Câu 1 (trang 47 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

STT

Các yếu tố

Đặc điểm

1

Chủ đề

Những xung đột trong gia đình, xã hội,

2

Nhân vật

Chính diện (tốt, thiện) và phản diện (xấu, ác)

3

Cốt truyện

Trật tự thời gian tuyến tính, quan hệ nhân quả giữa các sự kiện.

4

Lời kể

- Thường mở đầu bằng những từ ngữ chỉ không gian, thời gian không xác định.

- Có nhiều bản kể khác nhau.

5

Yếu tố kì ảo

Xuất hiện tương đối nhiều.

Câu 2 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

So 

- Bài Thạch Sanh Lý Thông (Dương Thanh Bạch):

Ngẫm trong cổ tích ngày xưa

Ẩn điều đạo lý ai chưa tỏ tường?

Rằng là những kẻ bất lương,

Lừa người phản bạn tìm đường vinh thân.

Giàu sang có được lúc gần,

Về sau quả báo nhận phần tai ương.

Những người trung thực hiền lương,

Giúp người chẳng ngại đâu lường hiểm nguy

Sang hèn chẳng thiết so bì,

Tâm hồn thanh thản xá gì tử sinh.

Chuyện xưa ở quận Cao Bình

Vợ chồng Thạch lão muộn sinh nối dòng,

Lạy đằng Tây, khấn đằng Đông,

Việc nhân, việc nghĩa quyết không nề hà.

Tiếng lành vang tận cao xa,

Ngọc Hoàng nghe thấu ắt là duyên căn.

Cho mời Thái tử truyền rằng

Đầu thai về chốn dương trần giúp dân.

Nói về Thạch lão phu nhân

Ngày kia nghe thấy trong thân bất thường.

.....

→ Dung lượng ngắn hơn, các câu văn vần dễ thuộc.

Câu 3 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

Ánh nắng vàng rực rỡ trùm lên khu vườn. Mây trôi lững lờ. Những vầng mây đó không đủ để che bớt cái nắng chói chang của ngày hè. Gió thổi nhè nhẹ.  Trong tán lá xanh rậm rạp ấy nở nhiều chùm hoa. Dọc đường đi là những khóm xương rồng cảnh, hoa đủ màu sắc. Ôi khung cảnh thiên đường thật tuyệt làm sao!

Câu 1 (trang 47 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

STT

Các yếu tố

Đặc điểm

1

Chủ đề

Kể về cuộc đời của một số kiểu nhân vật quen thuộc, xảy ra trong đời sống gia đình và xã hội của con người, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm bài học đạo lí, cách sống lương thiện, hướng tới những điều tốt đẹp, tránh xa cái ác, cái xấu xa, thể hiện ước mơ , khát vọng,...của tác giả nhân dân

2

Nhân vật

Nhân vật bất hạnh (người mồ côi, con riêng, em út, có hình dạng xấu xí,...), Nhân vật dũng sĩ và có tài năng kì lạ, Nhân vật thông minh và nhân vật ngốc nghếch, Nhân vật là động vật (con vật biết nói năng, hoạt động, có tính cách như con người). Nhìn chung, nhân vật cổ tích chưa được cá thể hóa, tâm lí hóa.

3

Cốt truyện

Mang tính chất tưởng tượng, "tính khác thường" của sự việc và hành động, được xây dựng theo một vài sơ đồ chung như: dũng sĩ giết quái vật cứu người đẹp, người xấu xí nhưng tốt bụng, tài giỏi,...

4

Lời kể

Thường bắt đầu với câu kể "ngày xửa ngày xưa' ở thời gian và không gian không xác định, kết thúc bằng câu "và rồi họ sống mãi mãi hạnh phúc về sau".

5

Yếu tố kì ảo

Yếu tố huyền ảo, thơ mộng, thế giới kì ảo thường xâm nhập lẫn nhau với thế giới trần tục. Thường gồm các con vật kì ảo, đồ vật kì ảo,....có tác dụng thể hiện mục đích của tác giả nhân dân trong việc truyền tải chủ đề của câu chuyện.

Câu 2 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2):

- Cây khế:

Phim hoạt hình: https://www.youtube.com/watch?v=98FRu_zIa8A

Sách nói: https://www.youtube.com/watch?v=bK_BK5QHCac

- Thạch Sanh

Phim cổ tích: https://www.youtube.com/watch?v=Z9psst-XB6w

Truyện thơ Nôm: https://truyendangian.com/truyen-tho-nom-thach-sanh/

Giống nhau: Các bản kể hay các hình thức kể chuyện khác đều có nội dung, cốt chuyện giống nhau. Và đều cùng một thông điệp, ý nghĩa muốn gửi tới bạn đọc.

Khác nhau:

- Khi đọc truyện giấy hay nghe sách nói bạn đọc có thể tưởng tưởng suy luận ra thế giới cổ tích của riêng mình

- Khi xem phim hoạt hình sẽ sinh động, hấp dẫn và thú vị hơn.

Câu 3 (trang 48 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trả lời:

Lần đầu tiên tôi được bước vào một tòa lâu đài đẹp đến vậy. Tòa lâu đài được xây dựng cổ kính và lộng lãi, xung quanh là nhưng hàng cây và chim hót líu lo. Trong nhà những nàng công chúa và hoàng tử đang cùng nhau trò chuyện, nhảy nhót. Bữa tiệc thật linh đình với rất nhiểu món ăn ăn ngon cùng với âm nhạc du dương trầm bổng. Mọi thứ ở lâu đài này thật tuyệt vời.

Câu 1. Kẻ bảng vào vở theo mẫu sau và điền thông tin về các đặc điểm của truyện cổ tích:

STT

Các yếu tố

Đặc điểm

1

Chủ đề

Những xung đột trong gia đình, xã hội phản ánh số phận của các cá nhân và thể hiện ước mơ đổi thay số phận của chính họ.

2

Nhân vật

Đại diện cho các kiểu người khác nhau trong xã hội, thường được chia làm hai tuyến: chính diện (tốt, thiện) và phản diện (xấu, ác)

3

Cốt truyện

Truyện được kể theo trật tự thời gian tuyến tính, thể hiện rõ quan hệ nhân quả giữa các sự kiện.

4

Lời kể

Lời kể trong truyện cổ tích thường mở đầu bằng những từ ngữ chỉ không gian, thời gian không xác định.

5

Yếu tố kì ảo

Các chi tiết, sự việc thường có tính chất hoang đường, kì ảo

Câu 2. Sưu tầm một số bản kể hoặc các hình thức kể khác (truyện, thơ, kịch, phim hoạt hình...) của các truyện cổ tích Thạch Sanh và Cây khế. So sánh và nêu nhận xét về sự giống nhau và khác nhau giữa các bản kể hoặc các hình thức kể đó.

- Một số bản kể hình thức khác của truyện cổ tích Thạch Sanh: Thạch Sanh (Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, Nguyễn Đổng Chi); Thạch Sanh Lý Thông (thơ, Dương Thanh Bạch).

- Một số bản kể hình thức khác của truyện cổ tích Cây khế: Ăn khế trả vàng (phim)...

- So sánh:

• Giống nhau: Các nhân vật chính, sự kiện chính trong truyện.
• Khác nhau: Hình thức thể hiện (thơ, phim…); Cách kể các sự kiện hoặc kết thúc…

Câu 3. Hãy thử phác họa “thế giới cổ tích” như em biết bằng đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu).

Tôi đang bước trên con đường. Phía xa là một thôn nhỏ. Con đường đất dẫn tôi đi vào sâu trong thôn. Những căn nhà mái ngói gợi nhớ về một thời xa xưa. Mọi người trong làng mỗi người một công việc. Đàn ông mặc quần áo nâu. Phụ nữ mắc áo tứ thân. Tôi tiếp tục đi đến một căn nhà nhỏ, tôi nhận ra cây khế ở phía góc vườn đang sai trĩu quả. Một con chim to lớn đang đậu ở trên cây. Nó ăn hết quả này đến quả khác. Tôi nhận ra mình đã lạc vào thế giới trong truyện cổ tích Cây khế mà tôi đã được đọc.

Câu 1 trang 37 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Kẻ bảng vào vở theo mẫu sau và điền thông tin về các đặc điểm của truyện cổ tích:

STT

Các yếu tố

Đặc điểm

1- Chủ đề

2 - Nhân vật

3 - Cốt truyện

4 - Lời kể

5- Yếu tố kì ảo

Trả lời

Điền các thông tin như sau:

STT

Các yếu tố

Đặc điểm

1 - Chủ đề

- Truyện cổ tích thường kể về những xung đột trong gia đình, xã hội, phản ánh số phận của các cá nhân và thể hiện ước mơ thay đổi số phận của chính họ.

2- Nhân vật

- Nhân vật trong truyện cổ tích thường đại diện choc ác kiểu người khác nhau trong xã hội, thường được chia làm hai tuyến:

Nhân vật chính diện (tốt, thiện)

Nhân vật phản diện (xấu, ác)

3 - Cốt truyện

- Thường là các câu chuyện tưởng tượng xoay quanh một số nhân vật quen thuộc như nhân vật tài giỏi , nhân vật dũng sĩ, người mồ côi, người em út, người con riêng, người nghèo khổ, người có hình dạng xấu xí, người thông minh, người ngốc nghếch và cả những câu chuyện kể về các con vật nói năng và hoạt động như con người

- Truyện được kể theo trật tự thời gian tuyến tính, thể hiện rõ quan hệ nhân quả giữa các sự kiện

4- Lời kể

- Lời kể trong truyện cổ tích thường mở đầu bằng những từ ngữ chỉ không gian, thời gian không xác định. Tùy thuộc vào bối cảnh, người kể chuyện có thể thay đổi một số chi tiết trong lời kể, tạo ra nhiều bản kể khác nhau trên cùng 1 cốt truyện5Yếu tố kì ảo- Các yếu tố kì ảo không được sử dụng quá nhiều, mà xuất hiện khá ít và xâm nhập vào cuộc sống trần tụt, qua hình ảnh những ông bụt, bà tiên, những con vật kì lạ có phép thuật, nhằm tạo ra tình huống hoặc giúp con người vượt qua tình huống khó khăn

Câu 2 trang 38 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Sưu tầm một số bản kể hoặc các hình thức kể khác (truyện thơ, kịch, phim hoạt hình,...) của các truyện cổ tích Thạch Sanh và Cây khế. So sánh và nêu nhận xét về sự giống nhau và khác nhau giữa các bản kể hoặc các hình thức kể đó.

Trả lời

- Truyện cổ tích Thạch Sanh

• Bản truyện (theo Bùi Mạnh Nhị chủ biên)
• Bản thơ (theo Dương Thanh Bạch)

→ Điểm giống: cả hai bản kể đều xoay quanh nhân vật Thạch Sanh với cốt truyện chính gồm các sự kiện gốc (sinh ra, bị Lý Thông lừa, giết trăn tinh, giết đại bàng tinh cứu công chúa, đánh đuổi đội quân mười tám nước chư hầu)

→ Điểm khác:

• Bản truyện: chủ yếu là trần thuật lại các sự kiện được diễn ra, kể lại một cách khách quan, không đan xen nhiều yếu tố biểu cảm
• Bản thơ: miêu tả chi tiết hoàn cảnh, không gian xảy ra sự kiện, các hành động nhỏ xoay quanh sự kiện chính cũng được miêu tả, đồng thời bộc lộ các suy nghĩ, tình cảm, đánh giá của tác giả cũng như các nhân vật trong câu chuyện

Câu 3 trang 39 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về "Thế giới cổ tích" theo sự hình dung, tưởng tượng của em.

Bài tham khảo

(1) Từ nhỏ, em đã được nghe bà kể rất nhiều các câu chuyện cổ tích. (2) Chính vì vậy, lúc nào em cũng ấp ủ trong trí tưởng tượng của mình về một miền cổ tích. (3) Đó là thế giới chỉ toàn những hạnh phúc, vui vẻ, không hề có nỗi buồn và khổ đau. (4) Ở thế giới đó, ai cũng hiền lành, tốt bụng lại chăm chỉ chịu khó. (5) Mọi người luôn quan tâm, giúp đỡ nhau để mỗi ngày luôn tràn ngập niềm vui. (6) Những kẻ xấu xa, độc ác sẽ bị trừng phạt và đuổi ra khỏi thế giới cổ tích hạnh phúc ấy. (7) Đó sẽ là một thế giới tuyệt vời vô cùng.

Câu 1 (trang 47 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

STT

Các yếu tố

Đặc điểm

1

Chủ đề

Kể về cuộc đời của một số kiểu nhân vật quen thuộc, xảy ra trong đời sống gia đình và xã hội của con người, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm bài học đạo lí, cách sống lương thiện, hướng tới những điều tốt đẹp, tránh xa cái ác, cái xấu xa, thể hiện ước mơ , khát vọng,...của tác giả nhân dân

2

Nhân vật

Nhân vật bất hạnh (người mồ côi, con riêng, em út, có hình dạng xấu xí,...), Nhân vật dũng sĩ và có tài năng kì lạ, Nhân vật thông minh và nhân vật ngốc nghếch, Nhân vật là động vật (con vật biết nói năng, hoạt động, có tính cách như con người). Nhìn chung, nhân vật cổ tích chưa được cá thể hóa, tâm lí hóa.

3

Cốt truyện

Mang tính chất tưởng tượng, "tính khác thường" của sự việc và hành động, được xây dựng theo một vài sơ đồ chung như: dũng sĩ giết quái vật cứu người đẹp, người xấu xí nhưng tốt bụng, tài giỏi,...

4

Lời kể

Thường bắt đầu với câu kể "ngày xửa ngày xưa' ở thời gian và không gian không xác định, kết thúc bằng câu "và rồi họ sống mãi mãi hạnh phúc về sau".

5

Yếu tố kì ảo

Yếu tố huyền ảo, thơ mộng, thế giới kì ảo thường xâm nhập lẫn nhau với thế giới trần tục. Thường gồm các con vật kì ảo, đồ vật kì ảo,....có tác dụng thể hiện mục đích của tác giả nhân dân trong việc truyền tải chủ đề của câu chuyện. 

Câu 2 (trang 48 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

- Thạch Sanh, Lý Thông (Dương Thanh Bạch): 

Ngẫm trong cổ tích ngày xưa

Ẩn điều đạo lý ai chưa tỏ tường?

Rằng là những kẻ bất lương,

Lừa người phản bạn tìm đường vinh thân.

Giàu sang có được lúc gần,

Về sau quả báo nhận phần tai ương.

Những người trung thực hiền lương,

Giúp người chẳng ngại đâu lường hiểm nguy

Sang hèn chẳng thiết so bì,

Tâm hồn thanh thản xá gì tử sinh.

Chuyện xưa ở quận Cao Bình

Vợ chồng Thạch lão muộn sinh nối dòng,

Lạy đằng Tây, khấn đằng Đông,

Việc nhân, việc nghĩa quyết không nề hà.

Tiếng lành vang tận cao xa,

Ngọc Hoàng nghe thấu ắt là duyên căn.

Cho mời Thái tử truyền rằng

Đầu thai về chốn dương trần giúp dân.

Nói về Thạch lão phu nhân

Ngày kia nghe thấy trong thân bất thường.

Đại phu phán mới tỏ tường:

Rằng đang chờ trẻ nối đường gia tông.

Mặt trời vừa hé đằng đông,

Giọt sương khẽ đọng cánh hồng hoa khoe,

Tiếng rừng rí rách qua khe,

Suối trong uốn lượn xập xoè bướm bay.

Gió rừng háo hức rung cây,

Cỏ xanh triền đổ sợi dài nắng in.

Lạy trời cao tỏ anh minh,

Vợ chồng Thạch lão cúi mình tạ ân.

Mâm đầy trang trọng giữa sân

Gà tơ một cặp, rượu ngon một vò.

Thành tâm khói toả hương mờ

 Rừng thiêng chờ tiếng trẻ thơ khóc chào.

Đông tàn xuân lại qua mau

Hạ vừa giảm nhiệt dạt dào thu xưa.

Tròn năm bấm ngón đếm vừa

Bụng mang dạ chửa trẻ chưa chào đời.

Người đàm tiếu, kẻ biếm cười

Rằng là nghiệt chủng cốt người đâu đang!

Lời như búa dập đe giằng,

Trong lòng đau xót, trong tâm rối bời.

Đúng là nghiệt ngã miệng đời

Căn nguyên chưa tỏ, cợt cười chê bai.

Ưu phiền treo nặng trên vai,

Thạch ông kiệt sức dài ngày quy tiên.

Người đi trút được ưu phiền,

Người còn lại gánh truân chuyên đủ điều.

Gương xưa giá phủ nhiễu điều

Bởi điều chưa tỏ giá xiêu nhiễu tàn.

Một thân về lại rừng hoang

Mầm sinh ấp ủ non ngàn chở che.

Thu đông qua đến xuân hè,

Hai vòng lặp lại giờ nghe thu tràn.

Hoa rừng gió thoảng hương mang,

Nắng len khe lá cảnh càng mông lung.

Vầng mây sáng ở trên cùng,

Rạng màu ngũ sắc giữa vùng hào quang.

Chim ca vượn hót hoa đăng

Rừng thiêng vang tiếng khóc tràn trẻ thơ.

Ba năm nuôi một giấc mơ

Chừng nghe tiếng trẻ ngẩn ngơ giọt dài.

Khóc người ở chốn tuyền đài

Hồn thiên phù hộ con trai nên người.

Hương trầm tỏa tạ ơn trời

Hài nhi tuấn tú giống người cõi trên.

Thạch Sanh lấy chữ đặt tên

Tình riêng mẫu tử khắc bền cốt ghi.

Vòng qua mười mấy xuân đi

Thạch bà cũng giã từ về cõi âm.

Bao năm mẫu tử tình thâm

Cách ba tấc đất nén trầm ưu mang

Lá thu chừng nhuốm đủ vàng

Gió thu gieo trận mưa vàng lá bay.

Mồ xanh lá rụng phủ đầy

Lòng xanh con trẻ tiếp ngày bơ vơ.

Lều sơ bên suối nước mơ

Gốc đa che chở tuổi thơ qua ngày

Rìu thô một chiếc trong tay

An thân kiếm củi tháng ngày trôi mau.

Ngày kia chẳng biết từ đâu,

Một ông lão với mái đầu bạc phơ,

Lỡ đường qua chốn nương nhờ,

Võ công truyền thụ, binh thơ dạy lời.

Thực là thiên tướng nhà trời

Ngọc hoàng phái xuống giúp thời Thạch Sanh.

Sanh thời cốt cách tinh anh,

Thêm lòng chăm chỉ lại càng tiến mau.

Một thân võ nghệ tinh sâu,

Lại thêm phép thuật thác trào mưa tuôn.

Nói về một gã làng buôn,

Tên Thông họ Lý tính luôn bịp đời,

Tai teo mặt choắt răng lơi,

Mắt lươn mày trợt nét cười bất an.

Ngày kia trên lối đường ngang

Gốc đa bóng mát gió tràn mây cao.

Dừng chân nghỉ mát ít lâu,

Từ xa thấy bóng tiều phu cuối đàng.

Vai ngang, lưng thẳng, da căng

Ước chừng sức khoẻ phải ngang mươi người.

Nhẩm nhanh mưu sự tức thời,

Có người này giúp việc thời thuận thông.

Lân la tìm cách lấy lòng

Chuyện non chuyện nước chuyện trong chuyện ngoài.

Rằng vừa gặp cảm tình ngay

Kết tình huynh đệ tháng ngày có nhau.

Thạch Sanh quen ở rừng sâu

Thẳng ngay trong tính mưu sâu chẳng lường.

Giữa rừng hoà quyện khói hương

Trời cao chứng giám minh tường đệ huynh.

Cây đa lều cỏ lưu tình

 Chia tay về với nghĩa huynh một nhà.

Lý gia ở thị trấn xa

Nhà chuyên cất rượu buôn xa bán gần.

Thạch Sanh nay đến đỡ đần

 Bao nhiêu việc nặng một thân chẳng nghì.

Yên vui có được mấy khi

Thạch Sanh vừa đến biết gì chuyện qua.

Đầu làng cách cũng không xa

Một ngôi miếu nhỏ cũng là căn nguyên

Vốn là có lão chằn tinh

Lâu năm tu luyện thuật tinh phép thuần,

Đến làng quấy nhiễu nhiều lần

Bắt người ăn thịt phép quân chẳng sờn.

Làng cho xây miếu thuận rằng

 Hàng năm cống một mạng người chuộc yên.

Các nhà lần lượt theo phiên

Lần này họ Lý đến phiên tế thần.

Lý Thông lòng dạ bần thần

Trước giờ tử biệt muôn phần sầu đau.

Trời dông gió dẫn mưa rào

Mẹ con tuôn lệ khác nào mưa rơi.

Giữa lằn sinh tử tức thời

 Loé lên kế sách mượn người thế thân.

Tiệc ngon bày sẵn trong sân

Rượu ngon lần lượt ân cần rót trao.

Rằng là huynh đệ tương giao

Tình thương như thể dạt dào nước trôi.

Nay đang mẻ rượu sắp rồi

Tối nay anh phải trông coi miếu làng.

Kể ra công việc cũng nhàn,

Thay anh gánh vác, anh mang ơn nhiều.

Sanh rằng có đáng bao nhiêu,

Đệ huynh tương trợ bày điều mà chi!.

Nói xong quay bước tức thì

Lý Thông lòng nhẹ rút chì khỏi chân.

Đúng là sau vẻ ân cần,

Mưu sâu chờ chực sảy chân thiệt đời

Kẻ gian miệng nói mắt cười

 Thủ gươm trong bụng giết người như chơi.

Mây đen vần vũ kín trời,

Miếu hoang lá rụng bời bời lối lên,

Tường rêu phủ kín bốn bên,

Nhện giăng, tức khí xông lên ngất trời.

Thạch Sanh chẳng kịp nghĩ ngơi

 Nhanh tay dọn dẹp gọn nơi để nằm.

Chiều đi trời bỗng tối sầm

Gió giông kéo tới ầm ầm mưa rơi.

Giấc sâu mộng ở trên trời

Hoa giăng bướm lượn đẹp ngời sắc xuân.

Chợt nghe tiếng động ngoài sân

Sàn nhà rung chuyển bước chân nặng nề.

Bóng khuya nữa tỉnh nữa mê

 Đầu to, tai nhọn, môi trề, mắt thâm,

Móng dài, vảy cứng trên thân

Chằn tinh vừa mới hiện thân tức thì.

Miệng gầm gừ, rít phì phì

Nhằm người hiến tế tức thì tiến lên.

Móng dài vuốt nhọn vung lên

Thẳng tay bổ xuống nhằm bên mạn sườn.

Thạch Sanh thoáng thấy tỏ tường

Lùi nhanh một bước thuận đường thoát chiêu.

Nhanh tay mươi mấy nhát rìu

Chằn tinh chống đỡ liêu xiêu mấy phần.

Đúng là tài nghệ bất phân

Ngói tuôn bụi đổ rần rần gió vây.

Hai bên phép thuật đủ đầy

Kêu mưa gọi gió lửa quây bịt bùng.

Thạch Sanh tả đột hữu xung

Rìu ngang chém trúng số cùng yêu tinh.

Chằn tinh đành hiện nguyên hình

Một con rắn lớn quăng mình trốn quanh.

Làm sao thoát khỏi Thạch Sanh?

Đầu văng một ngả xác đành một bên.

Bỗng đâu trong góc hiện lên

Một cây cung với mũi tên bằng vàng.

Xách đầu chằn, khoát cung mang

Canh ba quay bước lên đàng hồi môn.

Nói qua về gã Lý Thông

Lừa xong một cú trong lòng thoả thê,

Đang đêm mưa gió dầm dề

Bỗng đâu nghe tiếng người về gọi tên.

Một làn khí lạnh xông lên

Lưng tê, gối khuỵu, sấm rền trong tai

“Oan hồn báo oán phen này

Nhận anh ba lạy nguôi ngoai trong lòng”

Thạch Sanh vừa mới vào trong

Nhìn qua cảnh tượng trong lòng ngu ngơ.

Rõ ràng mình sống sờ sờ

Sao anh lạy tế như vừa gặp ma?

Bèn đem chuyện mới kể ra

Lý Thông tin bảy ngờ ba cũng đành,

Đưa tay nắn thử Thạch Sanh

Rõ ràng người sống rành rành ra đây

Lại thêm đầu rắn cầm tay

Đúng là chuyện thật đâu bày xảo ngôn.

Lý Thông mới thực hoàn hồn

Nhớ lời chiếu dụ thưởng công giết chằn

Làm ra vẻ mặt bàng hoàng

 “Phen này thịt nát xương tan mất rồi.

Vật này vốn của vua nuôi

Lỡ tay mạo phạm phép thời đâu tha

Phải đi tìm chốn thật xa

Ẩn mình chờ đợi cho qua hạn này”

Thạch Sanh quay bước đi ngay

Về nơi rừng thẳm của ngày còn thơ.

Cây đa dòng suối đợi chờ

Rừng xanh lều bạc bấy giờ có nhau

Mưu sâu hòng tiếm công đầu

Tiến cung họ Lý dâng đầu báo công.

Chuẩn y đô đốc tiến phong

Đường đường vinh hiển Lý Thông có thời.

Thầm sâu trong bụng cợt cười

Tài mà bộc trực ở đời vứt đi.

Thăng quan tiến chức khó gì

Cong lưng dẻo miệng việc gì chẳng qua.

Có nàng công chúa ngọc ngà

Tuổi trăng vành vạnh như hoa trên cành

Nét vui suối nước long lanh

Nét buồn gió gợn tròng trành thu rơi.

Trần gian dễ kiếm mấy người

Thoạt qua đã thấy hồn lơi tâm cuồng.

Tới hồi lựa tuyển tình quân

Đài cao gieo tú duyên phần cầu may.

Hoàng thân thái tử trong ngoài

Người chen kẻ lấn dưới đài chờ duyên.

Trên cao tha thướt dáng tiên

Gió ôm mành lụa cánh mềm tay nâng.

Bỗng đâu trời trở tối sầm

Vầng ô che khuất dưới tầm cánh bay

Đại bàng vừa mới qua đây

Vụt qua cướp lấy người ngay trên đài.

Thình lình chẳng kịp trở tay

Nhà vua nghe chuyện chân tay rụng rời

Sai đô đốc tới truyền lời

Cứu ngay công chúa hứa lời thành thân.

Lý Thông bối rối mười phần

Nữa mừng nữa sợ việc quân khó thành.

Tài thô sức mọn phải đành

Thạch Sanh tìm kiếm dỗ dành giúp thân.

Sai bày lễ hội trong dân

 Đờn ca múa hát dò lần mối manh.

Từ ngày về lại rừng xanh

Thạch Sanh vui với gió lành mây trong

Ưu tư chẳng gợn trong lòng

Một hôm ngồi ngắm mây lồng trời cao.

Từ xa một cánh chim mau

Sải dài cánh rộng ào ào bay qua

Dưới thân phấp phới lụa là

Nhìn ra bóng dáng đúng là nữ nhi.

Buông dây tên vụt phóng đi

Một bên cánh trái tức thì trọng thương.

Đại bàng sà xuống bên đường

Rút tên chẳng kịp trị thương phút nào

Quặp ngay công chúa chuồn mau

Thạch Sanh theo dấu máu vào hang sâu.

Mười ngày Lễ hội qua mau

Lý Thông lo lắng nát nhàu ruột gan.

Chiều tàn bóng xế nghiêng ngang

Mối manh chưa thấy dạ càng rối ren.

Chợt đâu nhìn thấy bóng quen

Thạch Sanh thấp thoáng đứng chen cuối hàng.

Lòng vui như bắt được vàng

Liền sà ngay đến hỏi han dỗ dành.

Thạch Sanh chưa hết bần thần

Tại sao họ Lý mão quan thế này?

Chuyện dài sau sẽ giải bày

Giờ thì cứu nạn việc ngay chẳng quàng.

Thạch Sanh thuật chuyện đại bàng

Lý Thông mừng rỡ kéo quân đi liền.

Sanh thời dẫn lối đi tiên

Tới nơi dãy núi mọc liền với mây.

Đường lên lỏm chỏm đá đầy

Hoang vu nắng cháy bóng cây không còn.

Miệng hang ở giữa chừng non

Thẳm sâu hun hút mỏi mòn mắt trông.

Thoáng qua đã thấy sờn lòng

Quan quân co rúm sợ không dám vào.

Đu dây từ phía trên cao

Thạch Sanh khéo léo nép vào thành hang.

Dò tìm mấy lối đường quanh

Đại bàng vừa thấy đang nằm dưỡng thương.

Đằng sau một bóng khuê nương

Nét ngài ủ rũ xem dường khổ đau.

Thạch Sanh nấp kín phía sau

Chờ nàng đi tới thì thào gọi sang.

Thuốc mê chàng đã sẵn sàng

Trộn vào thức uống cho nàng đem dâng.

Đại bàng ngấm thuốc lịm dần

Nỗi lòng công chúa trào dâng bất thường

Cảm lòng quân tử can trường

Liều thân cứu mạng coi thường hiểm nguy.

Ngọc khuê hé cửa xuân thì

Ân tình sâu đậm khắc ghi tâm bền.

Vòng dây kéo trước lên trên

Mừng cho công chúa ngọc nguyên an bình.

Thạch Sanh chờ tới lượt mình

Ngờ đâu hang bỗng thình lình tối đen.

Số là sai lấy đá chèn

Lý Thông tàn độc một phen hại người.

Một là công cướp xong rồi

Hai là diệt khẩu phòng thời sâu xa.

Thạch Sanh bị bít đường ra

Ngẫm lòng mới ngộ thật thà thiệt thân!

Người nào quân tử hiền nhân?

Người nào huynh đệ ân cần trước sau?

Ẩn sau đường mật ngọt ngào

 Gươm che giáo đậy mưu sâu khó lường.

Kẹt vào trong thế cùng đường

Thạch Sanh vung búa tìm đường thoát thân.

Đại bàng tỉnh thuốc an thần

Nghe đâu trong động người xâm chiếm vào.

Vốn là yêu quái tài cao

Trọng thương sức lực đâu sao vẹn mười.

Thạch Sanh giao chiến mấy hồi

Đại bàng thảm bại xong đời yêu ma.

Cửa hang đã bịt lối ra

Thạch Sanh đành phải dò la khắp vùng.

Xảy đâu ở ngách trong cùng

Một lồng cũi sắt khoá cùng thư sinh.

Hỏi ra mới biết sự tình

Đúng là thái tử Thuỷ đình bị giam.

Thạch Sanh bèn lấy cung vàng

Bắn tan khoá củi cứu chàng thoát nguy.

Thuỷ cung thăm viếng một khi

Lời mời thái tử thuận nghi theo lòng.

Ngầm trong hang một dòng sông

Người đi rẽ nước thành dòng hai bên.

Vượt qua mấy đoạn thác ghềnh

Đường thông xuống biển ánh lên sắc ngời.

Lung linh phong cảnh xinh tươi

Nguy nga cung điện đất trời khó phân.

Thuỷ vương vui vẻ bội phần

Sai người sắp tiệc ân cần thết giao.

Ngày vui lần lượt trôi mau

Thạch Sanh ngỏ ý biệt chào hồi hương.

Bạc vàng châu báo khiêm nhường

Chỉ xin nhận ở Thuỷ vương cây đàn.

Từ ngày được cứu khỏi hang

Ngọc thân công chúa như đàn đứt dây

Lặng câm suốt cả đêm ngày

Nhà vua truyền lệnh hoãn ngày thành thân.

Đại phu nổi tiếng xa gần

Ngự y triều chính chẳng lần duyên căn.

Chẳng là tâm bệnh hại thân

Cảm thương quân tử trong hang hiểm nghèo.

Chiều tàn hút gió cheo leo

Hồn oan vất vưởng núi đèo lang thang

Chằn tinh gặp lại đại bàng

Cả hai cùng có chung mang mối thù,

Bàn nhau kiếm cách trả thù

Cốt đem tội đổ lên đầu Thạch Sanh.

Vượt qua mấy lớp quân canh

Vào cung lấy trộm gây thành án oan

Bạc vàng châu báu đem mang

Bỏ vào lều nhỏ của chàng Thạch Sanh.

Tội thời tang vật rành rành

Lý Thông chủ toạ án hình chém ngay

Giam vào trong ngục đợi ngày

Thạch Sanh oan uổng giải bày không xong.

Buồn đâu xâm chiếm cõi lòng

Đàn buông dây có dây không khẻ khàng

“Đàn kêu tích tịch tình tang

Ai đưa công chúa lên hang mà về”

Tiếng đàn như tỉnh như mê

Giọng đàn ai oán não nề xót xa

Tiếng vang đến tận cao xa

Đến tai công chúa cách ba quảng đường.

Trong lòng chợt nhớ chợt thương

Chợt đau chợt khổ vấn vương bồi hồi

Tự dưng lại thốt thành lời

Xin vua cha được gặp người rung tơ.

Nữa lòng như tỉnh như mơ

Nữa lòng đang rối như tơ ương vò.

Làm sao nên cảnh bất ngờ

Anh hùng nhận án tử chờ khai đao.

Thạch Sanh thưa chuyện trước sau

Chằn tinh giết trước, tiếp sau đại bàng

Cứu nàng công chúa khỏi hang

Hàm oan nghiệp chướng mới mang tội này.

Nhà vua nghe hết tấu bày

Cảm thương công chúa đêm ngày nhớ mong

Ban truyền phò mã sắc phong

Ngày lành tháng tốt kết phòng se hoa.

Lý Thông tội nặng chớ tha

Giao cho phò mã luận ra tội thành.

Lý Thông mặt xám mắt xanh

Mọp ngay dưới điện cổ đành chờ đao

Nghênh ngang có được lúc nào

Kề dao vô cổ khác nào bún thiu.

Tham lam gây ác đủ nhiều

Chờ nghe luận tội phách siêu hồn rời.

Sanh rằng tội rõ ràng rồi

Chiếu theo phép nước ắt thời không tha

Nghĩ tình còn có mẹ già

Tha cho về lại quê nhà tu thân.

Lý Thông chắc chết mười phần

Được ban tha bổng thất thần tạ ơn

Dập đầu máu đổ trên sân

Dắt ngay tay mẹ lên đường về quê.

Ác nhân trời bỏ đời chê

Giữa đường sét đánh tức thì thiệt thân.

Hoan ca mở hội toàn dân

Công nương phò mã kết thân đẹp ngày.

Trọng tình phò mã anh tài

Xinh tươi công chúa rạng ngời sắc xuân.

Xứng là một đấng anh quân

Xứng là thê nữ trong ngần tuyết trinh.

An vui hạnh phúc yên bình

Ngờ đâu lắm kẻ bất bình trong tâm

Khi xưa dâng lễ cầu thân

Hoàng thân các nước mấy lần từ hôn

Nay thì công chúa thành hôn

Với chàng khố rách áo ôm rỏ ràng

Khinh thường miệt thị lân bang

Dấy binh trừng phạt thế tràn vỡ đê.

Đông Tây Nam Bắc tứ bề

Binh hùng tướng mã bổ vây chập chùng.

Thế như đê nước chực bung

Thế như lũ cuốn xuống vùng hạ duyên.

Bỗng đâu vẳng tiếng dây tiên

Bỗng đâu thù hận ưu phiền chợt tan.

Thạch Sanh khẻ chạm dây đàn

Tiếng ngân tha thiết trong làn gió qua

Nào là tiếng mẹ tiếng cha

Nào là thê tử ở nhà chờ mong

Hàng hàng lớp lớp binh hùng

Xếp thương hạ giáo quyết cùng lui binh.

Thạch Sanh truyền lệnh khao binh

Một nồi cơm nhỏ cho nghìn tướng quân.

Cơm vừa vơi bớt một phần

Tự nhiên đầy lại vẹn phần mới tinh

Người người xem thấy thất kinh

Cúi mình lạy tạ kéo binh về nhà.

Nhà vua nay cũng đã già

Thạch Sanh tiếp quản nước nhà trông coi

Ngày lành tháng tốt lên ngôi

 Quốc gia thịnh vượng sử đời ghi danh.

Câu 3 (trang 48 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

Em lại thong dong thả bước chậm rãi. Trên bãi cỏ non xanh, một bầy hươu đang nhởn nhơ gặm cỏ. Em mải mê bước theo chú hươu sao có cặp sừng tuyệt đẹp. Một khu rừng hiện ra trước mắt em. Tiếng chim hót ríu rít, suối chảy róc rách, những bông hoa rực rỡ lạ kì đang ngả đầu vào nhau thì thầm trò chuyện. Em dừng lại trước một tảng đá lớn màu trắng đục. Cạnh tảng đá là một cây cau cao vút, tàu cau rủ xuống như âu yếm, chở che. Một dây trầu với những chiếc lá xanh mượt mềm mại quấn chặt lấy thân cau như chẳng muốn rời.

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Ôn lại đặc điểm của thể loại truyện cổ tích

- Truyện cổ tích là loại truyện dân gian có nhiều yếu tố hư cấu, kì ảo, kể về số phận và cuộc đời của các nhân vật trong những mối quan hệ xã hội. Truyện cổ tích thể hiện cái nhìn về hiện thực, bộc lộ quan niệm đạo đức, lẽ công bằng và ước mơ về một cuộc sống tốt đẹp ơn của người lao động xưa.

- Một số yếu tố của truyện cổ tích:

+ Truyện cổ tích thường kể về những xung đột trong gia đình, xã hội, phản ánh số phận của các cá nhân và thể hiện ước mơ đổi thay số phận của chính họ.

+ Nhân vật trong truyện cổ tích đại diện cho các kiểu người khác nhau trong xã hội, thường được chia làm hai tuyến: chính diện (tốt, thiện) và phản diện (xấu, ác).

+ Các chi tiết, sự việc thường có tính chất hoang đường, kì ảo.

+ Truyện được kể theo trật tự thời gian tuyến tính, thể hiện rõ quan hệ nhân quả giữa các sự kiện.

+ Lời kể trong truyện cổ tích thường mở đầu bằng những từ ngữ chỉ không gian, thời gian không xác định. Tùy thuộc vào bối cảnh, người kể chuyện có thể thay đổi một số chi tiết trong lời kể, tạo ra nhiều bản kể khác nhau ở cùng một cốt truyện.

1.2. Ôn lại các văn bản truyện cổ tích đã học

- Truyện cổ tích Cây khế.

- Truyện cổ tích Thạch Sanh.

- Truyện cổ tích Vua chích chòe.

2. Soạn bài Củng cố và mở rộng trang 47

Câu 1. Điền thông tin về các đặc điểm của truyện cổ tích.

Trả lời:

Các yếu tố

Đặc điểm

Chủ đề

Những xung đột trong gia đình, xã hội phản ánh số phận của các cá nhân và thể hiện ước mơ đổi thay số phận của chính họ.

Nhân vật

Đại diện cho các kiểu người khác nhau trong xã hội, thường được chia làm hai tuyến: chính diện (tốt, thiện) và phản diện (xấu, ác)

Cốt truyện

Truyện được kể theo trật tự thời gian tuyến tính, thể hiện rõ quan hệ nhân quả giữa các sự kiện.

Lời kể

Lời kể trong truyện cổ tích thường mở đầu bằng những từ ngữ chỉ không gian, thời gian không xác định.

Yếu tố kì ảo

Các chi tiết, sự việc thường có tính chất hoang đường, kì ảo

Câu 2. Sưu tầm một số bản kể hoặc các hình thức kể khác (truyện, thơ, kịch, phim hoạt hình...) của các truyện cổ tích Thạch Sanh và Cây khế. So sánh và nêu nhận xét về sự giống nhau và khác nhau giữa các bản kể hoặc các hình thức kể đó.

Trả lời:

- Một số bản kể hình thức khác của truyện cổ tích Thạch Sanh: Thạch Sanh (Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, Nguyễn Đổng Chi); Thạch Sanh Lý Thông (thơ, Dương Thanh Bạch).

- Một số bản kể hình thức khác của truyện cổ tích Cây khế: Ăn khế trả vàng (phim)...

- So sánh:

• Giống nhau: Các nhân vật chính, sự kiện chính trong truyện.
• Khác nhau: Hình thức thể hiện (thơ, phim…); Cách kể các sự kiện hoặc kết thúc…

Câu 3. Hãy thử phác họa "thế giới cổ tích" như em biết bằng đoạn văn (khoảng 5-7 câu).

Trả lời:

Em lại thong dong thả bước chậm rãi. Trên bãi cỏ non xanh, một bầy hươu đang nhởn nhơ gặm cỏ. Em mải mê bước theo chú hươu sao có cặp sừng tuyệt đẹp. Một khu rừng hiện ra trước mắt em. Tiếng chim hót ríu rít, suối chảy róc rách, những bông hoa rực rỡ lạ kì đang ngả đầu vào nhau thì thầm trò chuyện. Em dừng lại trước một tảng đá lớn màu trắng đục. Cạnh tảng đá là một cây cau cao vút, tàu cau rủ xuống như âu yếm, chở che. Một dây trầu với những chiếc lá xanh mượt mềm mại quấn chặt lấy thân cau như chẳng muốn rời.

3. Hướng dẫn luyện tập

Câu hỏi: Em hãy kể lại truyện cổ tích Cây khế bằng lời của Chim Thần.

Trả lời:

Văn học Việt Nam là kho tàng của những câu ca dao tục ngữ, những câu chuyện cổ tích đã nhẹ nhàng đi vào lời ru của bà, của mẹ. “Cây khế” là một trong những truyện cổ tích gần gũi, thân quen với tuổi thơ các bạn nhỏ. Tôi chính là nhân vật Chim Thần trong truyện cổ tích đó. Hôm nay, tôi xin được kể lại câu chuyện để chúng ta cùng suy nghĩ ý nghĩa của nó.

Ngày xửa ngày xưa, có hai anh em nhà kia cha mẹ đều mất sớm. Người anh tham lam lười biếng. Người em lại hiền lành, chăm chỉ. Khi hai anh em lấy vợ chưa được bao lâu thì người anh chia gia tài. Vốn bản tính tham lam sẵn có lại cậy thế mình là anh cả hắn chiếm hết tài sản cha mẹ để lại chỉ cho người em một mảnh vườn nhỏ và cây khế ngọt. Vợ chồng người anh sống sung sướng, an nhàn trên gia tài có sẵn còn người em thì phải đi cày thuê cuốc mướn sống qua ngày. Tuy cuộc sống vất vả nhưng ngày nào người em cũng không quên tưới nước, chăm sóc cho cây khế.

Mùa khế năm ấy, cây khế trong vườn nhà người em ra hoa kết trái, cành nào cành ấy đều sai trĩu quả. Vợ chồng người em thầm nghĩ bán quả lấy tiền mua thóc gạo. Tôi vốn rất thích ăn trái cây. Một hôm, tình cờ lại bay ngang qua khu vườn của người em, thấy những quả khế chín mọng hấp dẫn, tôi vội sà xuống ăn hết trái này đến trái khác. Thấy tôi ăn khế, người em ở đâu đi đến đứng ngước mắt nhìn tôi, anh ta không đuổi tôi đi mà chỉ buồn rầu than thở với tôi:

- Chim ơi! Gia tài nhà tôi chỉ có mỗi cây khế này thôi. Chim ăn hết rồi, tôi biết lấy gì để sống?

Tôi vốn là loài chim biết trả ơn bèn đáp:

- Ăn một quả, trả một cục vàng, may túi ba gang, mang đi mà đựng.

Vợ chồng người em có vẻ bất ngờ vì tôi biết nói tiếng người. Nhưng cũng theo lời đi may một cái túi ba gang. Mấy hôm sau, theo như lời hẹn, tôi bay đến chở người em ra đảo lấy vàng. Người em thấy vàng chất đầy đảo nhưng không hề tỏ vẻ tham lam, chỉ lấy đủ một túi ba gang rồi nhờ tôi chở về nhà. Từ đó, cuộc sống người em trở nên sung túc, giàu có. Vợ chồng người em còn đem tiền và gạo giúp đỡ mọi người trong vùng.

Chuyện đến tai người anh. Người em không giấu diếm kể hết sự việc. Lòng tham nổi lên, người anh bèn gạ đổi gia tài của mình để lấy cây khế. Vợ chồng người em đồng ý, thế là anh ta chuyển về chỗ người em ở. Mùa khế ra hoa kết trái năm sau tôi lại đến ăn như lần trước.

Người anh cũng than thở với tôi y như người em. Tôi vẫn đáp:

- Ăn một quả, trả một cục vàng. May túi ba gang, mang đi mà đựng.

Anh ta vui mừng khôn xiết, nhưng hai vợ chồng người anh lại may một cái túi to đến mười hai gang. Tôi đưa anh ta đến đảo lấy vàng. Đến nơi, anh ta hoa cả mắt, hì hục nhét vàng bạc châu báu chật cứng cả cái túi mười hai gang và cố gắng nhét đầy mọi chỗ trên người mình. Lúc trở về, ì à ì ạch leo lên lại tụt xuống mãi hắn mới bò lên được lưng tôi. Nhưng vì nặng quá, tôi phải vỗ cánh đến mấy lần mới nhấc mình lên khỏi mặt đất được. Đường về nhà hắn phải bay qua biển rộng, phần vì chở quá nặng, phần vì có một luồng gió bất chợt thổi đến, tôi không giữ được thăng bằng, bèn nghiêng cánh hất hắn và cả túi vàng xuống biển sâu.

Câu chuyện qua đã lâu nhưng vẫn nhắc nhở mỗi người không nên tham lam. Tham lam sẽ nhận lại hậu quả thích đáng.