Từ thuở khai sinh, người ta thường lấy chữ nhân làm gốc rễ của con người, làm người, chữ đức phải đặt lên hàng đầu. Nhưng trong xã hội ngày nay, chữ tài lại đặc biệt quan trọng, thậm chí nhiều khi nó được đề cao hơn tất cả. Chúng ta nên giải thích sao về hiện tượng này? Câu nói của chủ tịch Hồ Chí Minh như một câu trả lời thoả đáng: “Có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó” và “Có tài mà không có đức là kẻ vô dụng”.

Trước hết, chúng ta hãy tìm hiểu về câu nói: “Có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó”. Trong câu nói ấy, Người đề cao chữ đức của con người. Đức là đạo đức, là phẩm chất, là nhân cách làm người. Những người mang chữ đức ấy thường sống một cuộc đời trong sáng, cao đẹp và cao thượng. Họ luôn ẩn chứa một lòng vị tha vô hạn, luôn đặt lợi ích của người khác lên trên bản thân. Không bao giờ những người ấy làm chuyện trái với lương tâm của mình. Đức của con người còn thể hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau, như trung thực, nhân nghĩa, cao thượng,... Một cuộc sống có chữ đức là cuộc sống luôn yên bình và tươi đẹp. Vậy chữ đức có thật sự quan trọng?

Đúng vậy, nhưng khi chỉ có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó. Những người mang nhân tính tốt đẹp luôn muốn giúp đỡ mọi người với hết khả năng của mình. Họ muốn cống hiến cuộc đời mình cho xã hội. Nhưng khi họ không có khả năng, sự cống hiến ấy lại trở nên sai lầm. Họ khiến mọi chuyện trở nên khó khăn hơn vì không biết cách để giúp đỡ. Hoặc có những chuyện, họ dốc sức để làm, nhưng lại trở thành “Dã tràng se cát biển đông/Nhọc nhằn mà chẳng nên công cán gì” Luôn muốn cố gắng nhưng vì tài năng có hạn nên lại không giúp ích được gì cho cộng đồng. Vậy chẳng phải tấm lòng có tốt mấy cũng chẳng thể thành công?

Thế nhưng, chính Người cũng lại nói: “Có tài mà không có đức là người vô dụng”. Tài ở đây lại trở thành tài năng, trí tuệ, trí thông minh của con người. Họ có năng lực làm được những việc mà người đời ít khi làm được. Chúng ta có thể nhắc đến Newton, Anhxtanh là những người có tài trên thế giới này. Tài năng giúp cho họ phán đoán được sự việc, giải quyết mọi chuyện một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất. Đó là điều mà xã hội chúng ta đang rất cần, chúng ta cần những người trẻ trung, năng động và có tài năng thực sự. Đó là nguồn lực để phát triển đất nước và xã hội.

Có tài nhưng lại thiếu đi đạo đức sẽ thế nào? Chính là trở thành một người “vô dụng”. Những người có tài ấy, khi họ thông minh nhưng lại thiếu đi chữ nhân dẫn dắt, họ làm mọi chuyện có lợi cho bản thân mà quên đi bổn phận với cộng đồng. Họ sẵn sàng dùng tài năng để cướp đi thành công trên tay người khác, hoặc hãm hại người khác. Một xã hội với những con người thiếu chữ nhân như vậy, liệu có thể phát triển được không? Như vậy, đó chẳng phải là một tài năng vô dụng hay sao? Như những tên bán nước, phản quốc khi xưa, họ cũng là những người có tài, nhưng lại để cho tài năng bị cái xấu, cái ác dẫn dụ và đi vào con đường sai trái, thật đáng thất vọng!

Vậy suy cho cùng, con người ta cần cân bằng cả tài và đức. Chỉ khi con người ta rèn luyện được lương tâm trong sáng, cao đẹp và trí tuệ sắc sảo, chúng ta mới có thể trở thành người có ích cho xã hội. Nếu thiếu đi một trong hai yếu tố ấy, rất khó để mỗi chúng ta có thể thành công trong cuộc sống. Bởi vậy, chúng ta vẫn có tấm gương sáng ngời Hồ Chí Minh, lãnh tụ vĩ đại của cả dân tộc. Người mang trong mình một tấm lòng vĩ đại, nghĩ về nghìn đời, về nhân dân. Cũng vì có trí tuệ, Người có thể bôn ba khắp năm châu bốn bể, để tìm ra con đường giải phóng dân tộc. Người đã chứng minh được châm ngôn đúng đắn của mình.

Mỗi chúng ta, khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường, hãy tu dưỡng đạo đức cho thật tốt và rèn luyện để trí tuệ mình phát triển, để mình có thể trở thành người có ích cho xã hội.

Chữ đức và tài luôn là hai chữ mà chúng ta luôn phải tìm cách dung hòa để cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn. Chính vì vậy nên người xưa thường nói rằng:" có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó/ có tài mà không có đức là kẻ vô dụng".

Câu nói với hai vế có ý nghĩa bổ sung cho nhau đã khẳng định một điều rằng con người luôn phải đặt chữ "đức" làm đầu rồi mới đến chữ "tài". Bởi như câu nói trên khi ta có đức mà không có tài thì làm mọi chuyện rất khó khăn nhưng ít nhất chúng ta không đánh mất đạo đức, nhân phẩm, tính người. Còn khi ta có tài mà mất đức thì con người luôn bị hủy hoại bởi những thứ xấu xa, không thể nào thành công làm bất cứ điều gì và cuối cùng trở thành kẻ vô dụng, bị xã hội ruồng bỏ.

"Đức" là đạo đức, phẩm hạnh mà mỗi con người từ bé đến khi trưởng thành luôn được giáo dục phải hướng tới và giữ gìn nó. Khi ta có đức, ta sẽ làm mọi thứ theo sự chỉ dẫn của lương tri. Không bị lầm đường lạc lối, bị dẫn dắt bởi thứ xấu xa và đen tối. Con người lúc ấy sẽ có một cuộc sống tốt đẹp hơn, hạnh phúc và không phải đau khổ hay hối hận vì những sai lầm mà mình gây ra. Có thể họ không có tài năng vượt trội, làm bất cứ điều gì cũng khó khăn nhưng chỉ cần có tâm, và sự nỗ lực đúng đắn, hãy cứ chờ đợi, để thời gian trả lời tất cả. Còn ngược lại, một người tài năng nhưng lại thiếu hụt đạo đức. Họ luôn tìm cách đạt được mọi thứ bằng mọi giá mà điều đó có thể làm tổn hại, tổn thương những người xung quanh. Khi trong lòng mang tà niệm xấu xa, tâm không thiện thì cho dù thành công, họ vẫn phải gánh chịu sự khổ sở về tinh thần, dẫn đến những suy nghĩ lầm lạc không đáng có và hủy hoại chính bản thân mình. Điều đó khiến họ trở thành những kẻ vô dụng.

Vậy bản thân mỗi người nên làm gì để chúng ta trở thành những có ích cho xã hôi? Trước hết hãy tu dưỡng đạo đức, biến nó thành nền tảng để phát triển những khả năng khác của bản thân. Luôn hướng đến những điều tốt đẹp và không có ý nghĩ tham lam, cực đoan muốn đạt được những thứ không phải của mình. Sau đó ta mới nghĩ đến việc cải thiện khả năng tư duy của bản thân. Căn nguyên của tài năng có lẽ không chỉ là sự thông minh sẵn có mà nó còn nằm ở sự nỗ lực, phấn đấu và rèn luyện trong một quá trình dài đầy khó khăn và chắc chở. Chỉ cần con người có đạo đức tốt, ý chí mạnh mẽ thì mọi điều ta mong muốn đều có thể đạt được, chỉ phụ thuộc vào yếu tố thời gian.

Trong xã hội hiện nay, có nhiều kẻ có tài năng nhưng luôn dùng nó để làm những điều xấu xa, phục vụ cho mục đích kinh tế đen tối. Những kẻ ấy đáng bị pháp luật trừng trị và lên án. Bên cạnh đó cũng có những người có đạo đức, có ý chí và quyết tâm, họ vươn lên một cách chính trực và không làm tổn hại đến bất kì ai. Nhưng muốn hướng đến thành công, thiết nghĩ ta phải dung hòa giữa đức và tài, có tài thì phải rèn cái đức, có đức ta phải cố gắng để bù đắp tài năng. Khi có cả hai yếu tố, ta sẽ trở thành một con người có ích cho xã hội và làm được những điều ta hằng mong muốn.

Những gì mà con người luôn hướng tới đều là những điều lớn lao và tốt đẹp nhưng để thực hiện chúng lại khó khăn hơn rất nhiều. Vì vậy, con người luôn phai trau dồi phẩm chất và tài năng để trở thành con người tốt đẹp.

Hồ Chủ Tịch đã từng khuyên thanh niên một câu: "Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó/ Có tài mà không có đức là kẻ vô dụng". Hiểu câu nói ấy, ta thấy Người dạy rất phải.

Câu nói bàn về vấn đề xoay quanh chữ "đức" và chữ "tài". Đức ở đây là nói đến đạo đức, nhân cách của một con người còn tài là đang nói đến tài năng, khả năng của một con người. Đây là hai yếu tố cơ bản để cấu thành nên giá trị của một con người bởi đức và tài đều không phải là những thứ tự nhiên con người ta có thể có mà phải trải qua một quá trình rèn luyện và tu dưỡng mới hình thành được. Về mức độ thì đều phải tuỳ thuộc vào quá trình tu dưỡng này. Theo như Bác nói thì "người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó" nghĩa là một người có đạo đức nhưng năng lực không có, tài năng không đủ thì sẽ khó khăn trong làm rất nhiều việc. Còn "có tài mà không có đức là kẻ vô dụng" tức là nói một người cho dù có tài năng đến đâu mà không có đạo đức, nhân cách tốt đẹp thì tài năng ấy cũng uổng phí, trở thành một kẻ vô dụng. Câu nói đã cho ta thấy phần nghiêng của cán cân đức và tài đồng thời cho ta thấy tầm quan trọng của cả hai như thế nào đối với một con người.

Con người sống trên đời không phải cứ việc tồn tại là sẽ hoàn thành chữ "Người" vốn có mà phải làm sao cho xứng đáng với chữ "Người" ấy, đã là một con người thì phải có nhân cách, mà hơn hết đó là nhân cách tốt đẹp, hay nói cách khác, đó là đạo đức. Đạo đức ấy đó là cư xử hành thiện, tu nhân tích đức, có đạo đối nhân xử thế phải lẽ, biết thế nào là điều hay lẽ phải, biết tránh xa những việc làm xấu, việc làm sai trái có hại cho người khác. Cái “đức” chính là gốc rễ của lối sống đẹp, là nền tảng để con người sống tốt đẹp hơn đồng thời tạo ra các giá trị đem lại sự tốt đẹp cho người khác. Về phần tài năng, đây là một năng lực mà ai cũng mong có, tài năng, khả năng hay nói cách khác đó là trình độ học vấn hay năng lực trên một lĩnh vực nào đó cũng là phần vô cùng cần thiết trong cuộc sống. Muốn làm bất cứ một điều gì cũng cần có kiến thức, quan trọng hơn là có tài năng. Chỉ những người có đủ năng lực thực sự mới có khả năng gánh vác những trách nhiệm, trọng trách lớn vì vậy họ là những người được trọng dụng hơn cả so với những người bình thường.

Có thể nói, chính tài năng là chìa khóa cho sự thành công trên mọi lĩnh vực đời sống. Vậy cái “đức” quan trọng hơn hay là cái “tài” quan trọng hơn? Như Bác đã nói: “Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Nếu một người có đầy đủ đạo đức, nhân cách nhưng không có tài năng thì đối với một số việc, không có đủ kiến thức, muốn hoàn thành thì là một việc rất khó khăn. Còn “Có tài mà không có đức là kẻ vô dụng”, một người có tài năng mà không có đạo đức, cho dù thuận lợi cho bất cứ công việc gì cũng không nhằm mục đích tốt đẹp, vì lòng nhân thì ngược lại, rất có thể đó là một tài năng gây hại cho con người, cho tổ quốc, đó là một kẻ vô dụng. Vậy có thể nói chữ “đức” quan trọng hơn chữ “tài”, có thể có đức mà không có tài, tuy khó khăn trong công việc nhưng sống tốt đẹp, nhiều người quý mến còn chỉ có tài mà không có đức thì chẳng là gì cả. Vì vậy, con người trước khi muốn trở thành người tài thì hãy trở thành một người có đức trước thì khi trở thành người tài, cái tài ấy mới đáng được công nhận.

"Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó/ Có tài mà không có đức là kẻ vô dụng". Hãy là một người vừa có đức lại vừa có tài để trở thành một người có ích cho xã hội, niềm tự hào của gia đình.

Đất nước ta đang bước vào một thời kì mới, thời kì xây dựng một nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc. Nhiệm vụ lớn lao mà đất nước và thời đại đặt ra cho mỗi thanh niên ta là phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, đạo đức, bồi dưỡng tài năng để có thể gánh vác nhiệm vụ vẻ vang mà Tổ quốc và lịch sử giao phó.

Chủ tịch Hồ Chí Minh khi còn sống, trong một cuộc nói chuyện với học sinh có nói: “Có tài mà không có đức là người vô dụng. Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Lời nói của Bác đặt ra cho thanh niên, học sinh chúng ta một vấn đề rất cụ thể và cần thiết. Phải tu dưỡng, rèn luyện để có đức, có tài. Chúng ta nên hiểu lời dạy của Bác thế nào cho đúng?

Có tài là có kiến thức, có kĩ năng, kinh nghiệm để hoàn thành tốt mọi công việc được giao dù công việc có khó khăn, gian khổ thế nào, dù tình huống có phức tạp đến đâu. Chẳng hạn, trong cuộc kháng chiến chống Mĩ, cứu nước, các chiến sĩ binh chủng đặc công của chúng ta đã khéo léo ngụy trang để che mắt giặc, dùng tài năng và tinh thần dũng cảm chiến đấu của mình để tiêu diệt nhiều căn cứ ngay trong lòng giặc. Anh Đặng Thái Sơn, một nhạc sĩ pi-a-nô có tài đã biểu diễn xuất sắc các nhạc phẩm của nhạc sĩ Sô-panh, đoạt giải nhất trong kì thi âm nhạc quốc tế tổ chức tại Vác-xa-va, thủ đô của Ba Lan, quê hương của nhạc sĩ thiên tài. Anh Lê Bá Khánh Trình đã sử dụng tài trí của mình để giải xuất sắc các bài toán trong cuộc thi toán quốc tế, đem về tấm huy chương vàng cho Tổ quốc…

Có đức là hết lòng phục vụ nhân dân, có tư cách đạo đức, tác phong tốt; tôn trọng và bảo vệ cái đúng, dũng cảm đấu tranh cho lẽ phải; kiên quyết đấu tranh với những sai lầm, tiêu cực trong xã hội; trung thực, giản dị trong cuộc sống. Về tấm gương đạo đức, Bác Hồ của chúng ta là một người tiêu biểu. Cả đời Bác hi sinh, phấn đấu cho hạnh phúc của giống nòi, cho đời sống của con người mà quên bản thân mình. Xung quanh chúng ta, có biết bao tấm gương sáng về đức hi sinh của các chiến sĩ bộ đội, công an dũng cảm diệt kẻ gian cứu người bị nạn. Trong lớp học của em, bạn Lan Anh cũng là một tấm gương sáng về đạo đức của người học sinh, bạn luôn luôn lễ độ với thầy cô giáo, giúp đỡ bạn bè trong học tập và đời sống, thẳng thắn đấu tranh với những bạn lười biếng, thiếu ý thức tổ chức kỉ luật….

Tài và đức, phẩm chất và năng lực là hai mặt của một con người. Có tài mà không có đức là người vô dụng, bởi lẽ có tài mà không đem ra phục vụ nhân dân, đất nước há chẳng phải là vô dụng sao? Có tài mà làm việc xấu, trái đạo đức, tiếp tay cho kẻ phản bội Tổ quốc thì chẳng những vô dụng mà còn có tội. Người có tài mà đạo đức kém thì tác hại càng lớn, càng phải phê phán, lên án. Một cán bộ quản lí giỏi nhưng tham ô, hối lộ thì chỉ gây thiệt hại cho Nhà nước và trước sau cũng dẫn đến sự yếu kém của đơn vị. Một học sinh học giỏi mà vô tổ chức, kỉ luật thì chẳng có tác dụng gì trong lớp… Ngược lại, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, không đem lại hiệu quả lớn trong sản xuất và đời sống. Nếu có đức, muốn phục vụ tốt nhưng không có hiểu biết thì mọi ý định dù tốt đến mấy cũng khó trở thành hiện thực. Một đội trưởng sản xuất tốt nhưng không am hiểu kĩ thuật, làm mò mẫm sẽ dẫn đến sản xuất thụt lùi. Một học sinh xếp loại hạnh kiểm tốt, nhưng học kém thì không thể phát huy được tác dụng đối với các bạn.

Đức và tài liên quan chặt chẽ với nhau, bổ sung lẫn nhau cho con người toàn diện. Đức là yếu tố quyết định nhưng không phải là cái gì chung chung, trừu tượng mà đức phải thể hiện cụ thể trong việc hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, đạt hiệu quả cao. Ngày nay, khi nhiệm vụ xây dựng và phát triển đất nước đòi hỏi mỗi chúng ta chẳng những phải cố gắng, nỗ lực, khiêm tốn học hỏi, hết lòng hết sức phục vụ Tổ quốc và nhân dân, mà còn phải phấn đấu học tập không ngừng để đáp ứng những đòi hỏi của trình độ khoa học cao, để theo kịp những thành tựu của nhân loại, của các nước tiên tiến. Thanh thiếu niên chúng ta không thể thờ ơ, chạy theo lối sống mới sa đọa, thiếu đạo lí, mà phải không ngừng tu dưỡng phẩm chất đạo đức, tích cực học tập văn hóa, khoa học, tiếng nước ngoài để có khả năng tiếp cận trình độ tiên tiến của thời đại. Lời dạy của Bác là một bài học về nhân sinh, bài học về thực tế cuộc sống cần thiết cho mỗi người chúng ta.

Lời dạy của Bác động viên, tiếp sức cho chúng ta tu dưỡng, vươn lên trên tầm cao của lịch sử, của thời đại mà mình đang sống. Riêng em, em thấy mình phải không ngừng rèn luyện tư cách, đạo đức của một người học sinh, một người thanh thiếu niên mới dưới mái trường Xã hội Chủ nghĩa, cố gắng để luôn luôn xứng đáng là con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt. Chỉ có thể làm một học sinh tốt hiện nay, một công dân và một cán bộ, một người lao động tốt sau này, mới có thể góp phần thực hiện mơ ước của bản thân, góp phần cùng thế hệ mới xây dựng đất nước ta giàu mạnh trong tương lai.

Bác Hồ, vị cha già muôn vàn kính yêu của dân tộc ta luôn quan tâm đến việc rèn luyện nhân cách cho thế hệ trẻ, đặc biệt là lứa tuổi học sinh. Trong một lần nói chuyện với học sinh, Bác đã dạy: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”.

Lời dạy của Bác đã khắc sâu trong tâm hồn, trí tuệ thế hệ trẻ, được lưu lại mãi với thời gian. Cho đến bây giờ lời dạy của Bác vẫn vang vọng trong tâm hồn mọi người. Muốn hiểu rõ ý nghĩa lời dạy của Bác, trước hết ta phải hiểu khái niệm “đức” và “tài”. Theo em, nói về "tài" là nói về trí tuệ, kiến thức, kinh nghiệm và năng lực. “Tài” là khá năng hoàn thành nhiệm vụ với kết quả cao, giải quyết tốt mọi khó khăn xảy ra và luôn sáng tạo trong việc làm. “Đức” là đạo đức, là tinh thần hết lòng phục vụ nhân dân, là cần, kiệm, liêm, chính, dũng cảm khắc phục khó khăn, chịu đựng mọi gian khổ và luôn luôn sống với phương châm: “Mỗi người vì mọi người”.

Từ khái niệm “tài” và “đức”, từ yêu cầu của cuộc sống, Bác đã đưa ra kết luận: “Có tài mà không có đức là người vô dụng”. Một con người có tài mà không có đức thì con người đó không có ích cho cuộc sống. Trong thực tế cuộc sống và trong văn học, em đều thấy lời dạy của Bác hoàn toàn đúng, nó thể hiện cách đánh giá giá trị của con người. Có tài, có hiểu biết, có kinh nghiệm nhưng lại không mang sự hiểu biết đó phục vụ nhân dân, làm đẹp giàu cho đất nước thì cái tài đó hoàn toàn vô ích. Một người có tài mà chỉ thu vén cho lợi ích cá nhân thì người đó cũng trở thành người vô dụng mà thôi. Mặt khác, con người có tài mà làm việc xấu, trái với đạo đức, trái với lương tâm thì không những chỉ là vô ích mà còn có hại, cái tài ớ đây không đáng được trân trọng nữa.

Trong cuộc sống xây dựng chủ nghĩa xã hội, đất nước ta còn gặp khó khăn rất nhiều. Nó đòi hỏi phải có nhiều người có tài, có đức. Song, người có tài chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân, không mang sự hiểu biết và kinh nghiệm của mình để tạo ra của cái cho đất nước, thì những con người đó đều là vô ích, cái tài của họ đáng bỏ đi... Thực tiễn cho thấy con người có tài năng càng cao mà không có đạo đức thì tác hại của nó thật to lớn. Một người có tài, trong khi đất nước đang gặp khó khăn, đang cần họ mà họ lại chỉ lo cho cá nhân thì họ không những đã không góp phần làm đẹp cho đất nước mà có khi còn mang lại những thiệt hại to lớn cho đất nước. Bác nói “Có tài mà không có đức là người vô dụng" thật không sai chút nào!

Trong thực tế, từ xưa tới nay đạo đức là phẩm chất không thể thiếu được đối với mỗi con người. Đạo đức, tính cách con người là cái quý nhất. Mất đạo đức, con người khác nào loài vật! Song, không có tài năng thì con người làm việc cũng rất khó khăn, chật vật. Tài năng giúp cho chúng ta hoàn thành tốt mọi công việc. Có đức, muốn phục vụ tốt cho đất nước nhưng tài năng không có thì họ không đạt được những ý muốn cúa mình. Nhiều khi vì không có tài năng, họ đã làm hỏng việc mà làm hại đến cả sự nghiệp chung. Một người cán bộ quản lí hợp tác xã có tinh thần, ý chí và trách nhiệm cao nhưng tài năng kém sẽ làm cho công việc lúng túng, sai sót và vất vả... Trong một nhà máy, người lãnh đạo sống mẫu mực nhưng không có tài thì nhà máy sẽ làm ăn thua lỗ và dẫn đến bờ vực phá sản. Quả thật, ngoài đạo đức, tài năng cũng là một vấn đề rất cần thiết. nó phục vụ cho chính cuộc sống của chúng ta. Vì vậy “tài” luôn luôn đi đôi với “đức”, một người có đức chưa đủ mà còn có cả tài năng và khi chúng ta rèn luyện thì phải rèn luyện cả “đức” lẫn “tài”.

Rõ ràng “đức” và “tài” là hai mặt không thể thiếu nhau đươc trong phẩm chất cùa con người lao động kiểu mới. Hai nhân vật này không loại trừ nhau mà bổ sung cho nhau, tạo nên phẩm chất của con người phát triển toàn diện. Từ xưa, các cụ già thường nói: “Tiên học lễ” trước tiên đối với con người phải là vấn đề đạo đức. vấn đề đó là gốc là yếu tố quyết định, “tài” là biểu hiện cụ thể của “đức”, không có khái niệm đạo đức chung chung, tách rời hiệu quả việc làm.

Vì vậy, “tài” và “đức” phải hài hòa trong phẩm chất của con người lao động kiểu mới, giúp họ làm giàu đẹp cho quê hương và đất nước. Anh Hồ Giáo là một hình ảnh điển hình. Anh tận tụy say mê công việc, đem hết tài năng, sức lực của mình vào công việc lai tạo giống bò cho đất nước. Đó là hình ảnh anh thanh niên trong tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long. Anh đã chọn cho mình cuộc sống cống hiến thầm lặng cho đất nước mặc dù phải xa cuộc sống của con người đô thị, chịu cái giá rét, cô đơn trên ngọn núi cao hai nghìn sáu trăm mét. Với lòng say mê nghề nghiệp, anh đem từng hiểu biết, những kinh nghiệm áp dụng vào việc làm, góp phần không nhỏ vào công cuộc chiến đấu bảo vệ đồng quê xanh tươi của Tổ quốc... Đó cũng chính là hình ảnh cô kĩ sư trẻ đã dám rời bỏ cuộc sống,ư thành thị, dám vứt bỏ mối tình đầu mà cô cho là nhạt nhẽo để đến với vùng rừng núi xa xôi, hẻo lánh, đem hết tài năng và sức lực để phục vụ nhân dân và đất nước... Họ là những hình ảnh con người lao động kiểu mới có tài và có đức. Những hình ảnh trên một lần nữa khẳng định được tính đúng đắn trong lời dạy của Bác: Những con người có tài, có đức đều là những con người có ích cho đất nước và cho xã hội. Hình ảnh những con người đó đáng kính trọng và đáng mến biết bao.

Bác Hồ là một tấm gương sáng về tài và đức. Với lời dạy trên, Bác muốn nói với thế hệ trẻ rằng: Con người có ý nghĩa nhất đối với cuộc sống là con người được tu dưỡng, rèn luyện toàn diện cả về tài và đức. Một nhân cách toàn diện, cao đẹp là sự kết hợp hài hòa giữa tài năng và phẩm chất đạo đức... Lời dạy của Bác là kim chỉ nam cho mọi hoạt động rèn luyện của thế hệ trẻ, tạo nên những chuyển biến về chất trong sự nghiệp giáo dục và đào tạo của chúng ta... Lời dạy đó vừa có ý nghĩa lí luận, vừa có giá trị thực tiễn nên đã vạch ra được phương hướng tu dưỡng cho mỗi người là phải rèn luyện cả tài lẫn đức để trở thành một con người toàn diện.

Tuy giờ đây Bác Hồ đã đi xa nhưng lời dạy của Bác về tài và đức vẫn vang vọng cho đến tận bây giờ và ngàn đời sau: tài, đức phải được kết hợp hài hòa để tạo nên nhân cách con người mới. Thực hiện lời dạy của Bác Hồ, em thấy mình phải ra sức trau dồi, rèn luyện cả đức lẫn tài để trở thành người lao động toàn diện, có ích cho đất nước, cho cuộc sống.

Mỗi con người sinh ra mang một sứ mệnh riêng nhưng chúng ta cùng chung một nhiệm vụ đó là rèn luyện bản thân và cống hiến cho đất nước. Để răn dạy con người, Bác Hồ đã nói câu: “Có tài mà không có đức là người vô dụng. Có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó”. Quả thật là một câu nói chứa định nhiều ý nghĩa sâu sắc.

“có tài mà không có đức” ám chỉ những người giỏi giang, thông minh, nhạy bén với cuộc sống nhưng lại không có phẩm chất, nhân cách, tâm hồn tốt đẹp. Còn “có đức mà không có tài” để những người có tâm hồn cao đẹp nhưng lại không tài giỏi, thông minh. Nếu mỗi người thiếu sót một trong hai yếu tố tài và đức sẽ làm cho cuộc sống của con người đi sai lệch, khó đạt được thành công. Câu nói mang ý nghĩa: những người vừa có tài, vừa có đức sẽ là phần cốt lõi giúp cho đất nước ngày càng phát triển thịnh vượng và tốt đẹp hơn.

Tài và đức nên đi liền với nhau, kết hợp với nhau để con người phát triển theo chiều hướng tích cực để xây dựng xã hội đẹp đẽ. Nếu không tài giỏi, chúng ta làm việc gì cũng sẽ khó, cũng sẽ dễ đổ bể, chính vì thế tài năng vô cùng quan trọng trong cuộc sống con người. Nhưng nếu con người thông minh mà không có đạo đức tốt thì sẽ dễ mang tài năng của mình đi làm chuyện xấu hòng tư lợi, như thế sẽ gây ra hậu quả khôn lường cho xã hội. Chính vì thế, con người không chỉ cần trau dồi kiến thức mà còn cần rèn luyện cho bản thân mình một nhân cách tốt đẹp. Người có tài và đức sẽ được xã hội trọng dụng, người khác ngưỡng mộ và là tấm gương sáng để mọi người học tập và noi theo.

Tuy nhiên trong xã hội hiện nay vẫn có không ít người tài giỏi nhưng đạo đức không tốt, chuyên đi làm những chuyện xấu xa để thu lợi, lại có những người tuy không tài giỏi nhưng lại có đạo đức và phẩm chất tốt đẹp, những người này cũng khó có được thành công trong cuộc sống. Bên cạnh đó cũng có không ít người không tài giỏi lại không cố gắng học tập, rèn luyện bản thân, tu bổ đạo đức,… những người này đáng bị xã hội thẳng thắn phê phá, chỉ trích.

Học tập và rèn luyện bản thân là do ý thức của con người. Không một ai là hoàn hảo, nhưng khi ta biết cố gắng hoàn thiện bản thân và vươn lên phía trước, chúng ta sẽ đạt được những thành quả xứng đáng với công sức bỏ ra.

Đức và tài là hai tiêu chuẩn cơ bản để đánh giá một con người và trở thành mục tiêu phấn đấu rèn luyện tu dưỡng của thanh niên. Khi bàn về mối quan hệ giữa đức và tài, trong một cuộc nói chuyện với học sinh, Bác Hồ đã phát biểu: "Có tài mà không có đức là người vô dụng. Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”

Vậy thế nào là đức, tài và mối quan hệ giữa đức và tài như thế nào? Trong ý kiến của Bác, tài chính là tài năng, là kiến thức, là hiểu biết, là kĩ năng kĩ xảo, là kinh nghiệm sống để con người có thể hoàn thành công việc của mình một cách tốt nhất, đặc biệt là trong những hoàn cảnh khó khăn, những tình huống phức tạp. Đức chính là đạo đức, là tư cách tác phong, là lòng nhiệt tình, là những khát vọng chân thiện, mĩ… Người có đức biết tôn trọng và bảo vệ chân lí, dám đấu tranh với sai lầm, sẵn sàng hi sinh quyển lợi cá nhân cho quyền lợi của tập thể. Tài và đức là những phạm trù khác nhau nhưng gắn bó chặt chẽ không thể tách rời. Có tài mà không có đức là người vô dụng, bởi vì tài năng đó không được sử dụng để phục vụ nhân dân mà chỉ để mưu cầu lợi ích cho cá nhân thì cũng trở thành vô ích. Người ta không thể sống một mình, càng không thể tách rời giạ đình, bạn bè, giai cấp, dân tộc và đồng loại.

Giá trị của một con người được xem xét trên cơ sở những đóng góp hữu ích đối với cộng đồng. Người ích kỉ là người không quan tâm đến quyền lợi của người khác. Nếu có tài, họ cũng chỉ tìm cách sao cho có lợi cho mình. Người có tài mà phản bội Tổ quốc, đi ngược lại lợi ích của nhân dân thì chẳng những vô dụng mà còn có tội. Người càng có tài mà kém đạo đức thì tác hại gây ra cho gia đình và xã hội càng lớn. Nhưng nếu chỉ có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó. Có đức, tức là có khát vọng hành động, cống hiến vì lợi ích của mọi người nhưng kiến thức ít ỏi và năng lực kém thì những ý định dù tốt đến đâu cũng khó trở thành hiện thực. Tài năng giúp cho con người lao động có hiệu quả. Thiếu tài năng, người ta phải làm việc rất vất vả mà chất lượng công việc lại không cao.

Rõ ràng là giá trị của con người phải bao gồm cả tài và đức. Đức và tài bổ sung, hỗ trợ cho nhau để con người trở thành toàn diện, đạt hiệu quả cao trong quá trình làm việc và cống hiến. Nhưng trong ý kiến của Hổ Chủ tịch, rõ ràng vị trí của đức được coi là hàng đầu, là yếu tố quyết định. Chính vì thế, thiếu đức con người trở thành vô dụng, thiếu tài người ta làm việc gì cũng khó. Cách nói của Bác rất giản dị và cụ thể, giúp ta nhận thức đúng đắn hơn về vai trò quan trọng của đức trong phẩm chất của mỗi con người.

Để trở thành công dân hữu ích, chủ nhân xứng đáng của đất nước trong tương lai, ngay từ tuổi học sinh, chúng em phải không ngừng học tập, tu dưỡng. Như vậy mới có đủ đức và tài – tiêu chuẩn của con người mới như Bác Hồ hằng mong ước.

Nơi đây sống một người tóc bạc người không con mà có triệu con

Nhân dân ta gọi người là bác cả đời người là của nước non.

Hai câu thơ đã thể hiện tấm lòng của nhân dân ta đối với bác Hồ. Sống trong cảnh thanh bình êm ấm của một quốc gia độc lập, nhân dân ta càng nhớ về chủ tịch Hồ Chí Minh – người cha già của dân tộc. Mỗi khi đến sinh nhật bác, ta cảm thấy bồi hồi khi nghĩ về cuộc đời của người. Không chỉ là một nhà lãnh tụ vĩ đại đã dìu dắt con thuyền cách mạng việt nam đến bến bờ thành công, bác còn là một nhà thơ, một nhà giáo dục lớn. Sinh thời, bác rất quan tâm đến việc chăm sóc, dạy dỗ thế hệ trẻ, những mầm xanh của đất nước. Cho nên, trong một lần nói chuyện với thanh niên học sinh, bác Hồ đã ân cần khuyên nhủ: “có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó’”. Tuổi trẻ phải hiểu biết, nhận định lời dạy trên như thế nào và suy nghĩ gì về tài và đức của học sinh hôm nay?

Tài mà bác nói ở đây có nghĩa là tài năng, kiến thức, kinh nghiệm hay những sáng kiến nảy sinh trong quá trình làm việc. Người có tài là người có khả năng hoàn thành mọi công việc, dù nhiệm vụ ấy có khó đến đâu, người đó cũng có thể hoàn thành một cách xuất sắc và nhanh chóng so với người khác. Ví như người có tài trong lĩnh vực quân sự là người có khả năng bố trí một trận đánh lớn, phức tạp sao cho ít bị tiêu.

Người có tài còn được sự kính phục, tin tưởng của mọi người xung quanh nhờ sự nhanh nhạy của mình. Còn đức mà người muốn nói tới đó chính là phẩm chất đạo đức của một người. Đạo đức ấy còn bao gồm cả nghĩa vụ đối với nhân dân, tổ quốc. Người có đức là người biết sống hết mình vì mọi người, biết cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, sẵn sàng cống hiến cuộc đời vì lí tưởng cách mạng… Cả tài năng lẫn đạo đức đều cần phải rèn luyện, tu dưỡng mới có được.

Tại sao bác lại cho rằng có tài mà không có đức là người vô dụng? Trong thực tế, ta thấy rằng người có tài mà kém đức thường hay sinh thói kiêu căng, hợm hĩnh, tự cao, tự đại, cho mình hơn hẳn người khác. Chính vì thế, họ thường chẳng bao giờ trố tài hay chỉ thi thố tài khi công việc ấy có lợi cho bản thân, cho cuộc sống cá nhân. Tài năng thường làm cho con người trở nên khôn ngoan, sắc sảo hơn. Nhưng nếu người ấy thiếu đạo đức thì sự sắc sảo ấy trở thành những mưu mô xảo quyệt, gian ngoan. Ngoài ra, một người có tài nhưng ích kỉ, tự tư tự lợi, chỉ biết lo cho gia đình và bản thân thì chẳng những họ không chỉ là người vô dụng mà đôi lúc còn gây hại cho xã hội. Nếu một người có tài quản lí nhưng lại sử dụng tài đó để vun vén cá nhân, người ấy sẽ tham ô, hư hỏng.

Hơn nữa, tài năng ấy còn phải hướng tới lợi ích chung. Nếu chỉ vì lợi ích cá nhân mà tách rời khỏi cộng đồng xã hội, không đem tài năng phục vụ tổ quốc thì tài năng ấy nào có ích gì. Một -bác sĩ, kĩ sư đứng trước hoàn cảnh khó khăn của đất nước, đã ngoảnh mặt, quay lưng, đành lòng rời bỏ quê hương xứ sở để đi tìm một cuộc sống xa hoa, nhung lụa ở nước ngoài, người ấy sẽ không đem lợi ích gì đến cho đồng bào của họ. Ngoài ra, tài năng mà không được dùi mài, rèn luyện bền bỉ thì đến một lúc nào đó mai một đi, không phát triển được nữa…

Nếu ở vế trước, bác đã đề cao vai trò của đạo đức thì ở vế sau, bác đã lập luận đảo lại để nhấn mạnh tầm quan trọng không kém của tài năng. Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó. Trong cuộc sống hiện tại, có nhiều công việc đòi hỏi con người phải có kiến thức, trình độ chuyên môn và sự nhạy bén để hoàn thành tốt công việc, và đạt kết quả cao nhất: tài năng sẽ giúp ta thành công. Mặt khác, nếu một con người có đức, đầu tư nhiều sức lực vào công việc nhưng lại thiếu kinh nghiệm, trình độ chuyên môn không sâu, chẳng những người ấy sẽ lúng túng khi bắt tay vào việc mà còn làm cho công việc tiến.

Triển chậm chạp. Ngoài ra, nếu một người có đạo đức nhưng tài năng kém thì thường sẽ thất bại. Ta cần cố công rèn luyện tài và đức, trong đó đạo đức quan trọng hơn tài năng. Tài năng không có thì còn có thể học tập rèn luyện nhưng không có đức thì sẽ trở thành những kẻ phá hoại nhân dần, phá hoại đất nước. Có những học sinh ngoan ngoãn, biết kính trên nhường dưới, nhưng học không giỏi, nhờ kiên trì, nhẫn nại mà họ trở thành những con người giúp ích cho xã hội sau này. Có những cán bộ có đức độ tự nhận thấy mình chưa đủ sức để điều hành những cỗ máy công việc phức tạp nên tự rút lui, nhường cho những người xứng đáng hơn. Những con người ấy thật đáng khen! Để có được những kiến thức vững vàng thì ngay bây giờ, học sinh cần phải chăm chỉ học tập và rèn luyện đạo đức bản thân.

Nghĩ về lời dạy của bác Hồ, ta cảm nhận được trọn vẹn cái tình của người. Người thật sự là một tấm gương sáng muôn đời cho thế hệ mai sau học tập và tự hào. Nhìn lại cuộc đời vĩ đại của bác, em không thể không cảm thấy xấu hổ khi đôi lúc mình cũng đã gần gục ngã trước những khó khăn trên đường học vấn, rèn luyện tài năng, em cũng không khỏi cảm thấy hổ thẹn khi xung quanh em còn có rất nhiều bạn học sinh chỉ chú trọng đến học tập mà lãng quên những bài học đạo đức, những bà tiên cô tấm nhân hậu, hiền lành, thiện thắng ác, những câu thưa gởi với ông bà, cha mẹ, thầy cô giáo… Dù bác đã mãi mãi đi xa, mãi mãi ta không còn nhìn thấy nụ cười, nghe giọng nói của bác nhưng lời dạy chân tình, thắm thiết của bác vẫn đọng lại trong tâm hồn của mỗi người. Dường như ta vẫn nghe lời bác văng vẳng đâu đây như động viên nhắc nhở chúng ta rèn luyện, vực chúng ta dậy sau mỗi lần vấp ngã. Càng thấy được muôn vàn tình thương yêu mà bác để lại, em càng thấy rằng mình cần nỗ lực hơn trong học tập cũng như trong rèn luyện đạo đức để xứng đáng là một người con của thành phố mang tên bác.

Tóm lại, lời khuyên của bác là một bài học lớn. Con người phải có đức và có tài mới trở nên toàn diện. Lời khuyên của bác đã động viên thế hệ trẻ việt nam rèn luyện, phấn đấu vươn lên góp phần xây dựng xã hội mới. Thanh niên chúng ta nguyện làm theo lời bác dạy, biết phấn đấu rèn luyện bền bỉ ngay từ lúc còn ngồi trên ghế nhà trường cho đến khi bước vào cuộc sống.

Đầu thế kỉ XX, khi vừa làm xong nhiệm vụ giành độc lập, tự do, dân tộc ta lại phải đối đầu với giặc đói, giặc dốt, trước tình hình ấy, Bác Hồ đã dạy: "Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó". Đó là câu nói giản dị, ngắn gọn nhưng lại ý nghĩa và vô cùng sâu sắc. Chúng ta thử tìm hiểu kỹ hơn sẽ rút ra được bài học bổ ích cho mình.

Tài là gì? Đức là gì? Tài là khả năng thực hiện một công việc hoặc sáng tạo một sản phẩm nào đó cho mọi người, có những người có thể thực hiện được những việc khác nhau một cách xuất sắc, ta gọi đó là người "đa tài", có những người làm gì cũng thất bại, thất bại trong mọi lĩnh vực, ta gọi đó là người "bất tài". Bên cạnh khả năng cống hiến cho xã hội, giá trị con người còn được đánh giá qua "đức", tức là những phẩm chất về tâm hồn, tính cách, lối xử sự của một con người trong xã hội. Ví dụ: Một người có những phẩm chất như: Nghị lực, trọng danh dự, giữ chữ tín, siêng năng, nhiệt tình, nhân ái... người ta gọi đó là người có Đạo Đức Tốt. Ngược lại, kẻ nào mang thói biếng nhác, đê hèn, xảo trá, tham lam, ham danh, độc ác... ta gọi đó là loại người Vô Đạo Đức. Thế nào là người vô dụng?

Người vô dụng là người không giúp ích gì cho xã hội, không mang lại hạnh phúc cho một ai. Con người ấy sống cũng như đã chết, gọi là "sống thừa" trong xã hội. Tại sao Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó? Bởi lẽ người ấy có tài mà không đem ra phục vụ nhân dân, đất nước, chỉ lo thu vén cho bản thân. Lòng tham vô đáy, họ đem tài năng phục vụ cho riêng bản thân, không phục vụ cho cái chung của tập thể, chỉ nghĩ cho mình... Vì vậy, có tài mà không có đức có thể dẫn đến hành động xấu, trái đạo đức, phản bội nhân dân Tổ quốc thì chẳng những vô dụng mà còn có tội. Có tài mà kém đạo đức thì tác hại càng lớn, càng đáng phê phán, lên án, vì họ có tài nhưng lại dùng tài năng ấy phục vụ cho những mục đích thấp hèn và như vậy sự tác hại càng to lớn.

Ngược lại, người có đức độ mà thiếu tài năng, theo Bác, làm việc gì cũng khó. Thực vậy, tài năng giúp ta hoàn thành công việc một cách hoàn hảo, đem lại hiệu quả lớn trong sản xuất. Người có đức, muốn phục vụ tốt, nhưng thiếu năng lực thì mọi ý định dù tốt đến mấy cũng khó biến thành hiện thực. Ta thường nghe nói "nhiệt tình cộng ngu dốt ra phá hoại". Bởi lẽ nhiệt tình trong mò mẫm, tìm kiếm mà không nắm khoa học kĩ thuật thì công việc sẽ thất bại. Một học sinh ngoan, có hạnh kiểm tốt nhưng kết quả học tập kém, nhiệm vụ chính của học sinh chưa hoàn thành thì học sinh ấy chưa thể được coi là gương mẫu được. Do vậy, đức là yếu tố quyết định nhất, nhưng không phải là cái chung chung, trừu tượng mà đức phải thể hiện cụ thể trong việc hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, đạt hiệu quả cao. Tài và đức là hai mặt bổ sung chặt chẽ cho nhau. Có cả đức lẫn tài, con người mới trở nên hoàn thiện, hiệu quả công tác mới cao.

Sở dĩ như vậy. vì trong thanh niên chúng ta không ít những người mải mê học tập mà quên cả rèn luyện tính cách, đạo đức. Ngược lại, có những thanh thiếu niên được uốn nắn kĩ càng về đạo đức nhưng lại kém cỏi về tài năng. Hơn nữa, một người có tài mà không có đức sẽ không biết sử dụng đúng chỗ tài năng của mình. Đôi khi tài năng ấy dùng vào những mục đích ngu xuẩn, độc ác thì thật là nguy hiểm và bất hạnh cho xã hội và dân tộc. Ví dụ: như một số người cứ thích bắt chước ngôn từ của người khác để khẳng định cho tài đức của mình nhưng thật chất lại hại chính mình là người mất đạo đức, ngu xuẩn vì chả hiểu vì về ngôn từ đó; hay một kĩ sư hóa học giỏi mà vô đạo đức có thể kết cấu với bọn côn đồ để dùng hóa chất giết người, cướp của, phản bội dân tộc... Ngoài ra, người có tài mà không có đức sẽ thành vô dụng, vì người ấy sẽ bị xã hội xa lánh, ruồng bỏ và cô lập, một con én sẽ không làm nổi mùa xuân.

Trái lại, người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó, vì tuy đạo đức người ấy đáng tin cậy nhưng bên cạnh thiện chí, anh ta lại thiếu trình độ, thiếu khả năng chuyên môn hoàn thành công việc một cách xuất sắc. Ví dụ: một giám đốc có nhiều phẩm chất như yêu nước, tận tụy, có tinh thần trách nhiệm... nhưng lại không có tài điều khiển nhân viên, không đủ khả năng kiểm tra công việc của những người kĩ sư dưới quyền... thì xí nghiệp ấy khó lòng đứng vững, nói gì đến việc mở rộng hay phát triển. Từ đó người có đức mà bất tài dễ bị coi thường, bị mất uy tín ... Chẳng bao lâu sau ông ta sẽ không thuyết phục, không cộng tác, không làm ăn được với ai trong nước, còn hi vọng gì đưa sản phẩm của mình đi xuất khẩu? Một nguy cơ rất dễ xảy ra là khi người chỉ huy không thể kiểm soát được công việc của các nhân viên, những nhân viên có tài mà không có đức dễ dàng làm những việc gian tham, móc ngoặc gây phương hại đến cho xí nghiệp, mang hậu quả nặng nề cho vị chủ quản, không phù hợp với đạo đức và quyền lợi của dân tộc, có hại cho mọi người.

Người không có đức đôi khi tối mắt vì đồng tiền cám dỗ mà sẵn sàng nhúng tay vào làm điều sai trái, nghĩa là ta đã góp phần hại chính bản thân mình và mọi người. Vì thế, ta cần hết sức tránh điều trái dù cho là điều trái nhỏ. Nếu ta không tránh, không từ chối thì sẽ bị cám dỗ, mua chuộc, dẫn đến những hậu quả không lường trước được. Thực hiện điều phải thì khó, nhưng làm điều trái thì rất dễ. Những việc sai trái tưởng chừng như nhỏ bé, không hại gì nhưng nhiều việc sai trái nhỏ hợp lại lâu dần thành thói quen. Vì lẽ đó, ta phải giữ ý chí kiên định, phải biết kiềm chế mình và suy nghĩ chín chắn trước khi làm. Có những lúc làm việc xấu mà không biết. Bởi điều trái ấy rất nhỏ nhưng tác hại của nó lại rất lớn. Điều trái luôn mang đến tai họa, không hôm nay thì ngày mai. Chúng ta phải tránh xạ điều trái. "Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng". Lời của Bác dạy là chân lí để thế hệ hôm nay phấn đấu rèn luyện.

Thế nhưng, có những người lại không thấy được điều đó. Họ có những việc làm vô ý thức, thiếu trách nhiệm. Bởi trước khi làm, họ đã không suy nghĩ chín chắn. Việc làm của họ luôn mắc phải sai trái, không ít thì nhiều và nhiều khi chính họ lại không biết mình sai hay họ cố tình. Những người ấy thật đáng trách. Vì những hành động thiếu sáng suốt của họ dần dần sẽ trở thành thói quen và đưa họ đến con đường tội lỗi. Bên cạnh đó, ta cũng cần phê phán những người thiếu kiên quyết, không có lập trường, dễ bị người xấu lôi kéo hay bị những ham muốn vật chất cám dỗ. Họ sẽ dễ dàng bị sa ngã. Đôi khi, những người ấy cũng có những suy nghĩ tốt đẹp nhưng rồi do không có quyết tâm, dễ mềm lòng, họ đã không thể thực hiện được suy nghĩ của mình. Điều ấy thật đáng tiếc! Cho nên, ta cần giúp họ nhận ra cái sai, thấy được điều hay lẽ phải để sửa chữa, khắc phục.

Qua phần tìm hiểu ý nghĩa và nguyên nhân của lời khuyên trên, chúng ta hẳn thấy rõ tầm quan trọng của tài và đức. Vậy tại sao Bác lại nói đến tài và đức với thanh niên? Không nói, hẳn mọi người cũng đã hiểu mục đích của Bác muốn gởi gắm một lời nhắc nhở quan trọng với thanh niên trong việc học tập, nghiên cứu khoa học, kĩ thuật và rèn luyện trau dồi tư cách đạo đức. Lời khuyên của Bác đã nói lên mối tương quan mật thiết giữa tài và đức, nói lên tầm quan trọng không thể thiếu giữa tài và đức trong từng thanh niên. Vậy muốn trau dồi tài và đức, chúng ta phải biết quý trọng tuổi xuân, dành nhiều thời gian cho học tập, nghiên cứu khoa học kĩ thuật trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, trau dồi ngôn ngữ nước ngoài ta sẽ có chìa khóa mở cửa thế giới. Trường học sẽ là môi trường thích hợp nhất cho học sinh chúng ta rèn luyện những đức tính siêng năng, nhân ái, nghị lực, yêu đồng bào, Tổ quốc và đoàn kết tương thân tương trợ...

Vậy là tài năng rất quan trọng, rất cần thiết. Xây dựng đất nước mà thiếu người tài thì làm sao giải quyết được biết bao việc khó khăn? Bảo vệ đất nước cũng cần đến người tài. Ta đã từng nghe nhân tài như lá mùa thu, nơi duy ác hiếm người bàn bạc! (Bình Ngô đại cáo). Người vừa có tài, vừa có đức thì thật đáng quý. Họ biết đem tài năng phục vụ lợi ích của dân tộc, đất nước, đem lại những hiệu quả to lớn trên mọi lĩnh vực. Đó là các anh hùng, danh nhân, các nhà khoa học chân chính, các nhà lãnh đạo, quản lí giỏi...

Tài và đức kết hợp nơi một con người thì con người ấy thật hữu ích cho đất nước. Hiểu được tầm quan trọng của tài và đức, chúng ta tự nhủ phải cố gắng rèn luyện cả tài và đức để sau này trở thành người có ích cho xã hội, đáp ứng ước mong của cha mẹ và thầy cô, đặc biệt là không phụ tình thương yêu của Bác thể hiện qua lời răn dạy của Người.

Sau khi giải thích câu nói trên của Bác, chúng ta đã hiểu được ý nghĩa sâu xa, tầm quan trọng của Tài và Đức, ta thấy đó là một ý tưởng thâm thúy nhấn mạnh tầm quan trọng thiết yếu của đạo đức, sau đó là tài năng, ông bà ta ngày xưa cũng từng nói: "Cái nết đánh chết cái đẹp" và "Tốt gỗ hơn tốt nước sơn". Nếu ai trong thanh niên chúng ta cũng biết thực hiện được điều này thì thật là một tương lai xán lạn cho Tổ quốc ta. Một danh nhân thế giới đã nói: "Chín mươi phần trăm thiên tài là sự nhẫn nại". Tuổi trẻ chúng ta đang có một quỹ thời gian rộng bao la, chúng ta hãy cố gắng đừng phí uổng tuổi thanh xuân của mình.

Bác Hồ - vị cha già kính yêu của dân tộc, Người luôn sát sao chăm lo đến sự phát triển toàn diện của thế hệ mầm non tương lai đất nước. Chẳng vì thế mà trong buổi nói chuyện với học sinh, sinh viên, Bác Hồ đã từng nhận định : “Có tài mà không có đức là người vô dụng , có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”.

Lời dạy của Người thấm đẫm triết lí nhân sinh, nó mang một sức mạnh vĩ đại để vượt qua mọi không gian và thời gian đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Người đã đưa ra một quan niệm nhân sinh về tài và đức đầy đúng đắn. Trước hết để hiểu rõ ý câu nói Người muốn truyền dạy chúng ta nên hiểu thế nào là tài và đức. “Tài” ở đây có thể hiểu đó chính là nhận thức, năng lực, nghiêng về kiến thức và hiểu biết, sự thông minh nhạy bén của một con người. Còn “đức” ở đây có thể hiểu chính là đạo đức, nhân cách của một con người, có biết “mình vì mọi người” hay không, có biết sống vì tập thể và hi sinh vì cái lớn hay không?

Từ những khái niệm về tài và đức đó người đưa ra một kết luận hết sức đúng đắn “ Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm gì cũng khó”. Thật vậy, một con người sinh ra và lớn lên không chỉ cần có tài mà còn cần phải có đức. Hai yếu tố này cần phải song song bổ sung và hoàn thiện cho nhau. Có một trong hai đều không thể hoàn thiện được. Hai phẩm chất “đức” và “tài” phải bổ sung cho nhau, tương trợ nhau giống như bầu trời phải có bốn phương Đông, Tây, Nam, Bắc; một năm phải có bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông. Thiếu một phương không phải là trời và thiếu một mùa không phải là đất.

“Có tài mà không có đức là người vô dụng”. Thật vậy, nếu bạn sinh ra đã có cho mình một khả năng thiên bẩm để nhận thức thế giới quan xung quanh, để hiểu biết hơn người thế nhưng bạn không có “đạo đức”. Bạn sống chỉ để phục vụ mình, đáp ứng những nhu cầu cá nhân của mình thì bạn không thể trở thành người có ích được. Người có ích chỉ là khi bạn biết dùng cái trí tuệ đó đi cống hiến cho xã hội mà thôi, còn nếu bạn không biết vận dụng nó cho mục đích chung thì nó cũng trở thành vô dụng vứt đi. Trong thực tế cuộc sống cũng thế, một người làm quan phải là một người có tài có hiểu biết hơn người, học rộng tài cao thế nhưng thay vì dùng nó để cứu đời khỏi cơ cực lầm than để bài trừ cái xấu ra khỏi xã hội họ lại dùng nó để bóc lột dân nghèo thì thử hỏi tài để làm gì? Tài đó có đáng để vứt đi hay không?

Vậy còn “Có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó” là thế nào? Bạn có đức, biết hi sinh bản thân vì cái chung, biết sống hòa mình với xã hội nhưng lại hạn chế về nhận thức, hạn chế về kiến thức thì làm gì cũng trở nên khó khăn. Thực tế, trong một nhà máy nếu người giám đốc là người có tâm biết lo lắng cho đời sống người lao động, biết quan tâm đến lợi ích chung nhưng lại thiếu đi đầu óc quan sát nhạy bén thì sớm muốn công ty đó cũng sụp đổ vì làm ăn thua lỗ. Một vị Vua mà không có tài chỉ biết thương dân thì sớm muộn đất nước ấy cũng suy vong. Vì thế mới nói “tài” và “đức” phải là hai khía cạnh song hành nhau, bổ trợ cho nhau để nâng đỡ con người trở nên hoàn thiện và tốt đẹp hơn.

Trong đời sống xã hội cũng như trong văn học chúng ta bắt gặp rất nhiều những hình ảnh những con người đủ đức đủ tài để cống hiến cho xã hội cho đất nước. Đó là hình ảnh một anh thanh niên làm công tác khí tượng thủy văn trên đỉnh Hoàng Liên Sơn trong “Lặng lẽ Sa Pa” của nhà văn Nguyễn Thành Long. Một con người đã từ bỏ tất cả mọi niềm vui của tuổi trẻ để theo đuổi niềm đam mê, theo đuổi công việc của mình với mục đích làm đẹp cho đời. Đó là hình ảnh anh kĩ thuật nghiên cứu sét, hình ảnh cô kĩ sư mới ra trường đã từ bỏ mối tình đẹp ở thành phố để lên đường phục vụ tổ quốc. Chao ôi khắp mảnh đất hình chữ S này còn biết bao nhiêu con người, bao nhiêu tấm gương đã hết mình vì dân vì nước nữa? ở họ không chỉ có tri thức hơn người mà còn có một tấm lòng cao cả hơn đời.

Hay hình ảnh chủ tịch Hồ Chí Minh – vị Cha già vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Người chính là một biểu tượng sống cho một con người có cả tài lẫn đức. Tài năng của Người thì không cần nói quá nhiều ai cũng biết một con người đã chèo lái cả sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam cập bến thành công. Còn đức độ của NGười chính là điều mà chúng ta đời đời noi theo. Cả đời Bác chỉ biết cống hiến hết mình cho sự nghiệp vĩ đại của dân tộc, là nỗi trăn trở sao cho các cháu được cắp sách đến trường, cho toàn dân có cơm ăn áo mặc là Miền Nam Miền Bắc sum họp một nhà. Nhà thơ Tố Hữu đã từng có những vần thơ đầy xúc cảm về Bác:

“Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta

Thương cuộc đời chung, thương cỏ hoa

Chỉ biết quên mình cho hết thảy

Như dòng sông đỏ nặng phù sa”.

Cho đến ngày hôm nay những lời dạy của Người vẫn còn nguyên giá trị đối với con cháu. Nó nhắc nhở con người muốn hoàn thiện bản thân không những trau dồi kiến thức mà còn phải có đạo đức. Làm sao để cống hiến tài năng sức lực của mình cho tổ quốc một cách trọn vẹn nhất. Chỉ có những con người đủ đức lẫn tài mới khiến xã hội phồn vinh, dân giàu nước mạnh mà thôi.