1. Chuẩn bị đọc

- Những hành động có thể gây tổn thương người khác: nói xấu bạn bè, từ chối sự giúp đỡ của người khác…

- Đôi nét về tác giả:

• Nguyễn Nhật Ánh sinh năm 1955.
• Quê hương: huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
• Ông là một trong những nhà văn được độc giả lứa tuổi thiếu niên rất yêu thích.
• Một số tác phẩm tiêu biểu: Trước vòng chung kết, Chuyện cổ tích dành cho người lớn, Kính vạn hoa, Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh…

2. Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Vì sao Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa cho bạn?

Lợi rất quý chú dế lửa. Nó đánh nhau không loại dế nào bì được, lại rất khó để tìm được một chú dế lửa.

Câu 2. Em đoán xem, chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Căn cứ vào yếu tố nào để đoán như vậy?

Con dế kêu khiến thầy giáo phát hiện ta. Hộp dế của lợi bị thầy giáo thu mất.

Câu 3. Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ là người như thế nào?

Những người bạn của Lợi không hề xấu. Nhưng chỉ vì sự ghen tị khi Lợi có con Dế Lửa nên mới có những hành động như vậy.

3. Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Ấn tượng chung của em về văn bản là gì?

Văn bản kể về tuổi thơ của nhân vật “tôi”. Qua đó gửi gắm bài học ý nghĩa về tình bạn.

Câu 2. Hãy chỉ ra các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhân vật Lợi.

Cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhân vật “Lợi”: trùm sỏ, thu vén cá nhân, ra giá nghiêm chỉnh, làm giàu.

Câu 3. Khi biết dế lửa chết, Lợi đã phản ứng như thế nào? Vì sao?

- Khi biết dế lửa chết, Lợi đã “khóc rưng rức khi đón cái hộp diêm méo mó từ tay thầy”, “cặp mặt đỏ hoe, nước mắt nước mũi chảy ròng ròng”.

Câu 4. Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng. Những chi tiết nào thể hiện điều đó?

- Lợi chôn chú dế dưới gốc cây bời lời sau vườn nhà, đặt chú dế thân yêu vào hộp các-tông rồi kiếm một tờ báo có in màu bọc lại, buộc quanh bằng những sợi lá chuối tước mảnh.

- Đám tang chú dế, tất cả bạn bè của Lợi đều có mặt, im lìm, buồn bã, trang nghiêm.

- Lợi đặt chiếc hộp các-tông vào hố, cặm cụi sửa sang cho chiếc hộp nằm ngay ngắn, cả bọn xúm vào ném từng hòn sỏi nhặt được chung quanh lên quan tài của chú dế rồi thi nhau lấp đất cho đầy.

- Khi ngôi mộ của chú dế đã vun cao, Lợi cắm lên đó những nhánh cỏ tươi.

Câu 5. Trong truyện Tuổi thơ tôi:

Nhân vật nào được nói đến nhiều nhất? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

Nhân vật được nói đến nhiều nhất là Lợi. Dựa vào nội dung câu chuyện kể về nhân vật Lợi.

Dế lửa là nhân vật gây ra sự chia rẽ giữa Lợi và các bạn hay là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn? Hãy nêu một số chi tiết để chứng minh.

- Ban đầu, dế lửa khiến cho những người bạn cảm thấy ghen ghét Lợi. Nhưng sau cái chết của dế lửa đã giúp gắn kết tình bạn của các nhân vật.

- Một số chi tiết như:

• Tất cả bọn tôi đều thấy lòng chùng xuống. Chẳng đứa nào sung sướng vì “trả thù” được Lợi nữa.
• Khi thấy nó khóc như mưa bấc, bọn tôi cũng tan nát cõi lòng, chẳng còn tâm trạng nào mà ghét nó nữa.
• Đám tang chú dế, bọn tôi đều có mặt, im lìm, buồn bã, trang nghiêm.

Câu 6. Theo em, vì sao cái chết của dế lửa lại tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phu đối với Lợi? Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện như thế nào?

• Cái chết của dế lửa đã cho thấy lợi là một cậu bé tình cảm, nhân hậu. Từ việc ganh tị, trở nên đồng cảm.
• Sự thay đổi đó đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện thêm rõ ràng hơn.

Câu 7. Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học gì về cách ứng xử trong cuộc sống?

Trong cuộc sống, con người cần phải biết cảm thông, chia sẻ và thấu hiểu nhau.

Tóm tắt

Tuổi thơ của nhân vật tôi gắn liền với trò chơi đá dế. Lợi là bạn của nhân vật tôi. Lợi lúc nào cũng nghĩ đến việc “thu vén cá nhân”, ai trong lớp nhờ chuyện gì cũng đòi trả công nó đàng hoàng. Lợi có con dế lửa, nó quý lắm, ai gạ gì cũng không đổi. Tụi trong lớp đâm ra ghét nên muốn trả thù Lợi, cho Lợi bẽ mặt. Thằng Bảo nghĩ ra cách làm cho con dế gáy ầm ĩ trong lớp, kết quả là con dế bị thầy thu. Thầy giáo vô tình để quên con dế dưới cặp khiến nó chết. Ai cũng thương chú dế và thương cả Lợi nữa. Thầy giáo, mọi người đều có mặt, buồn bã, trang nghiêm nhìn Lợi chôn cất chú dế. Đó là kỉ niệm tuổi thơ mà tôi không bao giờ quên.

Bố cục

Có thể chia văn bản thành 2 đoạn:

- Đoạn 1 (Từ đầu đến …hộp diêm của Lợi đã bị đè xẹp lép từ đời nào): Cách đối xử của mọi người với Lợi khi dế lửa còn sống.

- Đoạn 2 (Còn lại): Cách đối xử của mọi người với Lợi khi dế lửa không còn.

Nội dung chính

Câu chuyện kể về việc cách ứng xử của nhân vật tôi và các bạn mình đã vô ý làm Lợi tồn thương và khiến Lợi mất đi con dế lửa yêu quý. Sau đó mọi người nhận ra sai lầm của mình, hối hận vì đã góp phần làm dế chết vì thực ra ai cũng quý con dế và Lợi.

Tuổi thơ tôi

* Chuẩn bị đọc

Em từng vô ý làm tổn thương người khác hay chưa? Nếu có, sự việc ấy xảy ra như thế nào?

Trả lời:

- Em đã từng vô ý làm tổn thương người bạn thân của em. 

- Đó là khi vô ý em từ chối lòng tốt của bạn. 

- Đêm đó em bị sốt rất cao, ốm rất nặng khiến cho em không thể đến trường được. Bạn đã ghi lại bài giúp em và đến nhà giảng lại cho em không bị chậm kiến thức trên lớp. Nhưng em đã từ chối chỉ vì thấy buồn ngủ. Bạn đã ra về và trong lòng rất buồn vì em đã từ chối ý tốt của bạn.

* Trải nghiệm cùng văn bản

• Vì sao Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa cho bạn?

Trả lời:

- Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa vì dế lửa đánh nhau không ai bì được. 

- Con này nổi tiếng lì đòn, có hàm răng khỏe, dễ dàng cắn đứt những con dế than to gấp đôi. Lợi có dế lửa trong tay như nắm chắc phần thắng.

• Em đoán xem, chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Căn cứ vào yếu tố nào để đoán như vậy?

Trả lời:

- Em đoán chuyện xảy ra tiếp theo là Lợi bị thầy thu hộp diêm đựng chú dế lại.

- Căn cứ vào yếu tố: con dế lửa nổi quạu gáy inh ỏi sau khi bị Bảo dùng hộp diêm nhốt qua lớp vải, lắc đi lắc lại thật mạnh.

• Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ là người như thế nào?

Trả lời:

- Thái độ của các bạn đối với lợi cho thấy họ không phải là những người xấu. Chỉ vì sự ganh tị với Lợi khi có con dế lửa nên bày trò trọc cậu. 

- Sau khi thấy Lợi khóc vì con dế đã chết, lòng họ cũng chùng xuống, không thể vui nổi vì đã vô ý làm tổn thương Lợi, thấy có lỗi với Lợi rất nhiều.

* Suy ngẫm và phản hồi

• Ấn tượng chung của em về văn bản là gì?

Trả lời:

- Ấn tượng chung của em về văn bản là rất hay và mang nhiều thông điệp ý nghĩa

• Hãy chỉ ra các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhân vật Lợi.

Trả lời:

- Các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhận vật Lợi là: 

+ trùm sò, thu vén cá nhân, trả công, làm giàu.

• Khi biết dế lửa chết, Lợi đã phản ứng như thế nào? Vì sao?

Trả lời:

- Khi biết dế lửa chết Lợi khóc rưng rức vì Lợi đã mất đi con chiến mã thắng mọi đối thủ của mình và Lợi cũng thương con dế nữa.

• Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng. Những chi tiết nào thể hiện điều đó?

Trả lời:

- Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng. Những chi tiết nào thể hiện điều đó là: 

+ Lợi chôn chú dế dưới gốc cây bời lời sau vườn nhà mình, đặt vào hộp các - tông rồi bọc lại bằng tờ báo có in màu, buộc quanh bằng những sợi lá chuối tước mảnh. 

+ Đám tang tất cả bạn bè đều có mặt, thậm chí thầy Phu cũng đến rất buồn bã và trang nghiêm.

• Trong truyện Tuổi thơ tôi:

a) Nhân vật nào được nói đến nhiều nhất? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

b) Dế lửa là nhân vật gây ra sự chia rẽ giữa Lợi và các bạn hay là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn? Hãy nêu một số chi tiết để chứng minh.

Trả lời:

- Trong truyện Tuổi thơ tôi:

a) 

- Nhân vật được nói đến nhiều nhất là Lợi. 

- Bởi lẽ Lợi là bạn thân của tác giả và đang được tác giả hồi tưởng lại tuổi thơ trong đó có Lợi.

b) Dế lửa là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn. 

- Vì các bạn ghét Lợi chứ không ghét con dế. 

- Khi chú dế chết Lợi khóc như mưa bấc, bình thường là trùm sỏ nhưng bấy giờ cậu cũng yếu đuối, các bạn mới cảm nhận được sự đồng cảm trong con người Lợi "Khi thấy nó khóc như mưa bấc, bọn tôi cũng tan nát cõi lòng, chẳng còn tâm trạng nào mà ghét nó nữa." hay "đám tang chú dế bọn tôi đều có mặt, im lìm, buồn bã, trang nghiêm."

• Theo em, vì sao cái chết của dế lửa lại tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phu đối với Lợi? Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện như thế nào?

Trả lời:

- Theo em, cái chết của dế lửa tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phu đối với Lợi. Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện một cách chân thực và rõ nét nhất. 

- Vì từ một câu chuyện ganh tị, ghen ghét nhau của những đứa trẻ thành sự bao dung, cảm thông và thấu hiểu nhau.

• Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học gì về cách ứng xử trong cuộc sống?

Trả lời:

 - Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học về cách ứng xử trong cuộc sống cần có sự cảm thông, chia sẻ, thấu hiểu và bao dung.

Phần I: Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Em nhớ lại xem mình đã từng làm tổn thương gia đình, bạn bè hoặc ai đó chưa và kể lại sự việc đó.

Lời giải chi tiết:

- Em đã từng vô ý làm tổn thương người bạn thân của em. 

- Đó là một lần vì bạn ốm nên nghỉ học nhiều ngày và nhờ em chép bài hộ trên lớp nhưng vì lười nên em đã không giúp bạn. Mấy ngày đó không có gì để xem bài, bạn đã buồn em và sau này em đã rất áy náy.

Phần II: Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Theo dõi đặc điểm của chú dế để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa vì dế lửa đánh nhau không ai bì được. Và có thể vì Lợi rất yêu quý chú dế lửa của mình.

Câu 2 (trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Em dự đoán theo suy nghĩ của mình.

Lời giải chi tiết:

- Em đoán chuyện xảy ra tiếp theo là Lợi bị thầy thu hộp diêm đựng chú dế lại, và Lợi sẽ mất chú dế của mình.

- Dựa vào chi tiết cả lớp đang chăm chú học bài nhưng Bảo tóm quần Lợi để dế kêu lên, gây ầm ĩ mất trật tự trong lớp.

Câu 3 (trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Các cậu bạn đã thay đổi thái độ khi Lợi buồn. Từ đó em rút ra suy nghĩ về những bạn đó,

Lời giải chi tiết:

Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ không phải là những người xấu. Chỉ vì tính tình trẻ con và ganh tị với Lợi khi có con dế lửa nên bày trò. Sau khi thấy Lợi khóc vì con dế đã chết họ đã biết lỗi lầm của mình.

Phần III: Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Nêu ấn tượng của em về cách hành văn, lời kể, …

Lời giải chi tiết:

Ấn tượng chung của em về văn bản là cách kể chuyện chân thực, dí dỏm với những tình huống thú vị và mang nhiều thông điệp ý nghĩa.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Chú ý các chi tiết miêu tả Lợi để liệt kê những cụm từ này.

Lời giải chi tiết:

Các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhận vật Lợi là: trùm sò, thu vén cá nhân, trả công, làm giàu.

Câu 3 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn văn về tình huống dế lửa chết, liệt kê những phản ứng của Lợi.

Lời giải chi tiết:

Khi biết dế lửa chết, Lợi đã khóc rưng rức vì mất đi con chiến mã thắng mọi đối thủ của mình. Lợi sợ sẽ thua các bạn trong những trò chơi sau và vì Lợi yêu quý chú dế này.

Câu 4 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Theo dõi đoạn cuối, tìm ý và trả lời câu này.

Lời giải chi tiết:

- Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng.

- Những chi tiết nào thể hiện điều đó là:

+ Lợi chôn chú dế dưới gốc cây bời lời sau vườn nhà nó.

+ Nó đặt vào hộp các-tông rồi bọc lại bằng tờ báo có in màu, buộc quanh bằng những sợi lá chuối tước mảnh.

+ Đám tang tất cả bạn bè đều có mặt, thậm chí thầy Phu cũng đến rất buồn bã và trang nghiêm.

+ Tôi cầm quốc, Lợi đào đất. Tôi cố đào thật sâu và vuông vức.

+ Cả bọn ném sỏi vào quan tài của chú dế và ném cho thật đầy.

Câu 5 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Từ truyện đã học và qua việc trả lời các câu hỏi trước, em suy nghĩ làm phần này.

Lời giải chi tiết:

b.

- Dế lửa lúc đầu là nhân vật gây ra sự chia rẽ nhưng sau này là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn. Vì lúc đầu các bạn tìm mọi cách để phá chú dế của Lợi, nhưng sau đó họ đã hối lỗi và cùng Lợi cử hành tang lễ nghiêm trang cho chú dế.

Câu 6 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Nhờ cái chết của dế lửa mà mọi người thay đổi tình cảm và cách nhìn nhận, em suy nghĩ và tìm ý trả lời câu hỏi trên.

Lời giải chi tiết:

- Theo em, cái chết của dế lửa tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phu đối với Lợi. Thầy Phu và các bạn hiểu rằng Lợi là cậu bé nhân hậu, yêu động vật nên đã yêu quý Lợi hơn.

- Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện một cách chân thực và rõ nét. Từ một câu chuyện ganh tị, ghen ghét nhau của những đứa trẻ thành sự bao dung, cảm thông và thấu hiểu nhau.

Câu 7 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Em suy nghĩ và tìm ra bài học của văn bản này.

Lời giải chi tiết:

Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học về cách ứng xử trong cuộc sống đó là cần có sự cảm thông, chia sẻ, thấu hiểu và bao dung hơn đối với mọi người.

Kiến thức ngữ văn​
*Tác giả
- Nguyễn Nhật Ánh (sinh ngày 7 tháng 5 năm 1955), quê ở huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
- Ông được coi là một trong những nhà văn thành công nhất viết sách cho tuổi thơ, tuổi mới lớn với hơn 100 tác phẩm các thể loại.
- Văn phong của ông tinh tế, dí dỏm, hồn nhiên.
- 1995, ông được bầu chọn là nhà văn được yêu thích nhất trong 20 năm (1975-1995) qua cuộc trưng cầu ý kiến bạn đọc về các gương mặt trẻ tiêu biểu trên mọi lĩnh vực của Thành đoàn TP HCM và Báo Tuổi trẻ.
- Ông được Hội Nhà văn TP HCM chọn ông là một trong 20 nhà văn trẻ tiêu biểu trong 20 năm (1975-1995).
- Năm 2010, tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của ông được trao tặng Giải thưởng Văn học ASEAN.

*Văn bản
- Xuất xứ: Văn bản được in trong Sương khói quê nhà, 2012.
- Bố cục: 3 phần.
+ Phần 1 (Từ đầu đến dế mọi, dế cơm) : Câu chuyện về Lợi và dế lửa.
+ Phần 2 :(Tiếp đến ghét nó nữa) : Tai họa từ sự chọc ghẹo của các bạn.
+ Phần 3 (Còn lại) : Tang lễ của dế lửa.
- Thể loại: Hồi ký.
- Phương thức biểu đạt chính: Tự sự.
- Giá trị nội dung:
Tuổi thơ tôi là những hồi ức của nhân vật tôi về Lợi và chú dế lửa. Qua câu chuyện đáng tiếc ấy, tác giả nhắn nhủ mọi người cần có sự cảm thông, sẻ chia trong cuộc sống.
- Giá trị nghệ thuật:
+ Thể loại hồi kí cùng với sự kết hợp của kết cấu truyện lồng trong truyện cùng hệ thống từ ngữ gần gũi, phù hợp với đối tượng lời nói.
+Nghệ thuật phân tích tâm lý nhân vật, đặc biệt là nhân vật trẻ em, khiến câu chuyện diễn ra sinh động, ấn tượng.

** Chuẩn Bị Đọc​
Câu hỏi. Em từng vô ý làm tổn thương người khác hay chưa? Nếu có, sự việc ấy xảy ra như thế nào?
Trả lời
- Em đã từng vô ý làm tổn thương người bạn thân của em.
- Sự việc xảy ra:
+ Cách đây vài tháng, trong một lần chơi cầu lông, bạn em đã liên tục để thua liên tiếp hai hiệp. Thấy bạn hôm nay chơi dở quá, em đã gằng vợt từ tay bạn để trêu chọc bạn. Nhưng vô tình làm đứt lưới vợt của bạn. Bạn đã giận em cả tuần liền. Đến tận sau này em vẫn rất áy náy vì vô ý làm tổn thương người bạn thân của em.

** Trải Nghiệm Cùng Văn Bản​
Câu 1. Vì sao Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa cho bạn?
Trả lời
Lợi nhất quyết không bán, không đổi chú dế lửa cho bạn vì:
+Dế lửa rất khỏe, đánh nhau không ai bì lại được. Con này nổi tiếng lì đòn, có hàm răng khỏe, dễ dàng cắn đứt những con dế than to gấp đôi.
+Có dế lửa trong tay thì Lợi như nắm chắc phần thắng.

Câu 2. Em đoán xem, chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Căn cứ vào yếu tố nào để đoán như vậy?
Trả lời
- Em dự đoán chuyện xảy ra tiếp theo là Lợi bị thầy thu hộp diêm đựng chú dế lại, và Lợi sẽ mất chú dế của mình.
- Em căn cứ vào chi tiết: Cả lớp đang chăm chú học bài nhưng Bảo tóm quần Lợi.. bảo cầm hộp diêm nhốt dế, lắc qua lắc lại thật mạnh. Con dế dế kêu lên inh ỏi.

Câu 3 . Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ là người như thế nào?
Trả lời
- Thái độ của các bạn đối với Lợi:
+Ganh tị với Lợi khi thấy Lợi có con dế lửa nên bày trò trọc cậu.
+Sau khi thấy Lợi khóc vì con dế đã chết, lòng họ cũng chùng xuống, không thể vui nổi vì đã vô ý làm tổn thương Lợi, thấy có lỗi với Lợi rất nhiều.
- >Các bạn đã nhận ra sự ích kỉ, đố kị của bản thân, biết hối hận trước trò chọc ghẹo của mình.

** Suy Ngẫm Và Phản Hồi​
Câu 1. Ấn tượng chung của em về văn bản là gì?
Trả lời
Ấn tượng chung của em về văn bản là cách kể chuyện chân thực, dí dỏm với những tình huống thú vị. Nội dung câu chuyện rất hay và mang nhiều thông điệp ý nghĩa.

Câu 2. Hãy chỉ ra các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhân vật Lợi.
Trả lời
Các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhận vật Lợi là:
*Trước khi có dế:
- Trùm sò (Lợi là thằng trùm dò nổi tiếng trong lớp tôi)
- Thu vén cá nhân (Lúc nào nó cũng nghĩ đến chuyện thu vén cá nhân)
- Trả công (đứa nào nhờ nó chuyện gì, nó cũng đòi trả công, và ra giá)
- Làm giàu bằng cách đó.
- >Tính của Lợi thực tế đến thực dụng
*Sau khi có dế:
- Rất yêu quý dế lửa, ai đổi gì cũng không đổi
- > Lợi sống tình cảm, yêu động vật.
*Khi dế lửa chết:
- khóc rưng rức và sửa sang chu đáo cho ngôi mộ của chú dế
- > Lợi có tính hồn nhiên, trong sáng, đáng yêu, đáng quý, yêu động vật, giàu tình cảm

Câu 3. Khi biết dế lửa chết, Lợi đã phản ứng như thế nào? Vì sao?
Trả lời
- Phản ứng của Lợi: Khi biết dế lửa chết, Lợi đã khóc rưng rức, mắt đỏ hoe, nước mắt nước mõi chảy ròng ròng
- Vì Lợi yêu quý chú dế này. Đối với Lợi, con dế ấy là báu vật. Lợi đã mất đi con chiến mã thắng mọi đối thủ của mình. Lợi sợ sẽ thua các bạn trong những trò chơi sau và vì

Câu 4. Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng. Những chi tiết nào thể hiện điều đó?
Trả lời
- Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành rất trang trọng.
- Những chi tiết thể hiện điều đó là:
+ Lợi chôn chú dế dưới gốc cây bời lời sau vườn nhà nó.
+ Nó đặt vào hộp các-tông rồi bọc lại bằng tờ báo có in màu, buộc quanh bằng những sợi lá chuối tước mảnh.
+ Đám tang tất cả bạn bè đều có mặt, thậm chí thầy Phu cũng đến.
- Ai cũng im lìm, buồn bã và trang nghiêm.
+ Tôi cầm quốc, Lợi đào đất. Tôi cố đào thật sâu và vuông vức.
+ Cả bọn ném sỏi vào quan tài của chú dế và ném cho thật đầy.
+Thầy đặt một vòng hoa kết bằng những bông tim tím

Câu 5. Trong truyện Tuổi thơ tôi:

a) Nhân vật nào được nói đến nhiều nhất? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?
Trả lời
A) Nhân vật được nói đến nhiều nhất là Lợi.
- Bởi vì:
+ Lợi là bạn thân của tác giả và đang được tác giả hồi tưởng lại tuổi thơ trong đó có Lợi. Trong câu chuyện hồi tưởng về tuổi thơ của tác giả Lợi có một dấu ấn sâu đậm.

b) Dế lửa là nhân vật gây ra sự chia rẽ giữa Lợi và các bạn hay là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn? Hãy nêu một số chi tiết để chứng minh.

Trả lời
- Dế lửa không phảilà nhân vật gây ra sự chia rẽ giữa Lợi và các bạn. Lúc đầu, nó chỉ là nhân vật gây sự chú ý, soi mói, ghen tị với cái bạn của Lợi, tìm mọi cách để phá chú dế của Lợi,
- Mà nó là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn. Giúp các bạn biết hối lỗi, nhận ra sai lầm và cùng Lợi cử hành tang lễ nghiêm trang cho chú dế ( "Khi thấy nó khóc như mưa bấc, bọn tôi cũng tan nát cõi lòng, chẳng còn tâm trạng nào mà ghét nó nữa." hay "đám tang chú dế bọn tôi đều có mặt, im lìm, buồn bã, trang nghiêm.")

Câu 6. Theo em, vì sao cái chết của dế lửa lại tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phú đối với Lợi? Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện như thế nào?

Trả lời
- Cái chết của dế lửa tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phú đối với Lợi. Đó là cả thầy Phú và các bạn hiểu rằng Lợi là cậu bé nhân hậu, yêu động vật, dễ gần, dễ mến nên thầy và các bạn đã yêu quý Lợi hơn.
- Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện chân thực và sâu sắc hơn: Từ sự ganh tị, ghen ghét, hay để ý nhau của những đứa trẻ đã thay đổi

Câu 7. Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học gì về cách ứng xử trong cuộc sống?

Trả lời: Từ câu chuyện em rút ra bài học trong cuộc sống chúng ta cần biết đồng cảm, sẻ chia và thấu hiểu nhau.

Chuẩn bị đọc: Soạn bài Tuổi thơ tôi

Câu hỏi.(trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Em từng vô ý làm tổn thương người khác hay chưa? Nếu có, sự việc ấy xảy ra như thế nào?

Trả lời:

- Em đã vô tình làm tổn thương mẹ khi cãi lại mẹ vì mẹ không cho đi chơi.

- Sự việc đó xảy ra vào ngày sinh nhật bạn Hoa ở lớp, vì sinh nhật tổ chức buổi tối nhà bạn lại rất xa nhà em nên mẹ không thể đưa em đi được, em đã giận dỗi và cãi lại mẹ.

Trải nghiệm cùng văn bản: Soạn bài Tuổi thơ tôi

Câu 1.(trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Vì sao Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa cho bạn?

Trả lời:

Lợi rất quý chú dế lửa. Nó đánh nhau không loại dế nào bì được, lại rất khó để tìm được một chú dế lửa.

Câu 2.(trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Em đoán xem, chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Căn cứ vào yếu tố nào để đoán như vậy?

Trả lời:

- Em đoán chuyện xảy ra tiếp theo là Lợi bị thầy thu hộp diêm đựng chú dế lại, và Lợi sẽ mất chú dế của mình.

- Dựa vào chi tiết cả lớp đang chăm chú học bài nhưng Bảo tóm quần Lợi, con dế dế kêu lên inh ỏi.

Câu 3.(trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ là người như thế nào?

Trả lời:

- Những người bạn của Lợi không hề xấu. Nhưng chỉ vì sự ghen tị khi Lợi có con Dế Lửa nên mới có những hành động như vậy.

- Sau khi thấy Lợi khóc vì con dế đã chết, lòng họ cũng chùng xuống, không thể vui nổi vì đã vô ý làm tổn thương Lợi, thấy có lỗi với Lợi rất nhiều.

Suy ngẫm và phản hồi: Soạn bài Tuổi thơ tôi

Câu 1.(trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Ấn tượng chung của em về văn bản là gì?

Trả lời:

Ấn tượng chung của em về văn bản là cách kể chuyện chân thực, dí dỏm với những tình huống thú vị và mang nhiều thông điệp ý nghĩa.

Câu 2.(trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Hãy chỉ ra các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhân vật Lợi.

Trả lời:

Cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhân vật “Lợi”: trùm sỏ, thu vén cá nhân, ra giá nghiêm chỉnh, làm giàu.

Câu 3.(trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Khi biết dế lửa chết, Lợi đã phản ứng như thế nào? Vì sao?

Trả lời:

- Phản ứng của Lợi:  Khi biết dế lửa chết, Lợi đã “khóc rưng rức khi đón cái hộp diêm méo mó từ tay thầy”, “cặp mặt đỏ hoe, nước mắt nước mũi chảy ròng ròng”.

- Giải thích: Đối với Lợi, con dế ấy là báu vật. Lợi sợ sẽ thua các bạn trong những trò chơi sau và vì Lợi yêu quý chú dế này.

Câu 4.(trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng. Những chi tiết nào thể hiện điều đó?

Trả lời:

- Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng.

- Những chi tiết nào thể hiện điều đó là:

   + Lợi chôn chú dế dưới gốc cây bời lời sau vườn nhà nó.

   + Nó đặt vào hộp các-tông rồi bọc lại bằng tờ báo có in màu, buộc quanh bằng những sợi lá chuối tước mảnh.

   + Đám tang tất cả bạn bè đều có mặt, thậm chí thầy Phu cũng đến rất buồn bã và trang nghiêm.

   + Tôi cầm quốc, Lợi đào đất. Tôi cố đào thật sâu và vuông vức.

   + Cả bọn ném sỏi vào quan tài của chú dế và ném cho thật đầy.

Câu 5.(trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Trong truyện Tuổi thơ tôi:

a) Nhân vật nào được nói đến nhiều nhất? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

b) Dế lửa là nhân vật gây ra sự chia rẽ giữa Lợi và các bạn hay là nhân vật khiến họ xích lại gần nhau hơn? Hãy nêu một số chi tiết để chứng minh.

Trả lời:

b.

- Ban đầu, dế lửa khiến cho những người bạn cảm thấy ghen ghét Lợi. Nhưng sau cái chết của dế lửa đã giúp gắn kết tình bạn của các nhân vật.

- Một số chi tiết như:

+ Tất cả bọn tôi đều thấy lòng chùng xuống. Chẳng đứa nào sung sướng vì “trả thù” được Lợi nữa.

+ Khi thấy nó khóc như mưa bấc, bọn tôi cũng tan nát cõi lòng, chẳng còn tâm trạng nào mà ghét nó nữa.

+ Đám tang chú dế, bọn tôi đều có mặt, im lìm, buồn bã, trang nghiêm.

Câu 6.(trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Theo em, vì sao cái chết của dế lửa lại tạo ra một sự thay đổi lớn trong tình cảm của các bạn và thầy Phu đối với Lợi? Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện như thế nào?

Trả lời:

- Cái chết của dế lửa đã cho thấy lợi là một cậu bé tình cảm, nhân hậu. Từ việc ganh tị, trở nên đồng cảm.

- Sự thay đổi đó đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện thêm rõ ràng hơn.

Câu 7.(trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2 Chân trời sáng tạo) Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học gì về cách ứng xử trong cuộc sống?

Trả lời:

Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học về cách ứng xử trong cuộc sống đó là cần có sự cảm thông, chia sẻ, thấu hiểu và bao dung hơn đối với mọi người xung quanh mình.

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời:

- Em đã từng vô ý làm tổn thương người bạn thân của em. 

- Đó là một lần vì bạn ốm nên nghỉ học nhiều ngày và nhờ em chép bài hộ trên lớp em đã nhận lời bạn nhưng vì lười nên em đã không giúp bạn. Mấy ngày đó không có gì để xem bài, bạn đã rất buồn còn em thì rất áy náy

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Vì sao Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa cho bạn?

Trả lời:

Lợi nhất quyết không bán hay đổi chú dế lửa vì dế lửa rất khỏe, đánh nhau không ai bì được. Con này nổi tiếng lì đòn, có hàm răng khỏe, dễ dàng cắn đứt những con dế than to gấp đôi.

Câu 2 (trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Em đoán xem, chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo? Căn cứ vào yếu tố nào để đoán như vậy?

Trả lời:

- Theo em, chuyện xảy ra tiếp theo là Lợi sẽ bị thầy Phu thu mất con Dế Lửa

- Vì khi cả lớp đang chăm chú học bài nhưng Bảo lại dùng hộp diêm nhốt qua lớp vải, lắc đi lắc lại thật mạnh để dế nổi quạu, gáy inh ỏi.

Câu 3 (trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 2): Thái độ của các bạn đối với Lợi cho thấy họ là người như thế nào?

Trả lời:

Thái độ của những người bạn cho lấy họ không phải là những người xấu, muốn con Dế Lửa gặp nguy hiểm. Mà chỉ là phút bốc đồng của trẻ con muốn trêu trọc, nghịch ngợm mà thôi.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời:

Điều em ấn tượng nhất ở văn bản đó là những bài học ý nghĩa đắt giá, giáo dục mọi thế hệ. Chúng ta cần phải biết yêu thương loài vật. Trước khi làm việc gì cũng cần suy nghĩ thật kĩ vì đôi khi những hành động vô thức của mình có thể làm tổn thương tới những người khác.

Câu 2 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời:

Các cụm từ mà người kể chuyện dùng để nói về tính cách của nhận vật Lợi là: trùm sò, thu vén cá nhân, trả công, làm giàu.

Câu 3 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời

Khi biết dế lửa chết, Lợi đã khóc rưng rức vì Lợi đã mất đi con chiến mã thắng mọi đố thủ của mình. Lợi sợ sẽ thua các bạn trong những trò chơi sau và vì Lợi yêu quý chú dế này.

Câu 4 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời:

- Đám tang của dế lửa được Lợi và bạn bè cử hành trang trọng.

- Những chi tiết nào thể hiện điều đó là:

+ Lợi chôn chú dế dưới gốc cây bời lời sau vườn nhà nó.

+ Nó đặt vào hộp các-tông rồi bọc lại bằng tờ báo có in màu, buộc quanh bằng những sợi lá chuối tước mảnh.

+ Đám tang tất cả bạn bè đều có mặt, thậm chí thầy Phu cũng đến rất buồn bã và trang nghiêm.

+ Tôi cầm quốc, Lợi đào đất. Tôi cố đào thật sâu và vuông vức.

+ Cả bọn ném sỏi vào quan tài của chú dế và ném cho thật đầy.

Câu 5 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời:

Câu 6 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời:

- Cái chết của chú Dế Lửa đã giúp các bạn nhận ra Lợi là một cậu bé giàu tình cảm và có trái tim nhân hậu.

- Sự thay đổi ấy đã góp phần thể hiện chủ đề của truyện, trong cuộc sống phải biết yêu thưởng, chia sẻ và thấu hiểu nhau.

Câu 7 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Từ câu chuyện trong Tuổi thơ tôi, em rút ra được bài học gì về cách ứng xử trong cuộc sống?

Trả lời

Từ câu chuyện em rút ra bài học trong cuộc sống chúng ta cần biết đồng cảm, sẻ chia và thấu hiểu nhau.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Tuổi thơ tôi:

I. Tác giả

Cuộc đời

- Nguyễn Nhật Ánh (sinh ngày 7 tháng 5 năm 1955) 

- Quê quán: làng Đo Đo, xã Bình Quế, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam. 

- Trước khi trở thành nhà văn nổi tiếng, Nguyễn Nhật Ánh từng có thời gian đi dạy học, viết báo với nhiều bút danh như Chu Đình Ngạn, Lê Duy Cật, Đông Phương Sóc, Sóc Phương Đông,... Năm 13 tuổi, ông đã có thơ đăng báo. 

Sự nghiệp văn học

Phong cách nghệ thuật

- Ông được coi là một trong những nhà văn thành công nhất viết sách cho tuổi thơ, tuổi mới lớn với hơn 100 tác phẩm các thể loại.

- Văn phong của ông tinh tế, dí dỏm, hồn nhiên.

Tác phẩm chính

- Tên tuổi của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh gắn liền với các tác phẩm làm say lòng độc giả bao thế hệ như Mắt biếc, Cỏn chút gì để nhớ, Hạ đỏ, Cô gái đến từ hôm qua, Chú bé rắc rối,… Truyện của ông được tái bản liên tục và chưa bao giờ giảm sức hút với những người yêu mến chất văn Nguyễn Nhật Ánh.

Giải thưởng

- Năm 1990, truyện dài “Chú bé rắc rối” được Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao giải thưởng Văn học Trẻ hạng A. 

- Năm 1995, ông được bầu chọn là nhà văn được yêu thích nhất trong 20 năm (1975-1995) qua cuộc trưng cầu ý kiến bạn đọc về các gương mặt trẻ tiêu biểu trên mọi lĩnh vực của Thành đoàn TP HCM và Báo Tuổi trẻ.

- Hội Nhà văn TP HCM chọn ông là một trong 20 nhà văn trẻ tiêu biểu trong 20 năm (1975-1995).

- Năm 2010, tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ của ông được trao tặng Giải thưởng Văn học ASEAN.

II. Tác phẩm

Xuất xứ

- Văn bản được in trong Sương khói quê nhà, 2012.

Bố cục: 3 phần.

+ Phần 1 (Từ đầu đến dế mọi, dế cơm): Câu chuyện về Lợi và dế lửa.

+ Phần 2: (Tiếp đến ghét nó nữa): Tai họa từ sự chọc ghẹo của các bạn.

+ Phần 3 (Còn lại): Tang lễ của dế lửa.

Thể loại: hồi ký.

Phương thức biểu đạt: tự sự.

Nhân vật: “tôi”, Lợi, thầy Phu, đám bạn, chú dế.

Tóm tắt:

Tuổi thơ của nhân vật tôi gắn liền với trò chơi đá dế. Lợi là bạn của nhân vật tôi. Lợi lúc nào cũng nghĩ đến việc “thu vén cá nhân”, ai trong lớp nhờ chuyện gì cũng đòi trả công nó đàng hoàng. Lợi có con dế lửa, nó quý lắm, ai gạ gì cũng không đổi. Tụi trong lớp đâm ra ghét nên muốn trả thù Lợi, cho Lợi bẽ mặt. Thằng Bảo nghĩ ra cách làm cho con dế gáy ầm ĩ trong lớp, kết quả là con dế bị thầy thu. Thầy giáo vô tình để quên con dế dưới cặp khiến nó chết. Ai cũng thương chú dế và thương cả Lợi nữa. Thầy giáo, mọi người đều có mặt, buồn bã, trang nghiêm nhìn Lợi chôn cất chú dế. Đó là kỉ niệm tuổi thơ mà tôi không bao giờ quên.

Giá trị nội dung

Tuổi thơ tôi là những hồi ức của nhân vật tôi về Lợi và chú dế lửa. Qua câu chuyện đáng tiếc ấy, tác giả nhắn nhủ mọi người cần có sự cảm thông, sẻ chia trong cuộc sống.

Giá trị nghệ thuật

- Thể loại hồi kí cùng với sự kết hợp của kết cấu truyện lồng trong truyện cùng hệ thống từ ngữ gần gũi, phù hợp với đối tượng lời nói. 

- Nghệ thuật phân tích tâm lý nhân vật, đặc biệt là nhân vật trẻ em, khiến câu chuyện diễn ra sinh động, ấn tượng.