dấu chân của nhà văn ở lại. Những con người Cà Mau luôn khó khăn, bộn bề vất vả với cuộc sống. Họ bị thiên tai, đối mặt với nhiều thiếu thốn vật chất. Nhưng những người Cà Mau vẫn rất hiếu khách và chất phác. 

Tác giả miêu tả về những người đến với đất mũi Cà Mau “Người ôm cây cột mốc, kẻ ôm cây đước, kẻ lại nằm lăn xuống bùn lầy”. Những hình ảnh hết sức là chân thật, đó là cái tình cảm của không chỉ riêng tác giả, mà cả những người khi đến đây muốn dành cho vùng đất mũi Cà Mau này. Khi đã rời đất Cà Mau trong tác giả vẫn còn rất nhiều cảm xúc, lời nói chưa có lời giải đáp. Việc Trần Tuấn liên hệ đến Nguyễn Tuân như cho thấy những trăn trở của ông về tình cảm dành cho vùng đất này. Tác giả đã về nhưng những hình ảnh về thiên nhiên và con người nơi đây như vẫn còn hiện nguyên trong ức của ông. Ông thấy mọi thứ ở đây đều đẹp và đặc biệt, mà không ở nơi đâu có được. Để rồi nhà văn nhớ nhung, yêu thương đến nước mắt nhòe đi. Tác giả phải dành cho vùng đất này nhiều tình cảm lắm nên cảm xúc mới chợt dâng trào lên như thế. Qua bài thơ ta thấy tác giả dùng rất nhiều các biện pháp liệt kê, nhiều hình ảnh so sánh cùng với ngôn ngữ giản dị sinh động. Để từ đó thấy được vẻ đẹp và thiên nhiên con người vùng đất Cà Mau, và tình cảm của tác giả dành cho vùng đất này. 

Qua truyện ngắn “Cà Mau quê xứ”, ta thấy được tài năng sáng tạo đặc sắc của Trần Tuấn. Ông đã mang đến cho người đọc một bức tranh về vùng đất Cà Mau giản dị đơn sơ mà con người thì chất phác thật thà.