Đi lên từ nền văn minh lúa nước, người dân Việt Nam đã ngày ngày gắn bó với những nắng mưa ruộng vườn, với những cây những trái, với những trâu bò ngan ngỗng. Và gà với hình ảnh từng đàn lớn nhỏ đi nối đuôi nhau là hình ảnh quen thuộc và gần gũi với người dân quê.

Gà là một loại gia súc được chăn nuôi phổ biến ở khắp các tỉnh thành của đất nước cũng như nhiều vùng lãnh thổ khác trên thế giới. Đây là một loại chim đã được con người thuần hóa từ hàng ngàn năm trong lịch sử. Nhiều ý kiến cho rằng thủy tổ của gà là loài chim hoang dã ở Ấn Độ và gà rừng lông đỏ nhiệt đới được tìm thấy ở Đông Nam Á.

Dù là một loài chim và có thủy tổ từ chim nhưng gà là động vật không biết bay. Kỷ lục bay của gà là mười ba giây, một quãng thời gian ngắn hơn bất cứ loài chim nào hết. Chúng cũng có cánh nhưng không dài rộng như những loài chim bay trên trời mà cánh ngắn và tròn. Gà cũng không thường xuyên bay, chúng chỉ sử dụng cánh để bảo vệ đàn con hoặc bay khi trốn chạy mối nguy hiểm. Toàn thân gà được bao phủ bởi một lớp lông dày, tùy vào mỗi loại gà mà có sự khác biệt giữa màu sắc của lông. Có loại lông trắng muốt từ đầu tới chân, có loại thì lại đen nhánh như màu tóc, cũng có những con gà lông màu nâu nhạt như da bò, hay có loại thì lông màu xám như màu tro… Lông gà trống thì thường óng và mượt hơn lông gà mái, điển hình là giống gà tam hoàng với con trống lông đuôi dài, cong, màu lông bóng bẩy và màu sắc đẹp. Tuy nhiên, nếu nói đến màu lông đẹp thì phải nói đến những loài gà cảnh như gà rừng đỏ, gà lôi, gà quý phi, gà lai cá, gà "”, hay gà Đông Tảo đặc hữu chỉ có ở Việt Nam,… rất quý hiếm và đắt đỏ.

Gà có gà trống và gà mái, có thể phân biệt hai giống đực cái này dựa vào mào của chúng. Cả gà trống và gà mái đều có yếm thịt ở trên đầu hoặc phía dưới mỏ, hay người ta còn gọi là mào, nhưng đặc điểm này chỉ nổi bật ở gà trống, mào của gà mái nhỏ và kém phát triển hơn ở gà trống. Thay vì hót như các loài chim khác, gà thường gáy. Tiếng gáy của gà trống và gà mái cũng có sự khác biệt. Gà trống có tiếng gáy âm vang, được coi như một loại đồng hồ báo thức tự nhiên của người dân. Còn gà mái thì ít khi gáy mà thường kêu “cục tác cục tác” vì niềm vui hân hoan của một người mẹ sau khi đón chào những quả trứng mới sinh. Mỗi lứa gà có thể đẻ từ mười đến hai mươi quả trứng. Gà con vừa nở thường có lông vàng và đi sau mẹ thành đoàn tàu nhỏ trong vườn để kiếm ăn.

Nhìn chung các loại gà, chân của chúng không to mà mảnh, được chia thành các “ngón chân” dài, có móng. Trên chân còn phát triển ra những ngón thừa, được gọi là cựa gà. Với gà mái thì cựa nhỏ, gà trống thì cựa to và chắc khỏe hơn. Nhờ bộ móng khá dày và khỏe thì gà có thể dễ dàng đào sâu xuống dưới đất để kiếm ăn. Đây là một “tập tục” của loài gà, và những con giun nằm lẩn sâu trong đất cũng là món ăn khoái khẩu của chúng. Tuy nhiên, ngày nay, gà ít khi được thả ngoài vườn mà thường được chăn nuôi trong các trang trại nên tập tính bới đất này cũng hạn chế đi nhiều. Gà là loài có nhiều tập tính như sống thành bầy đàn và là loài có “tôn ti trật tự”. trong một đàn, con nào có ưu thế về sức mạnh sẽ có những đặc quyền nhất định. Bên cạnh những tập tính như bới đất tìm mồi, gáy vào buổi sáng thì gà cũng có một số tập tính khác như nhảy ổ, ấp và úm trứng gà hoặc gà con, …

Gà được chăn nuôi phổ biến ở khắp các vùng lãnh thổ trên toàn thế giới như một loài mang lại lợi ích kinh tế. Thịt gà cũng là một thực phẩm được sử dụng và được nhiều người ưa chuộng. Trứng gà là một nguồn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng, được nấu ăn hằng ngày hoặc được sử dụng trong các món ăn hỗ trợ hồi phục sức khỏe. Gà còn xuất hiện trong mâm cơm cúng giỗ chạp, là một phần không thể thiếu trong ngày lễ tết. Chọi gà là một trò chơi văn hóa phổ biến ở Việt Nam và một số quốc gia châu Á lân cận khác, được nhiều nơi tổ chức thành một lễ hội hoành tráng và quy mô. Thú chơi gà cảnh, gà chọi cũng được nhiều người chia sẻ và yêu thích.

Gà không chỉ hiện hữu trong cuộc sống mà còn đi vào những giá trị văn hóa của con người. Là người dân Việt Nam, không ai là không biết bức tranh đông hồ cậu bé ôm gà hay bức vẽ một đàn gà với gà mẹ và nhiều chú gà con ở xung quanh. Con gà còn đi vào trong câu ca dao như biểu tượng cho tình ruột thịt anh em:

“Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.”

Gà là vật nuôi quan trọng trong đời sống, gắn bó thân thiết với đời sống người dân Việt Nam, bất kể thành thị hay nông thôn. Hình ảnh gà cũng xuất hiện như một ước mơ về đời sống đủ đầy ấm no của người dân thôn quê, là một phần trong bức tranh bình yên chốn thanh bình dân dã.

Trong gia đình mỗi người dân quê Việt Nam chắc hẳn đều nuôi những con vật rất quen thuộc và gần gũi như chó, mèo, lợn,…Trong đó không thể không kể đến con gà. Gà là một loài vật nuôi gắn bó với đời sống của người, đem lại nhiều lợi ích cho con người, không chỉ về vật chất mà cả về mặt tinh thần.

Gà là con vật quen thuộc trong đời sống con người, có thể nói gà là loài vật đầu tiên được thuần hóa trong lịch sử. Gà hay gà nhà, kê là một loài chim đã được con người thuần hoá cách đây hàng nghìn năm. Một số ý kiến cho rằng loài này có thuỷ tổ từ loài chim hoang dã ở Ấn Độ và loài gà rừng lông đỏ nhiệt đới ở vùng Đông Nam Á. Đến nay thì con gà đã được con người coi là con vật nuôi phổ biến và sử dụng rộng rãi trên thế giới. Ở Việt Nam xuất hiện nhiều giống gà khác nhau như gà gô, gà ri, gà tam hoàng, gà ta…nhưng cũng chia thành hai loại là gà trống và gà mái. Con gà qua sự chăm sóc và thuần phục của con người nó đã trở thành con vật nuôi gắn bó thân thiết nhất đối với cuộc sống của người dân Việt Nam.

Gà là loài gia cầm được nuôi rất phổ biến.

Gà có cánh tròn, ngắn, toàn thân phủ lớp lông mao bóng như bôi mỡ, cái đầu bé và cổ dài từ 10cm đến 12 cm. Gà là loài ăn tạp. Trong tự nhiên, chúng thường bới đất tìm hạt cây, côn trùng, thằn lằn hoặc chuột nhắt con. Tuổi thọ của gà có thể từ năm đến mười năm tùy theo từng giống. Gà có đôi mắt không tinh, thường không nhìn thấy gì vào buổi đêm. Để thích nghi với việc đào xới tìm mồi, gà có đôi chân sần sùi, móng cùn và cứng phủ những vảy sừng màu vàng nhạt có cựa ở chân và một cái mỏ vàng khỏe khoắn, để mổ con mồi. Lông gà mịn có rất nhiều màu có con màu vàng, có con màu đen, nâu,… cánh gà sải rộng khi vỗ cánh để gọi những con con theo mẹ đi về. Những chú gà con mới sinh thì màu vàng mơ trông thật thích mắt.

Gà là loài chim sống thành đàn. Khi gà trống tìm ra mồi, nó sẽ cục tác, nhặt thức ăn và thả xuống, gọi các gà khác đến ăn trước. Ngày xưa người ta phân biệt gà trống và gà mái là dựa vào mào gà hoặc sự phát triển ở cựa chân gà trống. Gà trống thường trông khác biệt với gà mái bởi bộ lông sặc sỡ, chiếc đuôi dài và bóng, lông nhọn trên cổ và lưng thường sáng và đậm màu hơn. Cả gà trống và mái đều có mào và yếm thịt, tuy nhiên ở đa số giống gà thì những đặc điểm này chỉ nổi bật ở gà trống. Mỗi chú gà lại có những vai trò khác nhau. Gà trống thì như chiếc đồng hồ báo thức, gáy rất to để gọi mọi người thức giấc, tiếng gáy rất to vang động cả vùng quê. Gà mái thì như một người mẹ hiền từ chăm sóc cho đàn con, đi kiếm ăn cho con.

Thức ăn của gà thường là thóc hay cám nhưng chúng còn tự đi kiếm ăn bằng cách bới đất tìm giun. Gà ăn thóc nên thịt của chúng rất thơm và mềm , là một trong những loại thực phẩm phổ biến của con người mang lại nhiều chất dinh dưỡng.Trứng gà còn là nguồn thực phẩm lớn trong đời sống con người. Từ trứng gà có thể chế biến ra nhiều món ăn ngon như trứng gà luộc, trứng gà chiên…Trứng gà còn có thể dùng để làm bánh, là một thực phẩm dùng để dưỡng da hay ông bà ta còn dùng trứng gà để đánh cảm.

Không những thế gà con đi vào đời sống tâm linh của con người bởi nó nằm trong 12 con giáp mà người Việt Nam cũng như người phương Đông dùng để tính tuổi, tính năm. Gà cũng xuất hiện trong bức tranh Đông Hồ, tranh phong cảnh nhiều màu sắc. Hình ảnh con gà cũng đi vào thơ ca nhạc họa rất tự nhiên mà nhà thơ Xuân Quỳnh đã lấy nhan đề bài thơ của mình là “ Tiếng gà trưa”. Hiện nay do ảnh hưởng của môi trường, xuất hiện nhiều dịch bệnh như H5N1 vì thế mọi người cần có cách chăm sóc để dịch bệnh không bị lây lan, vệ sinh chuồng trại khô ráo, thoáng mát.

Bức tranh làng quê Việt Nam là một bức tranh ngập tràn màu sắc nhưng cũng yên bình với hình ảnh ổ rơm mái gà. Tiếng gà gáy cục ta cục tác mỗi sớm mai đã làm cho con người càng thêm yêu làng quê thân thuộc của mình hơn.

“Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ
Cục... cục tác cục ta”
(Tiếng gà trưa – Xuân Quỳnh)

Hình ảnh những chú gà đã đi vào thơ ca một cách hết sức tự nhiên. Từ bao đời nay, gà là con vật gần gũi với người dân Việt Nam. Nó không chỉ góp mặt trong đời sống hàng ngày mà còn góp mặt trong các dịp lễ hội, thờ cúng của nhân dân ta.

Gà là động vật thuộc loài gia cầm, họ chim nhưng không biết bay. Nguồn gốc của nó từ gà rừng nhưng được con người mang về thuần hóa nên tên thường gọi của nó là gà nhà hoặc con kê. Gà là loài vật nuôi ăn tạp, đẻ trứng chứ không đẻ con. Thức ăn của chúng thường là những con giun do chúng bới được ở dưới lòng đất hay thóc, gạo, cám ngô, rau muống, cây chuối,…Chúng có tuổi thọ kéo dài khoảng mười năm.

Mào gà màu đỏ, mỏ của chúng khá nhọn. Lông gà mượt và có nhiều màu sắc như màu trắng, màu đen, .... Nó di chuyển bằng đôi chân có cựa và móng vuốt. Gà là loài vật nuôi sống theo bầy đàn. Chúng có thể tự làm ổ và đẻ trứng cũng như ấp trứng để nở ra những chú gà con xinh xắn. Giữa gà trống và gà mái có những sự khác nhau rất rõ rệt. Đặc điểm dễ nhận dạng nhất đó là gà trống có mào đỏ và biết gáy. Gà trống thường gáy “Ò ó o” để báo hiệu ngày mới còn gà mái thì không biết gáy. Tiếng gáy của nó rất vang khiến cả làng quê thức dậy để bắt đầu công việc lao động thường ngày. Thân hình gà trống to, khỏe cùng với bộ cựa rất sắc ở dưới chân đã phần nào thể hiện sức mạnh dũng mãnh của nó. Cái đuôi dài và bộ lông rực rỡ với các sắc màu vàng, đen, đỏ, xanh đậm…như để thu hút các chú gà mái. Còn gà mái thì được nhận dạng với các đặc điểm như không có mào, không biết gáy mà chỉ biết kêu những tiếng “Cục tác, cục tác”. Ngoài ra, đuôi của nó ngắn và chân không có cựa như gà trống. Lông của gà mái khá dày nhưng không có nhiều màu sắc như gà trống.

Gà mái có thể đẻ từ 10 đến 20 trứng trong mỗi lứa. Trứng được ấp sau khoảng 20 ngày đến một tháng sẽ nở ra những chú gà con. Những chú gà này được mẹ dẫn đi tìm mồi kiếm ăn. Mỗi khi gặp nguy hiểm, gà mẹ thường dang đôi cánh để bảo vệ đàn gà con của mình. Gà có rất nhiều công dụng và vai trò đối với cuộc sống của con người. Thịt gà và trứng gà là những thức ăn quen thuộc được chế biến thành những món ăn đa dạng khác nhau như gà luộc, gà hầm, trứng chiên, trứng ốp,… Trứng gà còn là nguyên liệu để chế biến các món bánh hấp dẫn. Đó là những thức ăn rất giàu chất dinh dưỡng và tốt cho sức khỏe. Ngoài ra, trứng gà còn được dùng để dưỡng da và làm trắng da. Lông gà được sử dụng làm cầu đá, làm chổi,…phục vụ những hoạt động của con người. Gà còn được nuôi để xuất khẩu, mang lại giá trị kinh tế cho đất nước.

Trong các lễ thờ cúng của người dân Việt Nam không thể thiếu thịt gà. Người ta thường dùng gà luộc để dâng lên thần linh, tổ tiên với mong ước một cuộc sống an lành, đầy đủ. Con vật này còn góp mặt trong những trò chơi dân gian của dân tộc như trò chọi gà thu hút sự tham gia, cổ vũ của đông đảo khán giả. Không những thế, nó còn là một trong mười hai con giáp với tên Dậu tương ứng với một tuổi đời của con người. Con gà đã trở thành đề tài để các nghệ sĩ thỏa sức sáng tạo. Chúng ta bắt gặp hình ảnh con gà trong những câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ dân gian như:

“Khôn ngoan đối đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau”

Nhân dân ta đã mượn đặc tính của đàn gà để ẩn dụ chỉ con người phải biết đoàn kết, yêu thương nhau. Anh em trong một nhà cần biết bảo vệ và sống hòa thuận với nhau. Hình ảnh con gà còn đi vào các bài hát dành cho thiếu nhi với những ca từ vui nhộn: “Gà không biết gáy là con gà con. Gà mà gáy sáng là con gà cha. Đi lang thang trong sân có con gà có con gà. Đi lang thang trong sân có con gà có con gà”…Trong văn hóa ẩm thực, nhân dân ta đã đúc kết ra một kinh nghiệm quý báu qua câu đồng dao: “Con gà cục tác lá chanh” để minh chứng rằng thịt gà sẽ ngon hơn nếu có lá chanh. Tinh dầu của lá chanh có mùi thơm ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe của người thưởng thức, giúp họ cảm thấy dễ chịu, sảng khoái. Hơn nữa màu xanh của lá chanh cộng hưởng với màu vàng của thịt gà sẽ giúp món ăn trở nên đẹp hơn, hấp dẫn hơn. Con gà cũng được nhắc đến trong thơ của Hoàng Cầm với một tình yêu quê hương tha thiết:

“Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong
Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”.

Con gà đã trở thành biểu tượng của tranh Đông Hồ với các bức tranh nổi tiếng như “Em bé ôm gà”, “Gà mẹ gà con”, “Gà đại cát nghinh xuân”,… chất chứa những ước mong của con người về cuộc sống thịnh vượng, no ấm hay biểu trưng cho đức tính văn, võ, dũng, nhân, tín của người quân tử.

Như vậy, gà là loài vật nuôi gần gũi với con người. Nó không chỉ mang lại giá trị về kinh tế vật chất mà nó còn có giá trị to lớn về mặt tinh thần, có ý nghĩa thiết thực đối với cuộc sống con người.

Bức tranh thôn quê Việt Nam là một bức tranh tràn ngập sắc màu rực rỡ nhưng cũng rất yên bình, ở đó chứa đựng mơ ước của người nông dân, có cây đa, giếng nước, mái đình, con trâu,… nhưng gần gũi với mỗi gia đình nhất có lẽ là đàn gà chạy rộn rã trước sân nhà.

Đối với người nông dân Việt Nam thì gà nhà luôn là con vật gần gũi và thân thuộc nhất trong số rất nhiều các loài gà khác nhau. Gà là vật nuôi quan trọng nhất của con người để lấy thịt và trứng. Đặc điểm chung của gà là cánh tròn, ngắn, toàn thân phủ lông. Để thích nghi với cuộc sống bới đất tìm mồi, từ thuở xưa, gà đã được tạo hóa ban cho một đôi chân to móng cùn và cứng, phủ vẩy sừng mỏng màu vàng và còn một cái mỏ ngắn khỏe nữa. Không phải từ thuở ban đầu gà sinh ra đã là gã nhà mà tổ tiên của chúng là gà rừng đã trải qua thuần hóa liên chúng không có khả năng bay lượn. Đại đa số thời gian chúng dùng chân nâng đỡ cơ thể đi lại trên mặt đất. Vì vậy, cơ hồng của gà đa số tập trung ở chân, cơ ngực và các bộ phận khác lại là cơ trắng.

Các em thiếu nhi vẫn có bài hát rất dễ thương về loài động vật này: Gà không biết gáy là mẹ gà con. Gà mà không gáy là vợ gà cha. Đi lang thang trong sân có con gà có con gà”. Chỉ mấy câu hát đơn giản như vậy thôi đã cho ta thấy một gia đình gà. Gà trống được coi là gà bố, đúng như một ông bố có dáng bệ vệ, chân có cựa sắc, bộ lông óng mượt rực rỡ, nổi bật bởi bông hoa đỏ rực trên đầu mà người ta vẫn gọi là mào gà. Gà trống có tiếng gáy âm vang, từ lâu đã được coi như là đồng hồ báo thức của người nông dân. Gà mái hay là gà mẹ, cũng giống với một người mẹ, hiền lành và có dáng vẻ chậm chạp hơn, bộ lông không sặc sỡ.như gà trống. Nhưng bù lại, với “thiên chức” của một người mẹ, gà mái có khả năng ấp trứng và nở ra những chú gà con rất đáng yêu: Gà mái đẻ mỗi lứa từ 10 đến 20 trứng. Đa số gà mái sau khi đẻ trứng thường kêu “cục tác”. Đó là biểu hiện sự hưng phấn của gà mái, hay có thể nói đó là niềm vui của gà mẹ, một “người mẹ” có tình mẫu tử mãnh liệt. Gà con vừa chui ra khỏi vỏ trứng giống như một nắm nhưng có sự sống, bé nhỏ trong bộ lông vàng tơ óng mượt. Gà con mới nở có thể theo mẹ đi kiếm mồi ngay.

Đối với gà thì hạt thóc hạt mạch… có thể được coi là sơn hào hải vị của chúng. Nhưng cho dù được ăn những thứ đó hàng ngày thì chúng vẫn thích mổ đông bới tây, đề tìm ăn những hạt sỏi, hạt cát. Thật ra vì không có răng nên gà cần dựa vào thứ khác để nghiền thức ăn và chúng đã lợi dụng sỏi để tiêu hóa thức ăn. Thịt gà và trứng gà là những thức ăn bổ dưỡng rất tốt cho con người.

Không những từ xưa mà đến bây giờ vẫn vậy và không chỉ đối với người nông dân mà đối với hết thảy mọi người dân Việt Nam, con gà đã chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống văn hoá ẩm thực. Có thể nói, con gà đã đi vào tín ngưỡng, vào đời sống tâm linh văn hóa của người dân Việt Nam. Nó là một trong mười hai con giáp, vẫn được gọi bằng cái tên thân mật là “Dậu”. Con “Dậu” là tượng trưng cho một tuổi đời. Ai đã từng đến Việt Nam, từng tìm hiểu và yêu nền văn hóa dân tộc Việt thì chắc hẳn không thể nào quên được những bức tranh Đông Hồ đậm đà bản sắc Việt với hình ảnh phong phú về thể loại, màu sắc cách điệu nhưng cũng giản dị vô cùng, nổi bật với những bức tranh như: “Vinh hoa”, “Gà trống hoa hồng”, “Gà dạ xương”…

Dưới con mắt của người Việt Nam, con gà đáng trân trọng và thân thương như vậy đó. Từ lâu đã thành lệ, con gà là thứ không thể thiếu trong bất kì lễ tết truyền thống hay ngày cúng giỗ nào của người Việt Nam. Đêm giao thừa, vào giờ khắc chuyển giao, nhà nhà lại cùng nhau bày một mâm cỗ đặt trước cửa nhà để cầu mong tốt lành, hạnh phúc cho năm mới. Lẽ dĩ nhiên, mâm cỗ không thể thiếu con gà. Con gà luộc được đặt trong một,cái đĩa lớn đặt giữa mâm, miệng ngậm một bông hồng. Đó là tượng trưng cho sự an lành, may mắn mà nhà nhà đều mong đợi. Tự nhiên như thế, con gà trống như linh vật của người dân Việt Nam, tượng trưng cho sự may mắn yên bình, hạnh phúc, luôn luôn rất linh thiêng đối với nhân dân.Con gà còn đi vào văn học, vào ca dao, tục ngữ của dân tộc. Có câu chỉ nói đến kinh nghiệm trong văn hóa ẩm thực như: “Con gà cục tác lá chanh” nhưng có câu còn để răn dạy con người như:

Khôn ngoan đối đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau

Gần đây, dịch cúm gà hoành hành đã làm cho bữa cơm Việt Nam thưa vắng món thịt gà. Người ta cảm thấy thiếu thiếu một cái gì đó, nhất là mỗi độ Tết đến.

Con gà là biểu tượng sự sống, của hi vọng, an lành đối với người dân Việt Nam. Mong rằng nạn dịch cúm sẽ nhanh chóng được đẩy lùi để con gà lại được hồi sinh, lại trở về bên người nông dân, trở về với bữa-cơm thường ngày và luôn gần gũi gắn bó với người dân Việt.

Các giống vật đều có hai loại là đực và cái; riêng đối với gà, người Việt ta gọi con gà đực là gà trống hay gà sống và gọi con gà cái gà mái. Gà trống thì ít mà gà mái thì nhiều.

Gà trống trông oai vệ và rất đẹp trai vì có lông dài mượt, óng ả, và nhiều màu sắc. Thêm vào đó, gà trống còn có cái mào đỏ chói trên đầu, có đuôi dài và xòe rộng, có cái bầu diều hay diều gà ở cổ (diều là cái bíu hay cái bọc chứa đồ ăn ở ngay dưới cổ của một vài loại chim), và có cựa gà ở mỗi chân. Chính nhờ đôi cựa gà này mà loại gà trống được nổi tiếng qua việc chọi gà trong dân gian.

Gà Trống còn có một điểm rất đặc biệt khiến người dân Việt ở thôn quê coi gà trống giống như cái đồng hồ vì tiếng gáy “o! o!” của gà trống rất đúng giờ, nhất là “gà đà gáy sáng trời vừa rạng đông” (câu thơ số 3216 trong Truyện Kiều của Nguyễn Du). Tại rất nhiều làng thôn ở quê người Việt chúng ta, dân quê vẫn nhờ tiếng gà gáy, nhìn ánh nắng, nhìn mặt trăng để ước lượng thời gian. Chính vì thế mà gà trống lúc đầu được nuôi để làm vật tôn thờ vì nó biết gáy sáng. Tuy rằng gà trống là loại đa thê, dê xồm, và kiêu ngạo nhưng đó là điều rất nhỏ nếu so sánh với 5 điều rất lớn và đáng ca ngợi của nó. Đó là 5 đức tính lớn: văn, võ, dũng, nhân, và tín. Lý do là đầu gà trống có mào hay mồng giống như đội mũ, đó là văn; chân gà trống có cựa sắc bén như gươm giáo, đó là võ; thấy quân thù, gà trống liền xông vào đá và mổ, đó là dũng; khi kiếm được đồ ăn gà trống bèn gọi bạn bè, gà mái, và gà con đến ăn, đó là nhân; và ban đêm tới giờ sáng, gà trống gáy cầm canh đúng giờ, đó là tín.

Gà mái thì có vẻ nhã nhặn và khiêm nhường. Lông của gà mái thì màu vàng và lấm-tấm đen. Dầu gà mái cũng có mào gà màu đỏ nhưng rất nhỏ. Gà mái có đuôi ngắn hơn gà trống và không có bầu diều ở cổ. Gà mái gáy “cục cục, cục ta cục tác,” gà con thì kêu “chíp chíp chíp.” Gà mái rất bận rộn vì phải tìm đồ ăn, đẻ trứng, ấp trứng, và săn sóc gà con. Chỉ có gà mái trông nuôi đàn con còn gà trống thì không để ý đến. Mỗi sáng, gà mái lấy mỏ rỉa lông làm dáng.

Gà là giống vật có hai chân, có hai cánh, và có lông vũ che phủ toàn thân như các loài chim. Mắt gà thì tròn, nhỏ như hạt đậu đen, và không có lông mi. Hai mắt của đầu gà không nằm cùng trên một mặt ở gần trán như mắt người hay mắt chó mà mỗi con mắt của gà lại nằm riêng rẽ ở phía trên mỗi bên má. Chính vì thế mà khi nhìn, gà thường lắc đầu bên này qua bên kia và bước lên theo hình chữ chi (z). Gà không có vành tai, nhĩ quản của gà rất ngắn và được bảo vệ bằng lông và một miếng da. Tuy thế, thính giác của gà thật hữu hiệu đặc biệt để tránh các cầm thú săn đuổi. Khi gặp nhiệt độ cao và nóng, gà thường há rộng mỏ, thở gấp rút, duỗi cánh, và uống nước cho mát. Tuy có hai cánh nhưng khả năng bay của gà không được tốt như các loài chim khác. Mỗi chân gà có bốn ngón với móng chân rất sắc và nhọn dùng vào việc đào đất, bới đất, và cào cỏ để tìm đồ ăn. Mỏ gà rất cứng và nhọn. Trong mồm gà không có răng. Gà rất dễ tính về việc ăn uống. Gà thích ăn thóc, gạo, rau, cỏ, trái cây, con dế, con gián, con cào cào, con châu chấu, con mối, và con giun. Gà rất ham ăn vặt nên suốt từ buổi sáng đến tận buổi tối gà thường chăm chỉ và tha thẩn đi tìm thức ăn.

Gà rất điều độ về việc thức ngủ, khi vừa mới tối, gà đã rủ nhau về chuồng đi ngủ; khi bắt đầu sáng, đàn gà đã thức giấc và gà trống thì gáy o! o! Gà chỉ ngủ theo cùng đàn ở nơi quen thuộc và an toàn. Gà sợ nhất rắn hổ mang và mùi của củ hành hay lá hành. Vì thế mà gà có đời sống rất thoải mái. Ở Việt Nam, có nhiều vùng chuyên nuôi gà mái để gà mái đẻ ra nhiều trứng rồi cho ấp ra gà con mà nuôi; sau đó, khi cần thì người ta giết gà để ăn thịt. Nhiều người nuôi gà đã có kinh nghiệm chỉ nhìn quả trứng là biết trứng đó sẽ nở ra gà trống hay gà mái. Nếu một đầu quả trứng gà mà nhọn thì bảo đảm sẽ nở ra gà trống và nếu quả trứng nào tròn trịa, tức là quả trứng đó không có đầu nào nhọn thì sẽ nở ra gà mái. Có nhiều gia đình nuôi gà chỉ để gà đẻ trứng rồi dùng trứng gà để làm đồ ăn. Sau khi gà đẻ trứng rồi, người ta lấy trứng đem ấp trong lò ấp nhân tạo rất tiện lợi. Sau khi ấp trứng gà được vài ngày thì trứng đó được gọi là “trứng gà lộn.” Trứng gà lộn này rất được những người nghiện rượu ưa thích dùng làm đồ ăn để nhậu rượu. Thường thường người dân Việt hay ăn “hột vịt lộn” chứ không ăn “trứng gà lộn.” Tuy nhiên vẫn có một số trong những người nghiện rượu thích ăn “trứng gà lộn.”

Nhiều người nuôi gà để ăn thịt. Với thịt gà, người ta có thể làm được nhiều món ăn ngon như: gỏi gà, gà quay, gà kho sả, gà luộc, gà nướng lá chanh, gà hấp muối, gà hầm thập cẩm, gà rim nước dừa, gà nấu tiêu, gà chưng cách thủy, gà tiềm, phở gà, miến gà, bún gà, mì gà, hủ tiếu gà, gà rút xương bỏ lò, và gà nhồi thập cẩm, v.v. Vào ngày Tết ta, dân Việt rất thích ăn xôi với thịt gà và tổ chức chọi gà để được hưởng vui thú. Gà ở quê ta rất ngon, nhất là vào tháng tám ta vì đã được chứng thực bằng câu tục ngữ “ếch tháng ba, gà tháng tám.” Tháng tám ta là tháng gặt lúa nên gà tha hồ ăn lúa mới; vì thế, thịt gà rất ngon. Người ta còn nuôi gà để làm đồ cúng bái trong dịp Tết, giỗ gia tiên, và dùng con gà giò còn sống để cúng lễ mở cửa mả. Người ta dùng con gà trống lớn để cúng thần linh khi người dân muốn làm lễ thề thốt. “Gà, xôi, trầu, và rượu” là 4 lễ vật tối thiểu để cúng thần thánh.

Người Việt ta còn dùng gà để bói (kê bốc). Người ta dùng gan gà, đầu gà, mật gà, phổi gà, xương gà, và trứng gà để bói. Tùy theo mỗi nơi người ta ấn định thế nào là tốt và thế nào là xấu trước khi giết gà đem lễ để bói. Thêm vào đó, người ta còn dùng tiếng gáy của gà để bói nữa. Thường thường gà gáy sáng thì tốt và gáy vào buổi chiều thì xấu cho gia đình.

Nuôi gà trống không những chi để duy trì nòi giống, lấy thịt để cải thiện bữa ăn, tăng kinh tế gia đình mà nuôi gà trống còn để biết giờ giấc theo kinh nghiệm dân gian. Có thể xem gà trống là chiếc đồng hồ báo thức rất đúng giờ. Tiếng gáy của gà trống thật lảnh lót, trong trẻo. Có lúc, tiếng gáy ấy rã, rành rọt, như một điệu đàn sôi động trong buổi mai hồng. Tiếng đàn ấy tựa hồ muốn các bạn gần xa đâu đó lắng nghe, muốn con người dậy sớm để chuẩn bị cho một ngày mới, muốn mọi vật bừng tỉnh dậy sau một giấc ngủ say nồng.

Gà trống đến tuổi trưởng thành thì rất đẹp mã, oai vệ, nó giống như một ông vua trong triều đại nhà gà. Mào gà trống đỏ chót, thường lắc lư như cánh hoa đỏ đang rập rờn trong gió nhẹ. Mỏ gà nhọn, khoằm, mắt long lanh như hai hột cườm. Lông gà nhiều màu óng ánh. Khi gáy, gà vỗ cánh phành phạch rồi dồn hơi đầy ngực, ngửa mặt lên cao và gập thân mình rồi gáy vang, Lúc ấy, trông gà trống như người nghệ sĩ đang thổi kèn đồng. Tiếng gáy của gà trống để lại trong lòng người một cái gì sâu lắng, nó tựa như nhịp đập của thời gian và cũng giống như lời thúc giục con người nhanh chóng bắt tay vào nhiệm vụ đang chờ ở phía trước. Đứng quan sát gà trống ăn mồi hay ăn thóc thì mới thấy được bản chất hóm hỉnh và đáng yêu của nó.

Thỉnh thoảng, gà bới được con giun thì tục… tục… như mời bọn gà mái đến xơi. Nghe tiếng gọi mời, các chị gà mái kéo đến thì gà trống lại nuốt chửng những con mồi rồi vờ cào cào, bới bới trong lòng đất, nhưng có lúc gà trống cũng nhường mồi để các chị gà mái ăn no, đẻ trứng thật nhiều. Gà trống rất siêng năng làm việc, siêng năng cùng đồng bọn kiếm mồi, bới tìm những con giun ẩn nấp dưới đất hay những con sâu trốn dưới luống rau xanh. Tuy bận rộn như thế nhưng gà trống không quên nhiệm vụ báo giờ giấc của mình.

Gà trống là một vật nuôi có ích nên nó được bà con nông dân nuôi nhiều. Nhờ có gà trống mà con người nghe được âm thanh của bình minh trên quê hương, thấy được cảnh vật lúc bắt đầu một ngày mới ở làng quê, thôn xóm. Gà trống gợi nhắc con người không để thời gian trôi đi vô vị. Đặc biệt, gà trống góp phần cải thiện bữa ăn, nâng cao kinh tế gia đình. Thịt gà ngon và bổ, nó là một món ăn ngon được mọi người ưa thích. Đó là chưa kể gà trống là lễ vật để cúng thần, thiếu gà trống thì không đủ lễ. Ông bà xưa thường nói gà trống có đủ phẩm chất nhân, dũng, trí, tín, văn, võ. Đầu gà trống có mào là dáng quan văn, chân có cựa là thân tướng võ, có miếng ăn thì tục… tục… gọi bầy như thế là nhân, gáy sáng đúng giờ thì gà có tín, thấy kẻ địch xông tới đánh như thế là dũng. Bởi thế, gà trống là một loài vật quí. Thậm chí, lông gà cũng được tận dụng để làm chổi và làm những vật dụng khác.

Gà trống đã trở thành một loài vật nuôi mang lại lợi ích kinh tế ở quê em. Nhà nào cũng có gà, có nhà nuôi đến ba bốn chục con. Tiếng gà gáy sớm hay tiếng gà cục tác… cục ta… đã làm cho con người thêm yêu mến quê hương, yêu vườn nhà tha thiết. Và đặc biệt, yêu những con vật nuôi đã gắn bó với mình.

Trong cuộc sống của mỗi chúng ta nói chung và trong cuộc sống cũng như lao động của mỗi người nông dân Việt Nam nói riêng thì gà đã trở thành một loài vật nuôi vô cùng quen thuộc và gần gũi, thậm chí là không bao giờ có thể thiếu được.Chú gà gắn bó với từng nếp nhà, từng thưở ruộng ở cánh đồng quê hương. Và hơn thế nữa, thịt gà là một món ăn không thể thiếu được trong mỗi mâm cơm, bữa cỗ của mỗi gia đình Việt Nam từ xưa tới nay.

Gà thuộc vào loài gia cầm giống như vịt, ngan, ngỗng. Gà Việt Nam bây giờ thường có nguồn gốc từ giống gà rừng đã được thuần chủng. Một con gà trưởng thành có trọng lượng vào khoảng 2 kg đến 6 kg (tùy theo từng mỗi loại gà, giống gà). Gà có bộ lông mượt, có đuôi cong và lưng thì hơi thoai thoải. Mào của gà thường to giống hệt như bông hoa mào gà. Gà được chia ra thành hai loại theo giới tính: gà trống và gà mái.

Để phân biệc giữa gà trống và gà mái vô cùng đơn giản. Khổ mình của gà trống thường to hơn gà mái, và đuôi lông của gà trống cũng cong và to hơn gà mái. Gà trống thường được nuôi để lấy thịt, còn gà mái nuôi chủ yếu là để lấy trứng. Gà là loại động vật đẻ trứng. Trứng của gà nhỏ hơn trứng vịt và thường có hai màu là trắng hoặc hơi ngả màu nâu. Gà thường hay đi kiếm ăn bằng cách đào bới ở những mảnh đất trong vườn để tìm sâu trong lòng đất.

Gà là loài động vật mang lại giá trị kinh tế rất cao. Với gà mái thì người nông dân thường để cho đẻ trứng và lấy trứng để mang đi bán, đem lại giá trị kinh tế rất cao và góp phần cải thiện được đời sống hằng ngày của người nông dân. Với một số loài gà mái khác, người nông dân có thể giữ trứng để ấp thành gà con mà chăm sóc, phát triển cho giống mới tiếp theo. Còn với gà trống, người ta thường nuôi để lấy thịt.

Thịt gà là một món ăn không thể thiếu trong mỗi mâm cơm và bữa cỗ của mỗi người dân Việt Nam từ bao đời nay. Thịt gà có thể chế biến thành rất nhiều những món ăn giàu dinh dưỡng như: thịt gà luộc lá chanh, gà hầm, súp gà, gà rán KFC ... Ngoài ra, lông gà còn được dùng trong ngành thủ công mỹ nghệ làm chổi lông gà, cũng đem lại một nguồn lợi kinh tế kha khá cho mọi người.

Gà là một loài động vật vô cùng gần gũi và gắn bó với mỗi người dân Việt Nam từ bao đời nay. Đồng thời, nó còn mang lại một nguồn lợi kinh tế rất cao cho nhân dân các vùng.

Em rất yêu thích các loài vật nuôi trong đó đặc biệt là con gà. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu về gà, một loại vật nuôi phổ biến và đặc biệt này nhé. 

Gà có nguồn gốc từ gà rừng, được con người đem về nuôi nên có tên là gà nhà. Khác với gà rừng, do được chăm sóc, nên gà nhà có thói quen trở về chuồng mỗi khi trời tối. Và sáng sớm, chúng thường có thói quen đi theo bầy đàn để ra khỏi chuồng. Gà thuộc họ chim, nhóm lông vũ. Có nhiều loại gà như gà gô, gà ri, gà tam hoàng, gà ta,.. Xét về giới tính, có hai loại là gà mái và gà trống.

Mỗi con gà thường được nuôi trong vòng sáu tháng đến một-hai năm. Tùy theo mục đích mà đàn gà có quy mô rộng hay nhỏ. Gà nuôi trong gia đình thường của quy mô đàn nhỏ, từ mười đến hai mươi con và thời gian nuôi gà sẽ lâu hơn vì nuôi càng lâu, thịt gà càng chất lượng. Đối với gà kinh doanh, quy mô đàn con thể lên tới hàng nghìn con và thời gian nuôi thường là nửa năm. Ngoại hình của mỗi loài gà thường giống nhau, chỉ khác nhau đôi chút do đặc tính loài tạo nên. Lông gà con màu vàng óng và mượt như tơ. Lông của gà trống dài, cứng có màu sắc sặc sỡ, đây cũng là một yếu tố giao gà trống thu hút gà mái trong mùa sinh sản.

Lông của gà mái có màu đơn giản hơn, thường là màu vàng mỡ, màu vàng nâu điểm vài đốm đen. Chân gà có bốn ngón, có thêm một chiếc cựa phía trên. Nhìn vào độ dài của cựa là có thể đoán được tuổi của chú gà ấy. Lớp da chân nhăn, dày giúp bảo vệ chân khỏi xây xước khi phải đi trên đất, sỏi cả ngày. Canh của gà âu sát vào thân, khi vỗ cánh vang lên tiếng vù vù rất oai phong. Cổ gà dài, lông nhạt dần từ phía trên đầu xuống. Đầu gà chỉ to bằng nắm tay người lớn. Hai mắt màu nâu, chiếc mỏ màu vàng, nhọn để dễ đào đất tìm giun và thức ăn. Mào gà tùy theo giới tính mà kích thước và màu sắc khác nhau. 

 Gà trống có thân hình vạm vỡ, trên đầu có mào đỏ chót, bộ lông rực rỡ, lông đuôi dài, chân có cựa - lực lưỡng và oai vệ. Tiếng gáy của gà trống rất vang, khỏe và từ lâu đã trở thành tiếng chuông báo thức tự động của làng quê Việt. Gà mái yểu điệu, đoan trang, lông mượt mà, lông đuôi ngắn, mắt tròn xoe, trên đầu không có mào, chân không cựa.

Thức ăn của gà là thóc, các loài côn trùng, giun đất, chuối cây thái nhỏ băm nhuyễn trộn cám, các loại bột dạng viên, .. Gà mái đẻ trứng, mỗi lứa có thể đẻ từ 15 đến hơn 20 quả. Trứng được ấp trong khoảng 3 tuần thì nở ra những chú gà con xinh xắn. Những chú gà con này vừa mở mắt có thể tự kiếm ăn, nhưng đối với gà nhà, chúng thường được mẹ dẫn đi kiếm mồi. Mỗi khi gà mẹ tìm được mồi liền cục cục,...gọi đàn con đến ăn. Những lúc gà mẹ dẫn con đi ăn, nếu có loài vật nào dám đụng đến đàn gà con thì lập tức bị gà mẹ chống trả quyết liệt.

Gà là một động vật có ích, đem lại nhiều lợi ích về kinh tế cho con người. Trứng gà là nguồn thực phẩm lớn trong đời sống con người. Từ trứng gà có thể chế biến nhiều món ăn ngon như món trứng gà luộc, trứng gà chiên, trứng gà ốp la,... Trứng gà đánh với bột mì có thể làm bánh thuẩn, bánh ga tô, bánh kem,...Trứng gà còn là một dược phẩm dùng để dưỡng da. Ông bà ta thường luộc trứng để cạo gió mỗi khi bị cảm sốt. Thịt gà là món ăn ngon. Có nhiều món được chế biến từ gà như gà luộc chấm muối tiêu, gà xé trộn rau răm, gà hấp, gà chiên, gà quay,... 

Lông gà qua xử lí hoá học có thể trở thành một loại bột giặt hữu hiệu. Ngoài ra còn dùng làm cây cọ để viết, vẽ; làm chổi, làm quạt, làm áo lông gà, làm cầu cho môn thể thao đá cầu,... Ngay cả chất thải của gà cũng có thể dùng làm phân bón cho cây cối. Loại phân này rất thích hợp cho cây ớt và cây thuốc lá. Không chỉ có lợi ích về vật chất, mà còn có vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của con người. Tiếng gà gáy là chiếc đồng hồ báo thức cho người dân quê.

Tiếng gà gáy mỗi sớm, mỗi chiều trở nên quen thuộc gợi cuộc sống thanh bình, yên ả. Vì thế mà nó đi vào thơ văn một cách tự nhiên. Ngay từ thời xa xưa, trong truyện cổ tích "Sọ Dừa", tiếng gà gáy xuất hiện đã đem lại sự đoàn tụ cho Sọ Dừa và cô Út. Và "Tiếng gà trưa " của Xuân Quỳnh là một bài thơ rất hay về âm thanh "tiếng gà":"Trên đường hành quân xa- Dừng chân bên xóm nhỏ - Tiếng gà ai nhảy ổ - Cục cục tác cục ta - Nghe xao động nắng trưa – Nghe bàn chân đỡ mỏi.Trên mâm cỗ cúng ông bà tổ tiên, đất đai, thần thánh thường có gà luộc nguyên con, để tỏ lòng trân trọng biết ơn ông bà, tổ tiên. Gà còn xuất hiện trong các lễ hội truyền thống với trò chơi chọi gà độc đáo.

Ở nước Pháp chú gà trống Gô-la tượng trưng cho sự phồn thịnh của nước nhà. Hình ảnh gà mẹ dẫn đàn gà con đi kiếm mồi điểm thêm cho bức tranh làng cảnh Việt Nam. Tuy nhiên hiện nay do bị ảnh hưởng của môi trường sống, nhiều loại dịch bệnh xuất hiện trong những năm gần đây, nhất là bệnh dịch cúm gia cầm H5N1. Vì thế mà con người cần chăm sóc cẩn thận để nguồn bệnh đỡ lây lan, không nên ăn gà bệnh. Cần phải có mạng lưới kiểm duyệt chặt chẽ nguồn thực phẩm này.

Khi nuôi gà, trong thời gian đầu mới lập đàn người nông dân phải đặc biệt chú ý. Gà lúc mới nuôi phải được chăm sóc đến thức ăn và nước uống nếu không sẽ rất dễ mắc bệnh. Nơi chăn nuôi phải luôn được dọn dẹp, vệ sinh sạch sẽ. Khi xuất hiện dịch bệnh của gia cầm, phải được vãi vôi, phun thuốc và theo dõi thường xuyên để kịp thời chữa trị.

Gà mang lại rất nhiều giá trị cho con người trong đời sống thường nhật. Em rất yêu quý gà, mong rằng trong tương lai, gà của Việt Nam sẽ được xuất khẩu rộng rãi ra thị trường quốc tế. 

Xưa nay, trong cuộc sống người Việt Nam, đặc biệt là ở những làng quê thanh bình, yên ả, hình ảnh con gà đã trở nên quá đỗi thân thuộc, gắn bó với đời sống sinh hoạt cũng như đời sống tinh thần của mỗi người dân, mỗi gia đình, thôn xóm. Thân quen, gần gũi là vậy, nhưng chắc hẳn nhiều người trong chúng ta vẫn chưa thực sự hiểu rõ và biết nhiều về loài vật này, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu nhé.

Về nguồn gốc, gà được biết đến là loài chim đã được con người thuần hóa cách đây hàng nghìn năm. Trong loài chim, gà chiếm số lượng áp đảo và ngày nay, đây được coi là loài gia cầm được con người chăn nuôi nhiều nhất trên thế giới với số lượng có thể lên đến 25 tỷ con. Thật thú vị khi nhận ra rằng, Đông Nam Á chính là nơi khởi sinh của mọi loại gà trên thế giới. Ngày nay gà xuất hiện ở khắp mọi nơi trên thế giới sở dĩ là do chúng được con người mang theo, vận chuyển cùng trong những cuộc di cư.

Về tập tính sống, gà là loài sống thành đàn, cùng ấp trứng và nuôi con. Ta có thể bắt gặp một hoặc hai con gà trống sống với một đàn gà mái, đó là điều hết sức bình thường nhưng trường hợp ngược lại là hiếm gặp. Sự cạnh tranh, giành giật diễn ra hết sức gay gắt giữa các con gà trong đàn mỗi khi chúng muốn chiếm ưu thế, đặc biệt trong việc làm tổ và kiếm thức ăn. Sẽ có những lúc, ta thấy đàn gà lao vào đánh nhau, mổ nhau, đó là khi chúng muốn tranh giành ưu thế. Những lúc con mình gặp nguy hiểm, gà mái mẹ cũng sẽ sẵn sàng lao đến tấn công để bảo vệ cho con mình. Một nét khác nhau điển hình giữa gà trống và gà mái đó chính là tiếng gáy. Mỗi buổi sáng sớm, gà trống thường cất cao tiếng gáy vang xa như tiếng gọi chào ngày mới. Ở làng quê, ta thường nghe thấy tiếng gà gáy buổi sớm nhiều hơn, một tiếng chuông báo thức cả xóm làng thân thương và vô cùng gần gũi.

Về tập tính giao phối, một con gà mái có thể giao phối với nhiều con gà trống. Tuy vậy, sau đó gà mái sẽ quyết định mình sẽ đẻ trứng nuôi con cho con gà trống nào, trong trường hợp không muốn, con gà mái đó sẽ tự bài tiết tinh trùng ra ngoài. Để thu hút được các con gà mái, gà trống thường tạo ra những âm thanh đặc biệt hoặc một điệu nhảy cuốn hút với cái yếm thịt bắt mắt dưới mỏ. Giao tiếp giữa gà cũng rất đa dạng, 24 tiếng kêu khác nhau tượng trưng cho những mục đích, hoàn cảnh khác nhau. Ví dụ, tiếng “cục tác” với âm lượng lớn, liên tục của gà mái báo hiệu chúng vừa đẻ xong, hoặc cũng là tiếng kêu khi gà con bị lạc. Bên cạnh đó, tiếng “túc túc túc” của con gà trống lại là cách để nó thông báo cho cả đàn biết rằng mình vừa tìm thấy thức ăn.

Trong văn hóa Việt, con gà mang rất nhiều ý nghĩa. Hình tượng gà đã bắt đầu xuất hiện từ thời các vua Hùng. Gà xuất hiện trong truyền thuyết An Dương Vương diệt yêu tinh gà trắng để dựng xây được thành Cổ Loa. Và có lẽ nhiều người biết đến nhất chính là sự xuất hiện của gà trong lời thách cưới của vua Hùng đối với Sơn Tinh, Thủy Tinh. Xã hội, đời sống tư tưởng của người Việt Nam xưa đã từng một thời tiếp thu, chịu nhiều ảnh hưởng của Nho giáo. Trong Nho giáo, gà trống là hình ảnh đại diện cho người quân tử với năm đức tính đẹp: “Nhân – Lễ - Nghĩa – Trí – Tín”. Trong văn học, đặc biệt là trong ca dao, thành ngữ dân gian, hình ảnh gà cũng xuất hiện rất nhiều với những “gà mái gáy”, “gà trống nuôi con”…Chọi gà xưa nay cũng được coi là một thú chơi truyền thống hấp dẫn của làng quê Việt Nam.

Nguồn gốc, tập tính, phân loại, vai trò ý nghĩa của gà, những điều đó đã giúp ta phần nào hiểu rõ hơn, biết nhiều hơn về loài vật rất đỗi thân quen này. Đời sống sinh hoạt cũng như đời sống tinh thần, tình cảm của con người sẽ đủ đầy, nhiều cung bậc hơn khi có sự xuất hiện của những đàn gà với âm thanh tiếng gà cục tác, với hình ảnh đàn gà con đi sau gà mái mẹ tìm thức ăn.

Có những loài vật bên cạnh con người, cùng con người từ khi khai sơn phá thạch, mỗi loài đều mang những đặc tính và có những ý nghĩa riêng trong đời sống của người dân Việt Nam. Tuy nhiên, với người nông dân thì có lẽ hình ảnh chú gà với tiếng gáy cục ta cục tác đã trở nên gần gũi hơn bao giờ hết.

Gà là loài động vật thuộc nhóm gia súc, gồm hai nhóm chính đó là gà trống và gà mái. Gà trống thường có thân hình đồ sộ hơn gà mái, đặc biệt chiếc mào đỏ chót chính là vương miện của chàng hoàng tử gà trống, còn đôi cựa chính là vũ khí ẩn mình, thể hiện sức mạnh của nó mỗi khi giao đấu với đồng bọn. Ngược lại, gà mái không cựa và mào rất nhỏ, hay thực chất là không có, gà mái cũng nhỏ hơn so với gà trống về trọng lượng. Tuy nhiên, điểm thu hút của cả hai đều là bộ lông mượt, nhiều màu sắc để làm tôn thêm vẻ đẹp riêng biệt cho họ hàng nhà gà. Chiếc mỏ nhọn để làm vũ khí chiến đấu, cũng là phương tiện để gà tìm kiếm thức ăn và đưa thức ăn vào trong cơ thể của chúng.

Thức ăn của gà khá đơn giản, có thể kể đến các loại cám, thóc, ngô, hay rau khoai và đặc biệt là bèo non có thể xem là món rau xanh khoái khẩu của loài vật này. Nuôi gà không cần quá nhiều sự tiểu tiết, nếu bạn chỉ chăm nuôi một số lượng gà nhỏ trong chuồng chứ không phải chăn nuôi cả đàn gia súc, tuy nhiên, bạn cũng cần để ý những biểu hiện bất thường để kịp thời mua thuốc cho chúng uống, đặc biệt vào mùa dịch bạn càng cần phải cẩn trọng hơn trong công tác chăm sóc đàn gà của mình.

Gà là vật nuôi mang lại nhiều giá trị cả về vật chất lẫn tinh thần. Trước hết, những quả trứng gà là thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt cho những người bị bệnh, suy nhược cơ thể, bởi chúng cung cấp một lượng protein lớn, bổ sung sự thiếu dinh dưỡng trong lúc cơ thể mệt mỏi. Ngoài ra, thịt của con gà còn là nguồn dinh dưỡng rất cần thiết trong đời sống, đồng thời là nguyên liệu để chế biến những món ăn bổ dưỡng cho sức khỏe, như gà rán, gà tần sâm, gà hầm sả... Chính vì thế mà thịt gà luôn là nguồn thực phẩm thiết yếu, được sử dụng rộng rãi trong các nhà hàng cũng như là nhu yếu phẩm của mỗi gia đình. Ngoài ra, lông gà nếu được xử lý khoa học bằng dây chuyền hiện đại, có thể dùng để làm những đồ vật đơn giản để trang trí, hay các loại công cụ giúp lau dọn vệ sinh hữu ích như chổi lông gà, chổi quét bàn..Dựa vào một vài tiểu kết trên chúng ta dễ dàng nhận ra con gà mang lại nhiều lợi ích có thể dễ dàng nhận ra về mặt vật chất, kinh tế.

Bên cạnh đó, nếu giá trị vật chất là cái hữu hình thì con gà còn mang những ý nghĩa vô hình không thể đong đếm về mặt tinh thần. Khi mà những hiện đại tiện nghi của thời kỳ mới chưa gõ cửa con người, khi mà chúng ta còn sống gần gũi với thiên nhiên, với lối sống bình dị của đồng quê, chú gà trống với tiếng gáy oai phong của nó còn là chiếc đồng hồ báo thức, hay là chiếc đồng hồ báo các canh giờ đã qua, các canh giờ điểm. Mỗi buổi sáng thức dậy, tiếng gà gáy gọi con người dậy đã là âm thanh quen thuộc, không phải là chiếc đồng hồ báo tinh tinh của thời kì hiện đại, chú gà mai như người bạn sớm tối bên cạnh đời sống của người nông dân, và là một mảnh kí ức ấu thơ của chúng ta. Tiếng gà gáy là một tên gọi khác của đồng quê, của sự bình yên làng bản xóm thôn, của những gì còn xưa cũ và mang dáng dấp của nông thôn Việt Nam cổ, vì vậy nó đã trở thành một phần không thể quên trong tâm tưởng mỗi người.

Chú gà nho nhỏ, bình dị lang thang kiếm ăn, xới đất cày giun dường như đã có trong nhiều bức tranh dân gian đông hồ nổi tiếng, nó mang cả hơi thở và linh hồn của làng quê ta đằm vào sâu trong từng tháng năm, để sau này dẫu thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa xuất hiện, nó vẫn mang những giá trị tinh thần không thể thay thế.