Hiện nay, một số dòng tranh Đông Hồ vẫn còn miêu tả, tái hiện lại sinh động trò chơi "bịt mắt bắt dê". Đây là trò chơi được lưu truyền từ xa xưa kéo dài cho tới tận ngày nay.

Bịt mắt bắt dê thông thường được tổ chức vào lễ hội xuân hay sau những buổi làm đồng, trăn châu của các cô bé, cậu bé ở vùng quê Việt Nam. Người tham dự trò chơi không hề bị giới hạn về độ tuổi cũng như số lượng. Tuy nhiên, để đảm bảo sự trật tự và tính công bằng cho cuộc chơi thì nên dừng lại ở mức từ 3 đến 15 người trong một trận. Khi chơi cần chọn không gian bằng phẳng, rộng rãi cũng như có một tấm khăn hoặc miếng vải tối màu.

Bịt mắt bắt dê có rất nhiều cách chơi nhưng kiểu một người bắt dê, một người bịt mắt được coi là thông dụng, phổ biến nhất. Trước hết, cả nhóm cùng oẳn tù tì để chọn ra người làm sói hoặc có thể lấy người xung phong làm sói. Khi người bắt dê đã được bịt mắt và mọi người vào tư thế sẵn sàng thì người bắt dê hô to khẩu hiệu "Bắt đầu". Lúc này, trò chơi chính thức khởi động. Dứt hiệu lệnh, người làm dê sẽ chạy xung quanh người làm sói và liên tục hò reo, nhằm đánh lạc hướng sự chú ý của người bắt. Khi người bắt dê hô "dừng lại", mọi người phải đứng yên tại chỗ, không được chạy nhảy, di chuyển sang vị trí khác. Nếu người làm sói bắt được ai và đoán trúng tên người đó thì giành chiến thắng. Nếu không, phải tiếp tục bịt mắt đi tìm cho đến khi nói chính xác tên người bị bắt.

Có thể nói, bịt mắt bắt dê luyện cho người chơi sự nhanh nhạy, hoạt bát và khả năng phán đoán tinh tường. Không những vậy, nó còn gắn kết, củng cố tinh thần đồng đội giữa các cá nhân riêng biệt. Và đặc biệt, trò chơi góp phần tạo nên bầu không khí vui vẻ, rộn ràng.

Ngày nay, trò chơi bịt mắt bắt dê vẫn được mọi người yêu thích, xuất hiện nhiều trong các hoạt động tập thể, lễ hội. Đây là trò chơi lưu giữ nét đẹp văn hóa truyền thống của cha ông, cần được phát huy và lưu truyền qua nhiều thế hệ.

Truyền thống văn hóa mang theo những giá trị đời sống tinh thần vốn là niềm tự hào trong đời sống của mỗi con người Việt Nam. Những trò chơi dân gian được xem như là những nét đẹp văn hóa làm nên bản sắc cho dân tộc Việt Nam. Một trong những trò chơi thú vị và khá phổ biến là trò chơi Bịt mắt bắt dê.

Trò chơi dân gian là những hoạt động vui chơi giải trí do quần chúng nhân dân sáng tạo ra và được lưu truyền tự nhiên qua nhiều thế hệ, phản ánh đời sống tinh thần, văn hóa của dân tộc. Trò chơi dân gian là hình thức sinh hoạt cộng đồng được nhân dân tiếp cận và gắn bó nhiều nhất, diễn ra mọi lúc, mọi nơi, không hạn định về mặt thời gian, không gian. Tuổi thơ của mỗi con người chúng ta chắc hẳn không còn xa lạ gì với những trò chơi dân gian. Đó chính là một phần gia vị không thể thiếu trong đời sống tinh thần của mỗi con người Việt Nam chúng ta.

Bịt mắt bắt dê là trò chơi đã xuất hiện từ rất lâu. Nghe ngay tên gọi của trò chơi thì chúng ta có thể hiểu được trò chơi này sẽ có sự góp mặt và tham gia của rất nhiều người.Từ “bịt mắt” thì rất rõ nghĩa khi giải thích, vậy còn từ “bắt dê” sẽ cho chúng ta thắc mắc và tò mò mà đặt ra câu hỏi tại sao là “bắt dê” chứ không phải bắt một con vật nào khác. Sở dĩ có điều này là bởi loài dê là loài có tính hiền lành, nhút nhát, linh hoạt và rất thích vận động. Chính vì thế, người bắt được nó đòi hỏi phải có sự tinh ý, nhanh nhẹn, thậm chí là cả chiến thuật. Khi những đôi mắt mở ra thì đã rất khó có thể bắt được chính xác mục tiêu mà ta muốn, cho nên khi nhắm mắt rồi thì để bắt được mục tiêu sẽ càng trở nên khó khăn hơn. Dù tối tăm trong đôi mắt khi bị bịt kín nhưng con người vẫn phải đi “bắt dê” khiến cho trò chơi này trở nên rất thú vị và đặc sắc, hấp dẫn người tham gia.

Có hai người chơi chính, họ được bịt mắt để tìm bắt dê. Con dê sẽ được đeo một vật để phát ra được tiếng động giúp cho người tìm dễ nhận biết được. Nhưng trò chơi đâu có dễ như vậy, những người xung quanh không tham gia chơi sẽ hò reo cổ vũ người chơi. Sau một quãng thời gian, người chơi phải tìm ra được con dê. Nếu cả hai không tìm được, trò chơi kết thúc và nhường lượt chơi cho những người tiếp theo. Không khí sôi nổi khi trò chơi diễn ra bên cạnh những tiếng cổ vũ của mọi người xung quanh đã khiến cho trò chơi hấp dẫn hơn hết.

Bịt mắt bắt dê đem lại cho con người rất nhiều sự bổ ích, đem lại niềm vui tiếng cười. Hiện nay xã hội ngày càng phát triển, con người dần bị cuốn theo công nghệ hiện đại, giới trẻ cũng dần chơi những trò chơi hiện đại mà quên đi những trò chơi dân gian truyền thống, bổ ích. Thế nhưng trò chơi dân gian bịt mắt bắt dê vẫn đem lại những giá trị tinh dần của văn hóa dân tộc Việt và trở thành một nét đẹp mang bản sắc dân tộc.

Nhiều năm tháng qua đi nhưng trò chơi này vẫn giữ nguyên vẹn những giá trị tinh thần to lớn của nó và để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí của lớp lớp bao thế hệ con người.

Từ thời xa xưa, ông cha ta đã sáng tạo ra những trò chơi để giải trí sau những giờ lao động mệt mỏi. Những trò chơi đó đã tồn tại đến ngày nay và trở thành trò chơi dân gian không thể thiết trong những ngày lễ hội đặc biệt. Trong đó có một trò chơi vô cùng thú vị đó là trò bịt mắt bắt dê. Trò chơi này có quy tắc chơi vô cùng đơn giản và phù hợp với mọi lứa tuổi khác nhau.

Bịt mắt bắt dê đã có từ bao đời nay rồi. Chúng ta thường thấy trò chơi dân dan này trên những bức tranh Đông Hồ hay khi làng xóm tổ chức những lễ hội truyền thống thì cũng không thể thiếu trò chơi dân gian này. Để chơi được trò bịt mắt bắt dê thì trước tiên chúng ta phải chọn một địa điểm rộng rãi và không có vật cản, tránh cho trường hợp người bị bịt mắt va phải vật cản đó dẫn đến bị thương. Trò chơi này cần có ít nhất 3 người tham gia, nhưng càng có nhiều người chơi thì lại càng tăng thêm phần thú vị.

Cách chơi bịt mắt bắt dê cũng đơn giản y như tên gọi của nó vậy. Chỉ cần bịt mắt một người và đi tìm đối phương xung quanh khu vực chơi cho đến khi người bịt mắt bắt được một người nào đó và đoán đúng tên của họ. Trước khi bắt đầu thì chúng ta cần phải lựa chọn ra ai là người bịt mắt thông qua cách oản tù xì hay một cách nào đó. Sau khi đã lựa chọn được rồi thì chúng ta lấy một mảnh vải thật kín nhưng phải mềm tránh cho mắt người chơi bị khó chịu để bịt mắt người đó lại sao cho người đó không nhìn được. Đối với những người làm dê thì cần phải thật nhanh nhạy, luồn lách thật khéo léo để không bị bắt. Và người làm dê tuyệt đối không được đi ra khỏi khu vực chơi. Bạn cũng phải kêu “be be” để có thể thu hút người bịt mắt đến chỗ của mình. Sau khi nghe thấy tiếng kêu thì người bịt mắt có thể phán đoán được hướng đi của mình mà tìm ra chú dê cần bắt. Những người ở xung quanh không được chỉ cho người bị bịt mắt hướng đi mà phải để họ tự di chuyển. Khi bắt được dê và đoán đúng tên của người đó thì trò chơi sẽ kết thúc và đổi vai cho nhau, người bị bắt sẽ phải bịt mắt và đi tìm dê.

Mặc dù có cách chơi đơn giản nhưng trò bịt mắt bắt dê không dễ dàng thực hiện đối với người bị bịt mắt. Bởi họ bị bịt mặt lại nên trong quá trình di chuyển sẽ không tránh khỏi việc bị vấp ngã. Chính vì vậy mà nơi tổ chức trò chơi cần phải rộng rãi, bằng phẳng và không có vật cản nào. Tránh cho trường hợp người chơi bị ngã gây ra những trấn thương không mong muốn. Trò chơi này thường được tổ chức trong các lễ hội ở vùng thôn quê cùng với sự tham gia của người dân nơi đây. Mọi người thường nghĩ rằng bịt mắt bắt dê là trò chơi của trẻ em tuy nhiên nó cũng là trò chơi chủ yếu của người lớn trong những lễ hội xưa. Trò chơi này không chỉ giúp chúng ta giải trí mà nó còn giúp chúng ta gắn kết với nhau hơn, rèn luyện cho chúng ta khả năng tư duy sáng tạo, giúp chúng ta nhanh nhạy và khéo léo hơn.

Ngày nay khi xã hội ngày càng hiện đại hơn thì việc tiếp cận với những trò chơi dân gian cũng bị giảm đi không ít. Chính vì vậy chúng ta cần phải tổ chức những trò chơi dân gian như trò bịt mắt bắt dê để thế hẹ trẻ em sau này không quên đi nét đẹp truyền thống của nước ta. Bịt mắt bắt dê không chỉ là một trò chơi để giải trí mà nó còn là một phần của nền văn hóa dân tộc, nó góp phần làm cho bản sắc văn hóa nước ta trở lên phong phú và đa dạng hơn.

Bịt mắt bắt dê là một trò chơi dân gian của Việt Nam. Đây là một trong số ít các trò chơi dân gian có từ xa xưa vẫn còn tồn tại và phổ biến cho đến ngày nay.

Số lượng người chơi bịt mắt bắt dê không bị giới hạn. Tuy nhiên, để đảm bảo trò chơi diễn ra thuận lợi, thì chỉ nên có từ ba đến mười người cùng chơi. Tùy theo số lượng người tham gia, mà sẽ có cách chọn ra một người đóng vai “người bắt dê”. Cách thường được dùng nhất, chính là sử dụng phương pháp “nhiều ra ít bị” cho đến khi chỉ còn hai thành viên thì sẽ chơi “oẳn tù tì”. Khi đã chọn ra “người bắt dê” thì tất cả những người còn lại sẽ trở thành “con dê”. Trong quá trình chơi, “người bắt dê” sẽ được bịt mắt bằng một đồ vật bất kì, nhằm ngăn cản tầm nhìn của người đó. Còn các người chơi đóng vai “con dê” thì di chuyển tự do, vừa di chuyển vừa tạo các tiếng động và cất tiếng gọi “be be” để thu hút “người bắt dê” tìm đến mình.

Trò chơi bịt mắt bắt dê được diễn ra trong một không gian rộng rãi, để mọi người có thể thoải mái di chuyển. Đó nên là một khoảng trống có ít đồ vật để người chơi không bị vấp ngã. Tuy nhiên, cũng cần có một biên giới cụ thể, để những người chơi đóng vai “con dê” không đi quá xa, khiến “người bắt dê” không thể bắt được. Khi chơi, trò chơi sẽ chia thành nhiều lượt chơi. Mỗi lượt chơi sẽ kết thúc khi “người bắt dê” bắt được một chú dê và gọi đúng tên của chú dê đó. Lúc này, hai người chơi này sẽ đổi vai cho nhau. Cứ như thế, một lượt chơi mới lại bắt đầu với “người bắt dê” mới. Khi kết thúc trò chơi, người nào nhiều lần trở thành “người bắt dê” nhất sẽ được xem là người thua cuộc.

Trò chơi bịt mắt bắt dê là một trò chơi đơn giản, dễ tổ chức mà không cần chuẩn bị nhiều đạo cụ. Khi chơi, người chơi không cần phải suy nghĩ quá nhiều về chiến lược, mà chỉ cần tập trung chơi một cách thoải mái, vô tư. Vì vậy, trò chơi này giúp người chơi có những giờ phút vui vẻ, thư giãn sau những tiết học căng thẳng. Ngoài ra, trò chơi bịt mắt bắt dê còn giúp rèn luyện sức khỏe, phản ứng nhanh nhạy cùng sự linh hoạt cho người chơi, giúp cơ thể được hoạt động một cách toàn diện. Đặc biệt, trò chơi này còn là một trò chơi mang tinh tập thể, có thể có nhiều người cùng chơi với nhau. Từ đó giúp tăng cường tính đoàn kết cho nhóm bạn hay tập thể lớp.

Chính nhờ các ưu điểm như vậy, mà trò chơi bịt mắt bắt dê vẫn được nhiều người ưa chuộng và phổ biến trong cuộc sống hiện đại ngày nay. Bên cạnh việc được tổ chức vui chơi vào giờ giải lao, sau giờ học. Trò bịt mắt mắt dê còn được ưu ái tổ chức trong các hội thao hay sự kiện mang quy mô lớn tại các trường học, cơ quan. Tất cả đã giúp góp phần gìn giữ và phát huy một nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc ta.

Nét văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam được thể hiện qua rất nhiều hình thức, một trong những hình thức đó là các trò chơi dân gian. Từ xưa đến nay, chúng ta được biết đến với rất nhiều những trò chơi dân gian mang đậm nét truyền thống của dân tộc. Bịt mắt bắt dê được xem là một trong các trò chơi có từ lâu đời và vô cùng độc đáo.

Bịt mắt bắt dê là trò chơi đã xuất hiện từ rất lâu. Ngay từ trong những bức tranh cổ, chúng ta còn lưu lại những hình ảnh về một miền kí ức xưa kia với những cô bé, cậu bé chơi trò chơi hay những người lớn cùng nhau đứng trong một vòng tròn, bịt mắt để bắt dê. Như chính cái tên của trò chơi này, đây là trò chơi nhiều người cùng tham gia, bịt mắt để bắt được dê. Chúng ta đặt ra câu hỏi tại sao là "bắt dê" chứ không phải bắt một con vật nào khác. Điều này được lí giải bởi loài dê là loài có tính hiền lành, nhút nhát, linh hoạt và rất thích vận động. Chính vì thế, người bắt được nó đòi hỏi phải có sự tinh ý, nhanh nhẹn, thậm chí là cả chiến thuật nhất định. Mở mắt để bắt dê đã khó, bịt mắt để bắt được dê lại càng khó khăn hơn. Chính vì thế, đây được coi là trò chơi khá khó khăn nhưng lại vô cùng thú vị, hấp dẫn.

Thông thường, theo cách chơi trước kia, đúng nguyên bản của trò chơi, đây là trò chơi thường được tổ chức trong các lễ hội. Với sự tham gia của những người lớn là chủ yếu, đặc biệt là những bạn nam thanh nữ tú tham gia lễ hội. Có hai người chơi chính, họ được bịt mắt để tìm bắt dê. Con dê sẽ được đeo một vật để phát ra được tiếng động giúp cho người tìm dễ nhận biết được. Những người xung quanh không tham gia chơi sẽ đóng vai trò làm khán giả, hò reo cổ vũ người chơi. Tất cả tạo nên một không khí sôi nổi, sinh động và thú vị của lễ hội. Sau một quãng thời gian nhất định, người chơi phải tìm ra được con dê. Nếu cả hai không tìm được, trò chơi kết thúc và nhường lượt chơi cho những người tiếp theo.

Sau này, trò chơi bịt mắt bắt dê có rất nhiều những biến thể khác nhau. Có khi là hai hay nhiều người cùng chơi, họ vẫn bịt mắt nhưng điều khác biệt là không có con dê nào được bắt cả. Một người chơi chính sẽ bắt những người còn lại, những người còn lại hóa thân thành những chú dê, có thể phát ra những tiếng động để người chơi chính dễ tìm thấy. Vì thế, với biến thể này, nhiều đối tượng có thể tham gia chơi, ngay cả trẻ em cũng có thể chơi trò chơi này để rèn luyện tính phán đoán, sự nhanh nhạy và linh hoạt, rèn luyện các giác quan khác nhau. Cũng chính vì tính phổ biến của trò chơi, bịt mắt bắt dê được tổ chức ở rất nhiều địa điểm, những dịp khác nhau. Trong nhà trường, các hội thi, các lễ hội đều có thể tổ chức trò chơi này.

Ngày nay, khi xã hội hiện đại phát triển, khi nhu cầu giải trí, đời sống tinh thần của con người ngày một cao, có rất nhiều những trò chơi hiện đại, tiên tiến ra đời. Vậy nhưng, những trò chơi dân gian, trong đó có trò chơi bịt mắt bắt dê luôn là một phần kí ức của tuổi thơ, luôn là một mảnh kí ức đẹp trong tâm hồn người Việt. Cũng chính vì nét đẹp văn hóa này, chúng ta bắt gặp rất nhiều hình ảnh của trò chơi này trong các tác phẩm nghệ thuật như tranh ảnh hay thơ ca.

Trong những vật nuôi quen thuộc với con người (Lục súc: Dê, gà, chó, lợn, ngựa, trâu), có lẽ dê là loài ít gần gũi nhất. Vậy tại sao người xưa lại không chọn một con vật nuôi nào khác gần gũi hơn tham gia vào trò chơi mà lại chọn con dê? Lý do có lẽ là do dân gian dựa vào tập tính và đặc điểm sinh học của loài dê.

Dê là loài vật có tính khí hiền lành, nhút nhát, ưa chạy nhảy và hiếu động. Chúng khá linh hoạt và di chuyển rất nhanh trong khi kiếm ăn. Chiều cao trung bình của dê khoảng trên dưới một mét. Vậy, chọn con dê tham gia trò chơi đuổi bắt là phù hợp nhất: chiều cao của nó vừa với tầm tay của người đuổi bắt, lại khó bắt được nó do dê nhút nhát, chạy nhảy linh hoạt, thì trò chơi mới hấp dẫn và kéo dài. Chọn những con vật có chiều cao thấp quá như gà, vịt chẳng hạn, thì không phù hợp, lại chậm chạp; con chó thì hung dữ, ngộ nhỡ nó nổi giận đớp cho một phát thì chắc phải vào … bệnh viện gấp, hỏng cả trò chơi. Còn chim thì rõ ràng là không được rồi, vì chim sẽ bay mất… mở mắt e còn khó mà bắt được, huống hồ là “bịt mắt”! Đúng như câu thành ngữ “bịt mắt bắt chim” (Chữ Hán là: “Yểm mục bổ tước” có nghĩa là: Làm một việc khó có thể đạt kết quả/ Hành động khờ khạo, thiếu thực tế/ Tự huyễn hoặc, tự dối mình, hy vọng vào điều mong manh.)

Nhiều người vẫn nghĩ rằng “Bịt mắt bắt dê” là trò chơi trẻ em, tuy nhiên, từ thời xa xưa nó là trò vui chủ yếu dành cho người lớn, hay chính xác hơn là trò chơi của trai thanh gái lịch trong các dịp vui như Hội đầu xuân, Tết Trung thu… Bức tranh dân gian Đông Hồ miêu tả trò chơi “Bịt mắt bắt dê” gồm có hai người tham gia, một thanh niên và một thiếu nữ, cùng với một con dê, ở trong một vòng rào gỗ không khép kín.

Hai người chơi bị bịt mắt và con dê đều mang áo tơi lá để khi chuyển động vang lên tiếng sột soạt dễ tìm bắt, hai người chơi còn đeo thêm lục lạc ở chân, dê đeo lục lạc ở cổ để khi di chuyển vang lên tiếng lanh canh cho dễ phán đoán, định hướng đuổi bắt hơn. Dường như bức tranh thể hiện cảnh hai người chơi không cố tình tìm bắt con dê, mà chỉ mượn trò chơi làm cơ hội để “bịt mắt bắt …nhau”! Con dê đứng ở khoảng cách an toàn, ngoảnh đầu lại… (ngơ ngác, ngạc nhiên) quan sát hai người chơi (ê, ê, tớ ở đây này; ơ kìa, sao họ không chịu bắt mình nhỉ?)!

Người xem gồm cả người lớn và trẻ em đứng ngoài vòng rào. Bên cạnh vòng rào có một đôi nam nữ đang chuẩn bị chờ đến lượt vào chơi. Cô gái thì bẽn lẽn, thẹn thùng, ngần ngừ… không biết có nên tham gia không; còn chàng trai thì thao thao bất tuyệt, sôi nổi vung tay bình phẩm, hăng hái giới thiệu và cố thuyết phục cô gái tham gia trò chơi với mình… Phía hậu cảnh của bức tranh là các phần thưởng dành cho người thắng cuộc như xâu tiền, khăn và yếm (áo lót phụ nữ).

Cũng như trò chơi dân gian “Đánh đu”, trò chơi “Bịt mắt bắt dê” ngày xưa không dành cho trẻ em (chỉ được đứng xem thôi) mà chủ yếu dành cho thanh niên, thiếu nữ (người lớn) để họ có cơ hội gặp gỡ, tiếp cận, đụng chạm về thể xác, vui đùa và tìm hiểu nhau vượt qua ranh giới “nam nữ thọ thọ bất tương thân” của lễ giáo phong kiến. Tuy nhiên, trò chơi “Bịt mắt bắt dê” ngày xưa cũng tổ chức cho trẻ em là thú vui hồn nhiên với thể thức chơi khác xa, tương tự ngày nay, như được miêu tả trong một bức tranh dân gian Hàng Trống: Ngày nay, hai trò chơi kể trên rặt chỉ có trẻ em tham gia mà thôi, chứ trai thanh gái lịch thì chẳng khi nào tơ màng đến, vì trong đời sống hiện đại, các anh chị có lắm “trò vui” gấp chán vạn lần, tha hồ mà “mở mắt bắt dê” mọi lúc mọi nơi, chứ chẳng hơi đâu mà ngó ngàng đến cái trò “trẻ con” ấy, lại còn phải hoài hơi mong ngóng chờ đến những dịp hội vui ở tận sân đình, chỉ tổ thêm rách việc!

Ngày nay, trẻ em từ 6 đến 15 tuổi rất ưa thích trò chơi này, nó rèn luyện cho các em kỹ năng phán đoán, phát triển thính giác và sự nhanh nhạy trong hoạt động. Trò chơi “Bịt mắt bắt dê” hiện có khá nhiều phiên bản biến thể khác nhau: Số người chơi có thể là hai hoặc nhiều người, trong đó chỉ duy nhất một người bị “bịt mắt” còn những người khác làm “dê”. Những người còn lại nắm tay nhau tạo thành vòng tròn vây quanh, không cho những người chơi vượt ra khỏi vòng. Thay vì mang áo tơi lá và đeo lục lạc tạo âm thanh như trước, thì “dê” có thể vỗ tay, kêu lên “be h…e…e…” mô phỏng tiếng dê kêu, hoặc vỗ vai, sờ lưng người bị “bịt mắt” rồi nhanh chóng di chuyển cách xa người “bịt mắt” để khỏi bị bắt. “Dê” nào bị người “bịt mắt” chạm được vào người thì phải hoán đổi vị trí, thay cho người “bịt mắt” đổi thành “dê” tiếp tục trò chơi…

Điều khác biệt nhất của trò chơi “Bịt mắt bắt dê” xưa và nay là tuy trò chơi ấy hiện vẫn giữ tên “Bịt mắt bắt dê” như xưa, nhưng thường là không có con dê thật nào cả, chỉ có một hoặc nhiều người đóng vai dê mà thôi, có lẽ để cho trò chơi được cơ động, thuận tiện, dễ tổ chức mọi lúc mọi nơi. Trò chơi cũng không phải chỉ diễn ra ở các lễ hội trang trọng mà có thể tổ chức bất cứ khi nào, ở đâu cũng được, như các buổi sinh hoạt đoàn đội, sinh hoạt lớp…

Bịt mắt bắt dê là một trò chơi dân gian khá phổ biến. Trò chơi này chủ yếu dành cho trẻ em từ 6 đến 15 tuổi, nên cái tên và cách chơi cũng giản đơn. Tùy từng địa phương mà biến thể của trò chơi này cũng có chút thay đổi khác nhau. Đây không phải là trò chơi chỉ dành cho hai người chơi mà là trò chơi dành cho cả 1 tập thể cùng tham gia. Ngoài việc vui đùa, rèn luyện thân thể, thì trò chơi bịt mắt bắt dê còn thể hiện nỗi khát khao chiến thắng tiềm ẩn trong mỗi đứa trẻ.

Trò chơi bịt mắt bắt dê được diễn ra trên một sân cỏ, người chơi vây xung quanh để tạo ra một vòng tròn. Một người xung phong để mọi người bịt mắt lại bằng một chiếc khăn để không nhìn thấy, những người còn lại đứng thành vòng tròn quanh người bị bịt mắt. Mọi người chạy xung quanh người bị bịt mắt đến khi nào người đó hô “bắt đầu” hoặc “đứng lại” thì tất cả mọi người phải đứng lại, không được di chuyển nữa. Lúc này người bị bịt mắt bắt đầu lần đi xung quanh để bắt được ai đó, mọi người thì cố tránh để không bị bắt và tạo ra nhiều tiếng động để đánh lạc hướng. Đến khi ai đó bị bắt và người bị bịt mắt đoán đúng tên thì người đó sẽ phải ra “bắt dê”, nếu đoán sai lại bị bịt mắt lại và làm tiếp. Có ai đó muốn ra chơi cùng thì phải vào làm luôn, người đang bị bịt mắt lúc này được ra ngoài hoặc là phải oẳn tù tì xem ai thắng. Kết thúc mỗi cuộc chơi là bầu không khí sôi động, rạo rực tinh thần đua tranh đem đến cho người tham dự sự phấn khích, đầy ắp tiếng cười vui vẻ.

Bịt mắt bắt dê thể hiện tính an toàn, gần gũi với con người Việt Nam và ích lợi cho việc phát triển thể chất cũng như trí tuệ của trẻ. Để chơi được trò chơi này thì người chơi không những phải rèn luyện thể chất mà còn phải tăng thêm kỹ năng phán đoán, định hướng của mình để đảm bảo sự chính xác, phản ứng linh hoạt nhanh nhẹn, hoạt bát trong mỗi lần chơi. Không chỉ là trò chơi dành riêng cho trẻ con mà bịt mắt bắt dê còn thu hút được nhiều người lớn tham gia và có mặt ở các dịp Tết và Lễ hội quan trọng của người Việt Nam trong nhiều năm. Thành công của trò chơi này mang lại chính là bầu không khí sôi động, rạo rực tinh thần đua tranh đã mang lại cho người tham dự sự phấn khích, tiếng cười sau khi kết thúc trò chơi.

Bên cạnh việc thể hiện sâu sắc nét đặc trưng trong văn hóa tín ngưỡng ở mỗi nơi, bịt mắt bắt dê còn giúp người chơi rèn luyện sức khỏe, sự dẻo dai trong đời sống sinh hoạt. Tất cả hiện lên như một bức tranh tươi đẹp và sinh động của cuộc sống. Những điệu nhảy mềm mại, bước chạy dẻo dai, những nụ cười sảng khoái như những cánh diều bay nhè nhẹ trên cao như đưa văn hóa Việt Nam đi đến khắp các vùng miền đất nước.

Ngày nay, khi xã hội càng phát triển với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại cũng là lúc các trò chơi dân gian ngày càng bị mai một và quên lãng. Trẻ em của một xã hội công nghiệp, chỉ quen với máy móc, điện tử và không có thời gian để chơi cũng là một thiệt thòi. Trẻ em ngày nay đã không còn cơ hội được làm quen và chơi những trò chơi dân gian của thiếu nhi thuở trước. Vì thế mà bịt mắt bắt dê đã không còn được nhiều người biết đến nữa.

Bịt mắt bắt dê không đơn thuần là một trò chơi của trẻ con mà nó chứa đựng cả một nền văn hóa dân tộc Việt Nam độc đáo và giàu bản sắc. Bịt mắt bắt dê không chỉ nâng cánh ước mơ cho tâm hồn trẻ, giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, sáng tạo, sự khéo léo, nhanh nhẹn mà còn giúp các em hiểu thêm về tình bạn, tình yêu gia đình, quê hương, đất nước.

Trò chơi Bịt mắt bắt dê, có tên tiếng Anh là Blind-man's-buff, là một trò chơi dân gian có từ lâu đời ở Việt Nam. Nhiều người vẫn nghĩ rằng “Bịt mắt bắt dê” là trò chơi trẻ em, tuy nhiên, từ thời xa xưa nó là trò vui chủ yếu dành cho người lớn, hay chính xác hơn là trò chơi của trai thanh gái lịch trong các dịp vui như Hội đầu xuân, Tết Trung thu… Tiêu biểu là bức tranh dân gian Đông Hồ miêu tả trò chơi “Bịt mắt bắt dê” gồm có hai người tham gia, một thanh niên và một thiếu nữ, cùng với một con dê, ở trong một vòng rào gỗ không khép kín.

Trò chơi “Bịt mắt bắt dê” hiện có khá nhiều phiên bản biến thể khác nhau và ngày càng được trẻ em, học sinh đón nhận nhiều hơn. Bởi vì trò chơi này giúp trẻ Rèn luyện thể chất và tính phán đoán, định hướng. Trò chơi này không giới hạn số lượng người tham gia, càng đông càng vui. Tuy nhiên để đảm bảo tính trật tự cho trò chơi, số lượng đề xuất là từ 3 - 15 người chơi. Do số lượng người lớn và người chơi phải chạy nhảy di chuyển vì vậy nên chọn sân chơi bằng phẳng, rộng rãi. Tuy nhiên không gian chơi không nên quá rộng khiến trò chơi khó kết thúc.

Cần chuẩn bị một khăn buộc hoặc vải che đủ kín để che mắt. Những người tham gia chơi tiến hành chơi Oẳn tù tì để loại ra 2 người chơi. Hai người chơi tiếp tục oẳn tù tìm, người thắng làm dê và người thua bị bịt mắt để đi tìm dê. Những người chơi còn lại tay nắm tay thành một hình tròn. Hai người chơi làm dê và đi tìm sẽ đứng trong vòng tròn này và chỉ được di chuyển trong đó. Người làm dê miệng liên tục kêu “ be be” đồng thời né tránh để không bị người tìm dê bắt được.

Những người ở vòng tròn reo hò mách nước cho người bắt nhưng có quyền mách sai để gây cười. Nếu người tìm dê bắt được dê, thì dê được thay chỗ người đi tìm và một người khác ở hàng rào vào làm dê, người tìm thắng cuộc trở lại làm hàng rào. Một vòng chơi mới lại bắt đầu.

“Bịt mắt bắt dê” là một trò chơi dân gian, có từ thời xa xưa và còn lưu truyền cho đến ngày nay. Nó được thể hiện trên các bức tranh dân gian, tuy có những nét khác nhau, nhưng điểm chung là trong trò chơi dân gian ấy nhất thiết phải có một con dê.

Trong những vật nuôi quen thuộc với con người (Lục súc: Dê, gà, chó, lợn, ngựa, trâu), có lẽ dê là loài ít gần gũi nhất. Vậy tại sao người xưa lại không chọn một con vật nuôi nào khác gần gũi hơn tham gia vào trò chơi mà lại chọn con dê? Lý do có lẽ là do dân gian dựa vào tập tính và đặc điểm sinh học của loài dê. Dê là loài vật có tính khí hiền lành, nhút nhát, ưa chạy nhảy và hiếu động. Chúng khá linh hoạt và di chuyển rất nhanh trong khi kiếm ăn. Chiều cao trung bình của dê khoảng trên dưới một mét.

Vậy, chọn con dê tham gia trò chơi đuổi bắt là phù hợp nhất: chiều cao của nó vừa với tầm tay của người đuổi bắt, lại khó bắt được nó do dê nhút nhát, chạy nhảy linh hoạt, thì trò chơi mới hấp dẫn và kéo dài. Chọn những con vật có chiều cao thấp quá như gà, vịt chẳng hạn, thì không phù hợp, lại chậm chạp; con chó thì hung dữ, ngộ nhỡ nó nổi giận đớp cho một phát thì chắc phải vào … bệnh viện gấp, hỏng cả trò chơi. Còn chim thì rõ ràng là không được rồi, vì chim sẽ bay mất… mở mắt e còn khó mà bắt được, huống hồ là “bịt mắt”! Đúng như câu thành ngữ “bịt mắt bắt chim” (Chữ Hán là: “Yểm mục bổ tước” có nghĩa là: Làm một việc khó có thể đạt kết quả/ Hành động khờ khạo, thiếu thực tế/ Tự huyễn hoặc, tự dối mình, hy vọng vào điều mong manh.)

Nhiều người vẫn nghĩ rằng “Bịt mắt bắt dê” là trò chơi trẻ em, tuy nhiên, từ thời xa xưa nó là trò vui chủ yếu dành cho người lớn, hay chính xác hơn là trò chơi của trai thanh gái lịch trong các dịp vui như Hội đầu xuân, Tết Trung thu… Bức tranh dân gian Đông Hồ miêu tả trò chơi “Bịt mắt bắt dê” gồm có hai người tham gia, một thanh niên và một thiếu nữ, cùng với một con dê, ở trong một vòng rào gỗ không khép kín.

Hai người chơi bị bịt mắt và con dê đều mang áo tơi lá để khi chuyển động vang lên tiếng sột soạt dễ tìm bắt, hai người chơi còn đeo thêm lục lạc ở chân, dê đeo lục lạc ở cổ để khi di chuyển vang lên tiếng lanh canh cho dễ phán đoán, định hướng đuổi bắt hơn. Dường như bức tranh thể hiện cảnh hai người chơi không cố tình tìm bắt con dê, mà chỉ mượn trò chơi làm cơ hội để “bịt mắt bắt …nhau”! Con dê đứng ở khoảng cách an toàn, ngoảnh đầu lại… (ngơ ngác, ngạc nhiên) quan sát hai người chơi (ê, ê, tớ ở đây này; ơ kìa, sao họ không chịu bắt mình nhỉ?)!

Người xem gồm cả người lớn và trẻ em đứng ngoài vòng rào. Bên cạnh vòng rào có một đôi nam nữ đang chuẩn bị chờ đến lượt vào chơi. Cô gái thì bẽn lẽn, thẹn thùng, ngần ngừ… không biết có nên tham gia không; còn chàng trai thì thao thao bất tuyệt, sôi nổi vung tay bình phẩm, hăng hái giới thiệu và cố thuyết phục cô gái tham gia trò chơi với mình… Phía hậu cảnh của bức tranh là các phần thưởng dành cho người thắng cuộc như xâu tiền, khăn và yếm (áo lót phụ nữ).

Cũng như trò chơi dân gian “Đánh đu”, trò chơi “Bịt mắt bắt dê” ngày xưa không dành cho trẻ em (chỉ được đứng xem thôi nhá) mà chủ yếu dành cho thanh niên, thiếu nữ (người nhớn) để họ có cơ hội gặp gỡ, tiếp cận, đụng chạm về thể xác, vui đùa và tìm hiểu nhau vượt qua ranh giới “nam nữ thọ thọ bất tương thân” của lễ giáo phong kiến.

Giả vờ bịt mắt bắt dê, Để cho cô cậu dễ bề… với nhau! Tuy nhiên, trò chơi “Bịt mắt bắt dê” ngày xưa cũng tổ chức cho trẻ em là thú vui hồn nhiên với thể thức chơi khác xa, tương tự ngày nay, như được miêu tả trong một bức tranh dân gian Hàng Trống: Ngày nay, hai trò chơi kể trên rặt chỉ có trẻ em tham gia mà thôi, chứ trai thanh gái lịch thì chẳng khi nào tơ màng đến, vì trong đời sống hiện đại, các anh chị có lắm “trò vui” gấp chán vạn lần, tha hồ mà “mở mắt bắt dê” mọi lúc mọi nơi, chứ chẳng hơi đâu mà ngó ngàng đến cái trò “trẻ con” ấy, lại còn phải hoài hơi mong ngóng chờ đến những dịp hội vui ở tận sân đình, chỉ tổ thêm rách việc!

Ngày nay, trẻ em từ 6 đến 15 tuổi rất ưa thích trò chơi này, nó rèn luyện cho các em kỹ năng phán đoán, phát triển thính giác và sự nhanh nhạy trong hoạt động. Trò chơi “Bịt mắt bắt dê” hiện có khá nhiều phiên bản biến thể khác nhau: Số người chơi có thể là hai hoặc nhiều người, trong đó chỉ duy nhất một người bị “bịt mắt” còn những người khác làm “dê”. Những người còn lại nắm tay nhau tạo thành vòng tròn vây quanh, không cho những người chơi vượt ra khỏi vòng. Thay vì mang áo tơi lá và đeo lục lạc tạo âm thanh như trước, thì “dê” có thể vỗ tay, kêu lên “be h…e…e…” mô phỏng tiếng dê kêu, hoặc vỗ vai, sờ lưng người bị “bịt mắt” rồi nhanh chóng di chuyển cách xa người “bịt mắt” để khỏi bị bắt. “Dê” nào bị người “bịt mắt” chạm được vào người thì phải hoán đổi vị trí, thay cho người “bịt mắt” đổi thành “dê” tiếp tục trò chơi…

Điều khác biệt nhất của trò chơi “Bịt mắt bắt dê” xưa và nay là tuy trò chơi ấy hiện vẫn giữ tên “Bịt mắt bắt dê” như xưa, nhưng thường là không có con dê thật nào cả, chỉ có một hoặc nhiều người đóng vai dê mà thôi, có lẽ để cho trò chơi được cơ động, thuận tiện, dễ tổ chức mọi lúc mọi nơi. Trò chơi cũng không phải chỉ diễn ra ở các lễ hội trang trọng mà có thể tổ chức bất cứ khi nào, ở đâu cũng được, như các buổi sinh hoạt đoàn đội, sinh hoạt lớp…

Ở các tỉnh Ninh Bình, Ninh Thuận – nơi chăn nuôi nhiều dê nhất ở nước ta hiện nay – người tổ chức trò chơi có thể thu xếp “mượn” một “em dê cỏn” Bách Thảo thật xinh xắn, đáng yêu, cho nó nhảy nhót trong vòng tròn, tiếng “be h…e…e…”  vang lên rộn rã, thì trò chơi càng thêm hào hứng, sôi động …

Và biết đâu đấy, trong Hội xuân Ất Mùi này, trò chơi “bịt mắt bắt dê” xưa như trái đất ấy, chẳng những hào hứng đối với trẻ em, lại còn thu hút, hấp dẫn trai thanh gái lịch sôi nổi tranh tài, không phải để đoạt xâu tiền, khăn, yếm như xưa mà để giành các giải thưởng hiện đại như Iphone, Ipad…

Bịt mắt bắt dê là tên gọi thân thuộc của tuổi thơ nhiều bạn, cái tên này bắt nguồn từ Hy Lạp cổ đại với cách gọi “copper mosquito” nghĩa là “muỗi đồng”. Trong tiếng Anh, người ta thường dùng Blind-man's-buff để chỉ về trò chơi dân gian vui nhộn này. 

Bịt mắt bắt dê thích hợp cho mọi lứa tuổi đặc biệt là với trẻ con, do đó xuất hiện nhiều tại các vùng thôn quê Việt Nam, tại các hội làng cùng với kéo co, rồng rắn lên mây… Sự phổ biến của Bịt mắt bắt dê còn được thể hiện qua tranh Đông Hồ với màu sắc tươi sáng, đường nét nhí nhảnh. Để thích hợp cho nhiều người hơn, bịt mắt bắt dê đã có nhiều phiên bản, luật chơi khác nhau để tăng thêm phần thú vị.

Trò chơi dân gian nói chung và bịt mắt bắt dê nói riêng thường không giới hạn số lượng người tham gia, tuy nhiên để cuộc vui trọn vẹn và tổ chức có trật tự nhất số lượng nên từ 3 - 15 người. Người tham gia nên đồng trang lứa để thêm công bằng hơn cho trò chơi. Như cái tên bịt mắt bắt dê, để tổ chức trò chơi cần trang bị một vài sợi dây đủ dài để “bịt mắt" người đi tìm dê, có thể là vải màu tối chất liệu mềm mỏng hoặc đồ bịt mắt để ngủ, giúp cho mắt thoải mái mà vẫn hạn chế tầm nhìn của người chơi.

Là một trò chơi dân gian mà một trong số những người tham gia sẽ phải bị bịt mắt, do đó bạn cần tìm địa điểm tổ chức có không gian rộng, không có vật cản, nên là mặt cỏ hoặc nền đất để hạn chế chấn thương nếu vô tình té ngã. Tuy nhiên cũng cần giới hạn khoảng không gian chơi để không di chuyển quá xa, khiến người bị bịt mắt không thể “bắt dê". Trước trận đấu thường sẽ phân chia để xem ai là người bịt mắt và ai là người trốn để không bị bắt. 

Người bịt mắt: Sẽ dùng vải để che mắt, không được ti hí trong quá trình chơi và tìm kiếm xung quanh, bắt lấy một ai đó và đoán trúng tên của người đó.  Người làm dê: Cần luồn lách để không bị người bịt mắt bắt. Không được chạy ra khỏi khu vực được phân chia từ trước. 

Một người bịt mắt, một người làm dê: Hai người sẽ tham gia oẳn tù tì, ai thua cuộc sẽ phải làm người bịt mắt, còn lại sẽ làm dê, còn những người còn lại làm vòng tròn xung quanh. Người bịt mắt không được ti hí. Người làm dê có thể né người bắt dê nhưng không được chạy ra khỏi vòng tròn, bạn phải liên tục kêu “be be" giả dạng tiếng dê để thu hút sự chú ý của người bịt mắt. Đối với người bịt mắt, cần phải nghe và phán đoán tiếng kêu “be be" từ hướng nào, từ đó bắt những chú dê xung quanh, gọi đúng tên dê, bạn sẽ dành chiến thắng.