Là một họa sỹ công việc hàng ngày của tôi là vẽ. Thế nhưng gần đây, cảm hứng sáng tác cứ cạn kiệt dần khiến tôi đã phải đi rất nhiều nơi để tìm kiếm. Trong đó có một điểm đến rất quan trọng: Sa Pa. Và cũng nhờ vào chuyến đi đó tôi đã gặp được một chàng thanh niên trẻ, anh ta để lại cho rất nhiều kỉ niệm khiến tôi ghi nhớ mãi trong lòng.

Tôi gặp anh thanh niên ở trong một lần đi công tác ở chân giữa đường. Khi đó bác lái xe giới thiệu rằng anh là người cô độc nhất thế gian. Lời giới thiệu kì lạ khiến cả tôi và cô kỹ sư đều cảm thấy tò mò và muốn được gặp gỡ trò chuyện thêm với anh. Nghe đâu anh ta và bác tài xế gặp nhau cũng vì anh chắn cây ngang xe chặn đường cũng chỉ vì “thèm” người quá.

Anh là một chàng trai tầm 27 tuổi làm nghề công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m. Tôi nhìn thấy anh từ xa chạy lại với dáng nhỏ bé cùng gương mặt rạng rỡ đến chỗ xe đỗ. Anh mang củ nhân sâm đến gửi cho vợ bác tài vì nghe rằng mới ốm dậy. Với lời gợi ý, chúng tôi được dừng lại 30 phút xuống nhà anh uống nước chè và thăm nơi anh ở.

Bước vào con đường đến nhà anh là đi hết từ bất ngờ này đến bất ngờ khác. Từ vườn hoa đa sắc màu: hoa cẩm tú cầu, mẫu đơn, hồng phấn,..Anh mến khách vô cùng, còn tặng một bó hoa cho cô kĩ sư coi như quà kỷ niệm gặp gỡ. Bước gần tới nơi ở, chúng tôi mới thấy những cỗ máy là mà anh giới thiệu nào là máy đo mưa; mưa xong thì đổ nước mưa ra cốc phân ly rồi đo; còn đây là máy nhật quang ký, chuyên dùng để đo mức độ nắng dựa trên khả năng thiêu đốt giấy rồi máy đo gió; đo mây; Công việc theo lời anh nói thì “đơn giản vô cùng” và phải báo cáo hàng ngày.

Chỉ ngại mỗi hôm thời tiết khắc nghiệt; gió tuyết lạnh căm mà phải ra vườn lúc một giờ sáng thì cảm giác thật khó tả. Cái lặng im; gào thét lạnh lẽo của gió như giằng xé, nuốt trọn con người nhỏ bé. Lúc xong việc quay trở vào giường lại đau đáu trằn trọc không tài nào tiếp giấc được nữa. Nói đến đây cảm xúc anh chực trào, lại nghèn nghẹn đề nén lại. Đến đó thôi, trong lòng tôi đã dâng lên cảm giác kì lạ vô cùng. Như có thứ gì đó thôi thúc, tôi đề nghị với anh: Ta thỏa thuận thế này. Chuyện dưới xuôi, mười ngày nữa trở lại đây, tôi sẽ kể anh nghe. Tôi sẽ trở lại, danh dự đấy. Tôi cũng muốn biết cái yên lặng lúc một giờ sáng chon von trên cao nó thế nào.

Như đã đồng ý, anh lại tiếp tục chia sẻ về công việc của mình. Chẳng giống với thứ tôi tưởng tượng ban đầu, nhà anh tuy nhỏ như rất gọn gàng. Chiếm nhiều diện tích nhất là chiếc giường và kệ sách. Cô kĩ sư kia có lẽ cũng có hứng thú, bèn cầm một quyển lên và giở vài trang. Nghe anh kể về công việc của mình với sự khiêm tốn nhưng tôi lại cảm nhận được sự vất vả thầm lặng của anh. Đối với anh, công việc này vô cùng ý nghĩa , nó phục vụ cho mọi người, phục vụ cho kháng chiến. Nhờ có anh góp phần phát hiện một đám mây khô mà ngày ấy, tháng ấy, không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mỹ trên cầu Hàm Rồng. Đối với anh lúc đấy cảm xúc như vỡ òa, hạnh phúc vì cũng có lúc mình lại lập được chiến công to đến thế.

Công việc ấy đã khiến cho anh thanh niên cảm thấy yêu đời hơn vui vẻ hơn ở cái chốn rừng núi mịt mù. Sự khó khăn trong công việc cũng không hề khiến anh trở thành con người chỉ biết kêu ca, than vãn. Anh khiêm tốn mà nói rằng mình chưa xứng đáng để được tôi vẽ như vậy. Có bao nhiêu người làm được nhiều hơn anh ấy; nào là ông bác chuyên nghiên cứu giống cây cỏ để tạo ra những củ su hào to hơn, ngọt hơn cho nhân dân được ăn. Hay là đồng chí nghiên cứu nghiên cứu khoa học ở cơ quan anh ở dưới Sapa trong lúc nào cũng trong sẵn sàng tư thế chờ sét. Đồng chí đó không quản ngại mưa nắng, không đi tìm vợ vì chỉ sợ nhỡ vắng mặt mà sét lại xuất hiện thì phải biết làm sao?

Quan từng ấy thôi tôi đã hiểu được hình ảnh của những con người người như anh. Họ sẵn sàng hi sinh thầm lặng, sẵn sàng cống hiến hết mình để xây dựng quê hương đất nước. Có một suy nghĩ vụt qua khiến tôi thoáng buồn, phải trầm ngâm, ưu tư. Giữa lúc ấy tôi bỗng hiểu ra một điều. Cuối cùng mình đã đã gặp được điều mong ước từ biết bao lâu rồi. Hình như nó đã giúp khơi gợi ý nghĩ sáng tác trong tôi. Tôi nhìn thấy được vẻ đẹp tiềm ẩn của cuộc sống và cần phải đưa nó vào tác phẩm đem đến cho người đọc. Nghĩ vậy, tôi vội vàng nhanh chóng phác thảo gương mặt đáng yêu của anh thanh niên và cuốn sổ nhỏ của mình.

Gương mặt đáng yêu là vậy nhưng lại khiến tôi phải tự hỏi và suy nghĩ nhiều về anh. Nghĩ về tất cả những điều anh suy nghĩ trong cái vắng vẻ nơi cao hơn mực nước biển tận 2600m. Cuộc nói chuyện của chúng tôi vô cùng ngắn ngủi chỉ có vỏn vẹn 30 phút và phải kết thúc trong tiếc nuối. Trước khi trở lại xe tôi vẫn không quên hứa với anh rằng chắc chắn tôi sẽ trở lại trở lại để hoàn thành tác phẩm nghệ thuật mà mình ấp ủ. Tất nhiên cũng sẽ không quên hoàn thành nguyện ước của anh.

Là một chàng trai hiếu khách, anh cũng không quên gửi cho chúng tôi một làn trứng để coi như món quà chia tay rồi vội quay về phòng. Điều ấy làm tôi nhớ mãi: tại sao anh lại làm vậy? Phải chăng anh không dám đối mặt với chia ly? hay là anh tiếc nuối điều gì đó ư? Nhất định lần sau khi quay trở lại tôi sẽ tìm ra được câu trả lời. Khi rời đi, trong lòng tôi vẫn luôn canh cánh suy nghĩ tại sao anh lại phải nhất định dành tuổi trẻ ở đây? Tại sao lại chọn cô đơn? Tại sao anh lại không buồn mà lại còn cảm thấy vui vẻ hạnh phúc?

Phải chăng anh đã nhận ra một điều rằng phần công sức của anh đã đóng góp được cho quê hương, đất nước. Anh muốn dành hết nhiệt huyết tuổi trẻ này cho non sông, quốc gia ngày một đi lên ư? Có lẽ nếu thật vậy, tôi rất hy vọng rằng thế hệ sau này vẫn sẽ còn những người như anh thanh niên và những con người lặng lẽ Sa Pa. Kết quả của chuyến đi thực tế lên Lào Cai thật ý nghĩa. Tôi sẽ dành thời gian để hoàn thiện bức tranh này. Tôi sẽ làm cho mọi người hiểu rõ và trân trong anh, trân trong tất cả những con người đang âm thầm làm việc ở những nơi xa xôi, hẻo lánh không người. Họ thực sự là những anh hùng.

Cuộc chiến của học không tiếng súng, không đổ máu nhưng không kém phần hiểm nguy và đáng sợ. Họ cần phải được biết đến, cần trân trọng và tôn vinh. Nhất định rồi, tôi sẽ làm tốt điều đó. Tôi sẽ trở lại nơi ấy một lần nữa. Và biết đâu, thế nào tôi cũng về ở hẳn ở đấy.

Hôm nay bên trời nắng đẹp lại dỗi việc tôi quyết định cùng cô cháu gái là kĩ sư đi chơi một buổi vì hôm nay nó cũng rảnh. Cô cháu gái của tôi hỏi: Vậy bác định đi đâu? Tôi trả lời: " Đi .... Sapa cháu nhé. Lần gì bác đi công tác, anh lái xe có nói là khi nào bác dỗi bác đến tìm anh ấy và anh ấy sẽ đưa bác đến Sapa cho bác gặp một người rất đặc biệt. Anh ta còn hứa hẹn rằng chắc chắn người đó sẽ để lại cảm tình trong lòng bác. Bác đang rất tò mò xem người đó là ai đây" "Nghe bác kể cháu cũng tò mò quá ạ" Cô cháu gái tôi mắt sáng hẳn lên, tỏ rõ vẻ thích thú khi nghe tôi kể.

Sáng sớm, xe bắt đầu chuyển bánh. Đoạn đường hơi xa cho nên tôi và cô cháu gái ngủ thiếp đi lúc nào không hay. Cho đến khi xe đi vào đoạn đường xóc, xe rung chuyển, tôi mới chợt choàng tỉnh. Nhìn qua ô cửa sổ thấy cảnh sao mà đẹp quá ! Tôi gọi cô cháu gái dậy: " Đến Sapa rồi kìa dậy đi nào" Khung cảnh ở đây thật đẹp, thật thơ mộng. Có những rặng đào với cả đàn bò lang. Khi tiếp xúc với anh thanh niên, được nghe anh kể về những người khác thì tôi đã hiểu thêm về cuộc sống ý nghĩa của anh cũng như của những người thầm lặng trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai ngàn sáu trăm mét này. Tôi bắt đầu thắc mắc về người sắp gặp, anh lái xe có hé lộ đôi chút về người đó: Đó là một anh thanh niên, 27 tuổi, sống một mình trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m. Công việc của anh đo nắng, đo gió, tính mây.

Nghe đến đó tôi bắt đầu có những thắc mắc trong đầu: Anh ta là thanh niên mà lại đi sống một mình đành vậy lại còn trên cái đỉnh núi cao lênh khênh như thế nữa chứ? Tại sao anh ta không đi tìm hạnh phúc riêng cho mình mà lại đi dấn thân vào cái công việc này? Đứa cháu gái của tôi cũng háo hức không kém. Tôi vẫn còn nhớ giây phút được bác lái xe giới thiệu cho chúng tôi về anh thanh niên. Anh làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu, sống một mình trên đinh núi nên anh rất “thèm người”. Bác vừa nói xong thì anh xuất hiện. Vóc dáng nhỏ bé, nét mặt tràn đầy sức sống, là những gì toát lên qua cái nhìn của tôi về anh.

Anh giới thiệu về công việc của mình. Nhiệm vụ của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, dự báo thời tiết hằng ngày phục vụ cho sản xuất, chiến đấu. Anh kể rằng nửa đêm đang nằm trong chăn, phải chui ra khỏi chăn, ra vườn giữa khí trời lạnh buốt. Tôi thấy tội cho anh vô cùng. Không những hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình anh còn có một lối sống ngăn nắp mẫu mực. Tôi hỏi anh:

– Sao người ta bảo anh là người cô độc nhất thế gian? Rằng anh “thèm” người lắm?

Anh thanh niên cười:

– Các từ ấy đều là của bác lái xe. Không, không đúng đâu.

Anh hạ giọng tâm sự với chúng tôi rằng lúc chưa vào nghề, nhìn ngôi sao giữa bầu trời đen kịt, anh nghĩ ngôi sao kia lẻ loi một mình. Bây giờ vào nghề, anh mới thấy không phải vậy. Anh còn cho rằng công việc của anh gắn liền với bao công việc của anh em đồng chí dưới xuôi, Cất công việc đi, anh buồn đến chết mất. Anh tâm sự như đọc lại một điều suy nghĩ từ rất lâu. Bất giác anh giật mình khi thấy tôi hí hoáy vẽ mình. Anh đã từ chối một cách khiêm tốn và giới thiệu cho tôi những người xứng đáng được vẽ hơn. Nhưng dù anh có ngăn cản, tôi vẫn vẽ được nhưng hơi vất vả. Cuộc vui nào mà chẳng đến lúc phải chia tay. Giây phút đó thật luyến tiếc. Anh còn tặng cho chúng tôi một làn trứng gà không tiễn vì bảo đã gần đến giờ “ốp”. Tôi rất cảm phục việc thực hiện giờ làm việc của anh.

Cuộc nói chuyện tuy ngắn ngủi nhưng đã để lại trong tôi và mọi người những ấn tượng khó quên. Qua cuộc gặp gỡ ấy, tôi đã có những suy nghĩ và tình cảm mới mẻ về con người và cuộc sống. Anh thanh niên đã giúp tôi cảm nhận được hơi thở tràn trề sức sống của những con người làm việc trên Sa Pa.

Con đường nghệ thuật thật nhọc nhằn, phải có niềm say mê và sự sáng tạo mới đạt được sự thành công. Nghề hội họa cũng thế. Cho nên tôi quyết định thực hiện chuyến đi lên Lào Cai để tìm đề tài sáng tác cho bức tranh trước khi về hưu. Những nơi tôi từng đi qua đều có những cảnh đẹp tuyệt vời: những rặng núi cao hùng vĩ nhưng chẳng có gì có thể mang đến ấn tượng mạnh cho tôi. Nhưng rồi, trong một lần dừng chân tại SaPa, tôi đã tiếp xúc với một cậu thanh niên - một chàng trai đã mang đến cho tôi cảm hứng về mẫu người lao động nhiệt tình cống hiến cho đất nước trong âm thầm lặng lẽ.

Ngồi cạnh tôi trên chiếc xe khách là một cô kĩ sư trẻ mới ra trường. Suốt chặng đường, chúng tôi nói chuyện với nhau thật nhiều về nghệ thuật, về cuộc sống. Cảm giác thân thiện giữa chúng tôi chẳng khác gì hai bố con. tôi dự định sẽ đưa cô đến ty Lai Châu, gửi gắm cô cho ông trưởng phòng rồi mới tiếp tục cuộc hành trình. Bác lái xe cũng là người vui tính, thỉnh thoảng góp chuyện với chúng tôi. Xe chạy qua SaPa, một vùng đất bắt đầu với những rặng đào, với những đàn bò lang cổ có đeo chuông ở đồng cỏ thung lũng hai bên đường. tôi đã định về hẳn ở đây để tận hưởng sự thanh bình những ngày cuối đời, nhưng bây giờ chưa phải là lúc. Bác lái xe đã hỏi tôi rằng chắc tôi sợ Sa Pa buồn. Buồn à? Ai mà chả sợ, vì có lẽ nó sẽ là con gián gặm nhấm con người ta.. Nắng bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây, những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng. Mây bị nắng xua đi, cuộn tròn từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương.

Bỗng xe đột nhiên dừng lại để lấy nước và cho hành khách nghỉ ngơi trong ba mươi phút, bác lái xe bảo sẽ giới thiệu với tôi con người cô độc nhất thế gian, tôi sẽ thích vẽ anh ta. Bác lái xe kể, anh thanh niên hai mươi bảy tuổi, làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m, quanh năm chỉ có bốn bề cây cỏ và mây mù lạnh lẽo, thèm người quá, anh đã ngáng cây ngang đường cho xe dừng lại để gặp gỡ trò chuyện ít phút với mọi người. Theo tay chỉ của bác lái xe, tôi nhìn thấy một người thanh niên với tầm vóc nhỏ bé, gương mặt rạng rỡ đang chạy xuống sườn đồi. Người thanh niên biếu bác lái xe củ tam thất vì biết vợ bác bị ốm, còn bác trao lại cho anh những quyển sách mà bác mua hộ. Bác lái xe giới thiệu chúng tôi với người thanh niên và đề nghị cậu đưa tôi cùng cô kỹ sư lên thăm nơi ở và làm việc của cậu ấy. Anh thanh niên rất vui vẻ mời chúng tôi lên nhà chơi nhưng lại vội vàng chạy về trước. “Chắc cu cậu chưa kịp dọn dẹp nhà cửa đây này”, tôi nghĩ thầm. Thật không ngờ, vừa bước lên bậc tam cấp, tôi thấy cả một vườn hoa đầy sắc màu. Anh tặng cho cô kĩ sư một đóa hoa to, với tấm lòng hiếu khách của một người đã quá lâu chưa gặp ai cả, cô là cô gái Hà Nội thứ nhất gặp anh từ bốn năm nay.

Thôi, chấm dứt tiết mục hái hoa- anh thanh niên đề nghị:

- Đã qua năm phút, cháu sẽ nói về công chuyện của cháu trong năm phút, còn hai mươi phút, bác cho cháu nghe chuyện dưới xuôi

Công việc của anh là đo gió, đo mưa , tính mây, đo chấn động mặt đất. Lúc đầu anh rất cô đơn, nhưng sau đó đã tự hỏi: Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu và mình vì ai mà làm việc. Tất cả là vì cuộc sống mà mỗi người góp sức vào xây dựng. Anh đã nhận thấy “anh với công việc là đôi”, không còn buồn, không “cô độc” nữa. Vả lại anh còn có người bạn là sách. Rồi anh kể về những ngày “ốp” cực khổ. Dù rằng những hôm mưa bão lạnh buốt, dù rằng chỉ mới 1h sáng, nhưng vì công việc mà không ngại ngần gì, để hoàn thành trách nhiệm của bản thân.Anh thanh niên đang nói bỗng dừng lại. tôi chợt cảm giác có cái gì đó thật bối rối, bối rối vì đã gặp được điều mà tôi mong ước từ lâu, tôi đã gặp anh, con người tạo cảm hứng cho tôi, gặp được anh là quả là đáng giá trị của một chuyến đi dài.

Rồi anh mời chúng tôi vào nhà uống nước chè. tôi bước theo chân anh vào nhà. Ngôi nhà ba gian thật sạch sẽ, ngăn nắp. Bàn làm việc, một giá sách, một chiếc giường con đã được thu gọn về một góc trái gian. Nhìn những quyển sách trên kệ còn làm tôi thán phục hơn, đầy đủ chủ đề từ khoa học, văn hóa cho đến cả văn học nữa… Anh thanh niên rót cho tôi chén trà nóng, thứ mà ba ngày nay tôi mới được gặp lại. Đoạn rồi kể về lúc anh xin ra mặt trận nhưng không được, lúc những chú lái máy bay cảm tạ vì góp phần phát hiện đám mây khô, giúp không quân ta bắn hạ phản lực Mĩ… Có lẽ không có ngọn lửa nào tỏa sáng hơn ngọn lửa nhiệt tình trong con tim người sức trẻ. tôi thấy được sự lấp lánh, niềm vui sướng trong đôi mắt anh thế là ý tưởng chực tuôn trào, tôi bút ra vẽ cậu ngay. Nhưng cậu ngay tức khắc từ chối bảo rằng không xứng đáng để tôi vẽ, sẽ giới thiệu người đáng để vẽ hơn. Có lẽ vì tôn trọng tôi nên cậu vẫn ngồi im, nhưng vẫn cố gắng thuyết phục tôi cho bằng được. Nào là ông kĩ sư vườn rau kiên nhẫn thụ phấn cho từng hoa su hào để có năng suất cao, nào là người cán bộ vẽ bản đồ sét, mười năm không dám về quê, sợ nhỡ có sét lại vắng mặt mình. tôi rất xúc động. Sa Pa chỉ nghe nhắc đến tên người ta nghĩ đến nơi nghỉ ngơi nhưng ở đây có những con người đang âm thầm cống hiến cho đất nước. Những lời anh nói có một âm vang rất lớn, khơi gợi những điều mà người khác chưa nghĩ hay chưa được đúng. Phác họa vài nét, tôi đã ghi xong lần đầu gương mặt của anh, bỗng anh giật mình nói to: “ Trời ơi, chỉ còn năm phút”. Thật không ngờ thời gian lại trôi qua nhanh đến thế, tôi cũng tiếc phải xa anh.

- Chào anh , tôi rồi sẽ trở lại, tôi ở lại ít hôm với anh được không - tôi nắm tay người thanh niên lắc mạnh.

Cô gái cũng chào tạm biệt anh. Sau đó, anh đưa cho tôi cái làn trứng- gà do anh tự nuôi, bảo là đồ ăn trưa cho tôi, người lái xe và cô gái trẻ, anh không thể tiễn tôi cùng cô gái vì sắp đến giờ “ốp”, rồi bảo lần sau tôi hãy trở lại nhé. tôi ra về trong niềm nuối tiếc vấn vương.

Bước xuống bậc cấp xuống đồi, đến mặt đường tôi nhìn lên thì thấy anh thanh niên đã đi vào nhà. Chúng tôi ra về, nắng đã mạ bạc cho cả con đèo, đốt cháy rừng cây hừng hực làm cho đóa hoa càng rạng rỡ, tôi nhìn đồng hồ, vẫn chưa đến 11h, đến giờ “ốp” đâu, sao anh ta không tiễn mình nhỉ. tôi chợt thoáng thấy cô kĩ sư liếc nhìn mình, rồi hồi hộp nhưng cũng chẳng nói gì.

Chuyến đi này sẽ là một trong những kỉ niệm khó quên của tôi. tôi đã gặp anh thanh niên , con người thật đẹp, thật cao cả, đẹp từ cách sống đến tâm hồn. Cậu đã cho tôi những ấn tượng mạnh về một thế hệ trẻ, những người anh hùng âm thầm lặng lẽ phục vụ cho đất nước, cống hiến hết mình cho xã hội. tôi nghĩ mình sẽ vẽ thành công dáng của một người lao động trẻ âm thầm cống hiến cho đất nước và tôi lại lên gặp anh, kể cho anh nghe những chuyện dưới xuôi.

Tôi là một họa sĩ già, công việc đòi hỏi tôi phải đi nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người để lấy cảm hứng sáng tác. Nhưng, cái cuộc gặp gỡ đặc biệt hôm đó – ở Sa Pa – với một anh thanh niên trẻ tuổi làm công tác khí tượng, là cuộc gặp mà tôi nhớ mãi trong đời mình.

Trên đường tôi đi công tác, lúc xe chúng tôi dừng lại nghỉ ngơi tôi đã được người lái xe kể về một anh thanh niên rất lạ. Anh được gọi là người cô độc nhất thế gian, rất thèm người. Lời giới thiệu của người lái xe về chàng trai khiến tôi và cô kĩ sư trẻ đi cùng cảm thấy rất tò mò. Trong thâm tâm tôi lúc ấy, rất muốn được gặp gỡ, trò chuyện với người thanh niên đó. Bằng vẻ mặt say sưa, người lái xe tiếp tục nói về anh thanh niên, đó là một chàng trai tầm 27 tuổi, làm nghề công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét. Có lần, anh thanh niên đã đẩy một khúc thân cây chắn ngang đường, chỉ vì muốn được gặp và trò chuyện với một người nào đó.

Sau khi chúng tôi vừa nghe lời giới thiệu ấy, thì đột nhiên, từ xa, một chàng trai có vóc dáng nhỏ bé và nét mặt rạng rỡ từ trên sườn núi trước mặt chạy lại chỗ xe đỗ. À, hóa ra, chính anh là nhân vật trong câu chuyện mà chúng tôi đã được nghe. Được nhìn thấy anh tôi cảm thấy xúc động mạnh. Sau khi trao quà và nói mấy câu, anh vụt chạy đi. Tôi nghĩ thầm, chắc khách đến bất ngờ nên cu cậu chưa kịp quét tước, dọn dẹp nhà cửa.

Thế nhưng, tôi đã rất ngạc nhiên, khi bước lên bậc cầu thang bằng đất, thấy người con trai đang hái hoa. Sau khi tặng bó hoa cho cô gái trẻ, tôi được nghe anh thanh niên say sưa kể về công việc của mình. Đó là một công việc vất vả, thầm lặng nhưng rất ý nghĩa, phục vụ cho mọi người, cho kháng chiến. Công việc đã làm cho anh thanh niên cảm thấy yêu đời hơn, vui hơn ở cái chốn rừng núi mịt mùng đó. Tôi ấn tượng với những khó khăn trong công việc của anh, nhưng dường như anh kể không phải là để than vãn.

Tôi còn ấn tượng với nơi ở gọn gàng, ngăn nắp của anh. Tôi thích thú nhấp chén trà nóng được pha bằng thứ nước mưa thơm như hoa của Yên Sơn và lúc ấy, đột nhiên tôi có cảm giác mình bối rối, Bối rối vì tôi cảm thấy rằng mình đã bắt gặp một điều thật ra là mình đã ao ước được biết từ lâu – một tâm hồn đẹp – khơi gợi ý sáng tác. Còn gì hạnh phúc hơn đối với tôi, một người họa sĩ khi phát hiện ra cái đẹp đang tiềm ẩn trong cuộc sống để đưa nó vào tác phẩm, đem nó đến cho người đọc. Tôi nhanh chóng ghi xong lần đầu gương mặt anh thanh niên vào cuốn sổ tay nhỏ của mình. Người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm cho tôi thấy nhọc quá. Với những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh. Và cả về những điều mà anh suy nghĩ trong cái vắng vẻ vời vợi hai nghìn sáu trăm mét trên mặt biển.

Cuộc nói chuyện ngắn ngủi của chúng tôi rồi cũng đến lúc kết thúc trong tiếc nuối. Ba mươi phút nghỉ giải lao dường như trôi qua rất nhanh. Tôi và cô kĩ sư trẻ vội chào tạm biệt anh thanh niên để đi xuống đồi. Trước khi trở lại xe, tôi không quên hứa với anh thanh niên rằng chắc chắn tôi sẽ trở lại – trở lại để hoàn thành tác phẩm nghệ thuật mà tôi vừa mới ấp ủ. Anh thanh niên không quên trao cho chúng tôi một làn trứng như là một món quà nhỏ để chia tay.

Ngồi nhìn bức vẽ phác họa, thành quả của chuyến đi thực tế lên Lào Cai, tôi không ngừng suy nghĩ. Bức tranh là hình ảnh một anh thanh niên có tầm vóc nhỏ bé từ trên sườn đồi chạy xuống. Nét mặt anh đầy phấn khởi cùng nụ cười rạng rỡ, ánh mắt háo hức khiến người ta nhìn thấy được một cái gì đó rất hấp dẫn ở anh. Có lẽ đó là niềm say mê sống, say mê làm việc.

Anh thanh niên vốn quê ở thị xã Lào Cai. Anh mang trong mình một tình yêu tổ quốc thiết tha và tình yêu cuộc sống cuồn cuộn chảy. Mấy năm trước, hai bố con anh cùng viết đơn xin ra lính đi mặt trận chiến đấu. Làm trai giữa thời chiến, chắc chắn đó sẽ là lựa chọn đầu tiên. Bố anh được chọn, ngày hôm sau thì nhập ngũ rồi vào miền Nam. Anh hụt hẫng đến mấy ngày.

Thanh niên sức dài vai rộng lẽ nào lại có thể ngồi không, hững hờ với tổ quốc. Anh muốn được làm cái gì đó có ý nghĩa cho đất nước. Anh muốn gắn chặt mình với nhiệm vụ của nhân dân, của đất nước. Không bỏ cuộc, anh xung phong lên làm công tác khí tượng thủy văn kiêm vật lí địa cầu ở Sa Pa.

Cuộc sống thật kì diệu. Ẩn sâu ở đâu đó, trong cuộc sống bề bộn này, cái đẹp luôn hiện hữu. Ở khắp mọi miền đất nước, cái đẹp đang chờ đợi được khám phá. Chân tôi vẫn còn khỏe. Dĩ nhiên là tôi sẽ tiếp tục đi, đi đến khi nào không thể đi được nữa mới thôi. Nơi anh làm việc là đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét. Trên núi đặt cả một hệ thống dàn máy quan trắc khí tượng. Anh làm việc một mình. Công việc của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đô chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu.

Hằng ngày, anh có nhiệm vụ đi ghi số liệu từ các máy, quan sát bầu trời ngày và đêm, thực hiện các việc đo đếm rồi lấy số liệu báo cáo về trung tâm. Nghe chừng công việc có vẻ đơn giản nhưng kì thực rất vất vả. Để có số liệu chính xác và báo cáo kịp thời, cứ bốn tiếng đồng hồ anh đi ghi số liệu một lần. Gian khổ nhất là lên ghi và báo về lúc một giờ sáng. Trời Tây Bắc rét căm căm như cắt vào da thịt. Gió tuyết và sự lặng im đáng sợ của chốn rừng núi hoang vu quả thực là một trở ngại to lớn thử thách lòng dũng cảm trong anh. Nhưng cứ đều đặn, lúc nào anh cũng có số liệu chân thực báo về.

Càng nghĩ về cuộc sống và công việc của anh mà tôi càng thêm nể phục. Thật ít khi ta phải sống một mình. Mà dẫu khi ta có sống một mình đi chăng nữa thì xung quanh ta luôn còn có mọi người. Như anh lại sống một mình nơi đỉnh cao vắng lặng không một bóng người như thế này quả thật là một người dũng cảm, không biết sợ là gì. Chưa cần đến nỗi cô đơn vì vắng bóng người. Như bác lái xe đã kể, anh thèm gặp người ghê lắm. Vì muốn được nói chuyện được nhìn ngắm con người mà anh đã nghĩ ra một cái trò thật hay ho. Đó là lăn các khúc gỗ ra chặn đường xe đi. Để rồi khi có xe nào dừng lại, anh hồ hởi chạy tới phụ khiêng khúc gỗ bỏ ra. Được nói chuyện, hỏi han, cười vui là anh mãn nguyện rồi.

Càng đáng sợ hơn nữa là ở một mình như anh. Nếu lỡ có ốm đau bệnh tật gì biết kêu ai. Hay như gặp phải rắn rết biết làm thế nào. Chốn Lào Cai cũng lắm hổ dữ, gấu hoang. Nỗi hiểm nguy lúc nào cũng cứ rình rập khắp nơi. Chưa nói đến lương thực, thuốc men thiếu thốn, chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ khiến người ta lạnh cả người mà sớm bỏ về thôi. Để vượt qua tất cả khó khăn ấy, anh thanh niên vừa tự lực phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ vừa tự an ủi mình bằng một lí tưởng cao đẹp. Anh ấy không hề thấy cô độc. Anh thấy xung quanh anh có biết bao người đang ngày đêm làm việc như thế. Dù họ ở rất xa nhưng anh lại cảm thấy đang rất gần. Một khi tổ quốc nằm trong trái tim thì không có nơi nào là xa xôi, nhân dân nằm trong trái tim thì không ai còn xa lạ nữa. Lí tưởng của anh cũng là lí tưởng của bao nhiêu thanh niên trai trẻ khác đang từng ngày từng giờ dâng hiến cho đất nước. Anh hòa mình vào nhịp sống của đất nước, thực sự cảm nhận nhịp sống của cả dân tộc trong từng nhịp đập con tim.

Anh thanh niên là người có lối sống gọn gàng, sạch sẽ, tính tình cởi mở, lại rất hiếu khách. Khi đoàn chúng tôi ghé thăm căn nhà nhỏ của anh, anh đã xuống tận nơi để đón và rộn ràng kể chuyện cho chúng tôi nghe. Anh gửi tặng bác lái xe củ tam thất để bồi dưỡng sức khỏe vợ bác. Anh thật là chu đáo. Mấy hôm trước bác lái xe có bảo vợ ông bị ốm, thế là anh vội đi tìm tam thất làm quà. Ấn tượng nhất với tôi lúc đó là giữa sự im lặng của đại ngàn lại có một người năng động, vui tươi đến thế. Anh hoàn toàn đối lập với hoàn cảnh xung quanh. Gặp anh tôi có cảm giác anh vừa bước ra khỏi một cuộc vui nào đó, sự nhộn nhịp của nó vẫn còn lan tỏa trong anh. Khi bước lên nơi anh ở, tôi kinh ngạc vô cùng. Nó không như những gì tôi đã tưởng tượng khi nghe bác lái xe kể. Một căn nhà sạch sẽ, với một bộ bàn ghế bằng tre nứa. Trên bàn, một ấm trà nóng đã sẵn. Mấy bộ quần áo móc ở góc nhà. Còn có mấy quyển sách được xếp gọn gàng ở đầu giường.

Anh còn trồng rau, trồng hoa và nuôi gà nữa chứ. Có lẽ, thời gian rảnh rỗi, anh tăng gia sản xuất cho bớt nhàm chán như là tìm thú vui trong cuộc sống đơn điệu này. Anh thanh niên vô cùng tinh tế khi tranh thủ chạy lên trước. Tôi cứ ngỡ là anh chạy lên dọn dẹp đồ đạc trong nhà cho đàng hoàng để đón chúng tôi. Nhưng không phải, anh lên trước để cắt hoa tặng cô gái. Thật không thể kể hết niềm vui sướng và ngượng ngùng của cô kĩ sư khi nhìn thấy vườn hoa rực rỡ giữa mùa hè. Cô chỉ biết “ồ” lên một tiếng rồi quên mất e lệ, cô chạy đến bên người con trai đang cắt hoa.

Tôi nhanh chóng bị cuốn hút vào câu chuyện của anh sau đó. Thú thật, lúc đó tôi chỉ biết ngồi mà lắng nghe. Mỗi lời nói của anh như chảy thằng vào lòng tôi. Tôi như đã bắt gặp một cái gì đó mà bấy lâu tôi ao ước. Đúng rồi! Đó là nghệ thuật, là cái đẹp ở đời. Ôi, một nét thôi cũng đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác. Một nét mới đủ là giá trị của một chuyến đi dài.

Tôi vừa nói chuyện vừa hí hoáy viết vào cuốn sổ tì lên đầu gối. Bác lái xe và cô kĩ sư cũng tranh thủ khám phá cuộc sống xung quanh anh. Tôi không thể vẽ, cũng không thể làm gì tốt hơn là cố viết thật nhanh, ghi lại những gì mình nghĩ. Hội họa thực sự bất lực trước cuộc đời. Hội họa có thể ghi lại cái hình dung của anh nhưng không làm sao có thể ghi được cái niềm tin, lí tưởng và tình yêu cuộc sống đang cuộn chảy trong anh. Tôi bỗng thấy ngòi bút lúc này cũng trở nên bất lực. Tôi quay trở ra vẽ.

Thế nhưng vẽ bây giờ cũng là một việc làm khó, nặng nhọc và gian nan. Phải làm sao và bằng cách nào làm cho người ta hiểu được anh ta mà không phải như hiểu một ngôi sao xa? và làm thế nào để đặt được chính tâm hồn tôi ở trong đó? Chao ôi, bắt gặp được một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác. Nhưng hoàn thành sáng tác là một chặng đường dài. Mặc dù nghĩ vậy nhưng tôi cũng cố vẽ, chấp nhận thử thách khắc nghiệt này. Dù người thanh niên đã có giới thiệu một vài người khác nhưng vẫn ngồi yên cho tôi vẽ.

Tôi vẽ anh. Tôi vẽ cái tinh thần của anh. Nhưng dường như tôi không đang vẽ. Tôi đang kể chuyện bằng nét vẽ. Tôi không đủ tài năng để vẽ hết được điều tôi đang nghĩ. Nó thật quá lớn lao. Nó vượt quá sự dung chứa của tâm hồn tôi. Trong cái lặng im của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước.

Tôi lại băn khoăn suy nghĩ. Người thanh niên đáng yêu thật nhưng làm tôi nhọc quá. Với những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh, về những điều anh suy nghĩ trong cái vắng vẻ vòi vọi hai nghìn sáu trăm mét khi ra gặp người. Những điều suy nghĩ đúng đắn bao giờ cũng có vang âm, khơi gợi bao điều suy nghĩ khác trong đầu óc người khác. Có sẵn mà chưa rõ hay chưa được đúng.

Buổi gặp gỡ ngắn ngủi kết thúc. Ba mươi phút trôi qua như chớp nhoáng. Tôi thấy tiếc quá, tôi muốn ở lại thêm chút nữa nhưng không được. Bác lái xe thúc giục chúng tôi lên đường. Ra đến cửa, tôi cầm tay anh lắc lắc nói sẽ quay lại và sẽ ở chơi trò chuyện với nah mấy hôm. Anh mỉm cười thật tươi gật đầu đồng ý. Lần lượt cô kĩ sư trẻ và bác lái xe cũng từ biệt anh. Ra đến cửa, anh ấn cái làn trứng vào tay tôi, nói làm quà và không thể tiễn chúng tôi xuống tới xe, vẻ mặt khó hiểu.

Kết quả của chuyến đi thực tế lên Lào Cai thật ý nghĩa. Tôi sẽ dành thời gian để hoàn thiện bức tranh này. Tôi sẽ làm cho mọi người hiểu rõ và trân trong anh, trân trong tất cả những con người đang âm thầm làm việc ở những nơi xa xôi, hẻo lánh không người. Họ thực sự là những anh hùng. Cuộc chiến của học không tiếng súng, không đổ máu nhưng không kém phần hiểm nguy và đáng sợ. Họ cần phải được biết đến, cần trân trọng và tôn vinh. Nhất định rồi, tôi sẽ làm tốt điều đó. Tôi sẽ trở lại nơi ấy một lần nữa. Và biết đâu, thế nào tôi cũng về ở hẳn ở đấy.

Hôm nay đang lẽ là bữa tiệc chia tay của tôi thế nhưng tôi lại xin các anh em đồng nghiệp hoãn lại để tìm cái chất mà mình theo đuổi. Tôi chọn cho mình một chuyến đi thực tế dài ngày để sống cho thỏa cái đam mê của một người họa sĩ già.

Tại bến xe Lào Cai để nhường chỗ cho đôi vợ chồng trẻ người Mèo mà tôi được bác lái xe xếp chỗ cho ngồi giữa bác và cô gái trẻ. Dù đi xa chẳng quá cầu kì, chẳng mang theo đồ nghệ nhưng với con mắt tinh tường, trải nghiệm thực tế nhìn thoáng qua anh lái xe cũng đoán được rằng tôi là một người nghệ sĩ. Người ngồi kế bên tôi còn có cô gái trẻ. Suốt chặng đường đi tôi thấy đôi mắt xa xăm của cô gái ấy cứ nhìn ra ngoài phía xa cửa sổ. Hỏi chuyện mới hay cô là kĩ sư nông nghiệp mới ra trường đang lên nhận công tác tại Lai Châu. À thế hóa ra cũng tiện đường với tôi. Ánh mắt cô ấy đượm buồn, tôi đoán có lẽ cô ấy đang có những vướng mắc về chuyện tình cảm dang dở.

Màu xanh bao la mênh mông của đất trời choáng ngợp không gian trước mắt tôi. Anh lái xe hỏi khéo rằng tôi có muốn ghé Sa Pa để vẽ ư? Anh ta bảo rằng các họa sĩ hay tìm về cái hồn của đất trời Sa Pa để sáng tạo nghệ thuật. Tôi nhận ra Sa Pa với những rặng đào trắng, với những đàn bò trắng đeo chuông trên cổ trải dài khắp các thung lũng, một vẻ đẹp đặc trưng không đâu trộn lẫn được. Tôi cũng từng dự định sẽ về Sa Pa ở hẳn nhưng bây giờ có lẽ chưa phải là lúc. Chẳng hiểu sao khi tôi vừa dứt lời anh lái xe lại hỏi ngược lại tôi rằng tôi sợ buồn có đúng không. Tôi cười phá lên đầy ngạo mà đáp lại anh ta rằng : Đúng buồn thì ai mà chẳng sợ nhưng quên đi để làm việc mới là điều đúng đắn.

Đi thêm một đoạn nữa, bỗng anh lái xe cho xe dừng khựng lại, và thông báo cho mọi người nghỉ ngơi 30 phút và cũng kịp để lót dạ. Anh ta hăm hở kéo tay tôi nằng nặc đòi giới thiệu cho tôi một người. Tôi còn chưa kịp hiểu hết chuyện gì anh ta đã nhanh nhảu kể rằng đó là cậu thanh niên 27 tuổi làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét. Cách đây 4 năm vì quá “Thèm người” mà anh ta đã lấy gậy chặn ngang xe. Cơ duyên gặp nhau bắt đầu từ đó, về sau thi thoảng tôi hay lên thăm, mua dùm cho anh ý chút sách và đồ đạc cần thiết.

Nghe đến đây tôi xúc động vô cùng. Một chàng trai trẻ lại chọn cách sống âm thầm, buồn tẻ thế này sao? Những trí tưởng tượng còn chưa kịp định hình trong đầu tôi thì trước mắt xuất hiện một câu con trai. Dáng vóc cậu ta nhỏ bé và trắng trẻo, có chút gì đó thư sinh, mỏng manh thu vào tầm mắt tôi. Điều này lại càng khiến tôi tò mò về câu chuyện ban nãy. Qua một hồi giới thiệu, cậu ta mời tôi và cô bé kĩ sư lên nhà chơi. Chắc có lẽ do quá đột ngột cậu ta có vẻ luống cuống, luộm thuộm. Nhưng không trái ngược hoàn toàn với suy nghĩ của tôi ngôi nhà nhỏ nhắn, xinh xắn giữa rừng hoa hiện ra trước mắt. Cô kĩ sư cùng anh thanh niên trẻ hái hoa còn tôi tôi kiếm một góc sân nhỏ ngồi nghỉ hít hà cái khí trong lành đất trời Sa Pa.

Bẵng đi một lúc, anh thanh niên tiến tới bên tôi, bảo rằng anh ta sẽ dùng 5 phút để kể về công việc anh ta đổi lại chúng tôi sẽ cho anh ta 25 phút để được nghe tình hình và con người dưới xuôi. Thế rồi anh ta giới thiệu về công việc của anh ta là đo mưa; đo gió; đo nắng; dự báo thời tiết; phục vụ cho sản xuất và chiến đấu. Rồi anh ta giới thiệu về các đứa con tinh thần của anh ta- nào là máy đo mưa; máy đo mây rồi cách anh ta đo gió;…Hứng thú lên cao trào bỗng nhiên anh ta hạ giọng nửa đùa nửa có chút lạnh lẽo khi nói về những đêm lạnh giá phải đi ra quan sát vào lúc 1h đêm. Gió lạnh thấu xương xuyên qua từng lớp áo đâm vào tim của chàng trai trẻ.

Lời kể của anh như gợi lên một nét sáng tạo; 1 đề tài mà tôi hằng mong ước kiếm tìm, tôi nhanh chóng kêu anh kể tiếp nhưng anh lại không nói nữa. Có lẽ anh đã cảm nhận được chút gì đó bối rối và e lê trong đôi mắt tôi và cô kĩ sư kia. Rồi anh mời tôi và cô kĩ sư vào trong nhà thưởng thức trà. Căn phòng đơn sơ mộc mạc giản dị và rất đỗi hiếu khách của anh thật khiến con người ta cảm động. Tôi rất muốn, thực sự muốn được nghe nốt câu chuyện của anh cho thỏa cái nỗi lòng si mê tột cùng này. Tôi nói với anh rằng tôi hứa nhất định sẽ lên đây một lần nữa và kể cho anh nghe hết câu chuyện dưới xuôi còn bây giờ tôi muốn được nghe trọn vẹn câu chuyện của anh. Chiều lòng người họa sĩ đầu bạc như tôi, chàng trai trẻ tỏ ra lễ phép, tiếp tục tâm tình.

Tôi băn khoăn nhờ anh giải đáp thắc mắc của mình. Anh không ngần ngại nói rằng anh không hề một mình, anh còn có công việc, có sách vở và có cả những người đồng chí dưới kia bầu bạn. Anh chia sẻ anh có một ông bố tuyệt vời. Bố anh đi nhập ngũ còn anh được phân về đây làm việc. Hồi tết vừa rồi có một chú quân đội xuống thăm anh báo cho anh biết chính nhờ phát hiện đám mây khô của anh mà quân ta tiêu diệt được biết bao máy bay phản lực Mỹ trên cầu Hàm rồng. Anh bảo anh sung sướng và hạnh phúc xiết bao khi được cống hiến chút sức lực nhỏ nhoi cho tổ quốc, cho quê hương, đất nước.

Mân mê theo lời kể của anh những nét bút trên tay tôi cũng đủ kịp khắc họa đôi nét về con người tuổi trẻ đầy nhiệt huyết ấy. Thấy tôi vẽ anh tỏ ra ngượng ngùng nhưng cũng chịu ngồi yên cho tôi vẽ. Anh kể cho tôi nghe thêm về anh kĩ sư vườn rau su hào không quản ngày đêm miệt mài lai tạo giống; thụ phấn để đem lại nhưng củ su hào to hơn, ngon hơn cho nhân dân Miền Bắc; về đồng chí nghiên cứu khoa học lúc nào cũng trong tư thế chờ sét,…Những con người ấy khiến anh khâm phục và ngưỡng mộ. Còn tôi nghe đến đây tôi lại thấy lâng lâng; một nỗi lòng da diết đến khó tả.

Một vài nét giản đơn mới chỉ kịp phác họa phần nào con người ấy; còn cái hồn của bức tranh có lẽ phải cần tôi chiêm nghiệm và con mắt của người thưởng thức. Thời gian trôi nhanh quá ấy thế mà đã gần 30 phút trôi qua, chúng tôi phải lên đường. Tạm biệt chàng trai trẻ tôi nhất định, sẽ còn quay lại đây. Anh ta xách vội túi trứng dúi vào tay tôi bảo tôi với cô gái mang theo ăn dọc đường. Cái tình người ấm áp nơi núi rừng lạnh lẽo mới thật quý hóa xiết bao. Anh ta từ chối tiễn chúng tôi bơi sắp tới giờ trực nhưng sao tôi lại có chút hoài nghi, chút âu tư phiền muộn? Tôi lên xe ngước nhìn mãi cho đến khi bóng ngôi nhà nhỏ nhắn ấy khuất dần, khuất dần về phía sau…

Và phải chăng tôi đã tìm được cái chân lí cho bức tranh nghệ thuật bất lâu nay. Tôi muốn vẽ, muốn được truyền tải cái hồn của sự hi sinh thầm lặng của những con người ấy đến với mọi người. Và nhất định tôi sẽ tìm về nơi đây, tìm về nơi buồn nhất thế gian mà lại dư vị dư tình biết bao nhiêu. Lào Cai-1970.

Xin chào các bạn! Tôi là một ông họa sĩ già, công việc thường ngày của tôi là đi thật nhiều nơi, gặp thật nhiều người để lấy cảm hứng sáng tác. Nhưng có lẽ, cái cuộc gặp gỡ đặc biệt hôm đó ở Sa Pa với một anh thanh niên trẻ tuổi làm công tác khí tượng sẽ là kỉ niệm tôi nhớ mãi trong cuộc đời của mình.

Hôm đó tôi đang trên đường đi công tác, lúc xe chúng tôi dừng chân nghỉ ngơi, bác lái xe kể cho chúng tôi về một anh thanh niên rất lạ. Anh được gọi là người cô độc nhất thế giới, rất thèm người. Lời giới thiệu đó khiến tôi và cô kĩ sư trẻ đi cùng cảm thấy rất tò mò, ngạc nhiên và có rất nhiều sự mường tượng về con người ấy. Trong tôi lúc ấy rất muốn được gặp gỡ, trò chuyện với người thanh niên đó.

Và thật may mắn, nhờ tiện đường mà anh lái xe đã đưa chúng tôi đến gặp người thanh niên đặc biệt này. Cuộc gặp gỡ giữa tôi và người thanh niên này đã đưa tôi từ ngạc nhiên này sang ngạc nhiên khác. Các bạn có biết tại sao không? Đó chỉ là một chàng trai tầm 27 tuổi, làm nghề công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét. Tôi còn nghe người thanh niên ấy kể là đã có lần, thanh niên ấy đã đẩy một khúc thân cây chắn ngang đường, chỉ vì mong muốn gặp gỡ và trò chuyện với một người nào đó.

Hơn nữa tôi ngạc nhiên còn bởi, khi bước lên bậc cầu thang bằng đất, người con trai ấy còn hái hoa. Anh đã tặng bó hoa cho cô kĩ sư, anh còn tính từng phút đồng hồ, muốn kể cho chúng tôi về công việc của mình trong 5 phút thôi, còn 20 phút thì anh muốn nghe hai bác cháu tôi kể chuyện dưới xuôi.

Nghe anh kể về công việc của mình, nó thật sự rất vất vả, thầm lặng nhưng rất ý nghĩa, phục vụ cho mọi người, cho kháng chiến. Công việc đã làm cho anh thanh niên cảm thấy yêu đời hơn, vui hơn ở cái chốn rừng núi mịt mùng đó. Tôi ấn tượng với những khó khăn trong công việc của anh, nhưng dường như anh kể không phải là để than vãn.

Tôi còn ấn tượng với nơi ở gọn gàng, ngăn nắp của anh. Tôi thích thú nhấp chén trà nóng được pha bằng thứ nước mưa thơm như hoa của Yên Sơn và lúc ấy, đột nhiên tôi có cảm giác mình bối rối. Bối rối vì tôi cảm thấy rằng mình đã bắt gặp một điều thật ra là mình đã ao ước được biết từ lâu, hình tượng giúp khơi gợi ý sáng tác trong tôi. Còn gì hạnh phúc hơn khi phát hiện ra cái đẹp đang tiềm ẩn trong cuộc sống để đưa nó vào tác phẩm, đem nó đến cho người đọc. Tôi nhanh chóng phác thảo xong lần đầu gương mặt anh thanh niên vào cuốn sổ tay nhỏ của mình. Người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm cho tôi thấy nhọc quá. Với những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh. Và cả về những điều mà anh suy nghĩ trong cái vắng vẻ vời vợi hai nghìn sáu trăm mét trên mặt biển.

Cuộc nói chuyện ngắn ngủi của chúng tôi rồi cũng đến lúc kết thúc trong tiếc nuối. Thời gian dường như trôi qua rất nhanh. Tôi và cô kĩ sư vội chào tạm biệt anh thanh niên để đi xuống đồi. Trước khi trở lại xe, tôi không quên hứa với anh thanh niên rằng chắc chắn tôi sẽ trở lại – trở lại để hoàn thành tác phẩm nghệ thuật mà tôi vừa mới ấp ủ. Anh thanh niên không quên trao cho chúng tôi một làn trứng như là một món quà nhỏ để chia tay.

Tôi là một ông họa sĩ già, công việc thường ngày của tôi là đi thật nhiều nơi, gặp thật nhiều người để lấy cảm hứng sáng tác. Nhưng có lẽ, cái cuộc gặp gỡ đặc biệt hôm đó ở Sa Pa với một anh thanh niên trẻ tuổi làm công tác khí tượng sẽ là kỉ niệm tôi nhớ mãi trong đời mình.

Khi đó tôi đang trên đường đi công tác, lúc xe chúng tôi dừng chân nghỉ ngơi, bác lái xe kể cho chúng tôi về một anh thanh niên rất lạ. Anh được gọi là người cô độc nhất thế gian, rất thèm người. Lời giới thiệu đó khiến tôi và cô kĩ sư trẻ đi cùng cảm thấy rất tò mò. Trong thâm tâm tôi lúc ấy, rất muốn được gặp gỡ, trò chuyện với người thanh niên đó. Nghe anh kể, đó là một chàng trai tầm 27 tuổi, làm nghề công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét. Có lần, anh thanh niên đã đẩy một khúc thân cây chắn ngang đường, chỉ vì mong muốn gặp gỡ và trò chuyện với một người nào đó.

Khi đang mải nói chuyện, từ xa, một anh thanh niên có vóc dáng nhỏ bé và nét mặt rạng rỡ từ trên sườn núi trước mặt chạy lại chỗ xe đỗ. À, hóa ra, chính là nhân vật trong câu chuyện mà chúng tôi đã được nghe. Được nhìn thấy anh tôi cảm thấy xúc động mạnh, anh lái xe gợi ý chúng tôi 30 phút lên nhà anh uống nước chè. Anh vui vẻ lắm, vụt chạy đi về trước để chuẩn bị. Tôi nghĩ thầm, chắc khách đến bất ngờ nên anh chưa kịp quét tước, dọn dẹp nhà cửa. Thế nhưng, tôi đã rất ngạc nhiên, khi bước lên bậc cầu thang bằng đất, thấy người con trai ấy lại đang hái hoa. Anh đã tặng bó hoa cho cỗ kĩ sư, anh còn tính từng phút đồng hồ, muốn kể cho chúng tôi về công việc của mình trong 5 phút thôi, còn 20 phút thì anh muốn nghe hai bác cháu tôi kể chuyện dưới xuôi.

Nghe anh kể về công việc của mình, nó thật sự rất vất vả, thầm lặng nhưng rất ý nghĩa, phục vụ cho mọi người, cho kháng chiến. Công việc đã làm cho anh thanh niên cảm thấy yêu đời hơn, vui hơn ở cái chốn rừng núi mịt mùng đó. Tôi ấn tượng với những khó khăn trong công việc của anh, nhưng dường như anh kể không phải là để than vãn.

Tôi còn ấn tượng với nơi ở gọn gàng, ngăn nắp của anh. Tôi thích thú nhấp chén trà nóng được pha bằng thứ nước mưa thơm như hoa của Yên Sơn và lúc ấy, đột nhiên tôi có cảm giác mình bối rối. Bối rối vì tôi cảm thấy rằng mình đã bắt gặp một điều thật ra là mình đã ao ước được biết từ lâu, hình tượng giúp khơi gợi ý sáng tác trong tôi. Còn gì hạnh phúc hơn khi phát hiện ra cái đẹp đang tiềm ẩn trong cuộc sống để đưa nó vào tác phẩm, đem nó đến cho người đọc. Tôi nhanh chóng phác thảo xong lần đầu gương mặt anh thanh niên vào cuốn sổ tay nhỏ của mình. Người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm cho tôi thấy nhọc quá. Với những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh. Và cả về những điều mà anh suy nghĩ trong cái vắng vẻ vời vợi hai nghìn sáu trăm mét trên mặt biển.

Cuộc nói chuyện ngắn ngủi của chúng tôi rồi cũng đến lúc kết thúc trong tiếc nuối. Thời gian dường như trôi qua rất nhanh. Tôi và cô kĩ sư vội chào tạm biệt anh thanh niên để đi xuống đồi. Trước khi trở lại xe, tôi không quên hứa với anh thanh niên rằng chắc chắn tôi sẽ trở lại – trở lại để hoàn thành tác phẩm nghệ thuật mà tôi vừa mới ấp ủ. Anh thanh niên không quên trao cho chúng tôi một làn trứng như là một món quà nhỏ để chia tay.

Khoảnh khắc chia tay đó vẫn làm tôi nhớ mãi, và luôn tự hỏi bản thân: “Rõ ràng chưa tới giờ ốp đâu, sao anh không tiễn chúng tôi xuống dưới? Phải chăng anh không dám đối mặt?”. Lần gặp lại anh tôi cũng không hỏi anh để tìm ra câu trả lời.

Là một họa sĩ, tôi đi khắp nơi để tìm kiếm ý tưởng cho tác phẩm nghệ thuật của mình. Và rồi, chuyến đi ngược lên Tây Bắc, về Sa Pa đã giúp tôi gặp một người, người đó là cậu thanh niên trẻ làm công tác khí tượng trên đỉnh núi cao.

Lúc xe đi qua Sa Pa, tôi nhận ra nó bởi hình ảnh của những rặng đào, đàn bò lang cổ đeo chuông và đồng cỏ trũng hai bên đường. Còn đang nói chuyện với bác lái xe về sự hấp dẫn của Sa Pa thì tôi chợt sững người vì cảnh đẹp hiện ra quá thơ mộng. Nắng lên đốt cháy rừng cây, những cây thông rung tít trong nắng, mây cuộn tròn từng cục lăn trên vòm lá rồi rơi xuống đường. Bỗng nhiên xe dừng lại, xe nghỉ một lúc và bác lái xe quay sang nói với tôi sẽ giới thiệu một trong những người cô độc nhất thế gian, còn bảo thế nào tôi cũng thích vẽ hắn. Thế rồi chẳng cần nghe bác lái xe kể dài dòng tôi đã được gặp trực tiếp cậu thanh niên. Một sự xúc động mạnh khi tôi nhìn thấy người con trai tầm vóc bé nhỏ, nét mặt rạng rỡ chạy từ trên sườn núi xuống chỗ xe chúng tôi.Chạy tới xe cậu ta đưa cho bác lái xe một gói nhỏ, bác lái xe hỏi đó là cái gì thì cậu nói: - Củ tam thất cháu vừa đào đấy. Cháu gửi bác gái ngâm rượu uống. Hôm nọ bác chẳng bảo bác gái vừa ốm dậy là gì?

Chúng tôi được cậu thanh niên mời vào nhà chơi, vẻ luống cuống của hắn trông thấy rõ, tôi nghĩ thầm khách đến bất ngờ chắc hẳn không kịp dọn dẹp. Nhưng không, rất ngạc nhiên là cậu thanh niên ấy đang hái hoa. Anh còn rất tự nhiên trao bó hoa đã cắt cho cô kỹ sư, cô kỹ sư trẻ cũng rất tự nhiên đỡ lấy. Ngồi nghe cậu ta kể về cuộc sống, công việc của mình, kể về những cái khổ, cái khó và cách mà anh ta vượt qua tôi cảm thấy bối rối. Cậu nói: - Cháu ở đây có nhiệm vụ đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu.

Thực ra anh ta đã cho tôi biết những điều tôi vẫn thường ao ước được biết, cậu thanh niên đã gợi ra cho tôi một nét mới, một ý niệm mới trong sáng tác, chỉ cần một nét của cậu ta đã làm tôi cảm thấy chuyến đi dài thật nhiều ý nghĩa. Tiếc là thời gian quá ít ỏi, tôi đành bàn với cậu thanh niên: - Ta thỏa thuận thế này. Chuyện dưới xuôi, mươi ngày nữa trở lại đây, tôi sẽ kể anh nghe. Tôi sẽ trở lại, danh dự đấy. Bây giờ có cả ba chúng ta đây, anh hãy kể chuyện anh đi. Sao người ta bảo anh là người cô độc nhất thế gian?

Vừa nghe chuyện tôi vừa hí hoáy vài nét vào cuốn sổ tay của mình. Đứng trước cậu thanh niên trẻ tôi thực sự cảm thấy bất lực, không biết làm sao để hiện lên cậu thanh niên mà người xem có thể hiểu hết được. Cũng may là vài nét đã giúp tôi ghi lại gương mặt cậu thanh niên, người con trai đáng yêu nhưng lại khiến người ta suy nghĩ nhiều về anh. Hết giờ nói chuyện, cậu thanh niên tiễn chúng tôi ra xe còn biếu một giỏ trứng.

Nghĩ lại thì thanh niên hồi ấy lạ hay chính cậu thanh niên kia lạ, tuổi trẻ nồng nhiệt phơi phới nhưng lại chọn hy sinh một cách thầm lặng, cô đơn và một mình, cống hiến hết tuổi trẻ vì đất nước.

Một ngày mùa hè năm 1970, tôi có chuyến đi lên Lào Cai, trên chuyến xe ấy tôi cùng cô kĩ sư trẻ và bác lái xe trò chuyện vui vẻ. Qua lời giới thiệu của bác lái xe, chúng tôi được gặp gỡ một cậu thanh niên thú vị ở đất Sa Pa này.

Xe đến Sa Pa. Những rặng đào với những đàn bò lang cổ có đeo chuông đang thong thả gặm cỏ hai bên đường tô điểm cho vẻ yên bình của chốn này. Tôi đắm mình trước khung cảnh nơi đây. Những đám mây cuộn tròn từng cục, lăn khắp không gian như đang chơi đùa, những cây thông rung tít trong nắng. Lúc cho xe nghỉ dọc đường, bác lái xe quay sang tôi nói vội vã:
- Tôi sắp giới thiệu với bác một trong những người cô độc nhất thế gian. Chắc chắn bác sẽ thích vẽ cậu ta.

Qua lời kể của bác lái xe, chúng tôi được biết cậu thanh niên ấy 27 tuổi, chưa gia đình, sống một thân một mình làm việc trên đài khí tượng đỉnh Yên Sơn. Cậu ta thường lấy cây chắn ngang đường để dừng xe lại kiếm cớ nói chuyện cho đỡ "thèm người". Bác lái xe vừa dứt lời thì người con trai ấy xuất hiện, đưa cho bác ấy củ tam thất:
- Hôm trước bác kể bác gái vừa ốm dậy. Nên cháu gửi bác gái củ tam thất để ngâm rượu.

Lần đầu gặp anh ta tôi có chút bối rối, tất cả đều nằm ngoài phỏng đoán của tôi. Trông anh thanh niên vóc người nhỏ nhắn, tươi cười rạng rỡ như chào đón khách quý. Dường như vì quá cô đơn và thèm người nên gặp được chúng tôi, anh vui như vớ được vàng. Cu cậu ngỏ lời mời chúng tôi xong thì chạy vội về nhà. Tôi cứ ngỡ cậu ấy về quét tước, dọn dẹp nhưng không phải. Khi vừa lên đến nơi, điều khiến tôi ngạc nhiên là cậu ấy đang cắt hoa để tặng cho cô kĩ sư. Cậu cười hiền:
- Bác lái xe chỉ cho cháu ba mươi phút thôi. Năm phút đã trôi qua. Cháu sẽ nói qua công việc của cháu trong năm phút, còn hai mươi phút mời bác và cô đây uống chè. Cháu thèm chuyện dưới xuôi lắm. Bác và cô cho cháu nghe chuyện nhé!

Cuộc nói chuyện giữa chúng tôi cuốn lắm, chủ yếu là chuyện công việc của anh thanh niên. Anh ta kể say sưa, kể về hoàn cảnh sống và làm việc: một mình trên đỉnh núi cao, quanh năm suốt tháng làm bạn với cỏ cây, công việc đo mưa, đo gió, đo nắng, tính mây,... phục vụ cho sản xuất và chiến đấu. Công việc khó khăn là vậy thế nhưng cậu ấy vẫn rất yêu nghề:
- Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em, đồng chí dưới kia.

Thật nể phục khi người trẻ như cậu ta có thể yêu cái nghề tỉ mỉ và đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao như thế. Ở chàng trai ấy toát lên sự cởi mở, chân thành. Chàng trai trẻ ấy đã khiến tôi phải suy nghĩ về những điều cậu nghĩ, cậu nói. Khao khát đơn giản chỉ là được gặp người, gần người, trò chuyện với mọi người. Bắt gặp anh thanh niên, tôi như bắt gặp đúng đối tượng đang tìm kiếm, đôi tay tôi tự giác vẽ những nét khuôn mặt anh. Dù ngồi yên để tôi vẽ song cậu ấy vẫn khiêm tốn nói:
- Bác đừng mất công vẽ cháu. Cháu sẽ giới thiệu với bác những con người đáng quý, đáng trân trọng hơn như ông kĩ sư ở vườn rau dưới Sa Pa hay đồng chí nghiên cứu sét.

Rồi cậu kể tôi nghe về những con người đáng quý, đang cống hiến thầm lặng cho quê hương, đất nước. Cũng may mà chỉ vài nét kí họa, tôi kịp ghi xong gương mặt của anh thanh niên. Mải nói chuyện với cậu thanh niên, đến đây tôi mới bất giác quay sang cô kĩ sư. Cô gái trầm ngâm như đang nghĩ ngợi điều gì khi nghe câu chuyện của anh thanh niên. Thế rồi chàng trai ấy giật mình nói to, đầy vẻ tiếc nuối:
- Trời ơi, chỉ còn năm phút!

Rồi cậu cẩn thận ấn cái làn trứng vào tay tôi và dặn dò:
- Cháu không có gì để tặng bác và cô. Lại sắp đến giờ "ốp" nên cháu không tiễn bác được. Giỏ trứng này bác cùng cô và bác lái xe dùng để ăn trưa ạ.

Ngay trong giờ phút chia tay, tôi đã nghĩ đến việc phải quay lại đây. Tôi muốn quay lại để hoàn thành nốt tác phẩm của mình cũng như để hiểu hơn về sự khắc nghiệt của cuộc sống, công việc mà anh thanh niên phải trải qua. Tôi sẽ mang những câu chuyện dưới xuôi lên đây để kể cho người con trai đáng mến ấy.