Dạ xướng ngũ canh hoà (Gà gáy năm canh) là một bức tranh nổi tiếng được nhiều gia đình lựa chọn để trưng bày vào mỗi dịp Tết. Nổi bật lên bức tranh đó là hình ảnh chú gà trống với tư thế vô cùng oai phong lẫm liệt, bất khuất, không chút e dè lo sợ kẻ thù. Đồng thời gà trống cũng thể hiện một đức tính vô cùng cao quý đó là chữ Tín: Hằng ngày, gà trống luôn luôn gáy đúng canh năm, dù cho mưa gió cũng không sai.

Treo Dạ xướng ngũ canh hoà (Gà gáy năm canh) trong nhà, gia chủ mong muốn thể hiện bản thân là một người luôn đúng giờ, đồng thời cũng mang nhiều điều tốt lành cho năm mới. 5 chữ Hán trong bức tranh có nghĩa là Nhân - Nghĩa - Lễ - Trí - Tín. Cụ thể được giải thích như sau"

• Nhân: Lòng yêu thương đối với muôn loài vạn vật.
• Nghĩa: Cư xử với mọi người công bình theo lẽ phải.
• Lễ: Sự tôn trọng, hòa nhã trong khi cư xử với mọi người.
• Trí: Sự thông biết lý lẽ, phân biệt thiện ác, đúng sai.
• Tín: Giữ đúng lời, đáng tin cậy.

Đám cưới chuột có lẽ là bức tranh đặc biệt nhất của làng tranh Đông Hồ. Bức tranh vẽ nên tình trạng tham ô, nhận hối lộ như chú mèo mải nhận chim, nhận cá mà quên cả nhiệm vụ chính của mình là phải đi bắt chuột. Ngoài ra bức tranh còn thể hiện cảnh sống của những người dân thấp cổ bé họng, muốn sống cuộc sống bình yên thì phải cống nạp cho bọn tham quan, cường hào ác bá.

Con mèo trong bức tranh đại diện cho tầng lớp thống trị, bóc lột trong xã hội xưa. Những chú chuột là hình ảnh ẩn dụ cho người nông dân lam lũ, thật thà, chất phác. Bức tranh không có chú thích gì. Nhưng bất cứ ai nhìn thấy cũng nhận ra sự ẩn dụ tinh tế của người nghệ nhân dân gian. Nét vẽ ngộ nghĩnh đậm chất dân gian với ngụ ý sâu xa, nhắc nhở con người ta nên sống cho phải đạo, biết đối nhân xử thế, sống nhân hậu, nhân văn nhưng vẫn kiên cường, luôn sẵn sàng, tràn đầy sức chiến đấu.

Tranh Vinh quy bái tổ thường được mua về để treo trang trí trong nhà như một lời chúc cho sự thành đạt của gia chủ. Bởi lẽ đó là sự vinh danh những con người tài giỏi đỗ đạt, vinh danh người thầy, người cha mẹ, làng xóm có công nuôi dưỡng, dạy dỗ người tài. Qua đây, ta có thể thấy được truyền thống “tôn sư trọng đạo”, “Công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy”. Những đạo lý quý báu, dù ngàn năm sau vẫn luôn luôn bền vững giá trị trong lòng người Việt.

Ngoài ra, tranh Vinh quy bái tổ không chỉ là vinh dự cho vị tân khoa, cho cha mẹ họ hàng, làng xóm mà nó còn là dịp để vị tân khoa bỏ bày lòng biết ơn đối với tổ tiên, cha mẹ và thầy dạy theo đúng đạo lý Việt Nam: “Công cha, nghĩa mẹ, ơn thầy”. Dân tộc Việt Nam rất hãnh diện với truyền thống văn hóa này - một truyền thống có từ rất lâu đời và được lưu giữ đến thời điểm hiện tại.

Cặp tranh dân gian Vinh hoa phú quý đều có bố cục đơn giản, tập trung tả con người, con vật, hoa lá, màu sắc tươi vui. Mảng màu mạnh mẽ, đường nét to khỏe uyển chuyển. Khuôn mặt các bé bầu bĩnh, rạng ngời, đáng yêu. Gà, vịt tuy nằm thu phục nhưng vẫn ngẩng cao đầu biểu hiện khát khao vươn lên trong cuộc sống.

Ngoài ra cặp tranh còn mang hàm ý chúc cho gia đình có đầy đủ cả nếp lẫn tẻ (tức là có trai, có gái) như vậy thì mới tròn đầy. Ngày Tết treo tranh Vinh hoa phú quý mang ý nghĩa chúc tụng, cầu may cho gia đình. Điều mà gia đình nào cũng mong muốn có được một cuộc sống giàu sang, phú quý. Con cái tròn đầy, có trai, có gái, có nếp, có tẻ. Vinh hoa - Phú quý là ước mơ của rất nhiều gia đình Việt Nam.

Tranh Đàn gà mẹ con hình ảnh một chú gà mẹ đang ngậm một con ong là miếng mồi. Hai chân gà mẹ giang ra chịu đựng sức nặng của hai chú gà con đứng trên lưng. Đồng thời đây cũng là tư thế chờ các con bổ nhào đến giành miếng mồi. Bức tranh này mang ý nghĩa: “Gia đình sum vầy, hạnh phúc”. Các cụ có câu: “Nhà đông con là nhà có phúc”. Cái Phúc ấy là lộc của trời cho.

Nên treo một bức tranh Đàn gà mẹ con trong nhà ngày Tết mang ý nghĩa mang phúc lộc về nhà. Nhà nào vợ chồng mới cưới còn mang ý nghĩa sớm có “con đàn cháu đống”. mọi người treo trang trí trong nhà với mong muốn cầu chúc sự bình an, vô sự cho gia đình, mong cho gia đình được con cháu đuề huề, vợ chồng sớm có con, viên mãn hạnh phúc.

Trong văn hóa dân gian Việt Nam, con lợn được thể hiện qua các bức tranh dân gian Đông Hồ, hình ảnh Đàn lợn âm dương hiện hữu trên tấm lịch tường gia đình để thiể hiện sự sung mãn, phồn thực, vui vẻ hạnh phúc. Con lợn trong quan niệm văn hóa cổ truyền thuộc dòng Âm ôn hòa nhã nhặn, sinh nở đầy đàn nên yếu tố phồn thực được đề cao trong loại tranh dân gian, chúc tụng năm mới gặp nhiều may mắn, con cháu đông vui, phúc lộc. Bức tranh Đàn lợn âm dương là biểu tượng của sự sung túc, no đủ, phồn thực.

Trên mình lợn có vòng khoáy Âm - Dương ngụ ý phát triển, sinh sôi nảy nở, bức tranh còn thể hiện con lợn mẹ trắng xóa mắt lim dim lờ đờ, mõm tũm tĩm, năm con lợn con, con xanh, con đỏ, con trắng, con tím lúc nhúc cả dưới chân. Đàn lợn âm dương là bức tranh duy nhất được in ba bản màu. Lợn trong tranh Đông Hồ mang một ý nghĩa rất riêng biệt: Thể hiện sự sung túc và thịnh vượng, cầu chúc cho một năm mới phát tài phát lộc. Vì vậy mà bức tranh cũng mang những sắc thái rất tươi vui và dí dỏm như những người bạn và người thân trong gia đình.

Tranh Tứ quý Hạc được yêu thích treo trong nhà không chỉ để trang trí. Mà bức tranh còn ngụ ý mang tới ý nghĩa mong cầu may mắn, phú quý, sung túc đến với gia đình trong cả năm. Hình ảnh của bộ tranh dân gian Đông Hồ tứ quý hạc là bao gồm 4 tấm tranh, đại diện cho bốn mùa trong năm. Trên mỗi tấm tranh còn có một cặp hạc tiên, loan phượng, chim công… Cùng tìm hiểu chi tiết các tấm tranh đại diện cho mùa:

• Mùa Xuân: Với hoa mai vàng, hoa lan, hoa Đào mang hơi thở Xuân nồng nàn, tươi thắm,... tương ứng với loài chim Hạc.
• Mùa Hạ: Với cây trúc, cây Sen, hoa lựu,... tương ứng với chim Phượng hoàng.
• Mùa Thu: Với loài hoa Cúc, hoa Phù Dung,… Tường ưng với Loan Phượng
• Mùa Đông: Với cây thông (Cây Tùng),... tương ứng với chim Công.

Theo người Á Đông, bộ tứ quý là biểu hiện của sự đầy đủ, vững chắc, vĩnh cửu, hạnh phúc mang tới may mắn cho gia đình. Nên tứ quý chính là hiện thân của sự may mắn. Gia đình mà đặt treo bộ tranh tứ quý cũng ngụ ý luôn gặp được may mắn đến với các thành viên trong nhà.

Tranh Chăn trâu thổi sáo có bố cục bức tranh hài hòa, vừa mắt nhìn, vừa chặt chẽ, vừa phóng khoáng. Đường nét tạo hình to rộng, chắc khỏe không cầu kỳ nhưng không bị khô cứng. Đặc biệt, nghệ nhân làng tranh Đông Hồ đã khéo phối màu đen, xanh, hồng, đỏ, nâu để tạo các hình ảnh phù hợp màu sắc của trâu, của người, của ống sáo và cây cỏ, lá sen khiến bức tranh hết sức sinh động.

Bức tranh thể hiện và gửi gắm ước mơ, khát vọng của người nông dân Việt Nam ước mong đất trời mưa thuận gió hòa, mùa nối tiếp mùa, sau mùa vụ là thời gian nghỉ ngơi, hưởng thụ trong lễ hội. Người ta thường mua bức tranh Chăn trâu thổi sáo về treo trong nhà mỗi dịp Tết đến Xuân về như muốn khích lệ con cái ngoan ngoãn, sáng tạo, lanh lợi, thông minh và biết giúp đỡ ông bà, cha mẹ. Đồng thời tranh Chăn trâu thổi sáo cũng thể hiện ước nguyện cầu cho mưa thuận gió hòa, con người và thiên nhiên hòa hợp để mùa màng được tươi tốt, cuộc sống được ấm êm.

Tranh Chăn trâu thổi sáo có bố cục bức tranh hài hòa, vừa mắt nhìn, vừa chặt chẽ, vừa phóng khoáng. Đường nét tạo hình to rộng, chắc khỏe không cầu kỳ nhưng không bị khô cứng. Đặc biệt, nghệ nhân làng tranh Đông Hồ đã khéo phối màu đen, xanh, hồng, đỏ, nâu để tạo các hình ảnh phù hợp màu sắc của trâu, của người, của ống sáo và cây cỏ, lá sen khiến bức tranh hết sức sinh động. Chi tiết trong tranh khá đơn giản nhưng có sức gợi tả.

Bức tranh Chăn trâu thổi sáo chính là sự thể hiện và gửi gắm ước mơ, khát vọng của người nông dân Việt Nam ước mong đất trời mưa thuận gió hòa, mùa nối tiếp mùa, sau mùa vụ là thời gian nghỉ ngơi, hưởng thụ trong lễ hội. Người ta thường mua bức tranh “Chăn trâu thổi sáo về treo trong nhà mỗi dịp Tết đến Xuân về như muốn khích lệ con cái ngoan ngoãn, sáng tạo, lanh lợi, thông minh và biết giúp đỡ ông bà, cha mẹ. Đồng thời cũng thể hiện ước nguyện cầu cho mưa thuận gió hòa, con người và thiên nhiên hòa hợp để mùa màng được tươi tốt, cuộc sống được ấm êm.