Tết đến xuân về không chỉ là khoảng thời gian hạnh phúc được quây quần bên gia đình, đón chờ một năm mới sắp tới, lúc này còn diễn ra rất nhiều hoạt động truyền thống. Một trong số đó là lễ tảo mộ. Năm nay, tôi cũng được cùng mẹ đi thăm mộ của ông trong ngày lễ ấy.

Sáng sớm tinh mơ, mẹ đã gọi tôi dậy từ 5 giờ sáng để chuẩn bị đi. Tiếng gà gáy sáng vang lên khắp cả làng quê. Hôm nay, bố mẹ cho tôi cùng chị gái cùng đi tảo mộ cho ông. Mẹ chuẩn bị các vật dụng cần thiết như liềm cắt cỏ, hương, giấy tiền vàng mã, đồ cúng,... vào một cái làn nhỏ đan bằng tre. Sau đó, cả nhà tôi bắt đầu đi. Mới sáng sớm, làng quê còn chìm trong làn sương sớm mờ ảo, không khí mát lành, trong trẻo mang lại cho người ta cảm giác thoải mái, dễ chịu. Tôi hít căng lồng ngực không khí mát lành ấy, quyện vào đó hương thơm thoang thoảng của muôn hoa đang nở rộ trong mùa xuân. Những tia nắng vàng nhạt, nhẹ nhàng chiếu xuống muôn vật, đánh thức chúng sau giấc ngủ. Con đường làng quen thuộc trong buổi sáng sớm như khoác một vẻ đẹp mới mờ ảo, huyền bí.

Trên đường mới chỉ lác đác vài bóng người đang vội vã đi chi kịp phiên chợ sớm. Đi khoảng hai mươi phút, gia đình tôi đã ra tới nơi. Những cơn gió thổi nhẹ qua lạnh lẽo và hoang vắng. Một vài bóng người loáng thoáng cũng đi thăm mộ người thân. Tôi lần đầu tiên được đứng trước nơi an nghỉ của ông. Mẹ và chị tôi ngồi sửa sang lại phần mộ cho ông chu đáo, tỉ mỉ. Bố tôi lấy liềm cắt những chỗ cỏ cao khó nhổ, tôi cũng ngồi xuống nhổ những đám rêu phong dưới chân mộ, lau đi những vết bụi trên thành mộ. Sau khi dọn dẹp xong, mẹ tôi bắt đầu bày lễ, đồ cúng lên, cắm thêm bó hoa cúc vàng lên lọ hoa gần đó. Mẹ đưa tôi vài nhánh hương để thắp vào các ngôi mộ xung quanh. Sau khi làm xong những việc mẹ dặn, tôi đứng lặng trước ngôi mộ ông.

Nhìn hình ảnh ông cười rực rỡ, tôi thấy lòng mình buồn một cách lạ kì. Ông mất khi tôi còn rất nhỏ, tôi cũng không thể nhớ được hình ảnh của ông ra sao, nhớ được ông đã yêu thương tôi như thế nào, không thể nhớ được những kỉ niệm về ông. Tất cả những gì ấn tượng về ông tôi đều được nghe qua lời mẹ kể. Tôi chỉ tưởng tượng ra được ông là một con người hiền lành, lúc nào cũng vui vẻ, tươi cười, luôn rất yêu thương con cháu. Mẹ còn kể cho tôi về những kỉ niệm của tôi và ông, về nụ cười rạng rỡ của ông khi tôi chào đời, về ánh mắt yêu thương, cái ôm ấm áp khi ông bế tôi. Chìm trong những dòng cảm xúc, tâm trạng, tôi không để ý đến xung quanh, đến khi mẹ gọi tôi trở về, tôi mới ngẩng lên. Giấy tiền đang được bố đốt. Tro của giấy tiền khi đốt khẽ theo cơn gió bay là là làm cho không khí càng mơ hồ nhưng lại đầy trang nghiêm. Tôi bất chợt nghĩ tới câu thơ của đại thi hào Nguyễn Du về lễ tảo mộ:

“Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay.”

Sau khi làm xong mọi việc, gia đình tôi thu dọn trở về. Mặt trời đã lên cao, chiếu những tia nắng vàng rực rỡ xua đi màn sương mỏng, làm bừng sáng lên mọi thứ. Dù rằng buổi thăm mộ đã kết thúc nhưng nó vẫn để lại trong em những ấn tượng sâu sắc. Nó giúp tôi hiểu thêm về một truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Trong những ngày Tết đến xuân về thì mọi người ai ai cũng thật háo hức. Và em cũng biết được đã hơn hai năm trôi qua, em cũng không có bà ở bên chăm sóc, vỗ về và động viên em như trước. Trong tâm trí của em lúc này thì bà chỉ hiện lên trong những dòng ký ức, trong trí tưởng tượng non nớt của em lúc bấy giờ. Năm nay thì em cùng bố mẹ ra tảo mộ bà, thăm mộ bà mà trong em có biết bao những tâm trạng khó tả.

Lúc này đây khi mà trời đất, vạn vật choàng tỉnh khỏi giấc ngủ mùa đông, khoác tấm áo mới tươi tắn mừng xuân về thật lung linh biết bao nhiêu. Em cũng như đã cảm nhận được thấy những giọt nắng đầu tiên đã xuất hiện, những hạt nắng này dường như cũng đã lại rơi xuống con đường đất nâu sậm trông cũng rất lạ nữa. Khi ánh nắng chiếu sáng thì nó cũng đã có sức để làm tan đi cái lạnh lẽo, u ám vốn thấy ở mùa đông. Thế rồi em cũng nhận thấy được cũng ngay chính bên vệ đường, những bông lau, những vạt cỏ mới mọc, nó cũng như khẽ đưa mình trước làn gió thoảng, gợn sóng mềm mại. Em cũng cảm nhận được đất trời như rộng thêm ra rất nhiều nữa.

Nhìn xung quanh em cũng lại có thể nhận thấy được con đường như cũng thật vắng vẻ, mọi người rảo bước đi nhanh hơn. Em thấy trong mình thật lạ! Lúc này đây em cũng đã rất muốn gặp, rất muốn thăm bà nhưng thực tình trong em lại không muốn bước chân vào khu nghĩa trang này, nó thật buồn biết bao nhiêu. Và khi bước chân vào em lại có cảm nhận được rằng người bà thân yêu như đã thật rời xa em bao lâu nay. Thế rồi tự bao giờ em cũng đã đứng trước nơi bà yên nghỉ. Em biết được tất cả mọi thứ xung quanh chợt mờ đi trước mắt em vậy, thực sự muốn dùng nước mắt như cố để phủ nhòa đi tất cả cái cảnh tượng trước mắt.

Em thấy mẹ cũng đã chuẩn bị đầy đủ trong chiếc làn nặng trĩu những thứ cần thiết để tảo mộ. Đó chính là những nén nhang, hoa và cả đồ lễ được để gọn gàng nữa. Lúc này em cũng cảm nhận được mẹ đã cùng chị sửa sang phần mộ chu đáo, cẩn thận biết bao nhiêu, mẹ và em cũng đã nhổ cỏ quanh bia đá sao cho thật sạch sẽ nữa.

Khi thắp hương trước bia mộ của người bà quá cố em thấy được trong em lại có biết bao nhiêu những kỷ niệm chợt ùa về với tôi thật rõ nét. Thực sự em biết được những điều này chỉ như vừa mới qua thôi. Em nhớ hình bóng của bà lắm! Nhớ vòng tay ôm ấp, nhớ nụ cười hiền từ của bà. Em không thể nào quên được, và bất giác em như có cảm giác bà vẫn đứng đó với nụ cười ân cần và mong em học tốt, để có thể thành tài giúp cho gia đình và quê hương.

Thế rồi cũng cho đến bây giờ, em nhận thấy được mặc dù bà đã đi xa nhưng bà vẫn đang và sẽ mãi mãi sống trong lòng em. Buổi tảo mộ này thật ý nghĩa, nó đồng thời cũng thể hiện được tình cảm của con cháu đối với những người thân đã khuất.

Vậy là một năm nữa lại trôi qua. Trong những ngày cuối năm với tiết trời se lạnh này ai ai cũng tự mình nhìn lại những gì trong suốt một năm qua mình đã và chưa làm được. Tôi cũng không ngoại lệ, trước mặt tôi lúc này là sổ liên lạc với dòng chữ to tướng “Xếp loại học lực: KHÁ”. Đây là lần đầu tiên tôi bị học lực khá, lần đầu tiên người ta không thấy tôi tung tăng cầm sổ liên lạc khoe khắp xóm hay nói cách khác lần đầu tiên một năm của tôi là thất bại. Nói như vậy không quá bởi tôi đã thất hứa với vong linh của ông, một người mà tôi rất đỗi tự hào.

Mùa hè vừa rồi là mùa hè thành công của tôi khi tôi đậu vào một trường chuyên có tiếng của thành phố. Ba tôi quyết định thưởng cho tôi một chuyến đi thăm mộ ông nội tại Côn Đảo. Từ nhỏ, tôi lớn lên cùng với những câu chuyện lịch sử của ba. Trong đó hiện ra ông nội; một chiến sĩ quả cảm, luôn tiến lên phía trước và đã không khuất phục trước đòn tra tấn nào kẻ thù xâm lược nên trong tôi ông nội là một bức tượng đài về tất cả mọi thứ tốt đẹp. Và hiển nhiên, thăm thần tượng của mình là điều mà ai cũng ước mơ, đặc biệt khi người ấy đã nằm xuống.

Cuộc hành trình của chúng tôi gồm hai giai đoạn: đường bộ và đường thuỷ nên tôi có dịp thưởng thức phong cảnh non nước hữu tình mà tôi chỉ được biết qua một màn hình 21 inch, những hàng dừa xanh đua nhau khoe trái bên dòng sông mênh mông hay hòn cù lao một mình giữa dòng, đến cảnh biển bao la, xanh ngắt một màu. Gió biển thổi vào người lồng lộng xua tan đi cái nóng trên đất liền. Côn Đảo hiện ra trước mắt tôi kì vĩ lắm (hay trước đó tôi đã nghe về nó nên tưởng tượng vậy cũng nên). Nó khác xa với những gì tôi nghĩ, ở bãi biển có rất nhiều thuyền bè tấp nập ra vào, cuộc sống không một chút ảm đạm như cái quá khứ một thời của nó. Có lẽ đau thương đã qua và mọi người đang bắt đầu cuộc sống mới tốt đẹp hơn.

Đi bộ lên một đoạn dốc gồ ghề với rất nhiều đá, chúng tôi mới đến được mộ của ông nội. Mộ của ông không đắp bằng xi măng mà là những hòn đá rất to chồng lên trên, chắc là có một ý nghĩa nào đó, đó là sự ngưỡng mộ dành cho ông và các đồng đội? Tôi thấy vai ba tôi khè rung lên, hình như ông đang nén tiếng khóc trước mặt con người mà ông chỉ có mười năm được gọi một tiếng “cha”. Ba tôi đến đây hai ba năm một lần nên khóc là điều dễ hiểu, nhưng tại sao tôi lại sụt sịt ở mũi thế này. Dù là thần tượng của tôi, nhưng người nằm dưới những lớp đất đá kia chưa từng ôm tôi một lần, tôi cũng chưa biết khuôn mặt ông nói gì đến chuyện đòi quà. Chắc tại bởi trong người tôi đang chảy dòng máu của ông và trong lòng tôi là sự tự hào về ông và trong tim tôi là nỗi đau khi thấy ngôi mộ trơ trọi của ông. Ba và tôi đứng lặng giờ lâu không ai nói một tiếng nào cả, chúng tôi cùng tiến lại mộ, ngồi xuống nhổ từng ngọn cỏ không biết tự khi nào đã mọc trên những khe hở của các tảng đá. Gió biển cứ ùa vào buốt cả người.

Sau khi thăm mộ ông, chúng tôi đi thăm lại nhà tù Côn Đảo. Từ xa là một trường bắn gần bờ biển, ở đây có những cột gồ vững chắc dựng lên giữa bãi cát trắng, đúng là hai trường phái nghệ thuật đối lập. Thiên nhiên hữu tình và con người vô tình. Bao nhiêu chiến sĩ đã hi sinh, gục đầu trên những cột gỗ ấy nhưng giây phút cuối cùng vẫn hô vang hai tiếng Việt Nam. Cái chết không làm cho họ sợ. Trước hình ảnh đầu súng kẻ thù chĩa vào người lúc không thể kháng cự, trước âm thanh rợn người, của tiếng đạn bay và cả tiếng máu phun ra từ chính mình. Tất cả những thứ đó đã không bằng tiếng gọi của nhân dân, của lòng người.

Nhà tù Côn Đảo hiện ra với một sự ảm đạm khác xa cuộc sống chung quanh nó, và cũng khác xa ngôi mộ tuy trơ trọi nhưng ấm cúng của ông tôi. Từng cánh cửa được mở ra, với thứ âm thanh xé tan sự yên tĩnh, ánh sáng mới được truyền vào căn phòng chật hẹp, u tối, lạnh lẽo, phía trên là những ô sắt. Các chiến sĩ ta đã trải qua một nhà tù có lẽ là dã man nhất. Mùa nóng bọn Mĩ nhốt cả mười mấy người vào căn phòng vài mét vuông để cho “tự sinh, tự diệt”. Tôi cảm thấy thật nóng khi các hướng dẫn viên kể về điều đó, mà các anh lúc đó còn nóng nực hơn cả tôi. Thế còn may, vào mùa lạnh mỗi phòng chỉ có lẻ loi một người đối mặt với cái lạnh thấu tận xương tủy. Ở đây bọn chúng đã thực hiện không biết bao là trò tra tấn dã man, những hình phạt ghê gớm đối với những người tù ở đây. Bởi vậy mà đến giờ, những người trở về từ nhà tù Côn Đảo đều mang trong mình một căn bệnh do hậu quả của sự đàn áp đó.

Thế nhưng cũng chính tại đây, tinh thần đoàn kết đã được thể hiện, lòng yêu nước, căm thù giặc nhân lên gấp bội và hơn cả những gian nan giúp ta thêm nghị lực vượt qua thử thách. Trước khi ra về tôi lại ghé thăm ông, sau một cuộc hành trình sao tôi thấy mình bé nhỏ quá. Những gì tôi làm được còn kém xa những gì ông và đồng đội của ông đã trải qua. Tôi đã hiểu thêm về mảnh đất này, về dân tộc mình và hơn hết là dòng máu của mình, một dòng máu anh hùng. Tôi đã hứa rằng sẽ cố gắng nhiều, nhiều hơn nữa để xứng đáng với ông, với cả một lớp cha anh. Tôi quay lưng ra về mà lòng nhẹ lại, dường như gió mát hơn và sóng biển êm hơn…

Thế mà giờ đây, tôi đã thất hứa, có lẽ ông đang thất vọng về tôi lắm, về đứa cháu đã không như ông, giữ trọn lời thề với Tổ quốc. Nhưng ông ơi! cháu sẽ lại cố gắng, cháu sẽ làm được. Lòng miên man tôi nhìn ra cửa sổ, một nụ mai bắt đầu điểm vàng, lạ thật ba định đốn nó vì năm rồi nó không nở hoa.

Sắp Tết rồi! Phải, sắp Tết! Đã hơn hai năm trôi qua, không có bà ở bên chăm sóc, vỗ về, bà chỉ hiện lên trong những dòng kí ức, trong trí tưởng tượng non nớt của tôi. Và năm nay sẽ là lần đầu tiên tôi đi tảo mộ bà. Trong tôi rộn lên bao nỗi niềm cảm xúc.

Chớm xuân! Trời đất, vạn vật choàng tỉnh khỏi giấc ngủ mùa đông, khoác tấm áo mới tươi tắn mừng xuân về. Những giọt nắng đầu tiên đã xuất hiện, rơi xuống con đường đất nâu sậm thành từng vùng nắng ấm áp, dìu dịu, làm tan đi cái lạnh lẽo, u ám vốn thấy ở mùa đông. Bên vệ đường, những bông lau, những vạt cỏ mới mọc, khẽ đưa mình trước làn gió thoảng, gợn sóng mềm mại. Trời đất như rộng thêm ra! Cái phong vị mùa xuân đang lan tỏa khắp nơi.

Đường vắng vẻ, mọi người rảo bước đi nhanh hơn. Còn tôi, tôi thấy mình thật lạ! Tôi đã rất muốn gặp, rất muốn thăm bà nhưng thực tình tôi không muốn bước chân vào khu nghĩa trang này, nó như cho tôi cái cảm giác phải tin là bà đã mãi đi xa vậy. Dòng suy nghĩ vẩn vơ, chân bước tiếp, rồi tự bao giờ tôi đã đứng trước nơi bà yên nghỉ.. Mọi thứ xung quanh chợt mờ đi trước mắt tôi, tôi muốn dùng nước mắt như cố để phủ nhòa đi cái cảnh tượng trước mắt. Mẹ tôi đã chuẩn bị đầy đủ trong chiếc làn nặng trĩu những thứ cần thiết: nào nhang, hoa và cả đồ lễ nữa. Mẹ cùng chị sửa sang phần mộ chu đáo, cẩn thận, nhổ cỏ quanh bia đá. Đưa tôi mấy nén nhang thơm đã đốt sẵn, mẹ bảo hai chị em đi thắp nhang cho các ngôi mộ xung quanh. Mẹ tôi vẫn đang sửa cỗ. Xa xa nơi một góc nghĩa trang, một nhà đang hóa vàng và lục tục chuẩn bị ra về. Lũ trẻ nhà đó chạy lăng xăng đi trước, người lớn sửa soạn đi sau.

Tôi giờ đang đứng lặng ở đây, trước mộ bà, chắp tay làm lễ như mẹ và chị tôi. Những kỉ niệm chợt ùa về với tôi thật rõ nét, tất cả chỉ như vừa mới qua thôi. Tôi nhớ những ngày bà bế tôi rong chơi khắp làng, nhớ cả hơi ấm đặc biệt của bà nữa. Quên sao được hình bóng bà chập chờn trên vách bếp mỗi sớm tinh sương, bà nấu những nồi chè nóng, nướng những củ khoai thơm phức cho chị em tôi. Lúc nào bà cũng dành cho tôi phần hơn, phần ngon. Tôi cũng là đứa thường hay thích chải tóc cho bà, mái tóc bà dài, xòa ngang lưng, lốm đốm những sợi bạc và thoang thoảng mùi sả thơm. Tôi nhớ cái mùi hương nồng ấm làm cay cay sống mũi ấy!

Tôi cũng biết rằng hồi đó tôi chỉ là đứa trò hậu đậu, vụng về, làm đâu đổ đấy. Nhưng bà chẳng bao giờ quở trách tôi, cũng chẳng bao giờ bảo tôi hậu đậu cả. Bà dạy tôi mọi thứ, bà cho tôi niềm tin ở những việc mình làm, cho tôi cả những niềm hạnh phúc lớn lao. Bây giờ, tôi đã khôn lớn hơn, đã bớt hậu đậu, vụng về thì tôi chẳng còn có dip cho bà thấy những việc mình làm nữa. Bây giờ, ông cũng vẫn thường cho tôi những quả lộc nhưng cái cảm giác ngày xưa đã mãi không còn nữa, nó không phải là cảm giác thích thú, hớn hở khi được bà cho quà. Ngày trước, cứ mỗi đợt đông về, bà luôn nhắc tôi phái mặc áo cho ấm, sợ tôi ho và ốm, bà sợ tôi lạnh. Vậy mà bây giờ bà nằm đây, trong đất lạnh, cô đơn và trống trải. Bà có cảm nhận được không một mùa xuân ấm áp sắp về.

Một làn gió thoảng qua kéo tôi trở lại với thực tại, đưa tôi ra khỏi thế giới của tuổi thơ tràn ngập bóng bà. Chị và mẹ đang gọi tôi. Mẹ đang hóa vàng, những tro tiền giấy theo gió bay khắp cả một khoảng không trước mộ. Tôi nhận ra rằng, bà đi thật rồi Tôi trở về khi ánh hoàng hôn dần buông, cảnh vật nhuốm một màu vàng nhàn nhạt, ảm đạm. Tôi quay gót, ngước nhìn phía sau con đường vừa bước. Dường như tôi mong chờ một hình bóng ai đó hay một điều kì diệu làm phai bớt di gam màu buồn này, có thể gạt đi trong tôi bao ý nghĩ miên man ùa về.

Bầu không khí ấm áp, trong lành dưới cái nắng dịu nhẹ của những ngày cuối năm đã hiện rõ, báo hiệu ngày lễ lớn và kéo dài nhất Việt Nam – Tết Nguyên Đán đã đến gần. Ông bà xưa có câu:

“Con người có tổ có tông
Như cây có cội, như sông có nguồn.”

Đúng như câu thành ngữ đã lưu truyền từ ngàn đời nay, cứ vào ngày hai mươi tháng Chạp (Âm Lịch) hằng năm, gia đình em lại về quê ở ấp 4 xã An Trường thuộc huyện Càng Long thăm mộ ông em.

Những tia nắng dịu nhẹ chưa xuyên qua làn sương mỏng đã thấy bố mẹ quần áo, mâm cỗ tươm tất chuẩn bị về An Trường. Từ nhà em về quê, nếu đi xe máy khoảng hơn hai mươi phút. Trên đường đi, có rất nhiều người cũng giống như gia đình em: tay bưng mâm cỗ, đồ cúng, gương mặt rạng rỡ nói cười. Lúc trước, gia đình em chỉ đi một xe thôi, nhưng giờ phải đi hai xe vì em đã lớn rồi, không thể đi cùng bố mẹ và em nhỏ được. Thế là bố chở em và em nhỏ, còn mẹ thì đi một mình. Em của em cứ miệng líu lo những câu hỏi vu vơ: “Sao hôm nay có nhiều xe thế bố?”, “Sao lại về thăm mộ ông vậy bố?”, và đôi lúc lại hát những khúc ca quen thuộc của tuổi ăn ngủ. Gần một năm kể từ Tết năm ngoái, gia đình em không về quê vì bố mẹ bận việc làm ăn, rồi lại lo việc học hành của em chị em em; giờ trở về quê, thấy cảnh vật có thay đổi ít nhiều. Nhà cửa đã mọc sang sát nhau, đa phần là nhà tường, nhà tôn… những ngôi nhà lá đã mất dần, chứng tỏ đời sống của người dân nơi đây đã khá hơn. Đường lộ cũng thế, được mở rộng , trán nhựa rất đẹp thuận tiện cho việc đi lại.

Nhanh thật, mới đây đã thấy hình bóng ẩn hiện của cây đa già nua ở đầu làng; chỉ còn cách vài ngôi nhà sẽ thấy “Dương gia chi mộ” – nơi ăn nghỉ của những người thân của dòng họ Dương. Tới đây thì đường làng đã nhỏ và hẹp dần – vì nó thuộc ngôi làng nhỏ của xã An Trường nên nhà nước chưa mở rộng đường và chăm lo cho đời sống của người dân chu đáo nên vẫn còn có nhiều hộ gặp khó khăn. Những ngôi nhà lá tạm bợ tuy đã giảm dần nhưng số lượng vẫn còn nhiều. Tới nơi, bố mẹ em dừng xe ở cổng chi mộ; những hình ảnh quen thuộc của anh em, cô chú và các ông, các bà lại hiện rõ đầy đủ; không thiếu một người. Mọi người chào nhau, thăm hỏi nhau rất nồng nhiệt; những lời chúc ân cần cứ luân phiên nhau làm không khí náo nhiệt hẳn lên.

Khi đã thăm hỏi tình hình làm ăn của bà con xong, mọi người liền bắt tay vào việc tân trang lại các ngôi mộ của ông bà. Người thì tay cầm dao mác, đốn chặt những cây cỏ dại; người thì nhanh nhẹn đặt đồ cúng ở trước mộ ông bà; cả trẻ em cũng bận rộn nữa, mấy bé cũng cầm giẻ lau, lau sạch những lớp bụi đã bám dày trên mộ; các cô, các dì tay cầm giá, tay cầm xoong nấu những món ăn dân dã – là đặc sản của người dân lao động xứ Việt (là vì nhà của bà Tư em ở gần Chi mộ nên khi đã tân trang xong chi mộ thì cả dòng họ qua nhà bà em ăn uống, vui chơi). Khi đã gần xong, người nào người nấy đều đã thấm mệt, riêng chỉ có những em nhỏ là còn sức để quậy thôi. Giờ thì lần lượt từng người từ già đến trẻ, đến thắp nhang, cầu xin ông bà phù hộ cho việc làm ăn và sức khỏe của mình. Các bác không quên đem theo điếu thuốc lào và một xị rượu để dân lên các ông – những người đã khuất. Các em nhỏ thì ngoan ngoãn chờ khi cúng xong, xin pháp ăn vài miếng bánh, miếng dưa và cũng không quên chúc những lời chúc tốt lành đến ông bà, nhưng chắc các em không hiểu hết lí do vì sao phải xin phép và chúc ông bà; đơn giản là vì các em còn rất ngây thơ, chỉ biết việc ăn ngủ mà thôi.

Mọi việc đã xong, cả dòng họ sang nhà bà Tư ăn uống, vừa bước vào cửa nhà đã thoáng nghe mùi của món thịt kho hột vịt, canh chua cua đồng, vịt quay toàn là món khoái khẩu của em. Tuy nhà bà em không lớn lắm nhưng cũng đủ để mọi người vui chơi, nghỉ ngơi thư giãn. Ở bàn nữ, các cô các dì và có vài ba em là bà nội, bà Tư, bà Tám liên tục ói về những chuyện trai gái của các chị đã đến tuổi lấy chồng; và cũng không quên dặn dò con cháu cố gắng học tập nên người. Còn bên bàn nam thì các ông, các bác thăm hỏi nhau về việc làm ăn, kinh tế và còn bàn về các món nhậu nữa.

Đã về chiều, mọi người vào ấp 7 xã An Trường thăm bà con. Vì gia đình em lên huyện ở do điều kiện kinh tế nên sẵn dịp thăm này thăm nhà bà con. Thấy mọi thứ cũng không có thay đổi gì nhiều, chỉ có khác là vật chất được nâng cao, các thiết bị điện đã thay dần các dụng cụ thô sơ, lỗi thời. Vào ấp 7, các bác lại nhậu thêm một lần nữa, khiến các cô các dì cứ liên tục nhắc nhở chồng là nhậu ít để còn lái xe. Chúng em thì ra bờ sông – nơi cầu treo bắc qua sông Càng Long chơi; hít thở không khí trong lành của cảnh làng quê. Lâu lâu lại nghe tiếng nhắc nhở của mẹ các em nhỏ là đừng đến gần bờ sông quá, đừng đùa giỡn trên cầu treo vì sẽ rất nguy hiểm. Các cô thì qua nhà cô Ba ăn uống, tán gẫu những chuyện làm đẹp…Hơn sáu giờ chiều, thế mà trời vẫn sáng nhưng vì phải về nhà sớm để lo cho việc ăn ngủ của các em. Gia đình của chú Ba và cô Út ở tận Hồ Chí Minh nên phải lên xe về sớm. Vậy mà hằng năm, họ đều xuống đủ và luôn mang quà bánh về cho các cháu.

Dù cho điều kiện kinh tế có ra sao nhưng bà con dòng họ em đều dành ngày hai mươi tháng Chạp (Âm Lịch) hằng năm về quê thăm ông bà. Thăm lại những người đã một thời dày công cực khổ - dầm mưa dãi nắng để chăm lo, nuôi nấng con cháu nên người.

“Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh”

Phong tục tảo mộ vào tiết thanh minh đã là một nét đẹp trong đời sống tâm linh của người Việt. Năm nào cũng vậy, cứ vào tiết thanh minh, tôi lại cùng bố mẹ đi thăm mộ người thân. Kỉ niệm ấy lúc nào cũng để lại trong tôi những ấn tượng và cảm xúc khó phai.

Thanh minh là ngày lễ cổ truyền có giá trị văn hóa và mang đậm bản sắc của người Á Đông. Với đạo lí uống nước nhớ nguồn, từ xa xưa, lễ thanh minh đã là một ngày lễ quan trọng, thiêng liêng, trở thành một phần trong đời sống văn hóa của người Việt. Tết thanh minh vào ngày mùng 3- 3 âm lịch, đây là dịp để con cháu hướng về tổ tiên, nguồn cội.

Cùng với nhiều gia đình khác, vào tiết thanh minh, em lại cùng bố mẹ để đi thăm mộ người thân. Từ tối hôm trước, mẹ tôi đã chuẩn bị chu đáo mọi thứ: giấy tiền, hương đốt, rượu, hoa quả. Tất cả được xếp gọn gàng, ngay ngắn vào trong chiếc làn nhỏ. Sáng hôm sau, mới từ 5 giờ sáng, bố mẹ đã đánh thức tôi dậy để đi đến khu nghĩa trang. Trời mới tờ mờ sáng, sương còn giăng khắp lối đi, đọng lại trên những nhành cây, ngọn cỏ ven đường. Không gian trở nên mơ hồ, huyền ảo hơn. Thời tiết mùa xuân thật dễ chịu mặc dù trời gần sáng có hơi lạnh. Tôi đã nghe thấy vài tiếng gà gáy sớm báo hiệu ngày mới, tiếng chim hót líu lo trên những vòm cây. Những làn gió xuân ấm áp khẽ thoảng qua mái tóc tôi. Không khí buổi sáng thật yên lành, dễ chịu, tạo cho con người một cảm giác thoải mái, thư thái. Vừa đến gần nghĩa trang thì trời cũng vừa hửng sáng. Ông mặt trời dần dần ló rạng sau lớp mây dày, tỏa xuống những tia nắng tinh khôi đầu tiên của ngày mới. Bầu trời dường như cao và xanh hơn. Hiện lên trước mắt tôi là một khu đất rộng lớn, những nấm mộ to nhỏ khác nhau nằm im lìm tưởng như tách biệt hẳn với sự chảy trôi của thời gian.

Trong ngày thanh minh, nơi đây cũng trở nên đông đúc và nhộn nhịp hơn. Các cụ già thì khấn vái tổ tiên, trẻ em cũng được dẫn theo cùng bố mẹ hoặc ông bà, một phần là để biết phần mộ của gia đình, một phần để tập cho chúng sự kính trọng, biết ơn với người đã khuất. Những người đi làm ăn xa quanh năm cũng trở về để tảo mộ gia tiên và sum họp với gia đình. Bên cạnh những ngôi mộ được chăm nom cẩn thận, có những ngôi mộ không người thăm viếng. Những người đi tảo mộ thường cắm cho những ngôi mộ này một nén hương. Tôi cùng bố mẹ đến phần mộ của ông bà mình. Mẹ tôi bày biện hoa, quả và rượu cùng giấy tiền lên bàn thờ. Sau khi đốt nhang xong, cả gia đình cùng đứng trang nghiêm, chắp tay thành kính để tưởng nhớ tới tổ tiên đã khuất. Trước làn khói hương nghi ngút, biết bao kỉ niệm với ông bà trong quá khứ ùa về trong tôi, ngỡ như mới chỉ là ngày hôm qua. Bố cầu mong ông bà phù hộ cho cả gia đình được khỏe mạnh, gặp nhiều may mắn, làm ăn thuận lợi, chị em chúng tôi học tập thật tốt. Nhang vừa cháy hết, tôi cùng mẹ đem hóa chỗ giấy tiền vừa cúng. Bố thì dùng xẻng, cuốc để đắp lại nấm mộ cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ. Làm xong mọi việc, bố mẹ kể cho tôi nghe về những chuyện của gia đình thời trước, đồng thời nhắc nhở tôi phải luôn chăm chỉ, học hành tốt để ông bà được yên tâm.

Đứng trước nấm mồ của ông bà tổ tiên, trong lòng tôi bỗng dậy lên những cảm xúc thật đặc biệt. Tôi lại càng thấm thía hơn đạo lí uống nước nhớ nguồn của dân tộc và ý nghĩa của ngày tết thanh minh.

Xuân đã về. Tiết xuân bao trùm cả đất trời. Nắng xuân nhẹ dịu trải trên đất, vương lên cành cây kẽ lá, rồi lắc rắc trên tay và mặt người, có lẽ vì thế mà vào buổi chiều ba mươi Tết thế này, tại nghĩa trang, có thể là nơi cuối cùng còn lại lưu tiết lạnh của mùa đông, con người tự nhiên thấy ấm hẳn lên. Cũng có thể thứ mang lại cho người ta cái hơi ấm nóng ấy không phải là thứ gì khác mà chính là hai chữ sum họp. Và tôi cũng như vậy.

Nhắc tới chữ “sum họp”, chắc hẳn có hàng trăm, hàng vạn người nghĩ đến cảnh gặp gỡ đầy xúc động giữa mọi người sau thời gian dài xa cách. “Sum họp” của tôi cũng vậy. Nó chỉ đặc biệt ở mỗi chuyện là giữa người sống và người đã mất. Sẽ có những người cho là tôi bất thường khi dùng từ “sum họp" giữa hai người mà ta thường nói là ở hai thế giới khác nhau. Nhưng thực sự chỉ có những người ở đây, ngay lúc này mới có thể hiểu hết cảm giác hạnh phúc, xen lẫn trong đó là một chút xót xa, ngậm ngùi mà nếu không nén lại, người ta có thể bật khóc bất kì lúc nào. Đó chính là cảm giác được gặp lại người thân đã quá cố, cảm giác tưởng như gần ngay trước mắt nhưng thực chất lại rất xa, không thể nào kéo về được. Tất cả đều là những cảm giác lâng lâng trong người của những kẻ “tha hương” - như tôi đây. Khi mình gặp những người mà mãi sau chúng ta chẳng bao giờ gặp lại nữa. Chẳng bao giờ! Bây giờ là chiều ba mươi Tết và tôi đang thăm mộ ông ngoại.

Tôi - kẻ “tha hương cầu thực”, có thể lắm chứ - đang đi vào nghĩa trang mà nói thật tôi chưa bao giờ đặt chân tới và cùng không bao giờ nghĩ đến việc mình sẽ tới đây. Dù điều đó chỉ là chuyện sớm muộn. Nói là xuân chứ tiết trời lúc ấy cũng “lạnh, rét buốt”. Không nhầm rồi, trời chỉ hơi lạnh thôi, chỉ có tim tôi mới rét buốt. Nhưng thực ra, trong nghĩa trang chẳng lạnh chút nào cả, theo đúng nghĩa. Có lẽ nhờ những làn khói bốc ra từ mấy bó nhang đang nghi ngút cháy hay vì những bãi đốt giấy tiền, vàng bạc, hay tại sự tấp nập, nhộn nhịp của con người. Người thì ra, người thì vào, kẻ đốt nhang, kẻ đốt giấy tiền, vàng bạc. Không khí tại nghĩa trang lúc này cũng thật ấm cúng. Tôi rảo bước nhẹ nhàng qua từng ngôi mộ, từng dòng hiện ra trước mắt, nào là người chết trẻ, kẻ sống thọ.

Những ngôi mộ thì cũng chả cái nào giống cái nào. Cái thì khang trang, cái thì cũ kĩ, cái thì sạch sẽ nhưng cũng có những cái như đã bị bỏ hoang từ lâu. Lướt qua dãy mộ mà tưởng như có cả thước phim dài về những cảnh đời của những con người tôi chưa một lần quen biết chạy qua, cho tôi những suy nghĩ, cảm xúc lẫn lộn, khó tả. Bước qua một ngôi mộ còn mới, chắc là mới chôn cất. Xung quanh nấm đất nổi lên đó, phủ đầy những vòng hoa tưởng niệm “chia buồn cùng gia quyến”. Cắm lên đó là đầy nhang mới đốt, tỏa khói hương nghi ngút. Bên cạnh, một người phụ nữ đầu đội khăn tang, ngồi lặng thinh, cúi gằm mặt xuống, nấc lên từng tiếng nghe nghẹn ngào. Tự nhiên mắt tôi cay xè. Có lẽ là do khói. Nhưng có thể một lí do xa xôi nào đó, mà bản thân tôi cũng không hiểu được. Lòng tôi có một chút gì đó nặng trĩu, khó tả. Tôi bước nhanh qua, thật nhanh.

Theo sự chỉ dẫn, tôi đã tìm được đến mộ ông ngoại. Một ngôi mộ mới xây khá đẹp, xung quanh là những viên gạch men màu hồng đen, sáng loáng. Bên trong là chiếc lư bằng đá và tấm bia làm bằng đá mài in tên ông ngoại. Nhìn đến đó cổ tôi nghẹn đắng lại. Cả thân mình như cố dùng một sức mạnh vô hình, ghì lại một cái gì đó đang tuôn ra. Phía trên dòng chữ là một bức ảnh ông ngoại mà nếu tôi nhớ không nhầm chính là hình của ngoại chụp trong đám cưới của cậu tôi. Giờ nó đang được gắn trên mộ. Trong hình, ngoại đang cười. Đối với tôi, đó là một nụ cười dịu hiền và quý giá biết nhường nào bởi một điều sẽ chẳng bao giờ tôi được thấy nụ cười ấy, nghe được tiếng cười ấy một lần nữa. Không bao giờ!

Đời là thế, con người luôn không biết quý những gì mình đang có, chỉ khi mất đi họ mới thấy hết giá trị của những điều đó. Câu đó thật quen. Có lẽ là tôi đã nghe, đã nghiền ngẫm, đã nếm trải không biết bao nhiêu lần rồi. Vậy mà giờ đây sự tiếc nuối đang ngập tràn trong tôi. Nếu như khi ấy tôi không quyết định đi học xa, có lẽ tôi đã được ở bên ngoại lâu hơn, ít ra thì cũng được ở bên ngoại khi ngoại trút hơi thở cuối cùng. Để rồi giờ đây tôi mang trong lòng cảm giác một đứa cháu bất hiếu vì cái lợi danh mà ngay cả lần cuối cùng ở bên ông cũng sẵn sàng đánh đổi.

Thuở nhỏ, người thương tôi nhất nhà có lẽ là ông ngoại. Ông cho tôi ăn, chở tôi đi học, chơi với tôi những lúc ba mẹ đi vắng, mua cho tôi những hộp bút chì màu,... Ông là người chia sẻ, tâm sự với tôi khi tôi gặp những vướng mắc, khó khăn, ông luôn là người giúp đỡ tôi mỗi khi tôi gục ngã, cho tôi sức mạnh để vươn lên, để sống tốt đẹp hơn. Vậy mà, kể từ khi ông mất, đây là lần đầu tiên tôi đến thăm mộ ông. Mọi người thì cho đó là do hoàn cảnh đưa đẩy. Nhưng tự sâu trong đáy lòng của tôi, tôi chẳng muốn đổ lỗi cho hoàn cảnh của bản thân. Tại sao lại phải đổ lỗi cho hoàn cảnh chứ, trong khi mọi việc đều do mình lựa chọn và quyết định. Tại sao tôi lại lựa chọn đi học xa trong khi tôi hoàn toàn có thể ở lại một năm để ở bên ông những ngày cuối đời. Tất cả đều do bản thân tôi, một đứa cháu bất hiếu. Nào có khó khăn gì đâu để từ bỏ một năm học bên xứ người để đổi lấy những ngày quý giá bên ông. Vậy mà tôi đã không làm như vậy, để rồi giờ đây đứng trước ngôi mộ của người ông đã quá cố bao nhiêu hối hận, cảm giác tội lỗi vây kín trong tim tôi rồi bung ra quấn toàn thân tôi. Tôi đứng đó lặng đi thật lâu, thật lâu.

Nắng chiều đã tắt, người cũng dần thưa thớt. Bó nhang trên mộ ông đã cháy được phân nửa, tỏa làn khói nóng bay vút lên trời. Xa xa, những làn khói trắng tan lơ mơ vào không khí. Tự nhiên tôi nghiệm ra một điều “nhang là sự chuộc lỗi vô vọng của những người còn sống đối với người đã mất”. Chẳng biết nó đúng không, nhưng đối với tôi nó đang thực sự là như vậy. “Vô vọng”, đúng vậy, thật vô vọng ! Sẽ chẳng bao giờ làm được những điều đã qua. Tự nhiên tôi ước có được cỗ máy thời gian như trong những bộ phim viễn tưởng. Máy thời gian là tưởng tượng những ước mơ thời gian trở lại thì chẳng bao giờ là ảo ảnh cả. Đó là ước mơ không chỉ của riêng tôi mà là của rất nhiều người trên thế gian, những người đã từng lầm lỡ một điều gì đó trong quá khứ. Ngồi bên mộ ông, bất giác tôi cúi thấp người xuống ôm lấy ngôi mộ như ôm lấy người ông đã quá cố của mình. Hơi ấm phả ra từ đất hệt như hơi ấm trong lòng ông. Tôi ngồi như vậy rất lâu.

Đâu đó chợt cất lên tiếng hát:

Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi
Để rồi đây tôi trở về là cát bụi.

Bài hát tôi đã nghe rất nhiều lần nhưng có lẽ lần này là lần hay nhất. Một giọng nói trong tôi cất lên: “Bây giờ thì con không muốn đi nữa đâu, ngoại ơi!”

Uống nước nhớ nguồn luôn là một truyền thống quý báu và tốt đẹp có từ ngàn đời nay của nhân dân ta. Bố mẹ cũng luôn dạy chị em chúng tôi về đạo lí ấy. Hai mươi tháng chạp năm nào cũng thế, chúng tôi sẽ cùng bố mẹ đi thăm mộ của ông bà, mời ông và về ăn Tết cùng con cháu. Năm nay cũng không ngoại lệ.

Thời tiết se se lạnh, gió nhè nhẹ luồn qua những cành cây đang bung ra những lộc xanh nõn nà. Ánh nắng mặt trời cũng trở nên dịu dàng và ấm áp hơn chứ không còn là cái nắng hanh khô của những ngày trời đông giá lạnh nữa. Cả nhà chúng tôi đã sửa soạn thật tốt mọi thứ từ tối hôm trước. Sáng tinh mơ, mẹ đánh thức cả nhà dậy cùng nhau ra thăm mộ ông bà. Có lẽ Tết sắp đến nên trên khuôn mặt ai cũng có vẻ nhẹ nhõm, thoải mái. Chị em tôi cũng hồ hởi xách theo hoa quả, hương hoa giấy tiền, cả nước và khăn nữa.

Nhà chúng tôi đến khá sớm, trong nghĩa trang mới chỉ có vài người. Nơi này lúc nào cũng có một vẻ im lặng đến lạ. Mộ phần của ông bà tôi nằm chếch về phía tay phải cổng vào. Chị em tôi cùng bố mẹ đi men theo con đường mòn chỉ rộng bằng hai bàn chân đến mộ của ông bà. Từ xa tôi đã trông thấy bởi cạnh mộ ông bà có hai cây mộc hương được chính tay bố tôi trồng hồi mới bốc mộ cho ông bà. Những ngày gần tết cũng là lúc cây mộc hương nở ra từng chùm hoa trắng muốt. Những bông hoa trắng mọc thành từng chùm với hương thơm thoang thoảng quyện theo gió lan khắp cả không gian. Bố tôi bảo ngày trước ông bà rất thích hoa mộc hương nên bố tôi mới trồng hai cây bên mộ để ông bà lúc nào cũng được ngắm loài cây mà mình yêu thích.

Không hiểu sao, phần mộ của ông bà lúc nào cỏ dại cũng mọc um tùm. Tôi và thằng em trai ngồi xuống nhổ từng cây cỏ dại trong khi mẹ tôi thì sắp xếp hoa quả, giấy tiền chuẩn bị thắp hương. Bố tôi thì đang dùng khăn để lau dọn phần nhà thờ. Mỗi người một tay một chân, một việc nhưng đều làm trong tâm trạng vui vẻ và chắc hẳn ai cũng đang nhớ đến những kỉ niệm và hình ảnh của ông bà. Chẳng mấy chốc, hai ngôi mộ đã sạch cỏ, sạch bụi bặm. Mẹ tôi bày đồ lễ lên nhà thờ còn ba bố con rửa tay để thắp hương. Mùi hương trầm mẹ đốt lan khắp không gian. Đây cũng là lúc tôi thấy nhớ ông bà hơn bất cứ lúc nào. Tôi nhớ những sớm tinh mơ ông cầm bình nước tưới cây, cái kéo nhỏ trong tay ông đưa thoăn thoắt tỉa lá, uốn cành cho những cây cảnh trong vườn. Tôi nhớ những lúc bà ngồi chải tóc ngoài hiên nhà. Mái tóc bà dài, bạc trắng nhưng thơm mùi bồ kết, hương nhu và mùi lá bưởi. Tôi nhớ những lúc hai ông bà ngồi nói chuyện với nhau trên chiếc chõng tre với ấm trà xanh nghi ngút khói. Tôi nhớ cả những câu chuyện thời quá khứ của ông với những trận đánh trường kì của dân tộc, cả những câu chuyện cổ tích của bà. Tôi nhớ cả con diều, cái đèn ông sao ông làm cho tôi hồi tôi còn nhỏ. Tôi nhớ hương vị của món xôi khúc, món canh sườn nấu khoai sọ của bà tôi...Tất cả những kí ức ấy đều ùa về như thác lũ, ngay tại giây phút này...Chưa lúc nào tôi thấy nhớ da diết đến thế. Tôi thấy đôi mắt mình hoen hoen hoen đỏ bởi tôi vừa thấy nhớ, vừa thấy thương ông bà mà tôi chưa kịp báo hiếu thì ông bà đã đến một nơi xa lắm rồi.

Không khí cứ yên lặng như thế một lúc lâu, không ai nói với ai câu nào. Bởi mỗi người đều mang trong mình những suy nghĩ riêng. Nhưng tôi tin rằng cả nhà đều đang nhớ đến ông bà. Mãi cho đến khi hương cháy hết, mẹ tôi mới bảo:

- Hai chị em mang giấy tiền đi hóa cho ông bà đi - Rồi chắp tay quay về phía nhà thờ, Chúng con ra mời ông bà về ăn Tết với gia đình nhà mình.

Tôi và thằng em trai cầm giấy tiền ra một góc rồi đốt. Nhìn những tờ giấy đủ màu xanh, đỏ, vàng dần dầy cháy đi theo ngọn lửa, tôi thấy lòng mình buồn man mác. Đốt xong giấy tiền, cả nhà chúng tôi đứng dậy ra về.

Tôi nhận ra rằng, tình cảm gia đình là thứ tình cảm thiêng liêng và không gì có thể thay thế được. Những người mình yêu thương sẽ sống mãi nếu như những người còn sống vẫn giữ lại hình ảnh, kí ức, kỉ niệm về họ trong trái tim mình.

Đã sắp bước sang mùa xuân, không khí có vẻ rộn ràng, náo nhiệt hơn. Ở nhà em, ai cũng nô nức chuẩn bị mọi thứ, từ quần áo, đến mâm quả, trái cây, tất cả đều được chuẩn bị đầy đủ, nhà cửa cũng được quét dọn sạch sẽ, sáng sủa hơn. Nhưng việc làm không thể thiếu đó là đi thăm mộ của bà em – Người đã khuất cách đây ba năm.

Theo tục lệ của người Kinh thì tảo mộ thường diễn ra vào ngày 20.12 còn gọi là “Thanh minh”, gia đình em cũng theo tục lệ ấy, đi thăm mộ của người thân. Sáng hôm ấy, ba mẹ em đều chuẩn bị đầy đủ: trái cây, nhang thơm, dao, giấy tiền vàng bạc, không thiếu món nào cả. Ba mẹ giục em chuẩn bị nhanh để kịp tảo mộ với những người khác. Trên đường đi ra mộ, em cảm nhận được không khí mùa xuân đã rất gần. Buổi sáng hơi lạnh, sương còn đọng lại trên cây, không gian còn đọng lại cảnh mùa đông và trong lòng em còn đọng lại hình ảnh của người bà kính yêu. Ngoài đường, xe cộ tấp nập, người đông, chen chúc nhau. Ai nấy đều chuẩn bị những đóa hoa cúc, vạn thọ, nhang đèn, chác cũng đi viếng mộ giống gia đình em. Mọi người đi không bao xa thì tới nơi. Ngôi nhà mộ của bà em không lớn nhưng rất trang trọng và còn rất mới.

Cảnh vật quanh đây có vẻ lạnh hơn, xung quanh ngôi mộ của bà em còn có những ngôi mộ khác, cũng có nhiều người đang tảo mộ của người thân mình nhưng cũng có nhiều ngôi mộ không được ai viếng thăm. Cảnh vật xung quanh toàn cây, cây tỏa bóng mát cho những ngôi mộ. Xung quanh những ngôi mộ màu trắng, có những cây cỏ, bụi rậm chen chúc nhau mọc quanh nó, do không có người viếng thăm. Đang nhìn ngắm cảnh vật ấy thì mẹ bảo em lại mộ của bà để thắp hương. Giống như những ngôi mộ khác, mộ của bà em cũng có cỏ mọc xung quanh, cây cao hơn. Bụi bám đầy trên mộ và nền mộ, trên cả tấm bàn thờ của bà em. Mẹ em quét bụi, dọn dẹp xung quanh, còn ba em thì làm cỏ xung quanh.

Thắp hương xong, em cùng mẹ em làm cỏ quanh mộ. Cây cỏ rất khó nhổ lên như bám chắc vào đất, mọc đã lâu ngày. Ba em dùng dao chặt rất mạnh mới lên được. Một giờ sau, sau khi làm cỏ xong, ngôi nhà mộ lại trở nên sáng sủa, sạch đẹp hơn hẳn. Em cầm nhang cắm xung quanh nhà mộ, mẹ thì bày mâm quả trái cây ra cũng, ba đốt giấy tiền vàng bạc. Hương khói nhang bay nghi ngút, phủ đầy một không gian lạnh lẽo. Trong không gian mờ mờ ấy, em cảm nhận như có hình ảnh hiền từ của người bà hiện ra, cười với em. Ba bảo em nên đi thắp hương cho những ngôi mộ khác. Thắp hương xong, gia đình em đứng trước mộ bà một chút rồi về. Lúc ra về, em còn nhìn lại ngôi nhà mộ của bà, như không muốn về, em muốn nói với bà: “Bà ơi, cháu rất nhớ bà, cháu có thể mong được gặp bà trong những giấc mơ”.

Sau buổi đi thăm mộ ấy, em cảm nhận được như đã gặp lại người bà, buổi đi thăm để lại cho em nhiều điều đáng nhớ, giúp em khơi dậy hình ảnh người bà hiền từ, dịu dàng trong tâm trí em. Em ước bà có thể sống lại, sống với gia đình em như ngày xưa.

Tết là dịp để gia đình đoàn viên, người đi xa quê cũng trở về để đón Tết cùng gia đình và bạn bè. Cũng chính là dịp tưởng nhớ về ông bà đã mất, những người đã khuất. Như thường lệ năm nào gia đình tôi cũng đi viếng mộ của ông nội tôi, làm cho tôi nhớ lại những lúc ông nội còn sống.

Cái lạnh của không khí tết thấm vào người tôi, hôm nay là ngày 30 Tết ngày đón ông bà về ăn tết, thời khắc giao thừa, tôi đứng quanh mộ nội tôi, cỏ mọc xung quanh mộ nhưng chỉ để lót đường đi. Nội rất thích hoa hướng dương nên xung quanh mộ nội rất nhiều hoa hướng dương. Nén nhang được cha đốt rồi chia cho từng người, từ lớn đến bé từng người đốt và cắm vào, khói nghi ngút bay, tôi bất giác nhìn thấy giọt nước mắt của bà nội âm thầm rơi xuống, bà quay đầu đi không muốn ai nhìn thấy, ai cũng rươm rớm nước mắt, nội tôi mất được 5 năm, lúc trước nội rất thương yêu tôi, chiều chuộng tôi, vườn của nội quanh năm cây trái vẫn xum xuê, được cha mẹ và tôi chăm sóc, cố gắng không để cây nào chết. Gia đình chúng tôi bắt đầu trải chiếu, ngồi kề bên mộ nội, giống như đang cùng với nội trò chuyện. Cảm xúc thật khó tả, thiêng liêng lắm, vì đây là dịp để gia đình đầy đủ quây quần, có bà nội, cha mẹ, cô dượng, chú thím, đầy đủ không vắng mặt ai. Những món ăn ngày trước ông nội tôi thường thích đều được mang lên viếng nội tôi, tôi cảm nhận được ông nội vẫn ở đây, sau khi nhang tàn thì gia đình chúng tôi ăn cơm tại đây, gió Tết hiu hiu thổi, thoang thoảng mùi hương hoa hướng dương lòng tôi bồi hồi xao xuyến.

Lúc còn sống nội thường dạy tôi cách tỉa hoa hướng dương tôi lấy kéo, tỉa hai nhánh bông hướng dương đặt lên mộ nội. Con đã trưởng thành rồi, không còn cô bé nhõng nhẽo năm nào nửa. Nội dạy đạo làm người, dạy cách ứng xử và dạy cách duy trì lối sống. Tôi vẫn nhớ như in những lời dạy ấy, mộc mạc nhưng thấm tình thương. Dù nội đã mất nhưng tâm tôi vẫn tin nội luôn dõi theo tôi, dõi theo gia đình tôi. Rồi như thế trôi qua, gia đình ngồi quây quần ăn uống trò chuyện cũng đã xế chiều. Mọi người bắt đầu làm nốt công việc còn lại, lao chùi, nhổ cỏ, cắt tỉa hoa lá, làm lại một lần nữa cho tươm tất, sạch sẽ hơn. Buổi cơm chiều được dâng lên mộ nội, truyền thống phong tục vẫn thế, cúng kiến xong mọi người gom dọn đồ đạc trở vào nhà chuẩn bị cho buổi giao thừa.

Nhang sắp tàn, khói cũng bắt đầu tan hết, tôi cùng gia đình lặng lẽ đi vào nhà, cha tôi từng dạy tôi, người đã khuất con không được phép quên đi mà hãy luôn luôn âm thầm tưởng nhớ. Trân trọng những người còn ở cạnh, thời tiết ngày càng lạnh, lá cây bay xuống đường, tôi vẫn còn rất nhớ ông nội tôi, nhớ nụ cười và con người ấy, giờ chỉ còn người nằm im nơi mặt đất lạnh lẽo này. Kết bài: Buổi thăm mộ hết sức ý nghĩa đối với tôi, tôi giờ đã khôn lớn, đủ hiểu được ý nghĩa của tình thân gia đình. Trân trọng những người còn ở lại, và vẫn nhớ về người đã mất và nội tôi, tôi nhớ ông rất nhiều.

“Thanh minh trong tiết tháng ba
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh”.

Từ lâu lắm Nguyễn Du đã viết như thế về phong tục tảo mộ ngày thanh minh, và tôi chờ đợi ngày ấy để được đi thăm mộ bà với biết bao nỗi niềm, cảm xúc.

Trời đất vạn vật choàng tỉnh sau giấc ngủ đông, khoác tấm áo mùa xuân tươi tắn. Những giọt nắng đầu tiên trải trên nẻo đường làng nâu sậm thành từng vùng ấm dịu. Những bông lau bên đường khẽ đưa mình trong gió, gợn sóng mềm mại. Hương mùa xuân thoảng nhẹ đâu đây.

Đường làng đẹp đến lạ lùng! Tôi và gia đình bước vào khu yên nghỉ của những người đã khuất. Gió ở đây lạnh, heo hút và hoang vắng. Những nấm mộ trắng nằm lặng yên tưởng chừng như không gian ở đây ngưng lại trong sự vĩnh hằng. Mẹ tôi đã chuẩn bị đầy đủ những thứ cần thiết trong chiếc làn nặng trĩu:nào nhang, hoa và cả đồ lễ nữa. Bà tôi nằm ở đây. Mẹ và chị tôi sửa sang phần mộ bà chu đáo, cẩn thận. Đưa mấy nén nhang đã đốt sẵn, mẹ bảo chị tôi đi thắp nhang cho các ngôi mộ xung quanh. Mẹ bày đồ lễ, tôi đứng lặng trước mộ bà, trong hương trầm nghi ngút, những kỷ niệm ngày xưa tràn về. Tất cả chỉ như vừa mới hôm qua thôi. Tôi nhớ những ngày bà bế tôi rong chơi khắp làng. Nhớ hơi ấm đặc biệt của bà, hình bóng bà mỗi sớm tinh sương, thổi bếp rạ, nướng củ khoai thơm phức. Tôi thường theo bà dậy sớm, thích ngồi cuộn lại trong lòng bà như một con mèo nhỏ, với tay đun bếp cùng bà. Hơi lửa làm nóng bừng hai má, tôi vừa thổi vừa ăn miếng khoai nướng ngọt đến mềm môi.

Thuở bé thơ, hai chị em tôi thường dành nhau chải tóc cho bà. Tóc bà dài, lốm đốm sợi bạc, thoảng mùi sả thơm. Tôi nhớ khôn mùi hương ấm nồng làm cay sống mũi ấy. Lúc nhỏ, tôi là đứa trẻ hậu đậu, vụng về nhưng bà chẳng bao giờ mắng tôi. Bà dạy tôi mọi thứ, cẩn trọng, rõ ràng như người ta truyền cho nhau kinh nghiệm đã được chắt chiu cả một đời. Thuở ấy, mỗi lúc đông về, bà thường nhắc tôi mặc áo cho thật ấm, vậy mà giờ đây bà nằm một mình trong lòng đất lạnh, trống trải và cô đơn… Tôi yêu bà, gắn bó bên bà cả một thời thơ bé. Tâm hồn tôi trong trẻo hơn, trái tim hiểu thế nào là nhân ái từ sự dạy dỗ của bà, từ những câu chuyện cổ tích mà bà đã kể. Bây giờ tôi đã lớn khôn. Đông về biết tự mặc áo ấm, làm việc nhà không còn hậu đậu vụng về, bà tôi lại chẳng còn có dịp nhìn thấy thành quả của mình được nữa.

Tiếng mẹ gọi hoá vàng, tro tiền giấy bay kéo tôi ra khỏi thế giới tuổi thơ tràn ngập hình bóng của bà. Tôi trở về nhà trên con đường cũ nhưng sao thấy không gian như ảm đạm hơn. Dường như tôi đang mong chờ một điều kỳ diệu vẫn thường xảy ra trong các câu chuyện cổ tích để không gian buồn trên con đường về nhạt bớt đi chăng?

Có thể bà đã đi xa mãi nhưng bà vẫn sống trong lòng tôi và tất cả mọi người trong gia đình. Tôi tin bà đang dõi theo từng bước đường đời của đứa cháu yêu và nhất định sẽ để bà được mỉm cười về tôi nơi chín suối.

Hôm ấy là ngày đầu xuân, trời thật đẹp, trăm hoa đua nở như đón sự an khang, thịnh vượng đến với mọi nhà. Gia đình tôi đón xuân trong niềm vui đầm ấm và tưởng nhớ về tổ tiên – cội nguồn của mình. Lòng biết ơn sâu sắc đó đã thôi thúc gia đình tôi đi thăm mộ ông bà vào ngày Tết – ngày mở đầu của một năm mới mà tôi cho là quan trọng nhất.

Trước đó mấy ngày, tôi thật phấn khởi trong không khí đón Tết, sắp được về quê chúc Tết bà con và thăm mộ ông bà. Tôi háo hức nhất là trong đêm 30 tháng chạp, cả nhà quây quần bên chiếc bàn xinh xắn để bàn chuyện đi thăm mộ ông bà vào ngày hôm sau. Nồi bánh chưng bốc nghi ngút, sôi sùng sục. Tôi thầm nghĩ: Chỉ còn mấy tiếng đồng hồ nữa thôi là bước sang năm mới. Xuân sẽ đến với đất trời, đến với mọi nhà, đến với gia đình mình. Tôi mong trời mau sáng để cùng bố mẹ về quê đi thăm mộ ông bà và đi chúc Tết bà con ở quê.

Sáng hôm sau, tôi được bố mẹ đưa đi thăm mộ ông bà. Khí trời se lạnh, mây trắng nhởn nhơ trên bầu trời xanh thẳm, cảnh vật dường như đẹp hơn mọi ngày. Những ngôi nhà hai bên đường đã mở cửa, nhà nào cũng có hoa, có những câu đối đỏ treo trên những cành mai đang trổ lộc. Đâu đó, nghe tiếng chim hót lảnh lót như đón chào xuân đang tới. Ra đến nghĩa trang, khói hương xung quanh nghi ngút. Bà con ở gần đi viếng mộ rất sớm, trẻ em chạy nhảy tung tăng trên bãi cỏ với những bộ quần áo mới. Bố tôi kính cẩn đặt hoa tươi, bánh mứt để cúng ông bà. Tôi bồi hồi tưởng nhớ cội nguồn của mình và dấy lên một lòng biết ơn sâu nặng. Khói hương bốc lên lan tỏ khắp các mộ ở nghĩa trang.

Người nào cũng tưởng nhớ đến người quá cố. Duy chỉ có những em bé là hồn nhiên, vô tư, chúng đang tinh nghịch trên lề đường đằng xa. Gặp lại những đứa bạn ở quê cùng đi viếng mộ, tâm trạng tôi cũng vui lên sau những phút giây bùi ngùi thương nhớ về ông bà của mình đã yên nghỉ nơi phần mộ. Làn khói hương vẫn bay bay, hòa quyện với đám sương mờ đang bao phủ. Tôi, bố mẹ tôi và mọi người vẫn đứng trước những ngôi mộ tổ tiên của mình. Bố tôi nói:

– Ngày trước, bố cũng thường đi viếng mộ tổ tiên cùng ông bà trong dịp Tết.

Nghe bố nhắc đến ông, bà nội thì tôi lại bâng khuâng nhớ về ngày ông, bà nội tôi chưa mất. Lúc ấy, tôi được sống trong tình thương bao la của ông, bà. Nhớ những đêm trăng sáng, tôi cùng bà ngồi trò chuyện trên chiếc võng đầu hè, nghe bà kể chuyện thời xưa. Tôi lại ứa nước mắt khi nghĩ đến điều này. Bố tôi cũng thế! Dường như bố mẹ tôi cũng xúc động khi nhắc đến ông, bà nội. Cúng viếng xong, hương trầm cũng dần tàn theo bánh xe thời gian đang di chuyển. Bố và tôi cúi lạy ông bà, lấy bánh mứt phân phát cho các em nhỏ rồi bố tôi đưa tôi về nhà dì chúc Tết.

Dịp đi thăm viếng mộ ông bà lần này đã cho tôi một tình, yêu sâu sắc; Tình yêu gia đình, quê hương, đất nước bền chặt trong tôi. Tôi thầm nhắc mình phải cố gắng học giỏi, thành tài để xứng đáng với cội nguồn tổ tiên, cội nguồn dân tộc Việt Nam.

Một trong những truyền thống tốt đẹp luôn được lưu truyền và phát huy đến ngày nay của dân tộc ta đó là truyền thống: “Uống nước nhớ nguồn”. Một trong những biểu hiện rất tiêu biểu trong đời sống hiện nay cho truyền thống ấy đó chính là lễ tảo mộ vào dịp lễ tết. Đó là thời gian để con cháu, người thân, nhớ đến những người đã khuất và chăm sóc phần mộ của tổ tiên để thể hiện sự tưởng nhớ. Vào dịp tết năm nay, tôi đã thấm đẫm tinh thần ấy khi theo ba mẹ về quê thăm mộ.

Đó là một buổi sáng mùa xuân ấm áp với gió và nắng vờn mây trên bầu trời cao và xanh. Con đường làng rải đầy vị tết dẫn chúng tôi đến với khu nghĩa trang làng. Vì là gia đình có truyền thống lâu đời ở làng nên nhà tôi có hẳn một khu riêng ở nơi đây dành cho tổ tiên dòng họ. Có lẽ đây là lần đầu tiên tôi được nhìn ngắm tất cả những ngôi mộ của cha ông mình gần gũi đến thế. Ba bảo tôi cúi xuống cùng nhổ đi những đám cỏ rêu phong mọc dưới chân mộ, lau đi những lớp bụi đậu trên thành mộ, tôi làm theo và thấy hình ảnh của ông bà tôi như đang cười với tôi thân mật, hiền từ như ngày còn sống. Mẹ bày hoa và đồ cúng lên những ngôi mộ to, có lẽ đó là mộ của những người quan trọng, ngôi mộ nhỏ hơn, mẹ cũng cắm những đóa hoa cúc cho thêm phần tươi sắc.

Xong xuôi phần chuẩn bị, ba mẹ đều đốt những thẻ hương, mẹ đưa cho tôi một thẻ, cắm vào mỗi ngôi mộ lớn nhỏ ba thẻ rồi bắt đầu khấn. Trước đây vì đã theo mẹ nhiều lần đi chùa nên tôi cũng biết mình cần làm gì trong trường hợp này. Tôi hướng về ngôi mộ chính, lúc đầu những muốn cầu nguyện cho thành tích học tập được tốt nhưng vừa định cầu nguyện, tôi lại thay đổi suy nghĩ, tôi cầu cho gia đình mình được khỏe mạnh, những vong linh họ hàng được siêu thoát. Cầu nguyện xong, tôi đưa nhang cho mẹ, để mẹ đặt vào bát hương trên mộ. Hương khói bay nghi ngút mang theo những lời cầu nguyện lên làm thơm không khí xuân ngào ngạt. Tôi chợt cảm thấy không gian mình có chút huyền ảo nhưng đậm chất thiêng liêng. Nhìn xung quanh, tôi thấy cũng có nhiều người giống gia đình tôi, đi thăm ngôi mộ của ông bà, cha mẹ để tỏ lòng thành kính, biết ơn đối với những người thân đã khuất. Quả thực điều ấy khiến trong lòng tôi có một chút lâng lâng xúc động mơ hồ, và tôi chợt nhớ đến câu thơ của Nguyễn Du:

“Thanh minh trong tiết tháng Ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh”

Thật là những câu thơ hay và ý nghĩa như là một lời khẳng định về truyền thống lâu đời của dân tộc ta. Tôi nhìn sang ba mẹ mình, thấy hai người nhìn tấm ảnh của ông bà mà đôi mắt như sắp khóc, tôi cũng thấy sống mũi mình cay cay, tôi nhớ những ngày ông bà còn sống, đã yêu thương, chiều chuộng tôi hết mực và tôi lúc nào cũng yêu thương và kính trọng ông bà. Trời hơi trưa, tôi cũng ba mẹ ra về, không quên chắp tay khấn trước mộ tổ tiên thêm một lần để tỏ lòng thành kính của mình. Khi đi ra khỏi cổng nghĩa trang, tôi còn quay đầu lại nhìn mãi như cố ghi dấu một trong những kỉ niệm đẹp nhất của mình về quê cha đất tổ.

Buổi đi thăm mộ ấy đã để lại trong lòng tôi những ấn tượng sâu sắc, tôi không chỉ hiểu hơn truyền thống của dân tộc mình mà còn thấy yêu quê hương hơn, yêu đất nước hơn.

Vào ngày Thanh minh sau tết Nguyên Đán, em được đi tảo mộ Tổ tiên cùng với bố mẹ.

Tiết trời thanh minh thật là đẹp. Bầu trời trong xanh và sáng. Những cơn gió mùa xuân se se lạnh hiu hiu thổi. Thức dậy với một itnh thần khoan khoái, em nhanh chóng thay quần áo rồi giúp mẹ chuẩn bị đồ đạc đi thăm phần mộ Tổ tiên.

Con đường làng hôm nay thật vui nhộn biết bao nhiêu! Người người, nhà nhà náo nức đi sửa lại phần mộ của ông cha mình. Không biết tự bao giờ, tảo mộ vào tiết Thanh minh đã trở thành một trong những phong tục đẹp đẽ của con người và Văn hóc Việt Nam. Người Việt Nam cũng như các nước Á Đông khác quan niệm về sự tồn tại của những người đã khuất ở một thế giới khác. Bởi vậy, thăm viếng mộ phần những người đã khuất không chỉ thể hiện tấm lòng của những người còn đang sống mà còn là một trong những đức tin của người Việt.

Theo chân bố mẹ đi đến khu nghĩa trang của xóm, lòng em bỗng dấy lên những xúc động nghẹn ngào và một niềm tôn kính thiêng liêng khó nói thành lời. Hôm nay, gia đình em sẽ đi thăm phần mộ của ông nội. Đến nơi, bố em bắt tay ngay vào công việc dọn dẹp và sửa sang lại “ngôi nhà” của ông. Mẹ và em cũng giúp bố một tay. Trong khi bố quét tước lái phần một , sửa sang lại lưu hương thì em và mẹ dọn dẹp xung quanh ngôi mộ. Mẹ tỉa lại cây bóng mát ở phần cổng vào, còn em thì nhặt cỏ dại ở hai hàng cây hai bên mộ. Ngày còn nhỏ, em từng hỏi mẹ tại sao lại trồng nhiều cây xanh ở phần mộ của ông thế, mẹ dịu dàng nhìn em mà kể rằng vì lúc còn sống, ông nội em yêu cây lắm. Hằng ngày, ông làm bạn với cây cối và chim muông. Có lẽ bởi thế mà khu vườn nhỏ trước sân nhà bao giờ cũng như một khu vườn trong những câu chuyện thần tiên, lung linh rục rỡ với mọi loại cây loại hoa xinh đẹp nhất. Rồi  mẹ bảo hơn thế là có cây bóng mát ở đây, những ngày hè oi bức ông sẽ được che mát dưới bóng dâm ấy.

Ngôi mộ của ông được xây dựng cũng khá lâu rồi. Từ ngày còn tấm bé, ông đã đi xa. So với những ngôi mộ xung quanh mới được dựng lên, phần mộ của ông thật giản dị mà rất đỗi thiêng liêng. Đã có lần em nghe bố và bà nói chuyện về việc tu sửa lại phần mộ cho ông, bố nói sẽ xây dựng lại một ngôi mộ khác to lớn hơn, như những ngôi mộ mới được dựng lên xung quanh. Nhưng bà nội bảo trước lúc nhắm mắt xuôi tay, ông đã căn dặn bà về những việc hậu sự. Tính ông vốn yêu những nét đẹp giản dị, không khoa trương, tốn kém. Vậy nên bố đã thực hiện di nguyện cuối cùng ấy của ông và cố công giữ gìn phần mộ ấy. Những năm tháng qua đi, màu thời gian làm bạc màu của vôi vữa, chính tay bố sơn lại từng lớp ve, dọn dẹp cho ngôi mộ luôn khanh trang, sạch sẽ. Không phải chỉ vào tiết thanh minh bố và mẹ mới ra thăm viếng phần mộ của ông nội mà mỗi cuối tuần bố đều đi thăm mộ, có đôi khi sẽ dẫn em đi theo cùng. Bà nội thường vuốt ve tóc cái Chi, em gái em mà bảo rằng:” Phần mộ tổ tiên là nơi thể hiện tấm lòng của con cháu với người đã đi xa. Người con sống luôn một lòng hướng về người đã khuất thì phần mộ sẽ thường xuyên được chăm lo. Người sống vô tình thì phần mộ cỏ mọc um tùm, người đã khuất ắt sẽ rất đau lòng. Bà chỉ mong sau này thằng Hưng với cái Chi đừng để phần mộ Tổ tiên xanh cỏ mới nhớ tới ông bà!”

Thời gian vô tình biết bao! Mới ngày nào em còn là thằng bé tinh nghịch chạy náo loạn khắp vườn làm cho ông tốn không biết bao nhiêu công sức để tu sửa. Vẫn còn nhớ ngày đầu tiên đi học, ngồi trên chiếc xe đạp cũ, sau lưng áo ướt đẫm mồ hôi của ông như vừa mới đây thôi, mà nay ông đã đi xa mãi mãi. Đứng trước di ảnh của ông, cổ họng như chợt nghẹ ứ lại, nỗi nhớ thương ông nội lại dấy lên trong em. Nụ cười hiền từ của ông, đôi mắt xa xăm cùng với vầng trán rộng! Những đứa con gái thường lớn lên qua những câu chuyện của bà thì em lớn lên qua những câu chuyện về thời trai trẻ của ông. Ông nội là một cựu chiến binh, khi xưa tham gia đánh Mỹ cứu nước. Những câu chuyện về một thời bom đạn khói lửa, với những xe tăng, những máy bay địch, những lự đạn, những súng trường,… suốt một thời thơ ấu đã chiếm trọn vẹn tâm trí em. Một thời trai trẻ  dũng cảm mà phong lưu, nhiệt huyết và gan dạ, đi nhiều và nếm trải nhiều điều, thậm chí nhiều lần đối mặt với cái chết, với Tử Thần,… theo năm tháng kết tinh thành một con  người trải đời và giàu tình yêu thương trong nội em. Qua những câu chuyện của ông, em luôn mơ ước sau này lớn lên sẽ trở thành một anh quân nhân, góp phần bảo vệ và dựng xây quê hương đất nước, bảo vệ nên độc lập mà lớp lớp cha ông đã ngã xuống để quyết giữ gìn. Mỗi lần nghe em nói về ước mơ ấy, ông lại cười vui vẻ, rồi ra dáng một chú bộ đội, đứng nghiêm chào, tay để trước trán như những người đồng chí đang làm quen làm em vô cùng thích thú…

Mọi kỉ niệm như dòng sông ngược dòng về xuôi trong trí óc em.  “ Ông ơi! Cháu trai của ông giờ đã khôn lớn rồi! Cháu hứa sẽ cố gắng chăm chỉ học tập và rèn luyện để thực hiện ước mơ khi xưa cháu thường hay nói và để trở thành một người con ngoan, một người cháu hiếu thảo với bà và cha mẹ, một người anh tốt cho em gái và để ông có thể tự hào về đứa cháu này!”. Em đứng lặng hồi lâu trước di ảnh của ông , những lời nói với ông cũng như tự hứa với lòng mình trước khi tạm biệt ông để về nhà.

“Ò…ó…o” – Tiếng chú gà trống vang lên khiến tôi choàng tỉnh dậy sau giấc ngủ dài. Hôm nay đã là 30 Tết, cái nắng ấm áp của mùa xuân dường như đã len lỏi vào từng ngõ ngách, đem theo hương vị của một cái Tết đang gần kề. Mọi người đang tất bật chuẩn bị để cả gia đình có một cái Tết sung túc và đủ đầy nhất, Nhớ ngày tết năm xưa khi tôi còn thơ bé, ông nội là người đã ân cần giảng giải cho tôi về ngày Tết cổ truyền, truyền cho tôi tình yêu với ngày lễ của dân tộc. Thấm thoát cũng đã gần 10 năm qua đi tôi không còn được sà vào vòng tay ấm áp của ông…. Đang mơ màng trong những suy nghĩ vẩn vơ, chợt giọng nói của bố tôi vang lên:

- Nam, con vào chuẩn bị để bố con ta đến đến đón ông về ăn Tết.

Tôi nhanh nhảu đón lấy phần lễ mẹ tôi đã chuẩn bị, theo bước chân bố và các bác đến thăm viếng phần mộ của tổ tiên. Nơi ông tôi yên nghỉ nằm ngay giữa cánh đồng quê bát ngát, khoáng đạt. Đó là cánh đồng quê đã nuôi ông tôi lớn lên, cũng là nơi dang rộng vòng tay đón lấy ông tôi khi từ giã cõi đời. Trời hôm nay thật đẹp. Nắng nhẹ nhảy nhót trên từng vòm cây tán lá, gió mơn man thổi làm rung rinh những ngọn cỏ xanh mướt trên lối tôi đi. Không khí của mùa xuân như đã bao trùm lên không gian đất trời, như thôi thúc lòng người hãy tận hưởng những phút giây ngọt ngào mà mùa xuân mang tới. Bên vệ đường, những vạt cỏ còn ướt sương đêm cứ mơn mởn như đang phô hết sức sống xuân thì của mình trước ánh nắng hồng ban mai. Trên đường đi, từng tốp người cùng đi tảo mộ, bước chân mọi người dường như đang rảo bước nhanh hơn. Tôi vừa muốn đi nhanh để còn thăm ông, nhưng bước chân cũng vừa nặng trĩu vì bước vào nghĩa trang này giống như tôi đang phải đói diện với một thực tế là ông đã rời xa tôi mãi mãi…

 Mộ ông tôi nằm giữa những phần mộ của tổ tiên, đã xanh mướt màu cỏ biếc vì thời gian cũng đã dài. Tôi cùng bố nhanh chóng quét tước sạch sẽ, nhặt nhạnh từng chiếc lá, từng cọng rơm trên mộ phần của ông. Với lấy chiếc làn trên tay tôi, bố sắp lễ, thắp nhang rồi đưa cho tôi một nén nhang thơm để thắp hương cho ông. Mắt tôi bỗng nhòe đi, dòng nước mắt nóng hổi vô tình rơi trên má tôi… Vậy là cũng gần 10 năm rồi ông nhỉ, từ hồi con còn là một đứa bé nghịch ngợm không hay nghe lời, ông đã ở bên con và dạy con khôn lớn, cho dù có những lúc con bướng bỉnh vô cùng khiến ông không vui. Ông ơi, bây giờ con đã lớn khôn hơn rồi, đã biết suy nghĩ cho người khác nhiều hơn, thì ông lại chẳng còn bên con nữa…Ngồi bên mộ ông đợi bố đi thắp hương cho các ngôi mộ còn lại, những kí ức tuổi thơ bỗng lại ùa về đầy ăm ắp trong tâm trí tôi. Nhớ thuở còn thơ dại ấy, ông đã cõng tôi đi bắt ve sầu mỗi dịp hè về, ông dỗ dành tôi khi tôi chạy nhanh mà vấp ngã, ông đã ru tôi ngủ yên trong giấc ngủ trẻ thơ. Tuổi thơ tôi gắn bó với ông nhiều quá, vậy mà khi ông mất tôi lại ngây ngô chẳng biết gì, cứ đòi bố mẹ phải mang ông về bằng được cho tôi… Bây giờ khi đã trưởng thành hơn, tôi đang ngồi cạnh ông, và ước gì, giá như mình có thể chăm sóc ông như cách mà ông đã yêu thương tôi ngày còn bé dại…

Đang chìm trong những suy ngẫm vu vơ, bố chợt tiến lại gần và ngồi cạnh tôi, gương mặt bố toát lên sự xúc động nghẹn ngào. Chắc hẳn bố cũng như tôi, đang rất nhớ ông nhưng vẫn phải kìm nén những giọt nước mắt. Bố kể ngày xưa nhà mình nghèo lắm, ông bà phải làm lụng vất vả vô cùng để cho lũ con khỏi đói, nhưng chưa bao giờ ông cất tiếng thở than. Ông dạy bố tôi rằng dù nghèo nhưng phải “Đói cho sạch, rách cho thơm”, nhà mình nghèo vật chất nhưng giàu tấm lòng thơm thảo… Ông lúc nào cũng thế, lúc nào cũng muốn dạy cho con cháu những điều đẹp đẽ nhất.

Bầu trời lắc rắc vài giọt mưa bay. Bố cùng tôi cầm xấp tờ tiền giấy vàng để hóa, những tàn lửa đóm theo gió bay vụt lên cao, chơi vơi trong không trung ảm đạm một màu buồn buồn. Tôi phải chấp nhận một sự thật là ông đã đi rồi, đã rời xa tôi mãi mãi. Quay lưng bước đi trên con đường trở về nhà, dường như tôi đang mong chờ một phép màu có thể khiến ông tôi quay trở lại, để tôi lại được trở về như tôi ngày xưa, vô ưu, vô lo, mang theo cả tiếng cười của cả một thời ngây ngô vụng dại, bên cạnh là ông tôi…

Tôi biết, con người ta chết đi sẽ không bao giờ có thể quay lại. Tôi biết, ông tôi sẽ chẳng bao giờ có thể ở bên canh tôi đời đời, mãi mãi. Nhưng tôi cũng nhận ra rằng ông tôi mất đi nhưng tình yêu ông để lại cho con cháu là vô bờ bến, và dù sau này tôi có đi tới bất cứ nơi đâu, bất cứ phương trời nào cũng không thể cảm thấy cô đơn, lạc lõng vì đã có tình yêu ông nâng bước trên mỗi con đường đời tôi đi…

Trong tâm thức của người Việt, con người từ giã cõi trần không có nghĩa là họ không còn tồn tại nữa, họ chỉ chuyển đến một thế giới khác mà thôi. Và ngôi mộ chính là ngôi nhà mới của họ. Chính vì quan niệm ấy, mà dân tộc ta đã có truyền thống đi lễ tảo mộ cho người thân vào mùa xuân. Tục lệ này thể hiện truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn, sống có trước có sau của người Việt. Và đó cũng là hoạt động thường niên của gia đình em mà năm nay em mới có dịp nhận thức đầy đủ về ý nghĩa tốt đẹp của truyền thống văn hóa ấy.

Xuân đã về, đất trời và lòng người như mở hội, ai nấy đều cảm thấy náo nức trong niềm vui của một sức sống căng tràn đang tái sinh bao phủ vạn vật. Chính trong niềm vui của những ngày đầu năm ấy, những người đang sống cũng không quên đi những người đã khuất. Đó là ông bà, tổ tiên, là những người thân yêu đã qua đời, song trong tâm thức của người Việt, “chết là thể xác, còn là tinh anh” (“Truyện Kiều” – Nguyễn Du), linh hồn của họ sẽ được an nghỉ, được sưởi ấm nếu những người ở lại luôn nhớ đến họ. Trong những ngày đầu tiên của mùa xuân này, người người đi tảo mộ, tức là đi viếng, sửa sang lại phần mộ của tổ tiên, ông bà, hay những người thân đã khuất bằng cả tấm lòng tưởng nhớ, biết ơn và cầu mong những điều an lành, hạnh phúc sẽ đến với toàn thể gia đình.

Mọi công tác chuẩn bị cho lễ tảo mộ đã được mẹ em hoàn tất từ tối hôm trước. Nào là vàng mã, hương hoa, xôi, giò, trầu cau, rượu…Tất cả được mẹ em đi chợ chọn lựa cẩn thận, kĩ càng. Mẹ em nói những đò thắp hương, thờ cúng đều phải là những đồ có vẻ ngoài đẹp nhất, tốt nhất để thể hiện tấm lòng thành kính của con cháu đối với ông bà, tổ tiên. Năm nay, em đã lớn hơn rồi nên được mẹ cho đi chợ phụ giúp mẹ công tác chuẩn bị, em cũng có dịp được hiểu hơn về phong tục cổ xưa này.

Cả nhà em thức dậy từ sớm để lên chuyến xe về quê cho kịp giờ. Nhìn chiếc làn đựng đồ lễ trên tay bố mà lòng em không khỏi hồi hộp, xúc động khi nghĩ đến sẽ được đến nơi trang nghiêm, linh thiêng để viếng mộ những người thân của mình. Một suy nghĩ thấy mình chững chạc, đứng đắn hơn khiến em bất giác chỉnh lại trang phục, mái tóc cho chỉnh tề trước khi bước lên xe. Qua cửa kính ô tô, cảnh vật xung quanh càng trở nên mờ ảo trong màn sương sớm. Vài giọt nắng đầu tiên lặng lẽ xuyên qua lớp chăn mây bồng bềnh, ẩn mình vào giọt sương trên cánh hoa khiến đóa hoa vốn đẹp lại thêm lộng lẫy, kiều diễm. Bầu trời đã mở ra cao rộng, trong xanh. Từng làn gió nhè nhẹ đem theo hương thơm hoa cỏ. Đó đây, thanh âm trong trẻo, tinh nghịch của những chú chim đánh thức mọi vật.

Đã đến nghĩa trang, em đặt chân xuống nền cỏ non còn ẩm hơi sương. Đi đến phần mộ của gia tộc, bố mẹ em nhanh tay sửa sang lại các phần mộ. Cắt tỉa cỏ, trồng thêm những bụi cúc đất, loại cây này có lá màu xanh lục, hoa nhỏ, vàng tươi nở trên mộ trông sẽ rất đẹp. Em cũng xăm xắm phụ giúp bố mẹ thu gom chỗ cây hoang dại để thành một đống. Sau đó, mẹ em sửa soạn lễ đặt trang trọng, ngay ngắn lên trên các phần mộ. Đốt nén hương thơm, cả nhà em thành tâm cúi đầu khấn vái. Đây là lần đầu, em đi tảo mộ,không biết phải khấn như thế nào, chỉ biết chắp tay nguyện cầu cho toàn thể gia đình em được sức khoẻ dồi dào, bình an, may mắn. Lòng em bỗng tràn đầy niềm tin, hi vọng vào một kết quả học tập tốt đẹp khi nghĩ rằng luôn có người thân bên cạnh ủng hộ, giúp đỡ mình.

Trong khi chờ hương tàn, gia đình em đi thắp hương cho những ngôi mộ xung quanh. Vừa đi, bố mẹ em vừa giới thiệu cho em biết về lễ tảo mộ, và đạc biệt là ý nghĩa của tục lệ này trong tâm thức của người Việt. Những nén hương trên các phần mộ gia tiên đã cháy hết, bố em đem vàng mã đi hóa, còn mẹ em thì cất đặt, xếp lại đồ lễ gọn gàng vào trong chiếc làn để chuẩn bị ra về.

Lễ bái xong, em cùng bố mẹ ra về. Những tro tiền vàng cuộn bay theo gót chân như lời chào vấn vương, lưu luyến. Một cảm giác nhẹ nhàng, thanh thản choán ngập trong lòng em bởi suy nghĩ về câu nói: “hoa tàn nở lại sẽ đẹp hơn, người chết đi rồi sẽ sống mãi trong lòng mọi người”. Những người đã khuất vẫn còn sống mãi trong lòng những người đang sống. Lễ tảo mộ ngày đầu năm chính là dịp để người ở lại tri ân những người quá cố, và đây cũng là hoạt động thể hiện mối thâm tình mà âm dương cũng không thể cắt lìa.