Truyện ngắn là một hình thức tự sự loại nhỏ, dung lượng ngắn, có cốt truyện và ít nhân vật, miêu tả một khía cạnh, tính cách, một mảnh trong cuộc đời nhân vật. Tuy là truyện ngắn nhưng nó đề cập đến những vần đề lớn lao trong cuộc sống như truyện "Chiếc lá cuối cùng" của O Hen - ri trong chương trình Ngữ văn 8. Một tác phẩm đặc sắc đã để lại trong lòng người đọc những nỗi niềm trăn trở ...

O Hen-ri sinh năm 1862 mất năm 1910 là nhà văn Mĩ chuyên viết truyện ngắn. Truyện của ông nổi tiếng là dí dỏm, dễ hiểu, giàu tình cảm và luôn có những cái kết bất ngờ và khéo léo. Những truyện của O Hen-ri thường nhẹ nhàng nhưng toát lên tinh thần nhân đạo cao cả, tình thương yêu người nghèo khổ, rất cảm động. Được bạn đọc yêu thích hơn cả như: Căn gác xép, Tên cảnh sát và gã lang thang, Quà tặng của các đạo sĩ,… và "kiệt tác" Chiếc lá cuối cùng. Chiếc lá cuối cùng là một trong những truyện ngắn hay nhất của O Hen-ri.

Câu chuyện kể về Xiu, Giôn-xi và cụ Bơ-men – những họa sĩ nghèo cùng sống trong một căn hộ thuê gần công viên Oa-sinh-tơn. Giôn-xi bị bênh viêm phổi khá nặng, cô thấy tuyệt vọng và tin rằng khi chiếc lá cuối cùng của cây thường xuân cạnh cửa sổ rụng xuống, cô cũng sẽ lìa đời. Kì diệu thay, sau một đêm mưa bão khủng khiếp, chiếc lá ấy vẫn dũng cảm bám vào cành cây bằng sự kiên cường mãnh liệt. Điều đó đã khiến Giôn-xi thay đổi ý nghĩ về cái chết của mình, cô không còn muốn chết nữa mà đã lạc quan, vui vẻ và có niềm tin vào cuộc sống hơn. Qua lời kể của Xiu, Giôn-xi mới biết rằng chiếc lá ấy là do cụ Bơ-men đã vẽ vào ngay cái đêm mà chiếc lá cuối cùng rụng xuống, trong khi đó, để cứu sống Giôn-xi, cụ Bơ-men đã hi sinh mạng sống của mình.

Điều gì đã khiến chiếc lá cuối cùng vẫn còn đấy, vẫn đeo bám vào cây dây leo mỏng manh mặc cho mưa gió trút xuống? Điều gì đã khiến Giôn-xi – con người tàn nhẫn có ý nghĩ quái gở ấy lấy lại niềm tin vào cuộc sống? Phải chăng tất cả đều là một phép màu? Vâng! Đúng là có phép màu, không phải phép màu nhiệm xảy ra ở trong truyện cổ tích mà ta thường đọc, cũng không phải do ông tiên hay thần linh nào ban tặng mà đó là phép màu của tình yêu thương. Chính cụ Bơ-men - con người có tình yêu thương, giàu đức hi sinh cao cả ấy đã làm cho chiếc lá vẫn còn mãi, vẫn tươi xanh mặc bao giông gió vùi dập phũ phàng.

Chiếc lá vẫn đeo bám lấy sự sống để Giôn-xi thấy rằng: cuộc sống này đáng quý biết bao! Đáng trân trọng biết bao! Tại sao lại không yêu quý, trân trọng từng phút giây được sống mà lại đặt cược mạng sống của mình vào những chiếc lá thường xuân? "Kiệt tác" của cụ Bơ-men cũng đã cho Giôn-xi biết rằng: cô đã quá yếu đuối, tệ bạc với cuộc đời và chính bản thân mình. Xiu cũng là một nhân vật đáng ca ngợi, một cô gái với tình bạn cao đẹp, chung thủy, hết lòng với Giôn-xi. Dù hoàn cảnh cũng nghèo khó nhưng cô luôn động viên Giôn-xi chiến thắng bệnh tật, khát khao sống với cuộc đời. Từ hiện thực đầy rẫy những bất công vô lý, đem đến bao bất hạnh cho những con người nghèo khổ, nhà văn luôn khơi dậy được vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật qua tình huống truyện thật bất ngờ và cảm động.

Thành công của "Chiếc lá cuối cùng" còn phải kể đến tài năng viết truyện điêu luyện của O Hen-ri đặc biệt là nghệ thuật đảo ngược tình huống hai lần và việc kể, tả tâm trạng nhân vật. O Hen-ri đã rất khéo léo trong việc lựa chọn ngôi kể thứ ba để có thể kể hết câu chuyện của nhân vật một cách khách quan, biểu thị thái độ đánh giá, bộc lộ các khía cạnh khác nhau cùa từng nhân vật. Truyện được xây dựng theo kiểu có nhiều tình tiết hấp dẫn, sắp xếp chặt chẽ và khéo léo khiến người đọc bị lôi cuốn vào câu chuyện một cách say mê, hứng thú. Kết thúc truyện thật bất ngờ khiến cho người đọc phải ngẫm nghĩ rất nhiều về sự hi sinh cao cả của cụ Bơ-men mà Giôn-xi lại không phản ứng gì thêm, tạo sự dư âm cho truyện ngắn đặc sắc này.

Chiếc lá cuối cùng là một tác phẩm có giá trị cao đối với nền văn học thế giới. Một truyện ngắn gởi thông điệp đến mọi người quan niệm về nghệ thuật và tình người thật đẹp trong cuộc sống : Đó chính là người nghệ sĩ phải sáng tạo ra những tác phẩm không chỉ bằng tài năng mà bằng cả trái tim. Một trái tim chan chứa tình yêu thương giữa con người với con người. Dư âm của câu chuyện sẽ mãi lắng đọng trong tâm trí ngưởi đọc xoay quanh chiếc lá cuối cùng – một "kiệt tác nghệ thuật" của O Hen-ri.Hiếm có một truyện ngắn nào mang một sức sống mãnh liệt và để lại nhiều cảm xúc như "Chiếc lá cuối cùng" của O Hen – ri. Có lẽ chất triết lý trong truyện ngắn đã tạo nên vẽ đẹp trường tồn và chính vì thế, "chiếc lá" ấy còn mãi với thời gian.

Người phụ nữ bất hạnh bất lực trên giường bệnh, bất động trên chiếc giường sắt sơn, tạ ra ấn tượng về bức tranh được đóng khung treo tường. Không gian trở nên hẹp hơn sự vật đi vào chiều tĩnh lặng. Duy đôi mắt người bệnh có dấu hiệu sự sống, song đôi mắt ấy cứ trân trân nhìn cái đầu hồi nhà gạch bên cạnh đếm từng chiếc lá trường xuân đang rụng dần trong gió lạnh. Đó là biểu tượng của chiếc thước đo về cuộc đời của Giôn-Xi: cô đã xây dựng cho mình một niềm tin bất hạnh: cô sẽ chết khi chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng xuống.

Câu chuyện của Giôn-xi, được Xiu cô bạn lớn tuổi hơn là người đang cưu mang Giôn-xi, nói lại với cụ Bơ-men. Cụ là một hoạ sĩ nhưng là một người thất bại trong nghệ thuật. Bởi lẽ "cụ múa cây bút vẽ đã bốn mươi năm mà vẫn chưa với tới được gấu áo vị nữ thần của mình". Nhưng cụ "luôn có ý định vẽ một bức tranh tuyệt tác", cho dù "cụ chưa bao giờ bắt đầu cả". Cụ kiếm tiền bằng cách "bôi bác một ngành buôn bán hay quảng cáo", hoặc "ngồi làm mầu cho các nghệ sĩ trẻ". Dù vậy cụ vẫn luôn luôn nói về "tác phẩm kiệt tác sắp đến tới". Điều đáng quý ở cụ là hay "chế nhạo sự mềm yếu của bất kì ai" và tự coi mình " là một con chó xồm lớn chuyên canh gác cửa bảo vệ cho hai nữ hoạ sĩ trẻ" Giôn-xi và Xiu.

Câu chuyện về cuộc đời yếu đuối và mong manh như chiếc lá giữa cơn phong ba của Giôn-xi đã được cụ Bơ-men tiếp đón bằng sự "khinh bỉ và nhạo báng". Song bất chấp thái độ của cụ già, căn bệnh của Giôn-xi vẫn không hề thuyên giảm. Và cụ già "nhỏ bé dữ tợn" đã hứa một cách trịnh trọng qua mùi rượi "sặc sụa": "Một ngày kia tôi sẽ vẽ một tác phẩm kiệt xuất...".

Một ngày mới lại về Giôn-xi "thều thào và ra lệnh" kéo chiếc màn xanh để cô ta nhìn ra ngoài, cho dù Xiu không muốn và phải" làm theo một cách chán nản". "Nhưng, ô kìa! Sau trận mưa vùi dập và những cơn gió phũ phàng kéo dài suốt cả một đêm, tưởng chừng như không bao giờ dứt, vẫn còn một chiếc là thường xuân bám trên tường gạch. Đó là chiếc lá cuối cùng trên cây... Chiếc lá vẫn dũng cảm bám vào cành cách mặt đất chừng hai mươi bộ".

Hôm sau "chiếc lá thường xuân vẫn còn đó". Và Giôn-xi chợt hiểu ra: "Có một cái gì đấy làm cho chiếc lá cuối cùng vẫn còn đó để cô thấy rằng mình đã tệ như thế nào. Muốn chết là một tội". Và hi vọng một ngày nào đó "sẽ được vẽ vịnh Na-plơ" lại trỗi dậy trong cô. Nhựa sống lại lên men, nghị lực mầm sống lại hồi sinh, khiến bác sĩ phải thốt lên: "Cô ấy khỏi nguy hiểm rồi, chị đã chiến thắng." Điều gì đã khiến Giôn-xi khoẻ lại? Có thể một phần do thuốc men phát huy có hiệu lực, có thể có một phần do bàn tay chăm sóc chu đáo của Xiu. Hẳn là thế, nhưng bao trùm lên tất cả, cái đã lôi Giôn-xi ra khỏi con đường dần về cõi hư vô là chiếc lá cuối cùng trên bức tường đối diện phòng với họ "chẳng bao giờ rung rinh và lay động khi gió thổi", bởi đó là chính kiệt tác của cụ Bơ-men, cụ vẽ nó ở đấy vào cái đêm mà chiếc lá cuối cùng đã rụng. Để tạo được tác phẩm kiệt xuất ấy, cụ Bơ-men đã đổi bằng cuộc sống của chính mình. Cụ đã trả lại màu xanh cho chiếc lá vàng úa, trả lại màu hồng cho đôi má người thiếu nữ, xanh xao, trả lại niềm tin nghị lực cho người yếu đuối.

 Nghệ thuật chân chính mang trong nó chức năng sinh thành và tái tạo. Nó thức dậy niềm tin vào cuộc sống, nó mở đường cho những khát vọng lớn lao, nó chắp cánh cho những ước mơ. Vì thế, hình tượng cụ Bơ-men cho dù chỉ phác hoạ, nhưng vẫn sống mãi trong lòng người đọc bởi cụ đã tạo ra kiệt tác bằng màu xanh hi vọng, bằng chất liệu nhân đạo truyền thống được kết tinh trong tiến trình lịch sử. Chiếc lá cuối cùng trở thành niềm hi vọng hồi sinh.

Ai đã từng đọc những truyện ngắn của nhà văn người Mĩ O’Hen-ri (1862 – 1910) hẳn sẽ cảm nhận một điều: từ hiện thực cuộc sống đầy rẫy những bất công vô lý, đem đến bao bất hạnh cho những cuộc đời nghèo khổ, nhà văn luôn khơi dậy được vẻ đẹp tâm hồn những con người ấy qua những tình huống truyện bất ngờ, cảm động. Chiếc lá cuối cùng là một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn ắp tràn tình thương yêu và niềm tin với con người, một bức thông điệp khẳng định sứ mạng và sức mạnh của nghệ thuật chân chính.

Câu chuyện kể về cuộc sống chật vật của những người hoạ sĩ nghèo: hai nữ họa sĩ trẻ Xiu và Giôn-xi sống cùng căn hộ với người họa sĩ già Bơ-men. Những khó khăn về vật chất đã vắt kiệt sức sáng tạo, khiến họ lâm vào cảnh bi đát. Cụ Bơ-men suốt bốn chục năm mơ ước vẽ một bức kiệt tác mà không thực hiện được, đành phải ngồi làm mẫu cho các họa sĩ trẻ để kiếm chút tiền còm nuôi thân. Giôn-xi bị sưng phổi, bệnh tật và nghèo túng đã lấy nốt của cô niềm tin vào cuộc sống. Chỉ còn lại Xiu mòn mỏi với những bức vẽ và ám ảnh bởi suy nghĩ của Giôn-xi: cô gái bệnh tật ấy đang đếm từng chiếc lá rơi để chờ định mệnh phán quyết mạng sống của chính mình, với niềm tin khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì cô sẽ ra đi... Không gian cuộc sống của những con người khốn khổ ấy lạnh lẽo u ám như mùa đông, nặng trĩu những buồn lo.

Đáng sợ làm sao khi mỗi ngày trôi đi trong gió tuyết và những cơn mưa lạnh lẽo dai dẳng, những chiếc lá thường xuân tiếp tục rơi xuống, chỉ còn lại một chiếc lá cuối cùng để Giôn-xi như nhìn thấy cái chết của mình đang đến gần. Có lẽ ai trong chúng ta cũng cảm thấy rối lòng, bất lực trước một con người đã buông xuôi, chán sống. Bởi thế nhà văn đã tập trung miêu tả khoảnh khắc căng thẳng của Xiu và cụ Bơ-men lúc Giôn-xi đang ngủ: "Họ sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ, nhìn cây thường xuân. Rồi họ nhìn nhau một lát, chẳng nói năng gì". Có lẽ trong giây phút đó, họ đã nhìn thấy nhánh thường xuân cuối cùng trụi lá rồi chăng? Dường như cùng với cái khắc nghiệt của trời đông, mưa gió, họ có thể đoán trước được điều gì khi Giôn-xi tỉnh dậy vào sáng hôm sau và thấy chiếc lá cuối cùng đã rụng.

Trong hoàn cảnh này, người đau khổ nhất không phải là Giôn-xi mà chính là cô gái trẻ Xiu. Bởi lẽ, cô là người sẽ phải chứng kiến toàn bộ tấn bi kịch sắp diễn ra vào sáng hôm sau khi Giôn-xi lại nhìn ra cửa sổ. Nhà văn không mô tả cụ thể tâm trạng Xiu, chỉ cho biết cô "tỉnh dậy sau khi chợp mắt được một tiếng đồng hồ",như vậy có nghĩa là cô đã phải trải qua một đêm trắng đầy âu lo thổn thức, trong sự bồn chồn và bất lực. Một đêm mưa gió ngoài trời dữ dội, một chiếc lá mong manh bám trên bức tường gạch chắc chắn sẽ bị vùi dập tơi tả, không chống chọi nổi sự tàn phá của tự nhiên. Điều đó có nghĩa là sau phút kéo mành lên, Giôn-xi sẽ nhìn thấy cái chết của chính mình. Nhưng Xiu cũng không thể chịu được khoảnh khắc nhìn thấy "Giôn-xi đang mở to cặp mắt thẫn thờ nhìn tấm mành mành màu xanh đã kéo xuống". Không kéo mành lên cũng không được, vì như vậy Xiu sẽ mang mặc cảm chính mình mới là người gây ra cái chết của Giôn-xi. Ta hiểu tâm trạng của cô khi làm theo một cách chán nản, bản thân cô cũng không còn phương cách nào giúp cho người đồng nghiệp, người em gái kia từ bỏ suy nghĩ điên rồ đáng sợ kia.

Chính vào lúc ấy, một hình ảnh bất ngờ đã làm đảo lộn mọi dự đoán, đảo ngược cả tình huống tưởng như chắc chắn trong dự định của Giôn-xi, trong nỗi lo của Xiu và trong sự thất vọng của mọi người. Tình huống ấy đã thắp lại niềm hy vọng như một phép màu: vẫn còn một chiếc lá thường xuân bám trên bức tường gạch. Có lẽ người vui mừng nhất lúc này là Xiu, vì chiếc lá cô nhìn thấy không phải là một ảo ảnh: "Đó là chiếc lá cuối cùng trên cây. Ở gần cuống lá còn giữ màu xanh sẫm, nhưng với rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa, chiếc lá vẫn dũng cảm treo bám vào cành cách mặt đất chừng hai mươi bộ". Còn Giôn-xi? Cô cũng nhận ra: "Đó là chiếc lá cuối cùng", thừa nhận sự thật một cách miễn cưỡng và tiếp tục suy nghĩ: "Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết".

Giôn-xi thật đáng thương nhưng cô cũng thật đáng trách khi vẫn đeo đuổi ý định từ bỏ cuộc sống. Cô chìm đắm trong ý nghĩ kỳ quặc của mình, mặc kệ những sợi dây ràng buộc cô với tình bạn và với thế gian cứ lơi lỏng dần từng sợi một.Cô đã phụ lòng của Xiu, bởi lẽ cô đã xem nỗi đau của mình lớn hơn tất cả mọi sự quan tâm lo lắng của mọi người. Trong thời điểm ấy, sẽ không ai có thể giúp đỡ cô, ngoại trừ chính bản thân cô. Thời gian một ngày kéo dài đằng đẵng để Giôn-xi chứng kiến chiếc lá thường xuân chống chọi với mùa đông khắc nghiệt. Chiếc lá bướng bỉnh ấy không chấp nhận sự buông xuôi của một cô gái còn quá trẻ. Thế nhưng, khi con người ấy đã chấp nhận đầu hàng số phận, thì sức mạnh của màn đêm buông xuống, gió bấc ào ào, mưa đập mạnh vào cửa sổ lại có một uy lực khiến cho Giôn-xi không còn một niềm tin nào vào sự sống của chính mình. Sự cố chấp ấy quả thật đáng chê trách.

Nhà văn đã tạo ra một tình huống thử thách trước số phận của Giôn-xi, để rồi, cuối cùng người đọc có thể thở phào nhẹ nhõm: "chiếc lá thường xuân vẫn còn đó". Chiếc lá mong manh ấy đã chiến thắng được thời tiết khắc nghiệt, để tạo ra một bước ngoặt trong nhận thức của Giôn-xi. Cuối cùng, cô gái ấy đã nhận ra sự ích kỷ tồi tệ của bản thân mình. Chiếc lá cuối cùng đã cứu sống một sinh linh. Trước hết là thức tỉnh khát vọng sống tiềm ẩn trong tâm hồn của Giôn-xi, để cô nhận ra: "có một cái gì đấy đã làm cho chiếc lá cuối cùng vẫn còn đó để cho em thấy rằng mình đã tệ như thế nào. Muốn chết là một tội.". Phép nhiệm màu đã xảy ra, vượt qua tất cả những quy luật thường tình của thiên nhiên tạo hoá, khiến Giôn-xi không hiểu và không sao hiểu được. Phải chăng, Thượng đế chí công và nhân từ không nỡ để một cô gái trẻ phải sớm giã từ cuộc sống? Không những thế, sau thời khắc bừng tỉnh, cô gái Giôn-xi đã lại bắt đầu mơ ước về tương lai: "một ngày nào đó em sẽ vẽ được vịnh Na- plơ". Thượng đế thật công bằng, vị thượng đế ấy có tên là... Bơ-men.

Người hoạ sĩ già khốn khổ ấy không có quyền năng tối thượng của Thượng đế, nhưng ông có một trái tim giàu lòng thương cảm. Hoá ra, trong thời điểm làm mẫu cho Xiu, con người ấy đã đi đến một quyết định táo bạo, đoạt quyền của Đấng-toàn-năng bằng chính khả năng của mình. Con người đã bốn mươi năm theo đuổi kiệt tác mà không thành công đã tạo nên một kiệt tác cuối cùng của đời mình: chiếc lá cuối cùng! Khi bắt tay vào công việc, người nghệ sĩ chân chính ấy đã âm thầm hành động với ước nguyện thật cao cả: trả lại niềm tin vào sự sống cho Giôn-xi. Không ai được biết có bao nhiêu tinh hoa đã phát tiết trong giờ phút vẽ nên chiếc lá trên tường của cụ Bơ-men. Tất cả đều diễn ra quá bất ngờ, đến nỗi cả Xiu là người đã chứng kiến giờ phút chiếc lá cuối cùng rụng xuống cùng cụ Bơ-men cũng phải bàng hoàng. Ta chợt hiểu những lời nói hối hả của cô với Giôn-xi: "Em thân yêu, thân yêu. Em hãy nghĩ đến chị, nếu như em không còn muốn nghĩ đến mình nữa. Chị sẽ làm gì đây?". Cô đã hiểu tất cả, nhưng không dám nói rõ cho Giôn-xi, bởi lẽ cô chưa thể hình dung ra phản ứng của Giôn-xi trước một sự lừa dối bắt nguồn từ lòng tốt của người hoạ sĩ già. Lời nói ấy còn bộc lộ một niềm sung sướng vô biên của Xiu trước giải pháp tình thế mà cụ Bơ-men đã nghĩ ra trong đêm chiếc lá cuối cùng thực sự đã rụng xuống. Bởi thế, lần kéo mành vào hôm sau, ta không còn gặp tâm trạng chán nản đến cùng cực của Xiu nữa.

Vì sự sống của một cô gái, cụ Bơ-men đã bất chấp thử thách của thời tiết khắc nghiệt, quên đi sự sống của bản thân mình. Có lẽ bản thân cụ cũng không ngờ đó là bức vẽ cuối cùng của cuộc đời mình, nhưng chắc chắn một điều khi người hoạ sĩ ấy vẽ chiếc lá, bức vẽ ấy không nhằm để lưu lại tên tuổi nghệ sĩ với đời. Điều đáng quan tâm lúc đó là sự sống đã tắt trong tâm hồn một cô gái trẻ, làm thế nào để cô thôi không bị ám ảnh bởi quy luật lạnh lùng của tạo hoá, để rồi vươn lên giữa cuộc đời bằng chính sức sống tiềm tàng trong tâm hồn cô. Đó là lúc người hoạ sĩ già ấy hiểu thấu sứ mạng vinh quang và cao cả của nghệ thuật: hướng về con người chứ không phải là nhằm tạo chút danh tiếng hão huyền, nghệ thuật chỉ thật sự bắt đầu khi sáng tạo của người nghệ sĩ giúp ích cho đời.

Cuối cùng thì Giôn-xi đã vượt qua cửa ải của chính mình, trở lại với niềm tin sự sống nhờ niềm tin vào sức sống mãnh liệt từ chiếc lá cuối cùng – tác phẩm của cụ Bơ-men. Nhưng người nghệ sĩ già ấy đã phải trả một cái giá quá đắt bằng chính mạng sống của mình. Giôn-xi chỉ được biết điều ấy khi đã thật sự bình phục bằng nghị lực của chính mình. Qua lời thuật lại của Xiu, ta hiểu được lòng biết ơn của Xiu đối với người hoạ sĩ cao cả ấy, và cô muốn nhắc nhở Giôn-xi không thể vô ơn trước sự hy sinh của một con người chân chính, vì sự sống của đồng loại đã không ngần ngại xả thân. Cụ Bơ-men đã nhiễm chính căn bệnh sưng phổi của Giôn-xi vào lúc tạo nên chiếc lá cuối cùng giữa một đêm đông mưa gió lạnh lẽo. Chi tiết xúc động này khiến ta tin rằng Giôn-xi dù biết rằng chiếc lá ấy là một sản phẩm nhân tạo, nhưng chắc chắn cô sẽ không bao giờ hối hận trước một sự lừa dối cao cả như thế, Người hoạ sĩ già Bơ-men là hiện thân của sự cao thượng, lòng vị tha, đức hy sinh của một con người chân chính.

Câu chuyện kết thúc bằng một sự đảo ngược tình huống lần thứ hai. Chiếc lá cuối cùng là một sự lừa dối, nhưng lại là một sự lừa dối cao cả để đem lại niềm tin vào sự sống cho con người. Kiệt tác cuối cùng của người họa sĩ già đã được ra đời nằm ngoài tất cả mọi dự đoán của công chúng. Nhưng chiếc lá cuối cùng ấy mãi mãi là bằng chứng của tấm lòng yêu thương con người. Bởi thế, Chiếc lá cuối cùng sẽ mãi bất tử với thời gian.

Nếu là con chim, chiếc lá,

Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh.

Lẽ nào vay mà không có trả

Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình?

Những câu thơ vang lên như lời khẳng định về mối quan hệ giữa con người với con người, về sự chia sẻ và hi sinh. Phần cuối truyện ngắn Chiếc lá cuối cùng của O Hen-ri  cũng khiến ta rung cảm trước tình yêu thương cao cả giữa những con người nghèo khổ với nhau giống như thế.

Tác phẩm là câu chuyện kể về sự thay đổi của Giôn-xi, một nữ họa sĩ trẻ tuổi. Là một người có tài, khao khát được sống hết mình với nghệ thuật. Thế nhưng căn bệnh sưng phổi và sự nghèo túng đã khiến cô tuyệt vọng và không muốn sống nữa. Giôn-xi đã sống một chuỗi những ngày đen tối, không niềm tin, không hi vọng thậm chí là tàn nhẫn với những người yêu quý cô khi đếm từng chiếc lá còn lại trên cây thường xuân bám vào bức tường gạch đối diện với cửa sổ, chờ đến khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì cô cũng buông xuôi, lìa đời.

Câu chuyện có lẽ đã dừng lại với cái chết được dự báo trước của Giôn-xi khi trận mưa vùi dập và những cơn gió phũ phàng suốt cả đêm qua, khiến cho những cây thường xuân cũng rã rời, lá của chúng sẽ rụng hết xuống. Nhưng không, vẫn còn một chiếc lá cuối cùng trên cây, được tác giả miêu tả “ở gần cuống lá còn giữ màu xanh sẫm, nhưng với rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa”. Chiếc lá ấy vẫn kiên cường bám chặt vào cành cây cách mặt đất khoảng chừng hai mươi bộ, hôm sau, hôm sau nữa chiếc lá ấy vẫn như thế. Từ một con người tuyệt vọng chỉ chực chờ chết, hình ảnh của chiếc lá thường xuân kiên cường đã làm thay đổi suy nghĩ của Giôn-xi, cô khao khát được sống và mong mỏi “một ngày nào đó em hi vọng sẽ được vẽ vịnh Na-plơ”. Điều ấy cũng có nghĩa, chiếc lá cuối cùng đã khiến cho tâm hồn một con người hồi sinh, khiến cho cô gái sống lại với khao khát và đam mê nghệ thuật của mình. Cuối cùng thì Giôn-xi cũng qua cơn nguy hiểm và dần dần khỏe trở lại.

O Hen-ri đã sử dụng rất nhiều tình tiết hấp dẫn, sự sắp xếp chặt chẽ khéo léo và kết cấu đảo ngược tình huống hai lần khiến cho người đọc đi hết từ bất ngờ này tới bất ngờ khác. Hóa ra, chiếc lá cuối cùng kiên cường bám trụ lại trên cành ấy lại là “kiệt tác của cụ Bơ-men”. Hóa ra, người ốm yếu, tuyệt vọng bên bờ vực của cái chết lại đang dần khỏe lại, còn người khỏe mạnh như cụ Bơ-men lại chết vì sưng phổi, dù mới chỉ ốm có hai ngày. Điều đáng nói ở đây chính là tinh thần hi sinh cao cả của cụ Bơ-men, một người họa sĩ già với khao khát cả cuộc đời là “vẽ được một kiệt tác nhưng chưa thực hiện được”, cụ đã đánh đổi cả mạng sống của mình níu giữ tâm hồn và sự sống cho cô họa sĩ trẻ Giôn-xi. Xiu đã kể lại với Giôn-xi về cụ Bơ-men một cách đầy xúc động “...cụ ốm nặng trong căn phòng của cụ ở tầng dưới. Giày và áo quần của cụ ướt sũng và lạnh buốt...người ta tìm thấy một chiếc đèn bão vẫn còn thắm sáng và một chiếc thang đã bị lôi ra khỏi chỗ để của nó và vài chiếc bút lông rơi vung vãi, và một bảng pha màu có màu xanh và màu vàng trộn lẫn với nhau...”.

Bức tranh của cụ đã làm thức dậy khao khát sống cũng đã khơi dậy trong lòng người đọc sự thương cảm, trân trọng với nghĩa cử cao đẹp của cụ Bơ-men. Đến tận giây phút cuối cùng của cuộc đời, cụ vẫn sống với đam mê hội họa của mình. Và phải chăng, chính vì câu chuyện đầy tình người đằng sau bức họa chiếc lá cuối cùng ấy đã biến nó thành một kiệt tác đúng như di nguyện của cụ Bơ-men lúc còn sống. Nghệ thuật suy cho cùng cũng là cách khiến cho con người cảm thấy thỏa mãn, khiến con người thay đổi và sống tốt hơn. Và, cụ Bơ-men đã mang tình người để làm nên giá trị vĩnh hằng cho tác phẩm cuối cùng - kiệt tác trong cuộc đời họa sĩ của mình.

Có thể nói, đoạn trích Chiếc lá cuối cùng trích trong truyện ngắn cùng tên của O Hen-ri đã khiến người đọc rung động trước tình yêu thương cao cả giữa những con người nghèo khổ, giữa Xiu, Giôn-xi và cụ Bơ-men. Câu chuyện ấy cũng nhắc nhở chúng ta về tấm lòng lương thiện, sự chia sẻ giữa người với người trong xã hội ngày nay.

Hình ảnh về chiếc lá cuối cùng neo đậu lại trên cành cây như ranh giới giữa những điều mong manh, dễ tan biến vẫn luôn ấn tượng trong tâm trí tôi. Hình ảnh đó thậm chí còn ám ảnh tôi một quãng thời gian sau khi gấp lại những trang sách của nhà văn Ô Hen-ri. Đó là câu chuyện về niềm tin từ một chiếc lá không rơi.Từ cái chết của cụ họa sĩ già đến sự hồi sinh của một cô gái mang trong mình căn bệnh quái ác là một hành trình của niềm tin, của tình yêu thương giữa con người với con người. Tôi gọi đó là "Tình đời trong chiếc lá".

Câu chuyện nói về cuộc sống cơ cực, vất vả của hai nữ họa sĩ trẻ Xiu và Giôn-xi sống cùng căn hộ với người họa sĩ già Bơ-men. Những khó khăn trong cuộc sống đời thường khiến họ lâm vào cảnh khốn cùng. Giôn-xi là một người có tài năng, cô khao khát khi được sống với đam mê của mình với nghệ thuật nhưng trớ trêu thay, cô lại bị bệnh sưng phổi hiểm nghèo. Cụ Bơ-men bốn chục năm trời có ước mơ vẽ được một kiệt tác nghệ thuật nhưng cũng không thực hiện được. Không gian, cuộc sống của những con người làm nghệ thuật ấy đang lạnh lẽo, u ám, ảm đạm với những nỗi lo gánh nặng cơm áo gạo tiền và bệnh tật. Mỗi ngày trôi qua, Giôn-xi phải đối mặt với cái chết đang cận kề.Cô không biết mình còn sống được bao nhiêu ngày.

Trong cơn lạnh của bão tuyết và mưa gió, những chiếc lá thường xuân trên cây gần khung cửa sổ cứ rụng dần, chỉ còn sót lại duy nhất một chiếc lá trơ trọi trên cây. Giôn-xi ngày đêm không rời mắt khỏi chiếc lá ấy.Cô tin vào sự tồn tại của chiếc lá như tin vào sự sống của chính bản thân mình. Nhưng cô vô cùng sợ khi chẳng may chiếc lá cuối cùng kia rơi xuống, rồi cũng như sự sống của cô sẽ kết thúc vĩnh viễn. Nỗi lo của Giôn-xi không lớn bằng nỗi lo lắng của Xiu và của cụ Bơ-men.Họ sợ rằng sự thật ấy sẽ xảy ra, sự thật chiếc lá cuối cùng trên cây thường xuân sẽ rụng xuống sau cái đêm định mệnh ấy, sau đêm mưa gió bão tuyết ấy. Họ đau khổ và sẽ cảm thấy vô cùng bất lực nếu sáng sớm hôm sau, khi thức giấc, Giôn-xi sẽ chứng kiến điều đó và suy sụp.

Câu chuyện sẽ có thể sẽ kết thúc khi Giôn-xi tỉnh dậy không thấy chiếc lá sau sự hủy hoại của thiên nhiên nhưng không, một tình huống hoàn toàn mới, bất ngờ đã được tái hiện. Ngày hôm sau, khi Xiu vén chiếc màn lên, vẫn còn một chiếc lá thường xuân cuối cùng trên cây: "ở gần cuống lá còn giữ màu xanh sẫm, nhưng với rìa lá hình răng cưa đã nhuốm màu vàng úa". Chiếc lá ấy vẫn kiên cường bám lấy cành cây.Đến hôm sau, hôm sau nữa chiếc lá ấy vẫn ở đó.Đó như một phép màu với Giôn-xi.Nó đã thắp lên trong cô một hi vọng, tạo ra một sự thay đổi trong suy nghĩ của cô gái trẻ. Chiếc lá cuối cùng ấy như cứu sống lấy mạng của cô, để cô nhận ra rằng: "có một cái gì đấy đã làm cho chiếc lá cuối cùng vẫn còn đó để cho em thấy rằng mình đã tệ như thế nào. Muốn chết là một tội".Cô đã nhận ra sự sai lầm khi đã có ý định từ bỏ đi chính mạng sống của mình. Giờ đây, cô nhận ra rằng chỉ có bản thân mình mới quyết định được cuộc sống của mình chứ không phải một ai khác. Sau đó, cô bất giác nghĩ về những điều tươi đẹp hơn trong tương lai: "một ngày nào đó em sẽ vẽ được vịnh Na-plơ". Không chỉ có những suy nghĩ tích cực, lạc quan, niềm tin vào cuộc sống mà Giôn-xi còn có cảm hứng với niềm đam mê nghệ thuật đã mất đi từ lâu.

Không ai biết rằng, người tạo nên sự kì diệu mang tên chiếc lá cuối cùng ấy lại chính là cụ họa sĩ già Bơ-men.Cụ không có những tài năng thần kì để biến chiếc lá vĩnh viễn còn lại trên thân cây thường xuân mà cụ chỉ có duy nhất là lòng yêu thương. Con người ấy sau bốn mươi năm theo đuổi những kiệt tác cuối cùng cũng tạo nên được kiệt tác của đời mình theo một cách thật đặc biệt. Khi tạo ra kiệt tác ấy, cụ Bơ-men chỉ suy nghĩ duy nhất một điều đó là trả lại niềm tin và sự sống cho Giôn-xi. Trong đêm mưa gió bão tuyết ấy, hình ảnh một người họa sĩ già cầm những cây cọ vẽ cặm cụi tạo nên bức hình tràn đầy lòng thương cảm với cô gái trẻ, với đồng nghiệp trẻ của mình tạo nên một hình ảnh vô cùng đẹp trong tâm tưởng của độc giả. Đó có thể không phải là không gian thích hợp và tốt nhất cho việc vẽ tranh, cũng không phải là điều kiện thuận lợi nhất cho việc tạo ra một bức hình nghệ thuật nhưng đó là thời điểm thích hợp nhất để tạo ra một niềm tin đối với một người sắp mất đi sự sống. Đó là nghệ thuật chân chính, đó là tình người giữa những con người khốn khổ với nhau.

Cụ Bơ-men dùng hết sức lực, tâm trí và tấm lòng cao cả của mình để khắc họa chiếc lá thường xuân cuối cùng ấy.Không ai nghĩ rằng đó cũng chính là bức họa cuối cùng trong cuộc đời người họa sĩ già khốn khổ ấy.Khi hoàn thành tác phẩm ấy cũng là lúc cụ từ giã cõi đời này.Chiếc lá cuối cùng mang đậm tình đời, tình người đã đổi lấy mạng sống cho cô gái trẻ. Đó cũng chính là sứ mệnh của nghệ thuật mà Ô-hen-ri muốn truyền tải đến người đọc: nghệ thuật chân chính là nghệ thuật hướng về con người, lấy giá trị nhân sinh, nhân bản làm gốc chứ không phải những danh tiếng hư vọng, hão huyền. Nghệ thuật chỉ thực sự có giá trị khi xuất phát từ tình yêu thương giữa con người với con người.

Xiu và Giôn-xi biết đó là chiếc lá nhân tạo, chiếc lá do cụ Bơ-men tạo ra chứ không phải chiếc lá cuối cùng thực sự. Thế nhưng sau cùng, cả hai đều biết ơn vô cùng với sự hi sinh của người họa sĩ già ấy.Chiếc lá giả ấy lại là ngọn lửa thắp lên niềm tin trong cô gái trẻ. Đó là một kiệt tác nghệ thuật vĩ đại vô cùng. Nó có giá trị hơn bất cứ bức họa đắt đỏ nào khác, bởi nó được tạo ra từ tình người, từ tình đời.Cụ Bơ-men cùng kiệt tác của mình đã làm nên một điều không tưởng chỉ xuất hiện trong cổ tích.

Chiếc lá cuối cùng, như chính cái tên nhan đề của tác phẩm mà Ô-hen-ri đã tạo nên.Đây là một nhan đề, một chi tiết nghệ thuật vô cùng ý nghĩa.Sự sống nối tiếp sự sống.Tình yêu thương nối liền tình yêu thương.Chiếc lá cuối cùng ấy là nơi chứa đựng tình đời.Câu chuyện gợi mở cho chúng ta đến những thông điệp tốt đẹp của cuộc sống.Đó là tình yêu thương, sự hi sinh thầm lặng và nguồn gốc của nghệ thuật chân chính.Chúng ta hãy cho đi và chúng ta sẽ để lại cho đời muôn vàn yêu thương.Hãy sống để viết lên những điều tốt đẹp cho cuộc đời.Bởi "Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình".Viết đến đây, ta lại nhớ đến những lời ca vô cùng ý nghĩa trong tác phẩm "Tự nguyện" của tác giả Trương Quốc Khánh:

"Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng

Nếu là hoa, tôi sẽ là một đóa hướng dương

Nếu là mây, tôi sẽ là môt vầng mây ấm

Nếu là người, tôi sẽ chết cho quê hương".

Phần lớn những tác phẩm văn học từ xưa đến nay đều lấy con người làm trung tâm, xây dựng những câu chuyện xoay quanh đời sống của con người. Mặc dù rất nhiều nhà văn viết về những phận người nhưng có thể thấy chẳng ai giống ai. Mỗi người mang một số phận khác nhau. Như trong chuyện Chiếc lá cuối cùng chúng ta thấy được bức tranh hiện thực về xã hội Mỹ lúc bấy giờ. Nước Mỹ mà chúng ta biết vốn là nước mỹ xa xỉ, hoa lệ nhưng nước Mỹ trong Chiếc lá cuối cùng thì chỉ có những con người nghèo khổ và sống cuộc sống dưới đáy xã hội.

Nội dung đoạn trích kể về 3 họa sĩ nghèo là cụ Bơ-men, Giôn-xi, Xiu. Họ sống chung với nhau trong một khu trọ tồi tàn. 3 người này, mỗi người mang một số phận viên. Giôn-xi thì mắc bệnh viêm phổi. Cô cho rằng khi nào chiếc lá thường xuân cuối cùng trên bức tường đối diện rụng xuống thì cô sẽ lìa đời. Biết được điều này, cụ Bơ-men đã vẽ một chiếc lá thay thế khi chiếc lá thường xuân cuối cùng rụng xuống. Đêm mưa gió bão bùng ấy đã lấy đi mạng sống của một con người có trái tim nhân hậu nhưng lại cứu sống được Giôn-xi.

Bằng cách khắc họa tâm lý nhân vật cùng với việc xây dựng tình huống truyện độc đáo, O. Henry đã mang đến một tác phẩm đầy xúc động và rất thành công. Nằm trên giường bệnh, ngày ngày Giôn-xi nhìn ra khung cửa sổ đếm lá rơi. Cây thường xuân xanh tốt nhưng theo ngày tháng những chiếc lá trên cây cũng rơi rụng dần cho đến khi còn sáu lá, năm lá,… Gió đông đang về, những cơn gió cuốn tung mọi thứ khiến những chiếc lá dù chắc chắn đến mấy cũng phải rơi rụng đi nhiều. Bệnh tật khiến cho Giôn-xi rơi vào tuyệt vọng, lúc này cô phó mặc số phận của mình cho tự nhiên. Cô không còn ý chí, không còn nghị lực sống, cô chỉ nằm và chờ đợi cái chết đết bất cứ lúc nào. Khi trên cây chỉ còn 1 chiếc lá cũng là lúc ta biết rằng sự ra đi của Giôn-xi cũng đã gần kề. Mặc dù hoàn cảnh của Giôn-xi đáng thương nhưng suy nghĩ của cô thì thật đáng trách.

Giôn-xi hi vọng chiếc lá đừng rụng vồi nhưng cô cũng tuyệt vọng bởi biết rằng chiếc lá chắc chắn sẽ rụng. Nhưng nhà văn O.Henry lại mang đến cho người đọc một bất ngờ khi mà sau đêm mưa gió chiếc lá cuối cùng vẫn còn sót lại. Chiếc lá ấy khiến cho Giôn-xi cảm thấy hổ thẹn: “Có cái gì đó đã khiến chiếc lá vẫn ở đấy để cho thấy mình quả là độc ác. Muốn chết là một cái tội”. Chính chiếc lá nhỏ bé ấy đã khiến cho Giôn-xi như thức tỉnh. Một chiếc lá nhỏ bé còn kiên trì như vậy, có sao mình lại không thể? Sự lạc quan tinh thần đã khiến bệnh tình của Giôn-xi chuyển biến theo chiều hướng tốt hơn.

Nhưng xúc động hơn cả, chiếc lá ấy lại chính là kiệt tác của cụ Bơ-men. Kiệt tác không chỉ bởi vẻ đẹp hoàn mĩ của chiếc lá mà kiệt tác còn bởi chiếc lá ấy đã cứu sống một con người. Điều đó cho thấy, cụ Bơ-men là một người giàu đức hi sinh, có tấm lòng nhân hậu và rất chân thành. Cái giá mà cụ Bơ-men phải trả cho việc chống lại quy luật của tự nhiên đó chính là cái chết. Cụ Bơ-men đã mất sau đó 2 ngày dù trước đó cụ vô cùng khỏe mạnh. Qua đây ta thấy được nghệ thuật phải là thứ khí giới thanh cao và đắc lực, tiếp thêm niềm tin cho con người, hướng con người tới một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Nhà văn O. Henry thông qua tác phẩm đã ngợi ca tình yêu thương cao cả giữa người với người. Những con người ấy dù nghèo khó về vật chất nhưng họ luôn giàu có về mặt tinh thần. Thông qua tác phẩm ta cũng thấy một quan điểm nghệ thuật muôn đời đó chính là nghệ thuật vị nhân sinh. Chiếc lá trở thành hiện thân cho tình người, đời người. Qua tác phẩm này ta cũng thấy trong nghệ thuật điều gì cũng có thể xảy ra.

“Đối tượng của văn học vốn là thân phận con người, nên chỉ có kẻ nào đọc và hiểu nó sẽ hóa thành không phải là một chuyên gia nghiên cứu văn học mà là một kẻ hiểu biết con người một cách sâu sắc”. Quả thật, cuộc đời là điểm xuất phát và cũng là nơi đi tới của văn học. Qua mỗi thế giới nghệ thuật, người đọc lại có một thể nghiệm khác nhau về con người và cuộc đời. Đến với truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng” của O Henry, chúng ta được chứng kiến bức tranh hiện thực về xã hội Mỹ lúc bấy giờ. Không phải là những con phố hoa lệ, những buổi tiệc tùng thâu đêm mà là cuộc sống nghèo khó nhưng chan chứa tình thương của những con người ở tận cùng đáy xã hội.

Đoạn trích kể về 3 họa sĩ nghèo là Xiu, Giôn-xi và cụ Bơ-men cùng sống chung trong một khu trọ tồi tàn. Giôn-xi bị mắc bệnh viêm phổi, cô cho rằng khi nào chiếc lá thường xuân cuối cùng trên bức tường đối diện rụng xuống thì cô cũng sẽ lìa đời. Cụ Bơ-men là một ông già tốt bụng. Trong đêm mưa gió bão bùng, khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống, ông đã vẽ vào một chiếc lá thay thế. Chiếc lá ấy đã cứu sống Giôn-xi, nhưng đổi lại đã lấy đi mạng sống của một người có trái tim nhân hậu.

O Henry đã rất thành công trong việc khắc họa tâm lí nhân vật cùng xây dựng tình huống truyện chứa đựng nhiều bất ngờ. Mỗi ngày Giôn-xi đều nhìn ra khung cửa sổ đếm lá rơi, cây thường xuân xanh tốt ngày nào giờ đây chỉ còn sáu lá, rồi năm lá. Thật đáng sợ làm sao khi mỗi ngày trôi đi trong gió đông và cơn mưa tuyết lạnh lẽo, những chiếc lá thi nhau lần lượt lìa cành. Cô gái trẻ Giôn-xi vì bệnh tật mà đã rơi vào hố sâu tuyệt vọng, phó mặc số phận đời mình cho tự nhiên, cho những vật vô tri vô giác. Một người dù mắc bệnh nặng tới đâu nhưng còn ý chí thì vẫn còn có thể sống tiếp. Nhưng ở đây, ta thấy Giôn-xi đã hoàn toàn mất hết ý chí, nghị lực sống. Chiếc lá cuối cùng còn sót lại như báo hiệu thời điểm kết thúc của cô cũng sắp gần kề. Giôn-xi đáng thương mà cũng đáng trách. Cô tự chìm đắm trong những suy nghĩ kì quặc của mình, để mặc sợi dây liên kết của bản thân với cuộc sống trở nên lỏng lẻo, để cho những ước mơ mãi còn dang dở.

Chiếc lá cuối cùng vừa là hi vọng vừa là nỗi tuyệt vọng của Giôn-xi. O Henry đã khiến người đọc phải hồi hộp, nín thở theo dõi những diễn biến tiếp theo. Và rồi, tất cả như một phép màu, qua một đêm mưa gió bão bùng, chiếc lá thường xuân cuối cùng vẫn còn đấy. Chiếc lá kiên cường chống trọi với gió bão đã khiến cho Giôn-xi hổ thẹn với chính mình: “Có cái gì đó đã khiến chiếc lá vẫn ở đấy để cho thấy mình quả là độc ác. Muốn chết là một cái tội”. Chiếc lá rõ ràng đã tiếp thêm nghị lực sống cho Giôn-xi. Chiếc lá tuy nhỏ bé, mong manh nhưng vẫn kiên cường bám trụ lấy sự sống, còn cô thì mãi theo đuổi những suy nghĩ tiêu cực, mất niềm tin vào cuộc sống. Tác giả đã đưa người đọc đi hết từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác. Vừa thở phào nhẹ nhõm khi thấy Giôn-xi đã sắp khỏi bệnh, ta lại xúc động biết bao khi biết rằng chiếc lá “vẫn còn có mầu xanh thẫm gần cuống, nhưng với phần rìa te tua pha mầu vàng của sự tàn tạ” ấy là kiệt tác của cụ Bơ-men.

Chiếc lá ấy là kiệt tác không chỉ bởi vì nó trông giống như thật mà còn bởi nó đã khơi dậy khát vọng sống trong Giôn-xi. Chiếc lá ấy được vẽ nên bằng một tình cảm chân thành, một tấm lòng nhân hậu, giàu vị tha cùng đức hi sinh. Cụ Bơ-men đã đoạt quyền tạo hóa để mang Giôn-xi trở về từ tay thần chết, nhưng cái giá phải trả dường như cũng quá đắt. Tình huống đảo ngược diễn ra đầy bất ngờ. Giôn-xi bị viêm phổi nặng dần khôi phục, còn cụ Bơ-men đang khỏe mạnh thì mất chỉ sau hai ngày. Lời khép lại tác phẩm của Xiu vừa đủ, tạo những âm vang rộng lớn trong lòng người đọc. Không chỉ thấm thía về tình người cao đẹp, ta còn nhận thức rõ hơn về sức mạnh của nghệ thuật chân chính: nghệ thuật phải là thứ khí giới thanh cao và đắc lực, tiếp thêm niềm tin cho con người, hướng con người tới một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Mỗi tác phẩm nghệ thuật là một thông điệp muốn gửi tới người đọc. Qua truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng”, nhà văn O Henry đã ca ngợi tình yêu thương yêu cao cả giữa người với người- những con người dù nghèo khó về vật chất nhưng luôn giàu có về tinh thần. Tác phẩm còn chứa đựng một quan niệm đúng đắn về nghệ thuật muôn đời: nghệ thuật phải vì con người và cuộc sống- nghệ thuật vị nhân sinh. Một trong những điểm nổi bật của truyện ngắn O Henry mà “Chiếc lá cuối cùng” cũng là một minh chứng: đó là sự dí dỏm, dễ hiểu, giàu tình cảm và luôn có những cái kết bất ngờ, khéo léo. Nhà văn thực sự đã để lại một viên ngọc quý cho nền văn học Mĩ nói riêng và thế giới nói chung.

“Nghệ thuật nằm ngoài quy luật của sự băng hoại. Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết”. Truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng” mãi là thanh âm trong trẻo trong lòng người đọc cũng bởi những tình cảm hết sức nhân văn cùng một tấm lòng nhân đạo cao cả của nhà văn.

Ai đã từng đọc những truyện ngắn của nhà văn người Mỹ O’Hen-ri (1862 –1910) hẳn sẽ cảm nhận một điều: từ hiện thực cuộc sống đầy rẫy những bất công vô lý, đem đến bao bất hạnh cho những cuộc đời nghèo khổ, nhà văn luôn khơi dậy được vẻ đẹp tâm hồn những con người qua những tình huống truyện bất ngờ, cảm động. “Chiếc lá cuối cùng” là một truyện ngắn xuất sắc của nhà văn đầy ắp tình thương yêu và niềm tin với con người, một bức thông điệp “tình đời trong chiếc lá “khẳng định sứ mạng và sức mạnh của nghệ thuật chân chính. Tình người ấy trước hết biểu hiện ở nhân vật cụ Bơ-men, rồi đến nhân vật Xiu.

Cụ Bơ-men không phải là nhân vật chính, cũng không xuất hiện nhiều trong tác phẩm. Suốt đời cầm bút, cụ luôn mơ ước vẽ được một kiệt tác, nhưng chưa bao giờ bắt đầu và tự cho mình là “một người thất bại trong nghệ thuật”. Vậy mà lần này cụ đã làm được một việc kì diệu, đã sáng tạo được một tác phẩm hội họa đích thực. Khi lên gác, cảm nhận rõ giấc ngủ yếu đuối của Giôn-xi, rồi nhìn qua cửa sổ, thấy những chiếc lá trên cây thường xuân rụng gần hết, cụ Bơ-men đã nhìn Xiu, cô chị kết nghĩa của Giôn-xi, lặng lẽ chẳng nói năng gì. Tuy không nói nhưng hẳn trong tâm trí ông cụ đang nung nấu một ý nghĩ, một quyết định nào đó vô cùng quan trọng. Đối với cụ Bơ-men, hai cô họa sĩ nghèo hàng xóm là những người thân yêu gần gũi như ruột thịt. Cụ hiểu rất rõ tình trạng bệnh tật và tâm hồn yếu đuối của Giôn-xi.

Nhà văn đã không kể tiếp cụ Bơ-men đã làm gì trong đêm mưa gió ấy, mà dùng thủ pháp buông thả nhân vật, giấu kín sự việc, ngắt đoạn, đảo ngược thời gian để kể câu chuyện về hai chị em Giôn-xi. Cho đến giây phút quan trọng nhất của cuộc đời Giôn-xi, giây phút chiến thắng cái chết, dần dần trở về với sự sống, người đọc mới biết rõ công việc của cụ Bơ-men. Thì ra trong cái đêm lạnh giá, gió bấc ào ào, mưa đập mạnh vào cửa sổ, người họa sĩ già ấy đã vẽ chiếc lá thường xuân thay cho chiếc lá cuối cùng vừa lìa cành trên bức tường đối diện ở phòng của Giôn-xi. Một mình ông cụ đã bắc thang trèo lên tường, cầm đèn bão, mang đầy đủ bút lông và bảng pha màu…để sáng tác tác phẩm của mình. Tuổi cao, sức yếu mà dám đương đầu với thiên nhiên khắc nghiệt, làm việc âm thầm như thế quả là một người dũng cảm.

Nhưng không chỉ là một hành động dũng cảm, vẽ chiếc lá thường xuân trên tường giữa đêm mưa gió thực sự là một quá trình sáng tạo đầy gian khổ mà hào hứng của cụ Bơ-men. Ngỡ như người nghệ sĩ đã dồn hết tâm hồn, khát vọng và sức lực của đời mình cho tác phẩm. Do đó đúng như lời nhận xét của Xiu, hình ảnh chiếc lá thường xuân trên bức tường kia “chính là kiệt tác của cụ Bơ-men”. Gọi đó là kiệt tác vì chiếc lá y như thật, thậm chí còn hơn cả một chiếc lá thật. Nó đã dũng cảm bám vào cuống lá, bám chắc trên tường, mặc cho mưa tuôn, bão thổi. Chính sức sống kiên cường của chiếc lá đã thổi vào tâm hồn cô nghệ sĩ Giôn-xi hơi ấm của niềm tin và nghị lực, kéo cô từ vực thẳm của bệnh tật vươn lên chiến thắng, vượt qua cái chết, trở về sự sống.

Cùng với nhân vật cụ Bơ-men, nhân vật Xiu, cô họa sĩ nghèo, cũng được nhà văn khắc họa và ngợi ca bằng những sự việc, chi tiết truyện thật cảm động. Tuy chỉ là chị em kết nghĩa nhưng đối với Giôn-xi, Xiu đã yêu thương  chăm sóc như đứa em ruột thịt. Ngày ngày thấy Giôn-xi đếm từng chiếc lá rụng, Xiu tưởng như thần chết đang đến gần căn phòng của hai chị em. Cho đến ngày cuối cùng, ngó ra ngoài cửa sổ nhìn cây tầm xuân – chắc rằng trên cành chỉ còn lơ thơ một hai chiếc lá, Xiu thực sự sợ sệt, nhìn cụ Bơ-men một lát mà chẳng biết nói năng gì. Khi Xiu kéo tấm mành lên, cô thấy “chiếc lá thường xuân vẫn còn đó” và cô sung sướng vô ngần khi nghe Giôn-xi gọi lại đòi ăn cháo, uống sữa, pha rượu vang, hẹn sẽ “vẽ vịnh Na-plơ”. Sung sướng hơn nữa là nghe bác sĩ báo “Chăm sóc chu đáo thì sẽ chiến thắng”. Phải chăng cùng với sự khích lệ của chiếc lá dũng cảm – kiệt tác của cụ Bơ-men, tình thương và sự chăm sóc tận tụy của Xiu, đã giúp cho Giôn-xi chiến thắng bệnh tật, chiến thắng những mềm yếu trong tâm hồn. Rõ ràng cùng với nhân vật cụ Bơ-men, nhân vật Xiu cũng góp những sắc màu nhỏ nhẹ, trong sáng làm đẹp thêm bức tranh tình người bao la, kì diệu của câu chuyện “Chiếc lá cuối cùng” độc đáo.

“Tình đời trong chiếc lá” đó là bức thông điệp mà O Hen-ri muốn gửi gắm qua truyện ngắn của mình. Qua đó nhà văn đã cơ ngợi tình yêu thương, tình bạn thiêng liêng, cao quý đã giúp con người vượt qua được mọi khó khăn trong cuộc sống.

Thế giới này được tạo ra bởi những lan tỏa và sẻ chia. Có những điều khi cho đi ta còn nhận được nhiều hơn là mất. Có những tình cảm được chia nhỏ, lan tỏa và hàn gắn lại thế giới. Đó là tình yêu thương. Tình cảm ấy nằm trong những cái ôm, những lời nói, những cử chỉ, và đôi khi là trong cả … chiếc lá. Tình đời trong chiếc lá được O.Henry thể hiện độc đáo trong đoạn trích: “Chiếc lá cuối cùng”.

 O.Henry được biết đến là nhà văn truyện ngắn nổi tiếng của Mĩ. Truyện của ông hấp dẫn với tình tiết ngẫu nhiên, có lúc khắc nghiệt hoặc oái oăm, hoặc mỉa mai, nhiều lúc khôi hài hoặc dở khóc dở cười. Để rồi kết thúc trong bất ngờ, làm người đọc thích thú nhưng không quá sướng thỏa, hoặc bâng khuâng nhưng không quá nặng nề. Với ông, “Từ mọi nơi. Mọi thứ đều mang câu chuyện”. Những câu chuyện được lấy trong cuộc sống hằng ngày, những tình huống được lấy ngay từ cuộc đời nóng hổi để đem đến những bài học chẳng bao giờ là xa vời hay khó hiểu. Điều đó cũng được thể hiện trong truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng”. Câu chuyện diễn ra ở một một khu nhỏ phía tây công viên Washington nơi các nghệ sĩ nghèo thường đến thuê phòng với giá rẻ. Phòng của hai nữ họa sĩ trẻ Jonhsy và Siu ở trên tầng thượng, phía cuối là nơi ở của cụ Behrman gần 60 tuổi, nghiện rượu nặng.

Đã hơn 40 năm nay, ngòi bút của cụ chưa với tới gấu áo của vị nữ thần nghệ thuật. Cụ luôn có ý định vẽ một bức tranh kiệt tác để đời nhưng chưa bao giờ thực hiện được. Mùa đông năm ấy, bị chứng viêm phổi hoành hành, Jonhsy mười phần chỉ hi vọng được một. Cô chấp nhận buông xuôi, ngồi đếm những chiếc lá thường xuân trên tầng đối diện và tin rằng chiếc lá cuối cùng rụng cũng là lúc cô ra đi. Siu thương em, tận tình chăm sóc và chia sẻ chuyện đó với cụ Behrman. Qua đêm mưa tuyết lạnh lẽo, chiếc lá thường xuân vẫn trụ lại đã đem lại sức sống cho Johnsy chữa khỏi bệnh nhưng cụ Behrman đã chết vì bệnh viêm phổi. Và chiếc lá cuối cùng kia chính là tác phẩm của cụ trong đêm đông ấy.

Câu chuyện giản dị mà bất ngờ. Ở đó, có tình chị em gắn bó, hết lòng, có ý chí nghị lực vươn lên của một cô gái. Và hơn hết, ở đó là tình người, tình người gói trong chiếc lá thường xuân bé nhỏ kia. Hình tượng chiếc lá cuối cùng là một biểu tượng nghệ thuật bất ngờ mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Chiếc lá thường xuân bé nhỏ, tầm thường do người bàn tay của người nghệ sĩ “thường thường bậc trung” vẽ giống y như thật, khiến cho con mắt chuyên môn tinh tế của Johnsy cũng không nhận ra được. Nó được vẽ ra trong một đêm mưa rét khủng khiếp với dụng cụ chỉ là một chiếc đèn bão, một bọ quần áo ướt sũng và vài bảng màu.

Nhưng nó đã cứu sống một con người. Chiếc lá xuất hiện kịp thời đem lại niềm tin và sức sống cho Johnsy, khơi bùng lên ngọn lửa tình đời sắp lụi tàn nơi trái tim người đồng nghiệp trẻ, khiến cô chiến thắng gã viêm phổi dai dẳng, hiểm ác. Nghị lực và mầm sống lại hồi sinh để hi vọng một ngày nào đó được làm nên những tác phẩm nghệ thuật. Chiếc lá không chỉ được vẽ bằng tài năng nghệ thuật mà còn bằng cả tình yêu thương con người của một người họa sĩ chân chính. Chiếc lá cuối cùng đã rụng, còn lại mãi trên tường không phải là một thần dược mà là một tác phẩm nghệ thuật. Dù phải đánh đổi cả mạng sống của mình, người nghệ sĩ ấy vẫn không suy nghĩ, sẵn sàng hi sinh để đem lại sự sống cho một con người. Bức tranh của họa sĩ Behrman là một kiệt tác nghệ thuật chân chính, vì nó hướng tới con người. Tình yêu thương là nguồn sức mạnh để người họa sĩ hướng ngòi bút của mình để hoàn thành tác phẩm mang thiên chức “Nghệ thuật vị nhân sinh”. Người nghệ sĩ ấy đã đem cả sinh mệnh của mình để trả lại màu xanh cho chiếc lá đã úa vàng, để đổi lấy màu hồng trên đôi má của người thiếu nữ đã xanh xao, trả lại niềm tin, nghị lực cho con người yếu đuối. Chiếc lá chính là sự hi vọng, sự hồi sinh được xây dựng bằng tình người.

Như vậy, với nghệ thuật xây dựng tình huống độc đáo, giàu kịch tính, bất ngờ qua hai lần đảo lộn: Johnsy ốm yếu tưởng sẽ chết lại được hồi sinh, cụ Behrman khỏe mạnh bỗng dưng lại chết vì bệnh. Những câu văn giản dị mà thấm thía, nghệ thuật trần thuật không theo trình tự thời gian, tăng thêm sự kịch tính cho tác phẩm. Đặc biệt, việc xây dựng hình tượng chiếc lá mang ý nghĩa biểu tượng cao. Như một “chi tiết biết nói”, nó đã khẳng định ý nghĩa nhân văn tác phẩm cũng như tấm lòng và quan điểm của nhà văn. Với ông, tình yêu thương là cội nguồn của mọi sức mạnh và vẻ đẹp trong cuộc đời. Nó đem lại sự sống, niềm tin và biến cuộc đời này trở nên đẹp hơn. Với ông, “trên đời, chỉ có một điều ấy thôi. Đó là yêu thương nhau”, như lời của Victor Hugo đã phát biểu qua hình tượng Jean Valjean trong “Người cầm quyền khôi phục uy quyền”.

Một chiếc lá cứu sống một con người, một tác phẩm đưa con người ta đến gần hơn với cái đẹp, cái thiện trong cuộc sống. “Nghệ thuật vị nhân sinh”, là hướng ta tới chân, thiện, mĩ là vì thế!

Chiếc lá cuối cùng là một trong những truyện ngắn xuất sắc của nhà văn O’Hen-ri. Cậu chuyện là hiện thực cuộc sống đầy rẫy những bất công vô lý, đem đến bao bất hạnh cho những cuộc đời nghèo khổ. Tuy vậy, nhà văn lại tìm thấy và khơi dậy được vẻ đẹp tâm hồn những con người ấy qua những tình huống truyện bất ngờ, cảm động.

Câu chuyện kể về cuộc sống nghèo của ba người hoạ sĩ nghèo: Xiu, Giôn-xi, Bơ-men. Cụ Bơ-men suốt bốn chục năm mơ ước vẽ một bức kiệt tác mà không thực hiện được, đành phải ngồi làm mẫu cho các họa sĩ trẻ để kiếm chút tiền còm nuôi thân. Xiu vẫn mòn mỏi với những bức vẽ. Giôn-xi bị sưng phổi, dần mất niềm tin vào cuộc sống: cô đếm từng chiếc lá rơi, với niềm tin khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì cô sẽ ra đi…

Mỗi ngày trôi đi với mưa gió lạnh lẽo và khắc nghiệt, cây thường xuân cứ thế trút dần những chiếc lá trên cành để rồi còn một chếc duy nhất. Giôn-xi như nhìn thấy cái chết của mình đang đến gần. Sự sống của cỗ bỗng trỏe nên mong manh hơn bao giờ hết. Cô bất lực và buông xuôi, càng khiến cho cụ Bơ-men và Xiu lo lắng: “Họ sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ, nhìn cây thường xuân. Rồi họ nhìn nhau một lát, chẳng nói năng gì”. Đặc biệt là Xiu. Cô âu lo thổn thức, bồn chồn “tỉnh dậy sau khi chợp mắt được một tiếng đồng hồ”.

Đêm mưa gió dữ dội, chiếc lá kia chắc cũng đã bị vùi dập. Cái khoảnh khắc Giôn-xi nhìn tấm mành kéo xuống thật đáng sợ. Không một ai có thể khiến cho cô từ bỏ suy nghĩ sẽ lấy số lá còn sót lại trên cành thường xuân làm thước đo mạng sống của mình. Bản thân Xiu có lẽ cũng không thể chịu nổi cái ý nghĩ rằng đã đến lúc phải chia tay người bạn đồng nghiệp của mình trong mãi mãi. Nhưng điều kì diệu đã xảy ra: vẫn còn một chiếc lá thường xuân bám trên bức tường gạch. Niềm vui trong Xiu như vỡ òa. Còn đối với Giôn-xi, cô cũng có chút ngạc nhiên, miễn cưỡng chấp nhận sự thật để rồi lại chìm đắm trong suy nghĩ từ bỏ cuộc đời : “Hôm nay nó sẽ rụng thôi và cùng lúc đó thì em sẽ chết”. Ta thấy Giôn-xi vừa đáng trách mà lại đáng thương.

Mùa đông khắc nghiệt vẫn kéo dài. Thế nhưng chiếc lá thường xuân vẫn còn đó. Rồi một ngày kia, mưa gió tràn về trong đêm. Vậy mà “chiếc lá thường xuân vẫn còn đó”. Chống chọi với thiên nhiên khắc nhiệt, chiếc lá vượt qua mọi khó khăn, bám vững trên cành cây khẳng khiu. Giôn-xi cảm thấy khó hiểu, và cũng như bừng tỉnh. Cô mơ ước: “một ngày nào đó em sẽ vẽ được vịnh Na- plơ”. Điều đó chứng tỏ cô đã có niềm tin vào cuộc sống. Chiếc lá thường xuân kia đã tiếp thêm cho cô sức mạnh vô hình để chống chọi bệnh tật.

Kết thúc câu chuyện đã khiến cho cả người trong cuộc lẫn độc giả phải bất ngờ. Chiếc lá cuối cùng còn sót lại tren cây thường xuân kia, hóa ra là một tác phẩm tài hoa của một người nghệ sĩ lão làng. Đó chính là cụ Bơ-men. Vì sự sống của một cô gái, cụ đã vượt qua sự khắc nghiệt của thời tiết, để mang lại cho cô chút niềm tin vào cuộc sống. Người họa sĩ già với mong ước cả một đời được vẽ nên một kiệt tác, và cuối cùng điều đó cũng trở thành hiện thực. Tác phẩm của ông chân thật và sống động đến không ngờ. Không chỉ vậy, nó đã cứu rỗi tâm hồn của một cô gái trẻ đang đưa tay về Thần Chết. Không một ai biết được sự thật này cho đến khi ra đi. Cụ Bơ-men quả thật không chỉ là một người họa sĩ tài năng, mà còn là một người nghệ sĩ chân chính với tâm hồn cao cả.

“Chiếc lá cuối cùng” mang đậm tình cảm giữa con người với con người trong tình cảnh nghèo khó. Đồng thời, tác phẩm còn mang đến một thông điệp: Nghệ thuật vị nhân sinh.