I. Tác giả văn bản Tản Viên từ Phán sự lục

- Nguyễn Dữ là người xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân nay là xã Phạm Kha, huyện Thanh Miện , Hải Dương.

- Ông là học trò của Tuyết Giang Phu Tử Nguyễn Bỉnh Khiêm\

II. Tác phẩm Tản Viên từ Phán sự lục

• Thể loại: Tản Viên từ Phán sự lục thuộc thể loại Truyền kỳ
• Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

- Truyền kỳ mạn lục sáng tác vào thế kỉ 16.

- Tác phẩm gồm 20 truyện, viết bằng chữ Hán

• Phương thức biểu đạt: Văn bản Tản Viên từ Phán sự lục có phương thức biểu đạt là Tự sự, biểu cảm
• Tóm tắt văn bản Tản Viên từ Phán sự lục

Truyện kể về nhân vật Ngô Tử Văn vốn là một kẻ sĩ khảng khái, chính trực. Trong làng có một ngôi đền thiêng. Từ khi có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở gần đền, hồn của hắn tác quái. Tức giận, chàng châm lửa đốt để trừ hại cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn lên cơn sốt mê man, chàng thấy tên hung thần đòi trả đền và đe dọa bắt chàng xuống âm phủ. Thổ thần bày tỏ thái độ cảm phục trước hành động dũng cảm của Tử Văn, mách chàng về tung tích, tội ác tên hung thần và cách đối phó. Đến đêm, khi bệnh nặng thêm, Tử Văn thấy hai tên quỷ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tội ác của tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ thần được phục chức, lính đưa Tử Văn về trần gian. Sau đó, Thổ thần tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên để tạ ơn.

• Bố cục văn bản Tản Viên từ Phán sự lục

Tản Viên từ Phán sự lục có bố cục gồm 4 phần:

- Phần 1 từ đầu …không cần gì cả: việc Tử Văn đốt đền.

 - Phần 2 tiếp theo …khó lòng thoát nạn: kể về Tử Văn với viên Bách hộ họ Thôi và Thổ công.

 - Phần 3 tiếp theo …sai lính đưa Tử Văn về: vụ Tử Văn thắng kiện.

 - Phần 4 còn lại: Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.

• Giá trị nội dung văn bản Tản Viên từ Phán sự lục

- Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, của Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ chính trực của Đất Việt; từ đó , thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà của tác giả.

• Giá trị nghệ thuật văn bản Tản Viên từ Phán sự lục

- Truyện chưa yếu tố kì ảo

- Kết hợp chuyện người, chuyện thần, ma, trần gian, địa ngục…

– Cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, lo-gic.

– Cách dẫn truyện lôi cuốn, biến hóa, có cao trào, có thắt mở nút.

– Nhân vật được xây dựng sắc xảo, rõ nét

III. Tìm hiểu chi tiết văn bản Tản Viên từ Phán sự lục

1. Nhân vật Tử Văn

- Giới thiệu về nhân vật Tử Văn

+ Chàng tên là Soạn, quê ở Lạng Giang

+ Tính tình khảng khái, nóng nảy

+ Không chịu được cái ác

+ Dám đứng lên trừ hại cho dân

- Chàng châm lửa, đốt đền tiêu diệt yêu quái

+ Khi đốt đền xong chàng đi đứng lảo đảo, sốt nặng

+ Sau đó, chàng bị viên tướng Bắc Triều bại trận đến bắt tội

- Cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm

+ Tử Văn bệnh nặng thêm bị 2 tên quỷ sai bắt đi

+ Khi bị phán tội Tử Văn rất cương trực, và thông minh

+ Kẻ sĩ trần gian, ngay thẳng, không làm việc gì sai nhưng bị bắt oan

+ Cuộc tranh cãi giữa Tử Văn và Diêm Vương rất căng thẳng

+ Nhờ vào câu nói : Nếu nhà vua không tin lời tôi xin tư giấy đến đền Tản Viên mà hỏi, không đúng như thế tôi xin chịu cái tội nói càn

+ Tình thế được xoay chuyển

+ Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên điều tra

+ Khi biết được sự thật kẻ kia bị trị tội thích đáng

- Tử Văn đã thắng kiện, được rửa tội và thích đãi món ngon đưa về trần gian

- Tử Văn được Thổ Công tiến cử ở vị trí Phán Sự đền Tản Viên

+ Từ đó Tử Văn giữ chức Phán Sự đền Tản Viên

2. Ý nghĩa bài học

- Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác của một kẻ sĩ Ngô Tử Văn

- Thể hiện niềm tin của nhân dân vào công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà.

- Khẳng định về chân lý chính nghĩa nhất định chiến thắng gian tà

- Người tốt sẽ luôn nhận đền đáp xứng đáng

Chuẩn bị Soạn bài Tản Viên từ phán sự lục

Câu 1 (trang 15 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Bạn có thích đọc những truyện kể chứa đựng các yếu tố kì ảo không? Vì sao?

Lời giải 

- Em rất thích đọc những truyện kể chứa đựng các yếu tố kì ảo.

- Vì những yếu tố đấy có sự sáng tạo, là sản phẩm của trí tưởng tượng phong phú khiến câu chuyện trở nên hấp dẫn, cuốn hút.

Câu 2 (trang 15 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Trong cuộc sống hằng ngày, đôi khi chúng ta phải chứng kiến hoặc trải qua những sự việc ngang trái, bất công. Lúc đó, bạn cảm thấy như thế nào và mong muốn điều gì?

Lời giải 

Khi chứng kiến hoặc trải qua những sự việc ngang trái, bất công, em cảm thấy rất hụt hẫng và buồn lòng. Em muốn được giành lại sự công bằng, chính nghĩa luôn cần được tồn tại.

Đọc hiểu bài Tản Viên từ phán sự lục

Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 15 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Chú ý lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn

Lời giải 

Lời giới thiệu:

- Tên: Soạn.

- Quê quán: huyện Yên Dũng, Lạng Giang.

- Tính cách: khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, được đánh giá là người cương trực.

Câu 2 (trang 16 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Từ Văn có những suy nghĩ, cảm xúc gì khi nghe câu chuyện của Thổ Công?

Lời giải 

- Cảm xúc: ngạc nhiên sau đấy chuyển sang tức giận.

- Suy nghĩ: “Sao mà nhiều thần quá vậy?”, khi có đến 2 người tự xưng là Thổ Công nói chuyện với Tử Văn. Sau khi nghe xong câu chuyện của Thổ Công kể, chàng Tử Văn vô cùng tức giận trước tên hung hãn.

Câu 3 (trang 17 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Dự đoán kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm.

Lời giải 

Dự đoán: Đây là cuộc đấu tranh giữa cái thiện và cái ác. Hẳn là cuộc chiến đầy khó khăn, và kết quả thì chính nghĩa sẽ chiến thắng.

Câu 4 (trang 18 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Sự việc nào có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án?

Lời giải 

Sự việc: Tử Văn được Thổ Công dặn dò nếu ở dưới đấy có tra hỏi điều gì thì cứ khai ra những lời nói của Thổ Công. Nếu tên viên tướng bại trận của Bắc triều chối, thì xin tư giấy đến đền Tản Viên, Thổ Công sẽ khai rõ.

Câu 5 (trang 18 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn có giống như suy đoán của bạn không?

Lời giải 

Diễn biến và kết quả của cuộc đấu tranh của Tử Văn giống như suy đoán. Cuối cùng, cái thiện luôn chiến thắng cái ác. Chiến thắng của Tử Văn dưới âm phủ đã giúp dân làng không còn tai họa nữa, còn Tử Văn được phong chức phán sự đền Tản Viên.

Câu 6 (trang 19 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Vì sao Tử Văn đồng ý nhận chức phán sự đền Tản Viên?

Lời giải 

Tử Văn đồng ý nhận chức phán sự đền Tản Viên vì muốn được bảo đảm công lí, cái ác cần được loại bỏ.

Câu 7 (trang 19 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Ai là người đưa ra lời bình? Nội dung chính của lời bình là gì?

Lời giải 

- Tác giả là người đưa ra lời bình.

- Nội dung chính: khái quát lại nhân vật Ngô Tử Văn, bày tỏ cảm xúc trân trọng, ngưỡng mộ trước nhân vật bảo vệ công lí. Đồng thời, đưa ra thông điệp phải đấu tranh để chống lại cái xấu xa, bảo vệ những điều đúng đắn.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Xác định người kể chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên. Những lời kể nào giúp bạn có được sự hình dung ban đầu về tính cách của nhân vật Tử Văn?

Lời giải 

- Người kể chuyện: tác giả.

- Những lời kể: Chàng vốn khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không chịu được, vùng bắc người ta vẫn khen là một người cương trực.

Câu 2 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Nêu các sự kiện chính của câu chuyện. Các sự kiện đó được trình bày theo trình tự nào?

Lời giải 

- Các sự kiện chính:

+ Tử Văn đốt đền.

+ Tử Văn bị tên hung thần hăm dọa.

+ Thổ Công đến báo cho Tử Văn mức độ nghiêm trọng.

+ Cuộc chiến giữa Tử Văn và tên hung thần dưới Minh ty.

+ Tử Văn được giải oan, phong chức phán xử đền Tản Viên,

- Theo trình tự thời gian.

Câu 3 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Tóm tắt diễn biến của chuyện xử án. Chỉ ra các yếu tố góp phần làm nên chiến thắng của Tử Văn trong phiên tòa. Theo bạn, yếu tố nào đóng vai trò quyết định trong chiến thắng đó?

Lời giải :

- Tóm tắt diễn biến: Dưới Minh ty, tên tướng giặc đang bại đặt, vu khống Tử Văn nhằm đẩy anh vào cái chết. Thế nhưng, bằng lời lẽ cứng cỏi, đanh thép của mình, Tử Văn mong Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để hỏi sự việc cho ra lẽ. Diêm Vương sai người xuống tìm hiểu, sau một hồi, kết quả chiến thắng thuộc về Tử Văn, tên hung thần bị trừng phạt.

- Các yếu tố:

+ Tính cách của Tử Văn cương trực, khảng khái, không sợ những lời vu khống.

+ Có Thổ Công giúp đỡ.

+ Sự tài giỏi, anh minh của Diêm Vương.

- Theo em, yếu tố quyết định sự chiến thắng chính là yếu tố nội tại. Bản thân Tử Văn là người cương trực, không dễ dàng bị lung lay, bị khuất phục. Là người đứng ra bảo vệ cho chính nghĩa, sự thật, bỏ ngoài tai những lời vu khống, biajd đặt, anh vẫn kiên trì, cương quyết đến cùng.

Câu 4 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Nhân vật Tử Văn được khắc họa chủ yếu qua những chi tiết nào? Chọn phân tích một số chi tiết tiêu biểu, từ đó nhận xét khái quát về tính cách của nhân vật này?

Lời giải 

Chi tiết:

+ Khảng khái, nóng nảy, thấy sựt à gian thì không thể chị được.

+ Người cương trực.

+ Tức giận khi biết tên quân tướng bại trận làm yêu làm quái ở đền.

+ Không sợ khi châm lửa đốt đền.

+ Không sợ hãi trước lời hăm dọa của hung thần.

+ Lời nói cứng cỏi, cương quyết.

Nhận xét: Tử Văn là người ngay thẳng, là người muốn giành lại sự công bằng, chính nghĩa cho mình và người khác.

Câu 5 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Sáng tạo chi tiết người đi đường gặp Tử Văn ngồi trên “xe quan Phán sự” và việc người đời sau truyền nhau về “nhà quan phán sự”, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?

Lời giải

Tác giả muốn nhấn mạnh những người ngay thẳng, yêu cái đúng, bảo vệ chính nghĩa luôn nhận được kết quả tốt đẹp. Những người tốt, làm việc vì dân luôn được mọi người yêu quý, kính trọng, tiếng thơm để đời.

Câu 6 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Thế giới tâm linh, ma quỷ trong truyện là sản phẩm hư cấu của nghệ thuật của Nguyễn Dữ. Khám phá thế giới đó, bạn hiểu thêm được điều gì về chủ đề của tác phẩm?

Lời giải 

Em hiểu thêm được về chủ đề của tác phẩm: Khi nhìn nhận một sự việc, cần có cái nhìn khách quan, nhiều chiều. Nếu chỉ nghe một phía thì sẽ không công bằng, bởi người này có thể nói dối để qua mặt. Sẽ bị cái xấu che mắt nếu không tìm hiểu kĩ. Do đó, các vị quan khi xét xử án, đây là cái cốt yếu để xử án phân minh, công bằng. Dẫu biết rằng, cái thiện luôn chiến thắng cái ác, song, phải loại trừ cái xấu càng sớm để thế giới ngày một tốt đẹp hơn.

Câu 7 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Nêu quan niệm về kẻ sĩ được thể hiện trong lời bình cuối truyện. Bạn có đồng tình với quan niệm đó không? Vì sao?

Lời giải 

Quan niệm về kẻ sĩ trong lời bình: Cứng qáu thì gãy! Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gầy hay không là việc của trời. Sao lại đoán trước là sẽ gãy mà chịu đổi cứng ra mềm?” và “kẻ sĩ không nên kiêng sợ sự cứng cỏi”.

Em đồng tình với quan niệm này. Bởi vì, đã là người ngay thẳng, khi đối diện với những sự bất bình, họ muốn được đấu tranh để giành lại chính nghĩa. Quá trình đấu tranh, có thể gặp nhiều khó khăn, tuy chỉ, chỉ cần có ý chí, lòng dũng cảm, sự can đảm và bản lĩnh chiến đấu, thì không gì là không thể.

Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Lời giải 

Một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện là sau khi Tử Văn châm lửa đốt đền thì trở bệnh. Khi đọc đến đây, trong em chực lên suy nghĩ, liệu có phải là sự trừng phạt của thần linh khi con người đã phạm phải điều cấm hay không? Yếu tố đầy kịch tính, gợi lên sự tò mò, thấp thỏm trong bạn đọc. Dẫu biết việc đốt đền là điều đại kị, thế nhưng, khi biết được nguyên do Tử Văn có hành động như vậy, thì ắt hẳn thần có thể cảm thông mà xem xét. Đây là lần mở đầu cho hành trình chiến đấu với cái xấu xa. Con đường vô cùng khó khăn, và thật may mắn, bằng bản lĩnh của mình, Tử Văn đã khôn khéo vượt qua. Đây cũng là bài học cho tất cả chúng ta rằng, hãy luôn đấu tranh và bảo vệ chính nghĩa.

* Trước khi đọc

Câu 1 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Bạn có thích đọc những truyện kể chứa đựng các yếu tố kì ảo không? Vì sao?

Trả lời:

- Tôi thích, vì những yếu tố tưởng tượng, kì ảo góp phần giúp câu chuyện kể hấp dẫn, sinh động. Ngoài ra, qua những yếu tố kì ảo, người đọc sẽ phần nào hiểu được suy nghĩ cũng như văn hóa, quan niệm hay cách suy nghĩ của người xưa.

Câu 2 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Trong cuộc sống hàng ngày, đôi khi chúng ta phải chứng kiến hoặc trải qua những sự việc ngang trái, bất công. Lúc đó, bạn cảm thấy như thế nào và mong muốn điều gì?

Trả lời:

- Khi đối diện với những sự việc ngang trái bất công, tôi chọn cách bình tĩnh và đứng lên đòi lại công bằng cho chính mình hoặc cho những người xung quanh.

* Đọc văn bản

• Chú ý lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn.

- Lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn: 

+ Tên: Soạn

+ Quê quán: người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang.

+ Tính cách: khảng khái, nóng nảy.

• Tử Văn có những suy nghĩ, cảm xúc gì khi nghe câu chuyện của Thổ Công?

- Suy nghĩ, cảm xúc của Tử Văn khi nghe câu chuyện của Thổ Công:

+ Ban đầu, Tử Văn kinh ngạc vì người ban đầu mình nói chuyện không phải là thổ công.

+ Sau khi nghe câu chuyện của Thổ Công, Tử Văn vô cùng tức giận trước việc “hung yêu tác quái” của tên hung thần và quyết định hành động đốt đền trừ hại cho dân. 

+ Thể hiện qua các chi tiết: “Tử Văn kinh ngạc: “Sao mà nhiều thần quá vậy?”

• Dự đoán kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm.

- Cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm là cuộc đấu tranh cho chính nghĩa. Dự đoán cuộc đấu tranh ấy sẽ là một cuộc đấu tranh đầy khó khăn, tuy nhiên chiến thắng sẽ thuộc về chính nghĩa, cái thiện sẽ chiến thắng cái ác.

• Sự việc nào có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án.

- Sự việc có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án là tình huống Tử Văn được thổ công dặn dò trước khi xuống Minh ty:“Hễ ở Minh ty có tra hỏi, thầy cứ khai ra những lời nói của tôi. Nếu hắn chối, thầy kêu xin tư giấy đến đên Tản Viên, tôi sẽ khai rõ thì nó phải đớ miệng”. 

• Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn có giống như suy đoán của bạn không?

- Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn giống như suy đoán của tôi.

- Kết quả của cuộc đấu tranh ở Minh ty của Ngô Tử Văn:

+ Bằng chính nghĩa và sự dũng cảm, cương trực đấu tranh cho chính nghĩa, cuối cùng Ngô Tử Văn đã chiến thắng.

+ Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.

+ Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh vị cho Thổ thần nước Việt.

+ Tử Văn được tiến cử vào chức phán sự đền Tản Viên, đảm đương nhiệm vụ giữ gìn công lí.

• Vì sao Tử Văn đồng ý nhận chức Phán sự đền tản Viên?

Trả lời:

- Vì sự tin tưởng, biết ơn và tiến cử của Thổ Công, Ngô Tử Văn đã vui vẻ đồng ý nhận chức phán sự đền Tản Viên.

• Ai là người đưa ra lời bình? Nội dung chính của lời bình là gì?

-Lời bình cuối truyện là lời bình của chính tác giả. Lời bình ở cuối truyện hàm chứa ý nghĩa sâu xa về khí tiết của kẻ sĩ chân chính. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp: Hãy đấu tranh đến cùng chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Văn bản Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn- một người trí thức nước Việt; đồng thời thể hiện niềm tin công lý, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà.

Câu 1 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Xác định người kể chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên. Những lời kể nào giúp bạn có được sự hình dung ban đầu về tính cách của nhân vật Tử Văn?

Trả lời:

- Truyện được kể theo ngôi thứ ba, người kể chuyện là chính tác giả.

- Ngô Tử Văn được giới thiệu trực tiếp là một người “khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực”.

Câu 2 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nêu các sự kiện chính của câu chuyện. Các sự kiện đó được trình bày theo trình tự nào?

Trả lời:

- Các sự kiện chính của truyện:

+ Tử Văn châm lửa đốt đền của tên tướng giặc.

+ Tử Văn “thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét”, trong cơn mê man thấy tên hung thần đến trách mắng, đe dọa.

+ Thổ thần đến báo cho Tử Văn biết sự việc đã trở nên nghiêm trọng và bảo cho Tử Văn cách chuẩn bị đối phó.

+ Tử Văn bệnh nặng thêm, rồi bị quỷ sử bắt xuống Minh ty và khép vào tội chết. Tử Văn vẫn rất cứng cỏi, không bị khuất phục bởi những lời buộc tội oan.

+ Tử Văn được giải oan, giữ chức phán sử đền Tản Viên.

- Truyện được kể theo trình tự thời gian.

Câu 3 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Tóm tắt diễn biến câu chuyện xử án. Chỉ ra các yếu tố góp phần làm nên chiến thắng của Tử Văn trong phiên toà. Theo bạn, yếu tố nào đóng vai trò quyết định trong chiến thắng đó?

Trả lời:

- Tóm tắt diễn biến câu chuyện xử án tại Minh ty:

+ Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống Minh ty.

+ Tên tướng giặc vu khống, bịa đặt nhằm đẩy Tử Văn vào đường cùng.

+ Tử Văn vẫn rất cương quyết, cứng cỏi, không chịu nhún nhường.

+ Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực như đúng lời Tử Văn nói.

+ Tử Văn được trả lại công bằng, người đội mũ trụ bị bỏ vào ngục Cửu U.

- Có ba yếu tố làm nên chiến thắng của Tử Văn:

+ Yếu tố 1: Sự kiên định, cương trực, tin vào chính nghĩa của Ngô Tử Văn.

+ Yếu tố 2: Sự giúp đỡ của Thổ thần.

+ Yếu tố 3: Sự quyết định đúng đắn của Diêm Vương.

→ Yếu tố quyết định là yếu tố thứ nhất vì xuất phát từ chính bản thân Ngô Tử Văn

Câu 4 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nhân vật Tử Văn được khắc hoạ chủ yếu qua những chi tiết nào? Chọn phân tích một số chi tiết tiêu biểu, từ đó, nhận xét khái quát về tính cách nhân vật này.

Trả lời:

Những chi tiết khắc họa nhân vật Ngô Tử Văn:

- Ngô Tử Văn được giới thiệu là một người “khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực”.

- Tính cách của Tử Văn được thể hiện qua các chi tiết:

+ Sự tức giận trước việc “hưng yêu tác quái” của tên hung thần và hành động đốt đền trừ hại cho dân.

+ Thái độ điềm nhiên không khiếp sợ trước những lời đe dọa của tên hung thần.

+ Sự gan dạ trước bọn quỷ Dạ Xoa nanh ác và quang cảnh đáng sợ nơi cõi âm.

+ Thái độ cứng cỏi, bất khuất trước Diêm Vương đầy quyền lực.

→ Ngô Tử Văn tính tình nóng nảy nhưng là người ngay thẳng, cương trực, đại diện cho chính nghĩa.

Câu 5 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Sáng tạo chi tiết người đi đường gặp Tử Văn ngồi trên “xe quan Phán sự” và việc người đời sau truyền nhau về “nhà quan Phán sự”, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?

Trả lời:

- Chức phán sự đền Tản Viên dành cho Tử Văn có ý nghĩa làm tấm gương cho đời sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh cho cái ác, bảo vệ công lí.

- Cuộc gặp gỡ của quan phán sự với người quen cũ thể hiện niềm tin tưởng của nhân dân vào vị quan tốt. Đồng thời, qua chi tiết này tác giả cũng muốn gửi gắm rằng: Những người chính trực sẽ luôn được kính trọng, lưu danh muôn đời.

Câu 6 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Thế giới thần linh, ma quỷ trong truyện là sản phẩm hư cấu nghệ thuật của Nguyễn Dữ. Khám phá thế giới đó, bạn hiểu thêm được điều gì về chủ đề của tác phẩm?

Trả lời:

 - Truyện phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công không chỉ trên cõi trần mà còn xuất hiện ngang nhiên ở cõi âm: kẻ ác được sung sướng, người lương thiện chịu oan ức; thánh thần ở cõi âm cũng tham quan.

→ Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu cho những bất công trong xã hội đương thời.

Câu 7 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nêu quan niệm về kẻ sĩ được thể hiện trong lời bình cuối truyện. Bạn có đồng tình với quan niệm đó không? Vì sao?

Trả lời:

- Tôi đồng tình với quan niệm đó.

- Lời bình ở cuối truyện muốn nhấn mạnh đến lòng dũng cảm và bản lĩnh của con người. Qua lời bình có thể thấy lời nhắn nhủ của tác giả: Hãy đấu tranh đến cùng chống cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

* Kết nối đọc – viết

Bài tập (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên.

Đoạn văn tham khảo

Chi tiết nghệ thuật không kém phần quan trọng làm nên sức hấp dẫn của Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là những chi tiết hoang đường kì ảo được đan xen trong truyện bao gồm sự thông linh giữa ba cõi trần – tiên - ma, gây hứng thú sâu sắc cho người đọc. Các chi tiết hoang đường như cảnh rùng rợn ở cõi âm, sự xuất hiện của các nhân vật dưới điện Diêm Vương tăng thêm phần kịch tính, mở ra một không gian truyện mới lạ, hấp dẫn. Việc xây dựng các nhân vật kỳ ảo như hồn ma tên tướng giặc họ Thôi, Diêm Vương, Thổ công là ý tưởng của tác giả về sự liên kết chặt chẽ giữa các thế giới thực và ảo, mỗi nhân vật là đại diện cho một thế lực trong xã hội, không chỉ đúng với cõi trần gian và giữa ba cõi tiên, âm, dương cũng đều đúng. Khi mà tên tướng giặc họ Thôi là đại diện cho cái ác, dối trá, lúc sống thì làm quân xâm lược, khi chết lại làm yêu quái, tham lam, đút lót hối lộ, phá hoại sự yên bình của cả ba giới. Thổ thần là tiên, đại diện cho bên thiện, nhưng bị cái ác chèn ép, phải cần có sự hỗ trợ của Tử Văn để lấy lại công bằng cho mình. Còn Diêm Vương là đại diện cho người phán xử, quyền lực, có năng lực phân xét đúng sai, trả lại công bằng cho cho người lương thiện, và trừng phạt kẻ ác. Sự xuất hiện của các nhân vật có mang yếu tố hoang đường kì ảo không chỉ đem lại sức hấp dẫn cho tác phẩm mà còn có ý nghĩa giáo dục con người rằng dù sống hay chết thì thế giới vẫn luôn có trật tự, thiện luôn thắng ác, con người dù ở cõi nào cũng phải hành xử đúng mực, chết không phải là đã kết thúc. Từ đó ta thấy được rằng tư tưởng răn đe và giáo dục mà Nguyễn Dữ muốn truyền tải cũng trở nên sâu sắc, ấn tượng hơn.

*Trước khi đọc

Câu hỏi (SGK trang 15 Ngữ văn 10 Tập 1):

-  Truyện có những yếu tố kì ảo luôn có sức hấp dẫn bạn đọc bởi nó khiến chúng ta tò mò, bị lôi cuốn bởi những điều không có thực đó.

Câu hỏi (SGK trang 15 Ngữ văn 10 Tập 1):

- Trước những sự việc bất công, tôi cảm thấy vô cùng bất bình và tức giận. Tôi mong muốn mình có thể đứng ra giải quyết, giúp đỡ người chịu khổ và trừng phạt kẻ gây ra những trái ngang cho người khác. 

*Trong khi đọc

• Chú ý lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn

- Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng đất Lạng Giang. Chàng vốn khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc vẫn khen là một người cương trực. 

• Tử Văn có những suy nghĩ, cảm xúc gì khi nghe câu chuyện của Thổ Công?

- Tử Văn kinh ngạc khi nghe câu chuyện của Thổ Công và hỏi rõ ngọn ngành, sẵn sàng đòi lại công bằng cho Thổ Công.

• Dự đoán kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm

- Dự đoán: Tử Văn tố cáo tên tướng bại trận của Bắc triều với Diêm Vương và thắng kiện

• Sự việc nào có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án?

- Tử Văn xin tư giấy đến đền Tản Viên để hỏi. 

• Diễn biến và kết của cuộc đấu tranh của Tử Văn có giống như suy đoán của bạn không?

- Giống. Vì cuối cùng Tử Văn đã chiến thắng, lấy lại được công bằng cho Thổ công. 

• Vì sao Tử Văn đồng ý nhận chức Phán sự đền Tản Viên?

- Tử Văn nhận chức Phán sự vì muốn trở thành một vị quan chính nghĩa, xét xử công bằng những vụ án của nhân dân, để kẻ ác không lộng hành, người tốt không chịu khổ.

• Ai là người đưa ra lời bình? Nội dung chính của lời bình là gì?

- Người đưa ra lời bình là tác giả Nguyễn Dữ.

- Nội dung chính: Ca ngợi bản lĩnh chính trực, dũng cảm, dám chống lại cái xấu, bảo vệ cái tốt của Ngô Tử Văn, đồng thời thể hiện niềm tin về lẽ công bằng ở đời. 

*Sau khi đọc

Nội dung chính: “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” của Nguyễn Dữ đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, diệt trừ cho dân của Ngô Tử Văn, đồng thời thể hiện niềm tin vào công lý, cái chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng cái phi nghĩa. 

* Trả lời câu hỏi sau khi đọc

Câu 1 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): 

- Người kể chuyện là tác giả Nguyễn Dữ

- Những lười kể giúp hình dung về tính cách của nhân vật Tử Văn: Chàng vốn khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc vẫn khen là một người cương trực. 

Câu 2 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

- Các sự kiện chính:

+ Trong làng có ngôi đền bị hồn ma tác yêu tác quái, Tử Văn tức giận khấn trời và châm lửa đốt đền.

+ Tử Văn sốt mê man, mơ thấy tên hung thần đòi trả đền và đe doạ đưa xuống địa ngục

+ Tử Văn gặp Thổ Công và được nghe kể rõ câu chuyện về viên tướng ở đền, bất bình muốn kiện Diêm Vương.

+ Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tên hung thần, bắt hắn phải chịu tội, yêu cầu xin tư giấy đến đền Tản Viên để làm chứng. 

+ Tên tướng bị Diêm Vương trừng phạt, Tử Văn được thưởng và trở về trần gian.

+ Tử Văn mất và nhận chức phán sự ở đền Tản Viên. 

- Các sự kiện được kể theo trình tự thời gian. 

Câu 3 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

- Diễn biến câu chuyện xử án: Tử Văn bị đưa xuống Âm Phủ, Diêm Vương xét xử định tội. Ngô Tử Văn và người đội mũ trụ cãi cọ mãi không phân phải trái. Vì vậy, Tử Văn yêu cầu xin giấy tư đền ở Tản Viên để làm chứng khiến tên đội mũ trụ sợ hãi, nói khéo tha tội Tử Văn. Diêm Vương sai người đến Tản Viên chứng thực, nhận ra viên tướng kia nói dối liền xử phạt, bỏ vào ngục Cửu U, còn Tử Văn được thưởng và trở về trần gian. 

- Yếu tố đóng vai trò quyết định cho chiến thắng của Tử Văn: thái độ cương quyết, khẳng khái của Ngô Tử Văn khiến Diêm Vương phải sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực. 

Câu 4 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

- Nhân vật Tử Văn được khắc hoạ chủ yếu qua lời nói và hành động

+Tử Văn rất tức giận, một hôm tắm gội sạch sẽ, khấn trời rồi châm lửa đốt đền

=> Những hành động của Ngô Tử Văn rất cương quyết, có tính toán, chủ động, không phải sự bộc phát, cho thấy ý chí mạnh mẽ, quyết tâm diệt trừ cái xấu.

+ Khi nghe tên tướng đe doạ, Tử Văn ngồi ngất ngưởng tự nhiên => thái độ ngang tàng, bất khuất, không e sợ trước cái xấu, cái ác. 

+ Câu nói: “Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có tội lỗi gì xin bảo cho, không nên bắt phải chết một cách oan uổng” => Tinh thần khẳng khái, tự tin, dám làm dám chịu, không cúi đầu trước cái xấu cái ác của Ngô Tự Văn

- Nhân vật Ngô Tử Văn là một người dũng cảm, cương trực, khẳng khái, luôn sẵn sàng đấu tranh bảo vệ cái ác và diệt trừ cái xấu. 

Câu 5 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

- Tác giả nhấn mạnh người ở hiền gặp lành và sẽ được đền đáp xứng đáng. Ngô Tử Văn với việc làm chính nghĩa của mình đã nhận được phần thưởng xứng đáng, bất tử và để lại tiếng thơm muôn đời.

Câu 6 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

- Thế giới thần linh, ma quỷ trong câu chuyện đã thể hiện suy nghĩ của tác giả “trần sao âm vậy”, làm nổi bật giá trị hiện thực của tác phẩm. Những lời nói của Tử Văn với Thổ Công, lời nói của Diêm Vương đã phản ánh hiện thực chốn quan trường: những người có tài năng phải lánh đục về trong, còn những kẻ có chức có quyền thì cấu kết hại dân. Ngoài ra, tác phẩm còn phản ánh hiện thực cuộc sống đầy bất công, khổ cực đối với những con người thấp cổ bé họng trong xã hội. 

Câu 7 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

- Quan niệm về kẻ sĩ: Kẻ sĩ không nên kiêng sợ sự cứng cỏi. 

- Đồng tình với quan niệm đó. Vì kẻ sĩ là những người tri thức, có hiểu biết, vì vậy không nên vì bất cứ khó khăn gì mà nản lòng, bỏ cuộc. Câu nói đề cao phẩm chất kiên quyết hành động, con người cần phải bản lĩnh, dám nghĩ dám làm, dám đương đầu với khó khăn thử thách.

*Kết nối đọc – viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên.

Bài làm tham khảo 

Một trong những yếu tố làm nên sức hấp dẫn của “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” là tác giả đã viết rất thực, rất hay về một thế giới tâm linh kì ảo – đó là chốn Âm Phủ. Đó là cách để nhà văn gián tiếp tái hiện hiện thực xã hội thời bấy giờ, thông qua lời nói của Diêm Vương: “Lũ các ngươi chia toà sở, giữ chức sự, cầm lệnh chí công, làm phép chí công, thưởng thì xứng đáng mà không thiên tư, phạt thì đích xác mà không nghiệt ngã, vậy mà còn sự dối trá càn bậy như thế, huống chi về đời nhà Hán, nhà Đường buôn quan bán ngục thì những mối tệ còn nói sao hết được!”. Câu nói đã cho thấy việc những kẻ có cường quyền trong xã hội chia bè kéo phái làm hại dân lành, phản ánh cuộc sống bất công, cực khổ của nhân dân và bộ mặt dối trá của những kẻ làm quan, làm tướng. Đó chính là giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm.

I. Tác giả văn bản Tản Viên từ Phán sự lục

- Nguyễn Dữ sống ở thế kỉ XVI, thời ông sống, triều đình nhà Lê đã bắt đầu khủng hoảng suy thoái, các tập đoàn phong kiến tranh giành quyền lực gây ra liên tiếp các cuộc nội chiến kéo dài.

- Quê hương: Hải Dương.

- Gia đình: Ông xuất thân trong gia đình khoa bảng, cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông.

- Ông là học trò của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, đã từng đỗ hương tiến sĩ (cử nhân), từng làm quan nhưng không bao lâu thì lui về ẩn dật.

- Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì mạn lục thể hiện rõ quan điểm sống và tấm lòng của ông với cuộc đời.

II. Tìm hiểu tác phẩm Tản Viên từ Phán sự lục

• Thể loại: 

- Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại phản ánh hiện thực qua những yếu tố li kì, hoang đường.

- Trong truyện truyền kì, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thánh thần ma quỷ có sự tương giao. Đó chính là yếu tố tạo nên sự hấp dẫn của thể loại.

• Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

- Truyền kì mạn lục:

+ Truyền kì: loại truyện có yếu tố li kì, hoang đường;

+ Mạn: tản mạn;

+ Lục: sao lục, ghi chép.

=> Ghi chép các truyện li kì, tản mạn của dân chúng.

- Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI.

• Phương thức biểu đạt: 

Tản Viên từ Phán sự lục có phương thức biểu đạt là tự sự

• Tóm tắt: 

Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ nổi tiếng khẳng khái, chính trực vốn không chịu được sự tác yêu quái của hồn một tên tướng bại trận nên đã đốt đền của hắn, trừ hại cho dân. Tên hung thần đe dọa Tử Văn và kiện chàng ở âm phủ. Tử Văn được thổ thần mách bảo về tung tích và tội ác của tên tướng giặc, đồng thời bày cho chàng cách đối phó với hắn. Tử Văn bị bắt giải xuống âm phủ. Đứng trước Diêm Vương, chàng đã không hề run sợ mà dũng cảm vạch trần mọi tội ác của tên hung thần. Có bằng chứng của thổ thần, mọi lời nói của Tử Văn được minh xác là sự thật. Cuối cùng công lý được thực thi: tên tướng giặc và bọn phán sự vô trách nhiệm bị trừng trị, thổ thần được phục chức, Tử Văn được sống lại. Tiếp sau đó, nhờ thổ thần tiến cử Tử Văn được nhận chức phán sự đền Tản Viên chuyên trông coi việc xử án.

• Bố cục:

Tản Viên từ Phán sự lục có bố cục gồm 3 phần : mở đầu, nội dung và kết thúc.

- Mở đầu : Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn.

- Nội dung: Chia làm 4 đoạn:

+ Đoạn 1: Ngô Tử Văn và hành động đốt đền.

+ Đoạn 2 (Đốt đền xong đến khó lòng thoát nạn.): Tử Văn gặp hồn ma tên Bách hộ Thôi và Thổ thần.

+ Đoạn 3 (Tử Văn vâng lời đến không bệnh mà chết.): Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất ở Minh ti trước Diêm Vương.

+ Đoạn 4 (Phần còn lại): Tử Văn thắng lợi trở về, nhận chức Tản Viên.

- Kết thúc: Cuộc gặp gỡ giữa quan phán sự và người quen cũ.

• Giá trị nội dung: 

- Qua hình tượng nhân vật người trí thức Ngô Tử Văn và tên giặc ngoại xâm, tác giả đã ca ngợi chính nghĩa và thái độ kiên quyết diệt trừ gian tà của con người.

- Bài học nhân sinh về chính - tà; thiện - ác.

• Giá trị nghệ thuật: 

- Xây dựng cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ.

- Dẫn dắt truyện khéo léo, nhiều chi tiết gây sự chú ý, hấp dẫn.

- Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo, nhưng vẫn mang những nét hiện thực.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Tản Viên từ Phán sự lục

• Nguồn gốc và hành động đốt đền

* Cách giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn

- Tên họ : Ngô Tử Văn tên là Soạn.

- Quê quán: huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang.

- Tính tình: Khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được => từ ngữ mang tính khẳng định.

=> Cách mở đầu trực tiếp, ngắn gọn theo phương pháp truyền thống của văn học trung đại, chưa thoát khỏi lối kể dân gian, gây sự chú ý của người đọc.

* Nguyên nhân đốt đền:

- Đền là nơi thờ người có công với nước, với dân. Bách hộ họ Thôi là tên tướng giặc bại trận, đi cướp nước thì không đáng phải thờ => Tức giận trước việc “hưng yêu tác quái” của tên hung thần Bách hộ họ Thôi.

- Muốn trừ hại cho dân.

* Hành động:

- Chuẩn bị: tắm gội sạch sẽ, khấn trời… => thái độ tôn kính, nghiêm túc.

- Tin vào việc làm chính nghĩa của mình.

- Châm lửa đốt đền: mọi người lắc đầu lè lưỡi, Tử Văn vung tay không cần gì…

=> Một thái độ dứt khoát, bất chấp hậu quả xấu cho bản thân. Hành động có ý thức, có suy nghĩ cẩn trọng, không đáng trách vì hợp lòng dân.

=> Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ tính tình khảng khái, cương trực, dũng cảm vì dân trừ hại. Có tinh thần dân tộc mạnh mẽ.

• Cuộc đối mặt với Bách hộ và Thổ công

- Hậu quả sau khi Tử Văn đốt đền: Bị bệnh nặng, Tử Văn thấy “khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng, sốt rét”.

=> Ngô Tử Văn đã mơ gặp hồn ma Bách hộ và thổ công.

- Cuộc đối mặt với Bách hộ và Thổ công:

Bách hộ

Ngoại hình, phong thái

- Khôi ngô, cao lớn.

- Đầu đội mũ trụ, giọng nói, quần áo giống người phương Bắc. Tự xưng là cư sĩ, mắng Tử Văn.

Mục đích

Đòi lại đền.

Thái độ của Tử Văn

- Mặc kệ cứ ngồi ngất ngưỡng, tự nhiên.

- Điềm tĩnh, không nhượng bộ cái ác, cái xấu, bày tỏ sự thách thức.

=> Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ đầy bản lĩnh, không khiếp sợ trước gian tà.

• Ngô Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất dưới âm phủ

- Quang cảnh dưới âm phủ:

+ Tòa nhà rất lớn, xung quanh có thành sắt cao vọi đến mấy chục trượng.

+ Sông lớn, cầu dài, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương.

+ Hai bên cầu có mấy vạn quỷ Dạ Xoa mắt xanh tóc đỏ, hình dạng nanh ác.

Tác giả đã miêu tả thế giới cõi âm ấn tượng, ghê sợ. Ngô Tử Văn: gan dạ, khảng khái, quyết liệt kêu oan .

- Cảnh xử kiện

Hồn ma Bách hộ

Diêm Vương

Tử Văn

Diễn biến

Kiện Tử Văn ở âm phủ.

Đổi giọng nhân nghĩa.

Trách mắng Tử Văn, bênh vực hồn ma.

Nghi ngờ, cử người đến đền Tản Viên lấy chứng cứ.

Không run sợ, kêu oan, kể lại sự việc bằng lời lẽ cứng cỏi.

Đề nghị Diêm Vương đến đền Tản Viên xác minh.

Kết quả

Bị nhốt vào ngục Cửu U.

Mắng, trừng phạt Bách hộ và ban thưởng cho Tử Văn.

Được ban thưởng.

• Ngô Tử Văn nhận chức Phán sự.

- Tử Văn đã thắng kiện chứng tỏ cái thiện, cái chính nghĩa đã thắng cái gian tà, cái ác. Tên họ Thôi đã bị trừng trị đích đáng, dân gian được bình an, Thổ công được trả lại đền.

- Ý nghĩa:

+ Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.

+ Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh dự cho Thổ thần nước Việt.

+ Niềm tin vào công lí cái thiện chiến thắng cái ác, chính nghĩa thắng gian tà.

+ Sự thưởng công xứng đáng để cho đời sau noi theo, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác,bảo vệ công lí.

• Lời bình cuối truyện

- Vạch trần bản chất xảo quyệt, hung ác của hồn ma tướng giặc họ Thôi;

- Phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công, thối nát của xã hội đương thời. Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu của xã hội.

+ Tệ nạn mê tín dị đoan.

+ Tham ô, hối lộ.

=> Là kẻ sĩ, biết đấu tranh đến cùng để chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

Trước khi đọc

Câu 1 (trang 15 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Bạn có thích đọc những truyện kể chứa đựng các yếu tố kì ảo không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Dựa vào trải nghiệm của bản thân

Lời giải chi tiết:

Học sinh nêu cảm nhận của bản thân.

Gợi ý:

- Có

- Chi tiết tưởng tượng, kì ảo là những chi tiết không có thật. Đó là những chi tiết được tác giả dân gian sáng tạo nhằm phục vụ cho mục đích nhất định nào đó. Những yếu tố tưởng tượng, kì ảo góp phần giúp câu chuyện kể hấp dẫn, sinh động hơn.

Câu 2 (trang 15 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Trong cuộc sống hằng ngày, đôi khi chúng ta phải chứng kiến hoặc trải qua những sự việc ngang trái, bất công. Lúc đó, bạn cảm thấy như thế nào và mong muốn điều gì?

Phương pháp giải:

Dựa vào trải nghiệm của bản thân và đưa ra câu trả lời.

Lời giải chi tiết:

Học sinh nêu cảm nhận của bản thân.

Gợi ý: Những điều bất công trong cuộc sống vẫn luôn tồn tại, đôi khi xảy đến với chính bản thân chúng ta hay với người xung quanh. Điều quan trọng là chúng ta sẽ đối diện với điều bất công đó như thế nào? Bạn lựa chọn bực tức, than phiền, im lặng hay đứng lên đấu tranh để đòi lại công bằng?

Trong khi đọc

Câu 1 (trang 15 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Chú ý lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn

Phương pháp giải:

Dựa vào nội dung đoạn 1

Lời giải chi tiết:

Lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn: 

- Tên: Soạn

- Quê quán: người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang

- Tính cách: khảng khái, nóng nảy.

Câu 2 (trang 16 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Từ Văn có những suy nghĩ, cảm xúc gì khi nghe câu chuyện của Thổ Công?

Phương pháp giải:

Dựa vào nội dung đoạn 2

Lời giải chi tiết:

Suy nghĩ, cảm xúc của Tử Văn khi nghe câu chuyện của Thổ Công.

- Ban đầu, Tử Văn kinh ngạc vì người ban đầu mình nói chuyện không phải là thổ công.

- Sau khi nghe câu chuyện của Thổ Công, Tử Văn vô cùng tức giận trước việc “hung yêu tác quái” của tên hung thần và hành động đốt đền trừ hại cho dân. 

- Thể hiện qua các chi tiết: “Tử Văn kinh ngạc; Sao mà nhiều thần quá vậy? 

Câu 3 (trang 17 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Dự đoán kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm.

Phương pháp giải:

Dựa vào nội dung đoạn ba và cảm nhận của bản thân.

Lời giải chi tiết:

- Học sinh tự đưa ra gợi ý của bản thân.

- Gợi ý: Cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm là cuộc đấu tranh cho chính nghĩa, đấu tranh giữa chính và tà – một cuộc đấu tranh không khoan nhượng. Cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới âm ti sẽ là một cuộc đấu tranh đầy khó khăn, tuy nhiên chiến thắng sẽ thuộc về chính nghĩa, cái thiện sẽ chiến thắng cái ác.

Câu 4 (trang 18 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Sự việc nào có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án?

Phương pháp giải:

     Dựa vào văn bản và nội dung đoạn 3, tìm sự việc có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án.

Lời giải chi tiết:

    Trước khi xuống Minh ty, Tử Văn đã được Thổ Công dặn dò “Hễ ở Minh ty có tra hỏi, thầy cứ khai ra những lời nói của tôi. Nếu hắn chối, thầy kêu xin tư giấy đến đên Tản Viên, tôi sẽ khai rõ thì nó phải đớ miệng”. Xuống Minh ty, Tử Văn bèn tâu trình đầu đuôi như lời Thổ Công nói, lời rất cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào.

=> Chính sự việc này đã góp phần làm xoay chuyển tình thế của Tử Văn trong cuộc xử án.

Câu 5 (trang 18 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn có giống như suy đoán của bạn không?

Phương pháp giải:

Xem lại suy đoán của bạn ở HĐ3 và so sánh.

Lời giải chi tiết:

- Học sinh xem lại suy đoán của mình và trả lời

- Gợi ý: Kết quả của cuộc đấu tranh ở Minh ty của Ngô Tử Văn:

Bằng chính nghĩa và sự dũng cảm, cương trực đấu tranh cho chính nghĩa, cuối cùng Ngô Tử Văn đã chiến thắng.

+ Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.

+ Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh vị cho Thổ thần nước Việt.

+ Tử Văn được tiến cử vào chức phán sự đền Tản Viên, đảm đương nhiệm vụ giữ gìn công lí.

Câu 6 (trang 19 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Vì sao Tử Văn đồng ý nhận chức phán sự đền Tản Viên?

Phương pháp giải:

     Xem lại đoạn văn từ “Sau đó một tháng… Tử Văn vui vẻ nhận lời, rồi không bệnh mà mất”

Lời giải chi tiết:

     Kết thúc câu chuyện, Ngô Tử Văn được nhận chức phán sự đền Tản Viên. Đó là chức quan chuyên trông coi việc kiện tụng, xử án ở chốn công đường, giúp cho quá trình thực thi công lí được đảm bảo. Trước sự biết ơn, tin tưởng và tiến cử của Thổ Công, Ngô Tử Văn đã vui vẻ đồng ý nhận chức phán sự đền Tản Viên.

     Chức phán sự đền Tản Viên là phần thưởng xứng đáng, có ý nghĩa noi gương cho người sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí.

Câu 7 (trang 19 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Ai là người đưa ra lời bình? Nội dung chính của lời bình là gì?

Phương pháp giải:

     Xem lại lời bình ở đoạn cuối và rút ra nội dung chính.

Lời giải chi tiết:

     Lời bình cuối truyện là lời bình của chính tác giả. Lời bình ở cuối truyện hàm chứa ý nghĩa sâu xa về khí tiết của kẻ sĩ chân chính: “Than ôi! Người ta thường nói: “Cứng quá thì gãy”. Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của Trời. Sao lại đoán trước là sẽ gãy mà đổi cứng ra mềm?

=> Ý nghĩa lời bình: Hãy đấu tranh đến cùng chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

Trả lời câu hỏi

Câu 1 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Xác định người kể chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên. Những lời kể nào giúp bạn có được sự hình dung ban đầu về tính cách của nhân vật Tử Văn?

Phương pháp giải:

     Xem lại nội dung bài đọc

Lời giải chi tiết:

- Truyện được kể theo ngôi thứ ba, người kể chuyện là chính tác giả. Tác giả không bộc lộ trực tiếp tình cảm, quan điểm mà ẩn sau sự kiện và thái độ, hành động của nhân vật.

- Ngô Tử Văn được giới thiệu trực tiếp là một người “khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực”.

Câu 2 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Nêu các sự kiện chính của câu chuyện. Các sự kiện đó được trình bày theo trình tự nào?

Phương pháp giải:

     Xem lại nội dung bài đọc và tìm các sự kiện chính.

Lời giải chi tiết:

* Các sự kiện chính của truyện:

- Tử Văn châm lửa đốt đền của tên tướng giặc.

- Tử Văn “thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét” và thấy tên hung thần đến trách mắng, đe dọa.

- Thổ thần đến báo cho Tử Văn biết sự việc đã trở nên nghiêm trọng và bảo cho Tử Văn cách chuẩn bị đối phó.

- Tử Văn bệnh nặng thêm, rồi bị quỷ sử bắt xuống Minh ty và  khép vào tội chết. Tử Văn vẫn rất cứng cỏi, không bị khuất phục bởi những lời buộc tội oan.

- Tử Văn được giải oan, giữ chức phán sử đền Tản Viên.

* Truyện được kể theo trình tự thời gian.

Câu 3 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Tóm tắt diễn biến của chuyện xử án. Chỉ ra các yếu tố góp phần làm nên chiến thắng của Tử Văn trong phiên tòa. Theo bạn, yếu tố nào đóng vai trò quyết định trong chiến thắng đó?

Phương pháp giải:

     Xem lại đoạn văn thứ 3 và tóm tắt lại diễn biến cuộc xử án

Lời giải chi tiết:

* Tóm tắt diễn biến câu chuyện xử án tại Minh ty:

- Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống Minh ty.

- Người đội mũ trụ (tên tướng giặc) vu khống, bịa đặt nhằm đẩy Tử Văn vào đường cùng.

- Tử Văn vẫn rất cương quyết, cứng cỏi, không chịu nhún nhường.

- Hai bên cãi cọ nhau mãi vẫn không phân phải trái, vì thế Diêm Vương sinh nghi.

- Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực như đúng lời Tử Văn nói.

- Tử Văn được trả lại công bằng, người đội mũ trụ bị bỏ vào ngục Cửu U.

* Có ba yếu tố làm nên chiến thắng của Tử Văn:

- Yếu tố 1: Tử Văn là một người khảng khái, cương trực, không bị khuất phục bởi uy quyền. Sự kiên định chính nghĩa của Ngô Tử Văn.

- Yếu tố 2: Sự giúp đỡ của Thổ thần

- Yếu tố 3: Sự quyết định đúng đắn của Diêm Vương

=> Yếu tố đầu tiên là yếu tố quyết định, yếu tố làm nên chiến thắng của Tử Văn ở Minh ty. Sự chiến thắng của Tử Văn sau nhiều khó khan, thử thách. Tử Văn đã đấu tranh đến cùng chống cái xấu, cái ác.

Câu 4 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Nhân vật Tử Văn được khắc họa chủ yếu qua những chi tiết nào? Chọn phân tích một số chi tiết tiêu biểu, từ đó nhận xét khái quát về tính cách của nhân vật này?

Phương pháp giải:

     Đọc lại văn bản và tìm những chi tiết khắc họa nhân vật Ngô Tử Văn

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết khắc họa nhân vật Ngô Tử Văn:

- Ngô Tử Văn được giới thiệu là một người “khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực”.

- Tính cách của Tử Văn được thể hiện qua các chi tiết:

+ Sự tức giận trước việc “hưng yêu tác quái” của tên hung thần và hành động đốt đền trừ hại cho dân.

+ Thái độ điềm nhiên không khiếp sợ trước những lời đe dọa của tên hung thần.

+ Sự gan dạ trước bọn quỷ Dạ Xoa nanh ác và quang cảnh đáng sợ nơi cõi âm.

+ Thái độ cứng cỏi, bất khuất trước Diêm Vương đầy quyền lực.

=> Ngô Tử Văn tính tình nóng nảy nhưng là người ngay thẳng, cương trực, đại diện cho chính nghĩa.

Câu 5 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Sáng tạo chi tiết người đi đường gặp Tử Văn ngồi trên “xe quan Phán sự” và việc người đời sau truyền nhau về “nhà quan phán sự”, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?

Phương pháp giải:

     Suy nghĩ, liên hệ với văn bản và tưởng tượng

Lời giải chi tiết:

    Chức phán sự đền Tản Viên là phần thưởng xứng đáng dành cho Tử Văn, có ý nghĩa noi gương cho người sau, khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh cho cái ác, bảo vệ công lí. Cuộc gặp gỡ của quan phán sự với người quen cũ thể hiện niềm tin tưởng của nhân dân vào vị quan tốt, bảo vệ công lí cho người dân. Đồng thời, qua chi tiết này tác giả cũng muốn gửi gắm rằng: Những người chính trực sẽ luôn được kính trọng, tiếng thơm lưu giữ muôn đời.

Câu 6 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Thế giới thần linh, ma quỷ trong truyện là sản phẩm hư cấu của nghệ thuật của Nguyễn Dữ. Khám phá thế giới đó, bạn hiểu thêm được điều gì về chủ đề của tác phẩm?

Phương pháp giải:

     Xem lại kiến thức về những tác phẩm có yếu tố kì ảo của Nguyễn Dữ, liên hệ với văn bản để thấy được chủ đề mà tác giả truyền tải qua tác phẩm

Lời giải chi tiết:

     Truyện phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công từ cõi trần đến cõi âm: kẻ ác được sung sướng, người lương thiện chịu oan ức; thánh thần ở cõi âm cũng tham của đút bao che cho kẻ ác và cái ác lộng hành; Diêm Vương và các Phán quan đại diện cho công lí cũng bị lấp tai, che mắt. 

=> Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu cho những bất công trong xã hội đương thời mà ở đó điều nhức nhối nhất là bọn tham quan ô lại đã tiếp tay cho kẻ ác, kẻ xấu để gây nên bao nỗi khổ cho người dân lương thiện.

Câu 7 (trang 20 SGK, Ngữ văn 10, tập 1)

Đề bài: Nêu quan niệm về kẻ sĩ được thể hiện trong lời bình cuối truyện. Bạn có đồng tình với quan niệm đó không? Vì sao?

Phương pháp giải:

     Xem lại lời bình ở cuối truyện và đưa ra nhận xét của bản thân.

Lời giải chi tiết:

Học sinh đưa ra quan điểm cá nhân. Lý giải hợp lý, thuyết phục.

Gợi ý: Lời bình ở cuối truyện muốn nhấn mạnh đến lòng dũng cảm và bản lĩnh của con người . Ở đời chỉ sợ con người không đủ can đảm để đứng lên chống lại những điều gian ác , thấy khó khăn đã nản lòng rồi buông xuôi mặc kệ cái ác tồn tại. Qua lời bình có thể thấy lời nhắn nhủ của tác giả: Hãy đấu tranh đến cùng chống cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Phương pháp giải:

Chọn một yếu tố em cho là tạo nên sức hấp dẫn với văn bản (ví dụ chi tiết Tử Văn nói chuyện với Diêm Vương ở Minh ty), suy nghĩ sự ảnh hưởng của nó đối với sức hấp dẫn của văn bản

Lời giải chi tiết:

Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn là một trong những yếu tố làm nên sức hấp dẫn của Chuyện chức phán sự đền Tản Viên. Chi tiết mở đầu truyện – Tử Văn “châm lửa đốt đền. Mọi người đều lắc đầu là lưỡi, lo sợ thay cho Tử Văn...” – đã gây chú ý và dự báo những diễn tiến tiếp theo sẽ rất khác thường, thu hút người đọc đi sâu vào truyện.Câu chuyện được thắt nút dần với những xung đột ngày càng căng thẳng, dẫn đến cao trào. Truyện được mở nút: lời Tử Văn được minh chứng, sự thật phơi bày. Công lý được thực hiện: kẻ ác phải đền tội, người lương thiện được phục hồi và đền đáp. Truyện được xây dựng đầy kịch tính với kết cấu chặt chẽ, lôgic, thu hút và lôi cuốn người đọc cùng chia sẻ với tình cảm, quan điểm của người viết.

Trước khi đọc

Câu 1. Bạn có thích đọc những truyện kể chứa đựng các yếu tố kì ảo không? Vì sao?

- Gợi ý trả lời: Có

- Nguyên nhân: Những truyện kể chứa đựng yếu tố kì ảo giúp cho câu chuyện trở nên hấp dẫn hơn.

Câu 2. Trong cuộc sống hằng ngày, đôi khi chúng ta phải chứng kiến hoặc trải qua những sự việc ngang trái, bất công. Lúc đó, bạn cảm thấy như thế nào và mong muốn điều gì?

Khi phải chứng kiến hoặc trải qua những sự việc ngang trái, bất công, chúng ta thường cảm thấy khó chịu, bực tức và mong muốn đòi lại công bằng.

Đọc - hiểu văn bản

Câu 1. Chú ý lời giới thiệu về nhân vật Tử Văn.

- Tên: Ngô Tử Văn tên Soạn

- Quê quán: Huyện Yên Dũng đất Lạng Giang

- Tính tình: khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà thì không chịu được

- Hoàn cảnh: cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang lấn cướp, bộ tướng của Mộc Thạch có viên Bạch hộ họ Thôi, tử trận ở gần đền, từ đấy làm yêu quái trong dân gian.

- Hành động của Tử Văn: tắm rửa sạch sẽ, khấn trời, rồi châm lửa đốt đền.

=> Cách giới thiệu trực tiếp và ngắn gọn.

Câu 2. Từ Văn có những suy nghĩ, cảm xúc gì khi nghe câu chuyện của Thổ Công?

Sau khi nghe câu chuyện của Thổ Công, Tử Văn vô cùng tức giận trước việc “hung yêu tác quái” của tên hung thần và hành động đốt đền trừ hại cho dân.

Câu 3. Dự đoán kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn dưới cõi âm.

Dự đoán: Ngô Tử Văn đã đòi được công lý cho bản thân, còn bộ mặt xảo trá của kẻ thù bị lật tẩy.

Câu 4. Sự việc nào có tác dụng xoay chuyển tình thế của cuộc xử án?

Tử Văn đã được Thổ Công dặn dò “Hễ ở Minh ty có tra hỏi, thầy cứ khai ra những lời nói của tôi. Nếu hắn chối, thầy kêu xin tư giấy đến đền Tản Viên, tôi sẽ khai rõ thì nó phải đớ miệng”.

Câu 5. Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn có giống như suy đoán của bạn không?

Diễn biến và kết quả cuộc đấu tranh của Tử Văn giống như suy đoán của người đọc.

Câu 6. Vì sao Tử Văn đồng ý nhận chức phán sự đền Tản Viên?

Đó là phần thưởng cho sự khẳng khái, cương trực và dũng cảm của Ngô Tử Văn. Đồng thời cũng gửi gắm khát vọng của nhân dân về một vị quan thanh liêm…

Câu 7. Ai là người đưa ra lời bình? Nội dung chính của lời bình là gì?

Tác giả là người đưa ra lời bình. Nội dung chính: Khuyên nhủ con người phải biết đấu tranh đến cùng chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Xác định người kể chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên. Những lời kể nào giúp bạn có được sự hình dung ban đầu về tính cách của nhân vật Tử Văn?

- Người kể chuyện trong Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên: tác giả - ngôi thứ ba.

- Những lời kể giúp người đọc có được sự hình dung ban đầu về tính cách của nhân vật Tử Văn: “Chàng vốn khẳng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không chịu được…”

Câu 2. Nêu các sự kiện chính của câu chuyện. Các sự kiện đó được trình bày theo trình tự nào?

- Các sự kiện chính:

• Tử Văn tắm rửa sạch sẽ, khấn trời, rồi châm lửa đốt đền.
• Tử Văn trở về thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên cơn sốt rét, gặp tên bách hộ họ Thôi mắng mỏ, đe dọa.
• Thổ công đến gặp, kể lại toàn bộ câu chuyện và bày cách giúp Tử Văn chống lại tên hung thần.
• Tử Văn bệnh nặng thêm, bị quỷ sứ bắt đi. Ở Minh ti, Tử Văn vạch trần tội ác của tên tướng giặc.
• Tử Văn được giải oan, được giữ chức phán sự đền Tản Viên.

- Các sự kiện được trình bày theo trình tự thời gian.

Câu 3. Tóm tắt diễn biến của chuyện xử án. Chỉ ra các yếu tố góp phần làm nên chiến thắng của Tử Văn trong phiên tòa. Theo bạn, yếu tố nào đóng vai trò quyết định trong chiến thắng đó?

- Tóm tắt diễn biến câu chuyện xử án:

• Tử Văn bị quỷ sứ bắt xuống Minh ti.
• Diêm Vương trách mắng Tử Văn.
• Người đội mũ trụ bịa đặt, vu khống Tử Văn.
• Hai bên cãi cọ nhau mãi vẫn không phân phải trái, vì thế Diêm Vương sinh nghi.
• Tử Văn xin tư giấy đến đền Tản Viên để hỏi.
• Diêm Vương sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực như đúng lời Tử Văn nói.
• Tử Văn được trả lại công bằng, người đội mũ trụ bị bỏ vào ngục Cửu U.

- Các yếu tố góp phần làm nên chiến thắng của Tử Văn trong phiên tòa:

• Tử Văn là một người khảng khái, cương trực, không bị khuất phục bởi uy quyền.
• Sự giúp đỡ của Thổ thần.
• Quyết định đúng đắn của Diêm Vương.

- Yếu tố tiên quyết: Tử Văn là một người khảng khái, cương trực, không bị khuất phục bởi uy quyền.

Câu 4. Nhân vật Tử Văn được khắc họa chủ yếu qua những chi tiết nào? Chọn phân tích một số chi tiết tiêu biểu, từ đó nhận xét khái quát về tính cách của nhân vật này?

- Nhân vật Tử Văn được khắc họa chủ yếu qua những chi tiết:

• Tính tình khẳng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không chịu được.
• Tử Văn vô cùng tức giận trước việc “hung yêu tác quái” của tên hung thần và hành động đốt đền trừ hại cho dân.
• Không sợ hãi trước lời đe dọa của tên tướng giặc.
• Một mực kêu oan, đưa ra dẫn chứng thuyết phục để vạch trần tội ác của tên tướng giặc.

- Tích cách của Tử Văn: khẳng khải, dũng cảm, chính trực.

Câu 5. Sáng tạo chi tiết người đi đường gặp Tử Văn ngồi trên “xe quan Phán sự” và việc người đời sau truyền nhau về “nhà quan phán sự”, tác giả muốn nhấn mạnh điều gì?

Là phần thưởng cho sự khẳng khái, cương trực và dũng cảm của Ngô Tử Văn. Đồng thời cũng gửi gắm khát vọng của nhân dân về một vị quan thanh liêm, chính trực.

Câu 6. Thế giới tâm linh, ma quỷ trong truyện là sản phẩm hư cấu của nghệ thuật của Nguyễn Dữ. Khám phá thế giới đó, bạn hiểu thêm được điều gì về chủ đề của tác phẩm?

Thế giới tâm linh, ma quỷ giúp người đọc hiểu thêm về chủ đề tác phẩm: Ngay cả ở cõi âm cũng có tham quan, nhận đút lót để bao che cho kẻ ác và cái ác lộng hành. Diêm Vương và các Phán quan đại diện cho công lí cũng bị che mắt.

Câu 7. Nêu quan niệm về kẻ sĩ được thể hiện trong lời bình cuối truyện. Bạn có đồng tình với quan niệm đó không? Vì sao?

- Quan niệm về kẻ sĩ: Người dũng cảm, bản lĩnh và dám chống lại cái ác.

- Đồng tình với quan niệm trên. Vì chỉ có dũng cảm đấu tranh mới có được chính nghĩa.

Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố làm nên sức hấp dẫn của câu chuyện trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên .

Đọc hiểu văn bản: Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên - Nguyễn Dữ, Ngữ văn 10
Kết nối tri thức với cuộc sống​
Đọc đoạn trích sau và trả lời các câu hỏi:
Đoạn 1:
Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng đất Lạng Giang. Chàng vốn khẳng khái nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc người ta vẫn khen là một người cương trực. Trong làng trước có một ngôi đền linh ứng lắm. Cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang lấn cướp, vùng ấy thành một nơi chiến trường. Bộ tướng của Mộc Thạnh có viên Bách hộ họ Thôi, tử trận ở gần đền, từ đấy làm yêu làm quái trong dân gian. Tử Văn rất tức giận, một hôm tắm gội sạch sẽ, khấn trời rồi châm lửa đốt đền. Mọi người đều lắc đầu lè lưỡi, họ sợ thay cho Tử Văn, nhưng chàng vãn vung tay không cần gì cả.
( Trích Chuyện Chức Phán sự đền Tản Viên, SGK Ngữ văn 10)

Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt của đoạn văn bản?
Câu 2. Nhận xét về cách giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn của tác giả Nguyễn Dữ, cách giới thiệu như vậy có tác dụng như thế nào?
Câu 3. Theo anh/chị, nguyên nhân và mục đích đốt đền của Ngô Tử Văn là gì?
Câu 4. Liệt kê các từ ngữ biểu hiện hành động và thái độ của nhân vật Ngô Tử Văn, các từ ngữ đó mang lại hiệu quả nghệ thuật như thế nào trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Ngô Tử Văn?

Đoạn 2:
Đốt xong về nhà, chàng thấy trong mình khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét. Trong khi sốt, chàng thấy một người khôi ngô đĩnh đạc, đầu đội mũ trụ đi đến, nói năng, quần áo, rất giống người phương Bắc, tự xưng là cư sĩ, đến đòi làm trả lại tòa đền như cũ, và nói:
- Nhà ngươi đã theo nghiệp nho, đọc sách thánh hiền, há không biết cái đức của quỷ thần ra sao, cớ gì lại dám lăng miệt, hủy tượng đốt đền, khiến cho hương lửa không có chỗ tựa nương, oai linh không có nơi hiển hiện, vậy bảo làm sao bây giờ? Biết điều thì dựng trả tòa đền như cũ. Nếu không thì vô cớ hủy đền Lư sơn, Cố Thiệu sẽ khó lòng tránh khỏi tai vạ.
Tử ăn mặc kệ, vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên, người kia tức giận nói:
- Phong Đô không xa xôi gì, ta tuy hèn, há lại không đem nổi nhà người đến đấy. Không nghe lời ta thì rồi sẽ biết.
Nói rồi phất áo đi.
( Trích Chuyện Chức Phán sự đền Tản Viên, SGK Ngữ văn 10)

Câu 5. Đoạn trên kể lại sự việc gì?
Câu 6. Người đội mũ trụ trong đoạn trích là ai? Đến tìm Ngô Tử Văn với để làm gì?
Câu 7. Thái độ của Ngô Tử Văn trước những lời nói của người đội mũ trụ như thế nào? Vì sao chàng lại có thái độ như vậy? Thái độ đó góp phần nói lên điều gì về tính cách của Ngô Tử Văn?
Câu 8. Kết quả của lần gặp mặt thứ nhất là gì?

Đoạn 3:
Đến đêm, bệnh càng nặng thêm, rồi thấy hai tên quỷ sứ đến bắt đi rất gấp, kéo ra ngoài thành về phía đông. Đi độ nửa ngày đến một dinh tòa rất lớn, chung quanh có thành sắt cao vọi đến mấy chục tượng. Hai quỷ đến nói với người canh cổng, người canh cổng đi vào một lúc rồi ra truyền chỉ rằng:
- Tội sâu ác nặng, không được dự vào hàng khoan giảm.
Nói rồi xua tay bảo đi ra phía bắc. Đằng phía bắc, tức là một con sông lớn, trên sông bắc một cái cầu dài ước hơn nghìn thước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Hai bên cầu, có đến mấy vạn quỷ Dạ Xoa, đều mắt xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác. Hai quỷ dùng gông dài thừng lớn gông trói Tử Văn mà giải đi rất nhanh, Tử Văn kêu to lên rằng:
- Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian, có tội lỗi gì xin bảo cho, không nên bắt phải chết một cách oan uổng.
Chợt nghe trên điện có lời nói rằng:
- Tên này bướng bỉnh ngoan cố, nếu không phán đoán cho rõ, chưa chắc nó đã chịu nhận tội.
Bèn sai dẫn Tử Văn vào trong cửa điện. Tử Văn vào đến nơi, đã thấy người đội mũ trụ đương kêu cầu ở trước sân.
Diêm vương mắng Tử Văn rằng:
- Kẻ kia là một người cư sĩ, trung thuần lẫm liệt, có công với tiên triều, nên Hoàng thiên cho được huyết thực ở một tòa đền để đền công khó nhọc. Mày là một kẻ hàn sĩ, sao dám hỗn láo, tội ác tự mình làm ra, còn trốn đi đằng nào?
Tử Văn bèn tâu trình đầu đuôi như lời thổ công đã nói, lời rất cương cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào. Người đội mũ trụ nói:
- Ấy là ở trước vương phủ mà hắn còn mồm năm miệng mười như thế, đơm đặt bịa tạc. Huống hồ ở một nơi đền miếu quạnh hiu, sợ gì mà hắn không dám cho một mồi lửa.
Hai bên cãi cọ nhau mãi vẫn chưa phân phải trái, nhưng Diêm Vương vì thế bụng cũng sinh nghi. Tử Văn nói:
- Nếu nhà vua không tin lời tôi, xin đem giấy đến đền Tản Viên để hỏi hư thực; không có sự thực như thế, tôi lại xin chịu thêm cái tội nói càn.
Người kia bây giờ mới có vẻ sợ, quỳ xuống tâu rằng:
- Gã kia là một kẻ học trò, thật là ngu bướng, quả đáng tội lắm. Nhưng đã trách mắng như vậy, cũng đủ trừng giới. Xin đại vương khoan tha cho hắn để tỏ cái đức rộng rãi. Bất tất đòi hỏi dây dưa và thẳng tay trị tội, sợ có hại cho cái đức hiếu sinh.
Diêm vương quát lớn rằng:
- Cứ như lời hắn thì nhà người đáng tội chết. Điều luật lừa dối đã sẵn sàng đó. Nhà ngươi cớ sao dám làm sự càn bậy như vậy?
Lập tức sai người đến đền Tản Viên để lấy chứng thực. Sai nhân về tâu, nhất nhất đúng với lời Tử Văn.
( Trích Chuyện Chức Phán sự đền Tản Viên, SGK Ngữ văn 10)

Câu 9. Đoạn trên kể lại sự việc gì?
Câu 10. Cảnh cõi âm rùng rợn được miêu tả như thế nào? Mục đích của tác giả khi kể về những chi tiết miêu tả cảnh cõi âm đó?
Câu 11. Tình thế ban đầu bất lợi cho Ngô Tử Văn ra sao? Thái độ của Ngô Tử Văn khi bị đặt trong tình thế đó?
Câu 12. Ngô Tử Văn lần lượt phản công ra sao trong tình huống này? Lời nói, thái độ của Ngô Tử Văn góp phần tô đậm đặc điểm tính cách gì của chàng?
Câu 13. Nêu ý nghĩa chiến thắng của Ngô Tử Văn và giá trị tư tưởng của truyện.

Gợi ý :
Câu 1. Phương thức biểu đạt của đoạn văn bản: tự sự.

Câu 2.
- Nhận xét về cách giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn của tác giả Nguyễn Dữ: cách giới thiệu trực tiếp ngắn gọn về tên họ, quê quán, tính tình, phẩm chất
- Cách giới thiệu như vậy có tác dụng: Lời giới thiệu mang giọng ngợi khen, tạo ấn tượng cho người đọc về nhân vật chính với những nét tính cách cơ bản.

Câu 3. Nguyên nhân và mục đích đốt đền của Ngô Tử Văn là:
Nguyên nhân: Bởi lẽ ngôi đền trước vốn linh ứng, nay đã bị hồn ma dơ bẩn của một tên tướng giặc cướp lấy, biến thành cái họa quá quắt, nhân dân không chịu nổi. Sự tình ngang trái, gian tà lộng hành, nhân dân khốn khổ. Thế là TV quyết định: đốt đền.
Mục đích: Đốt đền có nghĩa là đốt nhà tên giặc, không cho nó có nơi trú ẩn, làm yêu làm quái, sách nhiễu nhân dân -> bảo vệ uộc sống bình yên cho dân.

Câu 4.
- Các từ ngữ biểu hiện hành động và thái độ của nhân vật Ngô Tử Văn: tức giận, tắm gội, khấn trời, châm lửa, đốt đền, vung tay không cần gì cả.
- Các từ ngữ đó mang lại hiệu quả nghệ thuật trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Ngô Tử Văn:
+ tức giận: thể hiện tính cách nóng nảy, không chịu được sự gian tà.
+ tắm gội, khấn trời: cho thấy Tử Văn có niềm tin mạnh mẽ vào chính nghĩa, tin vào đúng đắn trong hành động của mình, tin thần linh sẽ ủng hộ mình trong việc làm chính nghĩa này.
+ vung tay không cần gì cả: thể hiện sự ngang tàng, cứng cỏi.

Câu 5. Đoạn trên kể lại sự việc tên hung thần đến gặp Tử Văn, đòi Tử Văn xây lại đền cho hắn.

Câu 6.
- Người đội mũ trụ trong đoạn trích là hồn ma tê tướng giặc họ Thôi.
- Hắn đến tìm Ngô Tử Văn với để kết tội, đòi dựng lại đền cho hắn và cuối cùng đe dọa kiện Tử Văn.

Câu 7.
- Thái độ của Ngô Tử Văn trước những lời nói của người đội mũ trụ: Trước sự ngang ngược trắng trợn, quyền phép đáng sợ của hồn ma tướng giặc, Ngô Tử Văn "vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên", không hề run sợ mà tự tin, không coi những lời đe dọa ra gì, thậm chí chẳng thèm tiếp lời hồn ma tướng giặc. Thái độ ấy thể hiện một khí phách cứng cỏi, một niềm tin mạnh mẽ vào chính nghĩa, sự đúng đắn trong hành động của Ngô Tử Văn.
- Chàng lại có thái độ như vậy vì Tử Văn tin vào chính nghĩa, tin vào sự đúng đắn trong hành động của mình.
- Thái độ đó góp phần nói lên tính cách cứng cỏi, gan dạ, dũng cảm của Ngô Tử Văn.

Câu 8. Kết quả: cuộc đối đầu lần thứ nhất kết thúc trong cái phất áo ra đi đầy giần dữ của tên hung thần, dự báo sóng gió sẽ ập đến với Tử Văn.

Câu 9. Đoạn trên kể lại sự việc Tử Văn đối đầu với tên hung thần dưới Minh Ty.

Câu 10. Cảnh cõi âm rùng rợn được miêu tả: "gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương, mấy vạn quỷ dạ doa mắt xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác".
Mục đích của tác giả khi kể về những chi tiết miêu tả cảnh cõi âm đó: tô đậm thêm kịch tính và góp phần khắc họa tính cách gan dạ của Tử Văn.

Câu 11. Tình thế ban đầu bất lợi cho Ngô Tử Văn: Diêm Vương chỉ nghe lời của tên hung thần nên đã phán quyết một cách hồ đồ bằng những lời lẽ buộc tội lạnh lùng, gay gắt: "Kẻ kia là một người cư sĩ, trung thuần lẫm liệt, có công với tiên triều, nên Hoàng thiên cho được huyết thực ở một tòa đền để đền công khó nhọc. Mày là một kẻ hàn sĩ, sao dám hỗn láo, tội ác tự mình làm ra, còn trốn đi đằng nào?"
Thái độ của Ngô Tử Văn khi bị đặt trong tình thế đó: Tử Văn vẫn tỏ ra vô cùng bất khuất, kiên cường. Không chịu khuất phục trước uy quyền, bất chấp tính mạng của mình, Tử Văn kiên quyết đấu tranh đến cùng để bảo vệ công lí, lẽ phải:"TV bèn tâu trình đầu đuôi như lời thổ công đã nói, lời rất cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào".

Câu 12. Ngô Tử Văn lần lượt phản công:
- Đòn thứ nhất: Tử Văn "bèn tâu trình đầu đuôi như lời thổ công đã nói, lời rất cứng cỏi, không chịu nhún nhường chút nào".
- Đòn thứ hai: Xin cho tư giấy đến đền Tản Viên.

Câu 13. Ý nghĩa chiến thắng của Ngô Tử Văn: Chiến thắng ấy của Ngô Tử Văn có nghĩa vô cùng to lớn, đã trừng trị đích đáng hồn ma tướng giặc xảo trá, làm sáng tỏ nỗi oan khuất, phục hồi chức vị cho thổ thần nước Việt, giải trừ tai họa cho nhân dân, thể hiện tinh thần dân tộc, thể hiện niềm tin vào công lý...
Giá trị tư tưởng của truyện: Truyện ca ngợi nhân vật Ngô Tử Văn, một trí thức nước Việt khảng khái, nhân cách cứng cỏi, cao đẹp, qua đó bộc lộ niềm tin vào công lí, chính nghĩa nhất định chiến thắng gian tà, thể hiện tinh thần tự tôn dân tộc, bộc lộ quyết tâm đấu tranh triệt để với cái xấu cái ác.