* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 21 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Một số miền quê của Việt Nam mà em từng đến thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật (tranh ảnh, phim, thơ văn, ...): Lạng Sơn, Nghệ An…. 

- Nơi ấn tượng nhất với em là Nghệ An bởi con người rất gần gũi, giọng nói hay và là nơi có nhiều cảnh đẹp “Đường vô xứ nghệ quanh quanh. Non xanh nước biếc như tranh họa đồ”.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

• Hình dung: Khung cảnh thiên nhiên qua cái nhìn của nhân vật An. 

- Khung cảnh thiên nhiên qua cái nhìn của nhân vật An: đất rừng yên tĩnh, trời không có gió, không khí mát lạnh của hơi nước sông ngòi, mương rạch, đất ẩm… ánh sáng trong vắt.

• Theo dõi: Chú ý những chi tiết miêu tả ngoại hình và cử chỉ của các nhân vật. 

- Những chi tiết miêu tả ngoại hình và cử chỉ của các nhân vật:

+ Ngoại hình: tía (bên hông lủng lẳng túi, lưng mang gùi, tay cầm chà gạc), thằng Cò (đội cái thúng to).

+ Cử chỉ: tía (vung tay lên, đưa con dao phạt ngang), tôi (chen vào giữa, quảy tòn ten cái gùi), con Luốc (chạy tung tăng, sục sạo)

• Theo dõi: Chú ý những suy nghĩ của nhân vật An về tía nuôi, về Cò.  

- Những suy nghĩ của nhân vật An:

+ Về tía nuôi: rất quan tâm tới An (nghe tiếng thở của An cũng biết là An mệt và cho ngồi nghỉ)

+ Về Cò: một người khỏe mạnh dẻo dai (cặp chân như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng)

• Theo dõi: Cò giảng giải cho An những gì?  

- Cò giảng giải cho An về sự xuất hiện của ong mật, nơi mà ong mật sẽ làm tổ. 

• Hình dung: vẻ đẹp phong phú, sống động của rừng.  

- Vẻ đẹp phong phú, sống động của rừng: được thể hiện ở sự đa dạng của các loài chim, âm thanh sống động của chim, ong, cảnh vật cây cối cũng đa dạng: đàn ong mật như một xâu chuỗi hạt cườm, một đàn li ti như nắm trấu bay, tiếng kêu eo…eo…râm ran khu rừng mà phải thính tai mới thấy; mặt trời tuôn ánh sáng vàng rực rỡ, chim hót líu lo, hương tràm thơm ngây ngất khắp khu rừng, những con kì nhông với đủ sắc màu; vùng cỏ tranh khô vàng có hàng nghìn con chim cất cánh bay.

• Tóm tắt: Nội dung câu chuyện của má nuôi An.  

- Nội dung câu chuyện của má nuôi An: 

+ kể về chỗ tìm cách gác kèo với những kinh nghiệm như hướng gió, đường bay của ong, chỗ ấm, ít gió, ít người qua lại

+ kể về cách làm tổ ong: chọn nhánh tràm non, to bằng cổ tay, chọn cây vừa kín vừa im và có nhiều bóng nắng thì mật không bị chua; gác kèo làm tổ phải tỉa bớt xung quanh để khi lấy mật cho dễ.

+ kể về thời gian đóng tổ: giữa tháng mười một, như vậy cuối năm gặp mưa cành làm tổ sẽ bị mưa rửa trôi sẽ giống với các cành còn lại thì ong sẽ về làm tổ.

• Theo dõi: Ngôn ngữ đối thoại của các nhân vật.

- Ngôn ngữ đối thoại của An và má: An nghe má kể thì cũng nghĩ là làm gác kèo cho ong là dễ, nhưng thực tế nhiều người có kinh nghiệm gác kèo mười năm vẫn về tay không vì định không đúng chỗ, đoán sai hướng gió.

• So sánh: Sự khác biệt trong cách “thuần hóa” ong rừng của người dân vùng U Minh. 

- Sự khác biệt trong cách “thuần hóa” ong rừng của người dân vùng U Minh:

Cách thuần hóa ong của người dân U Minh

Cách thuần hóa ong ở các nơi khác

- Gác kèo sẵn cho ong về làm tổ

- Người La Mã làm tổ bằng đồng hình chiếc vại, đục thủng nhiều lỗ con quanh miệng và quanh đáy.

- Người Mễ Tây Cơ: làm tổ ong bằng đất nung.

- Người Ai Cập nuôi ong trong tổ bằng sành hình ống dài xếp trồng lên nhau trên bãi cỏ.

- Ở Châu Phi: đục rỗng thân cây, bịt kín hai đầu. 

- Ở Tây Âu: tổ ong lợp bằng rơm

* Sau khi đọc

Nội dung chính: 

Văn bản Đi lấy mật kể về câu chuyện 3 cha con Cò An đi vào rừng lấy mật, qua đó tác giả bật mí cho chúng ta về cách làm tổ cho loài ong mật. 

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Trong đoạn trích có 4 nhân vật: tía nuôi, má nuôi, An và Cò.

-Mối quan hệ của các nhân vật: Cò là con đẻ của tía má, An là con nuôi của tía má. 

Câu 2 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Cảm nhận về nhân vật tía nuôi của An: Tía nuôi của An là một người rất cẩn thận và chu đáo, tâm lí với con cái.

- Cảm nhận đó được thể hiện qua chi tiết: thôi dừng lại nghỉ một lát. Bao giờ thằng An đỡ mệt, ăn cơm xong hang đi! Nghe tiếng thở sau lưng cũng biết An mệt.

Câu 3 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của nhân vật An. 

- Khả năng quan sát và cảm nhận thiên nhiên của nhân vật An tinh tế, chi tiết, cụ thể.

Câu 4 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở vùng núi rừng U Minh. 

- Khẳng định như vậy là bởi: 

+ Cò có những hiểu biết về rừng, nhận biết bầy ong mật.

+ Qua lời chia sẻ của An: Cặp chân như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng.

Câu 5 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Nhân vật An đã được nhà văn miêu tả qua những chi tiết:

+ lời nói: ôn hòa với thằng Cò, lễ độ với ba má.

+ hành động: chen vào giữa, quảy cái gùi bé; đảo mắt nhìn

+ suy nghĩ, cảm xúc: qua lời má kể vẫn chưa hình dung về cách “ăn ong”, khi được đi thực tế thì đã so sánh được sự khác biệt ở vùng U Minh với các vùng khác trên thế giới; cảm thấy lạ lẫm vì không gian im lìm ở trong rừng; ngạc nhiên về vẻ đẹp rừng U Minh với đa dạng loài chim và âm thanh; tự ái khi hỏi thằng Cò nhiều thứ.

+ mối quan hệ với các nhân vật khác: với Cò xưng tao- mày thể hiện quan hệ bình đẳng; với ba má nuôi thì xưng hô lễ phép.

=> Tính cách của nhân vật An: là cậu bé hồn nhiên, ngoan ngoãn nhưng hết sức hiểu chuyện và cũng ham học hỏi và hiểu biết rộng.

Câu 6 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Đọc đoạn trích, em có ấn tượng về con người và rừng phương Nam: Vẻ đẹp trù phú của thiên nhiên với rừng rậm bạt ngàn, trù phú, thú rừng hoang dã muôn loài. Con người chất phác, thuần hậu, trọng nghĩa, can đảm. 

* Viết kết nối với đọc 

Bài tập (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Viết đoạn văn (khoảng 5 -7 câu) trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích Đi lấy mật.

Đoạn văn tham khảo:

Đoạn trích Đi lấy mật kể về câu chuyện 3 cha con Cò An đi vào rừng lấy mật, qua đó tác giả bật mí cho chúng ta về cách làm tổ cho loài ong mật. Trong đoạn trích em ấn tượng nhất với “sân chim” trong khu rừng U Minh. Giữa rừng U Minh rậm rạp, những tia nắng len lỏi vào các tán lá để soi xuống mặt đất còn hơi sương; ánh nắng xen lẫn hương tràm ngây ngất phang phảng khắp rừng khiến con người cảm thấy dễ chịu. Trong không gian đó, một đàn chim hàng ngàn con cất cánh như vỡ trận, không gian im ắng bỗng ồn ào và náo nhiệt như nhà có hội với đủ sắc màu: chim già màu nâu, chim manh manh mỏ đỏ, chim nhỏ bay vù vù… Tất cả làm nên một không gian U Minh tuyệt vời khiến ai đọc cũng khao khát một lần được ghé thăm.

Tác giả

• Tiểu sử

- Nhà văn Đoàn Giỏi (17/05/1925-02/04/1989), sinh ra tại thị xã Mỹ Tho, tỉnh Mỹ Tho. Nay thuộc xã Tân Hiệp, Huyện Châu Thành, Tỉnh Tiền Giang.

- Gia đình: xuất thân trong một gia đình địa chủ lớn trong vùng và giàu lòng yêu nước.

- Ông có những bút danh khác như: Nguyễn Hoài, Nguyễn Phú Lễ, Huyền Tư.

• Cuộc đời

- Ông từng theo học tại trường Mỹ thuật Gia Định trong những năm 1939-1940

- Trong những năm Việt Nam chống Pháp, Đoàn Giỏi công tác trong ngành an ninh, rồi làm công tác thông tin, văn nghệ, từng giữ chức Phó trưởng Ty thông tin Rạch Giá (1949)

- Từ 1949-1954, ông công tác tại Chi hội Văn nghệ Nam Bộ, viết bài cho tạp chí Lá Lúa, rồi tạp chí Văn nghệ Miền Nam

- Sau 1954, ông tập kết ra Bắc, đến năm 1955 ông chuyển sang sáng tác và biên tập sách báo, công tác tại Đài Tiếng nói Việt Nam, rồi Hội Văn nghệ Việt Nam

- Ông là viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam các khóa I, II, III.

- Ông là Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.

- Ông mất ngày 2 tháng 4 năm 1989 tại Thành phố Hồ Chí Minh vì bệnh ung thư

- 07/04/2000, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh ra quyết định đặt tên ông cho một phố thuộc Quận Tân Phú.

• Phong cách nghệ thuật

- Hầu hết sáng tác của Đoàn Giỏi đều viết về thiên nhiên, con người và cuộc sống Nam Bộ

- Tái hiện vẻ đẹp của vùng đất phương Nam trù phú và những người dân Nam Bộ chất phác, thuần hậu, can đảm, trọng tình trọng nghĩa

- Lối miêu tả vừa hiện thực vừa trữ tình và ngôn ngữ đậm màu sắc địa phương

Tác phẩm

• Tìm hiểu chung

Xuất xứ

- Trích từ chương 9 truyện Đất rừng phương Nam (1957) kể lại một lần An theo tía nuôi và Cò đi lấy mật ong trong rừng U Minh.

- Vài nét về tiểu thuyết Đất rừng phương Nam:

+ Là truyện viết cho lứa tuổi thiếu nhi rất thành công và nổi tiếng của ông. Truyện đã được dịch ra nhiều tiếng nước ngoài, tái bản nhiều lần, được dựng thành phim và in trong Tủ Sách Vàng của Nhà xuất bản Kim Đồng

+ Bối cảnh của tiểu thuyết là miền Tây Nam Bộ, Việt Nam vào những năm 1945, sau khi thực dân Pháp quay trở lại xâm chiếm Nam Bộ

+ Nội dung chính: kể về cuộc sống của cậu bé An vì chiến tranh mà lạc mất gia đình và trở thành một đứa trẻ lang thang. Cậu được bố mẹ Cò cưu mang và trở thành con nuôi của họ. Sống với gia đình Cò, An được yêu thương như con đẻ và cũng học hỏi được nhiều điều mới lạ, thú vị.

Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu đến "không thể nào nghe được): Suy nghĩ của An khi cùng tía nuôi và Cò đi lấy mật

- Phần 2 (tiếp đến "cây tràm thấp kia"): Cảnh sắc đất rừng phương Nam hiện lên trên đường đi lấy mật

- Phần 3 (còn lại): Cách "thuần hóa" ong rừng khác biệt của người dân vùng U Minh

• Thể loại: tiểu thuyết
• Phương thức biểu đạt: tự sự
• Giá trị nội dung, nghệ thuật

Giá trị nội dung

Đoạn trích kể lại một lần An theo tía nuôi và Cò đi lấy mật ong trong rừng U Minh. Lúc này, An đã có nhiều trải nghiệm mới lạ, độc đáo nơi núi rừng Nam Bộ.

Giá trị nghệ thuật

- Lối miêu tả vừa hiện thực vừa trữ tình

- Ngôn ngữ đậm màu sắc địa phương

Trước khi đọc

(trang 18 SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Hãy nhớ lại và kể tên theo các gợi ý sau:

- Những miền quê, địa danh đó tên gì?

- Em từng đến thăm lúc nào? Hoặc biết qua tác phẩm nghệ thuật nào?

- Giới thiệu vài nét về địa danh đó.

Lời giải chi tiết:

Một số miền quê ở Việt Nam: đảo Cô Tô, phố Kì Lừa, Lào Cai, An Giang, Cà Mau,…

Dàn ý tham khảo 1:

- Miền quê, địa danh đó: làng gốm Bát Tràng thuộc xã Bát Tràng, Huyện Gia Lâm, Hà Nội

- Giới thiệu về địa danh: là làng nghề truyền thống nổi tiếng về các sản phẩm bằng gốm sứ

Dàn ý tham khảo 2:

- Miền quê, địa danh đó: đảo Cô Tô

- Giới thiệu về địa danh: cảnh đẹp thiên nhiên rất trong trẻo, con người rất thân thiện

Đọc văn bản 1

Câu 1 (trang 20, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Cao quá đầu tôi một với tay…Nó tới liền bây giờ”

Lời giải chi tiết:

Cò giảng giải cho An cách để nhìn thấy ong mật

Đọc văn bản 2

Câu 2 (trang 22, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Tôi ngước nhìn tổ ong như cái thúng… người đốn củi lội đến”

Lời giải chi tiết:

Má nuôi An có dặn dò và chỉ An cách nhận biết được bầy ong, lấy mật bằng cách quan sát nhành cây, hướng gió, tính trước đường bay của ong mật,…

Đọc văn bản 3

Câu 3 (trang 23, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Tôi ngồi nhìn lên kèo ong…U Minh này cả”

Lời giải chi tiết:

Người dân vùng U Minh “thuần hóa” ong rừng bằng tổ ong hình dáng nhánh kèo.

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 24, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ lại văn bản và xác nhận mối quan hệ giữa các nhân vật

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật: An, Cò, tía nuôi và má nuôi

- Mối quan hệ: An là con nuôi của vợ chồng ông lão bán rắn, anh em với thằng Cò

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 24, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích, chú ý những chi tiết miêu tả hành động và cử chỉ của tía nuôi An

Lời giải chi tiết:

Dàn ý tham khảo 1:

- Là một người đàn ông từng trải và rất quan tâm đến những đứa con. 

- Sự chuẩn bị kĩ lưỡng: mang theo những vật dụng cần thiết như túi, cái gù, chà gạc 

- Một người từng trải và nhiều kinh nghiệm đi rừng 

- Là người cha quan tâm và yêu thương con. 

Dàn ý tham khảo 2:

- Tía nuôi của An là một chăm chỉ làm lụng, tràn đầy kinh nghiệm

- Hành động rất dứt khoát và mạnh mẽ khi đang đi làm, phục vụ công việc của mình

- Là một người đầy tình cảm

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 24, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ lại văn bản đoạn miêu tả cảnh sắc rừng U Minh để tìm câu trả lời.

Lời giải chi tiết:

Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của cậu bé An => khả năng quan sát tinh tế, có tâm hồn trong sáng, biết phát hiện, cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 24, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Qủa là tôi đã mệt…gì nữa là!”

Lời giải chi tiết:

Nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở trong rừng, chi tiết “Cặp chân của nó như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng…” đã cho thấy điều đó

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 24, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích, chú ý những chi tiết miêu tả nhân vật An

Lời giải chi tiết:

Nhân vật An được nhà văn miêu tả qua những chi tiết:

- Hành động: chen vào giữa, quảy tòn ten một cái gùi bé mà má nuôi tôi đã bơi xuồng đi mượn; Đảo mắt khắp nơi để tìm bầy ong mật; Reo lên khi nhìn thấy bầy chim đẹp; Ngước nhìn tổ ong như cái thúng.

- Suy nghĩ: Về những lời má nuôi đã dạy mà không có trong sách giáo khoa; Về thằng Cò; Lặng im vì nghĩ rằng nếu hỏi gì thì bị khinh vì cái gì cũng không biết; Nghĩ lại những lời má kể 

- Trạng thái, cảm xúc: Mệt mỏi sau một quãng đường đi; Vui vẻ reo lên và đúc kết ra những điều quý giá để có thể nhìn thấy được bầy ong mật. 

- Có những quan sát và miêu tả rất tinh tế về khu rừng U Minh. 

- Có mối quan hệ rất tốt với má nuôi và tía nuôi

=> Là một cậu bé nghịch ngợm nhưng lại ham học hỏi và khám phá, có những suy nghĩ, quan sát và rút ra được những bài học kinh nghiệm sâu sắc.

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 24, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích, nêu cảm nhận của em

Lời giải chi tiết:

- Con người và rừng phương Nam thật đẹp và đặc biệt:

+ Con người: có vốn sống phong phú vừa có những nét sắc sảo, tự do, từng trải, vừa gần gũi, bình dị, hồn nhiên

+ Thiên nhiên đất rừng: hùng vĩ, vừa là sự hoang sơ của các cây già, vừa nên thơ của sinh vật trong rừng,….

Viết kết nối với đọc

(trang 24, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích và chọn một chi tiết mà em cho là thú vị để trình bày cảm nhận của bản thân

Lời giải chi tiết:

Bài tham khảo:

Trong đoạn trích Đi lấy mật thì những hình ảnh, những khám phá của cậu bé An khi theo tía nuôi và Cò vào trong rừng để lại rất nhiều ấn tượng trong lòng người đọc. Hiện lên trên những cuộc trò chuyện, những bài học kinh nghiệm mà An rút ra được chính là khung cảnh bình yên của ba người sau khoảng thời gian mệt mỏi. Họ cùng nhau ngồi ăn, thưởng thức cảnh đẹp thiên nhiên dưới một gốc cây tràm. Bức tranh thiên nhiên với cả nhạc và họa như tô điểm thêm vẻ đẹp vốn có của rừng già. Nơi đây có những bóng cây nghiêng nghiêng, có những con gầm gì, những chú vẹt,…. Khung cảnh người và thiên nhiên thật hòa hợp, yên bình.

Tìm hiểu thêm về tác phầm Đi lấy mật

Xuất xứ

- Trích từ chương 9 truyện Đất rừng phương Nam (1957) kể lại một lần An theo tía nuôi và Cò đi lấy mật ong trong rừng U Minh.

- Vài nét về tiểu thuyết Đất rừng phương Nam:

+ Là truyện viết cho lứa tuổi thiếu nhi rất thành công và nổi tiếng của ông. Truyện đã được dịch ra nhiều tiếng nước ngoài, tái bản nhiều lần, được dựng thành phim và in trong Tủ Sách Vàng của Nhà xuất bản Kim Đồng

+ Bối cảnh của tiểu thuyết là miền Tây Nam Bộ, Việt Nam vào những năm 1945, sau khi thực dân Pháp quay trở lại xâm chiếm Nam Bộ

+ Nội dung chính: kể về cuộc sống của cậu bé An vì chiến tranh mà lạc mất gia đình và trở thành một đứa trẻ lang thang. Cậu được bố mẹ Cò cưu mang và trở thành con nuôi của họ. Sống với gia đình Cò, An được yêu thương như con đẻ và cũng học hỏi được nhiều điều mới lạ, thú vị.

Bố cục (3 phần)

+ Phần 1: Từ đầu đến “không thể nào nghe được”: Suy nghĩ của An khi cùng tía nuôi và An đi lấy mật.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “cây tràm thấp kia”: Cảnh sắc đất rừng phương Nam hiện lên trên đường đi lấy mật.

+ Phần 3: Còn lại: Cách “thuần hóa” ong rừng khác biệt của người dân vùng U Minh.

Thể loại: Tiểu thuyết

Phương thức biểu đạt: tự sự

Trước khi đọc

Hãy kể tên một số miền quê của Việt Nam mà em từng đến thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật (tranh ảnh, phim, thơ văn…). Nơi nào đã để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất?

Gợi ý: 

- Một số miền quê của Việt Nam đã từng đến thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật (tranh ảnh, phim, thơ văn…): hang Én, đảo Cô Tô, tỉnh Bến Tre…

- Nơi để lại ấn tượng sâu sắc nhất: tỉnh Bến Tre, bởi khung cảnh thiên nhiên miền Tây sông nước rộng lớn, những hàng dừa xanh và cả nhiều món ăn đặc sản nổi tiếng.

Đọc văn bản

Câu 1. Khung cảnh thiên nhiên qua cái nhìn của nhân vật An.

• Buổi sáng, đất rừng yên tĩnh.
• Không khí mát lành.
• Ánh sáng trong vắt, hơi gợn một chút óng ánh trên những đầu hoa tràm rung rung, khiến ta nhìn cái gì cũng giống như là nó bao qua một lớp thủy tinh.

=> Thiên nhiên trong lành, tươi mát.

Câu 2. Cò giảng giải cho An những gì?

Có đã giảng giải cho An cách để nhìn thấy ong mật.

Câu 3. Nội dung câu chuyện của má nuôi An.

Má nuôi của An đã dạy cho An cách nhận biết được bầy ong, lấy mật bằng cách quan sát nhành cây, hướng gió, tính trước đường bay của ong mật…

Câu 4. Sự khác biệt trong cách “thuần hóa” ong rừng của người dân vùng U Minh.

Người dân vùng U Minh đã có cách “thuần hóa” ong rừng bằng việc tạo tổ ong có hình nhánh kèo.

Sau khi đọc

Câu 1. Đoạn trích có những nhân vật nào? Em hãy chỉ ra mối quan hệ giữa các nhân vật đó.

- Đoạn trích gồm các nhân vật: An, Cò, tía nuôi và má nuôi.

- Mối quan hệ giữa các nhân vật: Họ là những người thân trong một gia đình. An được ông lão bán rắn nhận làm con nuôi, còn Cò là con ruột của ông lão bán rắn.

Câu 2. Nêu cảm nhận về nhân vật tía nuôi của An. Cảm nhận của em dựa trên những chi tiết tiêu biểu nào?

- Tía nuôi của An là một người từng trải, hiểu biết nhiều và yêu thương con cái.

- Chi tiết tiêu biểu:

• Khi đưa con vào rừng, ông đi trước để dẫn đường: “Lâu lâu ông lại vung tay lên một cái, đưa con dao rừng rất sắc phạt ngang một nhánh gai và dùng cái mẩu cong ở đầu lưỡi dao dài có đến sáu bảy tấc, ấy lôi phăng nhánh gai chắn đường vứt ra một bên để lấy lối đi”.
• Khi thấy An mệt, ông đã bảo các con dừng lại ăn cơm và nghỉ ngơi: “Thôi, dừng lại nghỉ một lát. Bao giờ thằng An đỡ mệt, ăn cơm xong hẵng đi…”.

Câu 3. Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của ai? Em hãy nhận xét khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên của nhân vật ấy.

• Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của An.
• Khả năng quan sát và cảm nhận của An: tinh tế, biết phát hiện ra những cái đẹp của thiên nhiên.

Câu 4. Theo em, nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở đâu? Điều gì khiến em khẳng định như vậy?

Nhân vật Cò sinh ra và lớn lên ở đất rừng phương Nam. Bởi cậu đã quen thuộc với khu rừng, biết được cách nhìn ong mật…

Câu 5. Nhân vật An đã được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào (ngoại hình, lời nói, hành động, suy nghĩ, cảm xúc, mối quan hệ với các nhân vật khác…)? Em hãy dựa vào một số chi tiết tiêu biểu để khái quát đặc điểm tính cách của nhân vật An.

- Lời nói: “Chịu thua mày đó, tao không thấy con ong mật đâu cả!”, “Sao biết nó về cây này mà gác kèo”, “Kèo là gì, hở mả?”...

- Hành động: chen vào giữa, quảy tòn ten một cái gùi bé; Đảo mắt khắp nơi để tìm bầy ong mật; Reo lên khi nhìn thấy bầy chim đẹp ; Ngước nhìn tổ ong như cái thúng…

- Suy nghĩ: những lời má nuôi kể, về thằng Cò…

- Trạng thái, cảm xúc: mệt mỏi sau một quãng đường dài, vui vẻ và thích thú khi nhìn thấy đàn chim, tổ ong…

- Mối quan hệ với các nhân vật khác: yêu mến và khâm phục, nghe lời tía nuôi, má nuôi; hay cãi nhau với Cò nhưng cũng rất yêu quý cậu…

=> An là một cậu bé hồn nhiên, nghịch ngợm nhưng cũng rất ham học hỏi, khám phá.

Câu 6. Đọc đoạn trích, em có ấn tượng như thế nào về con người và rừng phương Nam?

• Con người: am hiểu nhiều kiến thức, sống bình dị, tự do và phóng khoáng…
• Rừng phương Nam: hoang sơ, hùng vĩ với sự đa dạng sinh học.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích Đi lấy mật.

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 18 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1 ):

Hãy kể tên một số miền quê của Việt Nam mà em từng đến thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật (tranh ảnh, phim, thơ văn, ...). Nơi nào đã để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất?

Trả lời:

- Một số miền quê của Việt Nam mà em đã từng đến thăm hoặc được biết tới qua các tác phẩm nghệ thuật là: Cà Mau, phố Kì Lừa, Đảo Cô Tô… Em được biết các địa danh trên qua các tác phẩm văn học như Sông nước Cà Mau (Ngữ Văn 6), Cô Tô (Ngữ văn 6), Bài ca dao “Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa” (Ngữ văn 7).

- Các địa danh trên đều có những nét đẹp riêng nhưng có lẽ đảo Cô Tô là nơi để lại cho em nhiều ấn tượng sâu sắc nhất. Cô Tô có một bầu không khí vô cùng trong lành, những dòng nước biển xanh, những tia nắng chiếu xuống mặt nước tạo nên một bức tranh vô cùng tráng lệ khiến du khách muốn quay trở lại nơi đây thêm một lần nữa. Hơn thế nữa, con người ở đây cũng vô cùng thân thiện, hiếu khách nên đã để lại cho em những ấn tượng khó quên.

* Đọc văn bản

• Hình dung: Khung cảnh thiên nhiên qua cái nhìn của nhân vật An.

Trả lời:

Qua cái nhìn của nhân vật An, khung cảnh thiên nhiên của rừng U Minh được hiện lên tràn đầy nhựa sống, có sự kết hợp giữa vẻ đẹp của các loài vật, loài cây cũng như những sự vật của thiên nhiên như trời, ánh sáng, đầu hoa tràm, sông ngòi…khiến ta nhìn cái gì cũng có cảm giác như là nó bao qua một lớp thủy tinh. Điều đó cho thấy khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên của nhân vật An vô cùng tinh tế và sâu sắc.

• Theo dõi: Chú ý những chi tiết miêu tả ngoại hình và cử chỉ của các nhân vật.

Trả lời:

- Những chi tiết miêu tả ngoại hình và cử chỉ của nhân vật tía nuôi:

+ Bên hông lủng lẳng chiếc túi […], lưng mang cái gùi bằng tre đan đã trát chai, tay cầm chà gạc.

+ Lâu lâu, ông vung tay lên một cái, đưa con dao rừng rất sắc phạt ngang một nhánh gai và dùng cái mẩu cong ở đầu lưỡi dao dài có đến sáu bảy tấc ấy lôi phăng nhánh gai chắn đường đứt ra một bên để lấy lối đi.

+Ngồi tựa lưng vào một gốc cây ngái, nhồi thuốc lá vào tẩu.

- Những chi tiết miêu tả ngoại hình và cử chỉ của thằng Cò:

+ Thằng Cò đội cái thúng to tướng, trong thúng đựng một vò nước, mấy gói cơm nắm và cái áo ướt mồ hôi nó vừa cởi ra cuộn lại, trên thúng úp chiếc nón lá rách.

+ “Cặp chân của nó như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng còn chả mùi gì nữa là!”

- Những chi tiết miêu tả ngoại hình và cử chỉ của nhân vật An:

+ Chen vào giữa, quảy tòn ten một cái gùi bé mà má nuôi tôi đã bơi xuồng đi mượn của nhà ai ngoài xóm bìa rừng từ chiều hôm qua.

+ Đảo mắt khắp nơi tìm bầy ong mật.

+ Reo lên khi nhìn thấy bầy chim đẹp…

• Theo dõi: Chú ý những suy nghĩ của nhân vật An về tía nuôi, về Cò.  

Trả lời:

Những suy nghĩ của nhân vật An về tía nuôi, về Cò:

- Về tía nuôi:

+Là một người có nhiều kinh nghiệm quý báu trong công việc.

+Là một người cha luôn yêu thương và quan tâm con cái, không cần quay lại, chỉ cần nghe “tôi” thở thôi cũng cảm nhận được cậu đang mệt và cần được nghỉ ngơi.

- Về Cò: là người có sự am hiểu về ong mật và cách để tìm thấy ong mật.

• Theo dõi: Cò giảng giải cho An những gì?  

Trả lời:

Cò giảng giải cho An cách để tìm thấy ong mật: “Cứ nhìn kĩ vào khoảng cách giữa hai nhánh tràm cao kia” “nhìn một chỗ trống ấy” “nó tới liền bây giờ”.

• Hình dung: vẻ đẹp phong phú, sống động của rừng.

Trả lời:

Tác phẩm đã tái hiện một vẻ đẹp trù phú, sống động vô cùng của núi rừng, là cả một đất trời thiên nhiên ưu đãi, cánh đồng bát ngát mênh mông, sóng nước rì rầm, rừng rậm bạt ngàn trù phú, thú rừng hoang dã muôn loài…

• Tóm tắt: Nội dung câu chuyện của má nuôi An.  

Trả lời:

Má nuôi An có dặn dò và chỉ An cách nhận biết được bầy ong, lấy mật bằng cách quan sát nhành cây, hướng gió, tính trước đường bay của ong mật.

• Theo dõi: Ngôn ngữ đối thoại của các nhân vật.

Trả lời:

Ngôn ngữ đối thoại của các nhân vật giản dị, đời thường, có sự chuyển đổi qua lại luân phiên từ 2 phía (Tôi- thằng Cò, tôi- Má nuôi).

• So sánh: Sự khác biệt trong cách “thuần hóa” ong rừng của người dân vùng U Minh.

Trả lời:

- Sự khác biệt trong cách “thuần hóa” ong rừng của người dân vùng U Minh.

Người dân vùng U Minh có cách “thuần hóa” ong rừng bằng tổ ong hình nhánh kèo, đây là cách thuần hóa mà không có nơi nào, xứ nào có. Đó chũng chính là điểm khác biệt trong cách thuần hóa ong rừng của người dân vùng U Minh so với người La Mã xưa, Mễ Tây cơ, Ai Cập, Phi châu và xứ Tây Âu…

* Sau khi đọc

Nội dung chính: 

Văn bản tái hiện lại hành trình đi “ăn ong” của nhân vật tôi cùng với tía nuôi và thằng Cò. Qua đó làm nổi bật hình ảnh rừng U Minh với những sắc màu lộng lẫy, cuồn cuộn tràn đầy sức sống.

Câu 1 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Chỉ ra mối quan hệ của bốn nhân vật trong đoạn trích.

Trả lời:

- Bốn nhân vật xuất hiện trong đoạn trích là: An, Cò, tía nuôi và má nuôi.

- Mối quan hệ của bốn nhân vật trong đoạn trích là: An được ông lão bán rắn nhận làm con nuôi và là anh em của thằng Cò. An đã được sống trong một gia đình hạnh phúc và tràn đầy yêu thương.

Câu 2 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Nêu cảm nhận về nhân vật tía nuôi của An. Cảm nhận của em dựa trên những

chi tiết tiêu biểu nào?

Trả lời:

Tía nuôi của An là một người đàn ông từng trải và rất quan tâm đến những đứa con. Đưa các con vào rừng “ăn ong”, ông đi trước, mang theo những vật dụng cần thiết như túi, cái gù, chà gạc và dẫn đường cho chúng. Một người từng trải và nhiều kinh nghiệm đi rừng sẽ luôn đi trước để dẫn dắt. Bên cạnh đó, chi tiết ông nói các con nghỉ chân ăn cơm cho thấy ông là người cha quan tâm và yêu thương con. Tuy không cần quay lại nhìn nhưng chỉ cần nghe nhân vật “tôi” thở, ông cũng cảm nhận được cậu bé đang mệt, cần nghỉ ngơi.

Câu 3 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của ai? Em

hãy nhận xét khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên của nhân vật ấy.

Trả lời:

Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của cậu bé An. Cảnh sắc thiên nhiên của rừng U Minh hiện lên tràn đầy sức sống, có sự xuất hiện của các loài vật, loài cây cũng như những sự vật của thiên nhiên. Điểu này cho thấy khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên một cách tinh tế và sâu sắc của nhân vật cậu bé An.

Câu 4 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1 ):

Theo em, nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở đâu? Điều gì khiến em

khẳng định như vậy?

Trả lời:

Theo em nhân vật Cò sinh ra và lớn lên ở núi rừng U Minh. Em khẳng định như vậy nhờ chi tiết nhân vật “tôi” suy nghĩ về thằng Cò “Cặp chân của nó như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng còn chả mùi gì nữa là!”.

Câu 5 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Nhân vật An đã được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào (ngoại hình, lời nói, hành động, suy nghĩ, cảm xúc, mối quan hệ với các nhân vật khác, ...)? Em hãy dựa vào một số chi tiết tiêu biểu để khái quát đặc điểm tính cách của nhân vật An.

Trả lời:

Nhân vật An được nhà văn miêu tả qua những chi tiết:

- Hành động:

+Chen vào giữa, quảy tòn ten một cái gùi bé mà má nuôi tôi đã bơi xuồng đi mượn. + Đảo mắt khắp nơi để tìm bầy ong mật.

+ Reo lên khi nhìn thấy bầy chim đẹp.

+ Ngước nhìn tổ ong như cái thúng.

- Suy nghĩ:

+ Về những lời má nuôi đã dạy mà không có trong sách giáo khoa.

+ Về thằng Cò: An nghĩ Cò chưa thấm mệt vì cặp chân như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng còn chẳng thấy mùi.

+ Lặng im vì nghĩ rằng nếu hỏi gì thì bị khinh vì cái gì cũng không biết.

+ Nghĩ lại những lời má kể

- Trạng thái, cảm xúc:

+ Mệt mỏi sau một quãng đường đi.

+ Vui vẻ reo lên và đúc kết ra những điều quý giá để có thể nhìn thấy được bầy ong mật.

- An có những quan sát và miêu tả rất tinh tế về khu rừng U Minh.

- An có mối quan hệ rất tốt với bá nuôi và tía nuôi, cậu bé luôn lăng nghe những lời chỉ bảo của mọi người. Tuy An với Cò rất hay cãi nhau, nghịch ngợm nhưng cũng đều là những người thân thiết, gắn bó.

An là một cậu bé nghịch ngợm nhưng lại ham học hỏi và khám phá. Cậu bé có những suy nghĩ, quan sát và rút ra được những bài học kinh nghiệm sâu sắc.

Câu 6 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Đọc đoạn trích, em có ấn tượng như thế nào về con người và rừng phương Nam?

Trả lời:

Qua đoạn trích, cong người và núi rừng phương Nam để lại cho em ấn tượng vô cùng đặc biệt. Thiên nhiên núi rừng tràn đầy nhựa sống, hùng vĩ, hoang sơ. Con người chăm chỉ lao động và có nhiều kinh nghiệm với nghề…

* Viết kết nối với đọc 

Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 5 -7 câu) trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích Đi lấy mật.

Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích Đi lấy mật (Mẫu 1)

Trong đoạn trích “Đi lấy mật”, chi tiết người dân vùng U Minh “thuần hóa” ong rừng là một chi tiết thú vị. Trong khi các nơi khác nuôi ong bằng những chiếc tổ nhân tạo bằng những vật liệu khác nhau như tổ bằng đồng hình chiếc vại, tổ bằng đất nung, tổ bằng sành… thì người dân vùng U Minh nuôi ong kiểu tổ hình nhánh kèo. Vì biết tập tính của loài ong rừng, họ biết rằng không phải ngẫu nhiên mà ong đóng trên một cành cây nào đó nên họ đã định sẵn cho chúng một nơi để đóng tổ. Qúa trình dựng tổ cho ong cũng rất tỉ mỉ vì chúng không đóng chỗ rợp, ong chúa thì kị, không bao giờ đóng tổ ở những nơi còn mùi sắt của con dao chặt kèo. Sự độc đáo, mới lạ trong cách nuôi ong rừng đã khiến nơi đây trở nên khác biệt, không nơi nào xứ nào giống như vậy.

Trước khi đọc bài Đi lấy mật

Hãy kể tên một số miền quê của Việt Nam mà em từng đến thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật (tranh ảnh, phim, thơ văn…). Nơi nào đã để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất?

Lời giải

Một số miền quê ở Việt Nam mà em từng ghé thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật: Nghệ An, Hà Tĩnh Hà Nội, Huế, Sài Gòn, Daklak, Vũng Tàu, Đồng Nai…

Một nơi để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất chính là quê Bác – Nghệ An. Là mảnh đất hiếu học nổi tiếng, lại là nơi sinh ra bác Hồ - vị lãnh tụ đáng kính của cả dân tộc; em may mắn được bố mẹ đưa đi tham quan. Ở Nam Đàn, thuộc Nghệ An; rất nhiều người đi vào dịp lễ cuối tuần, chủ yếu là khách du lịch. Căn nhà cũ, đồ vật cũ, mọi thứ hầu như được giữ nguyên vẹn tạo hco em cảm giác đậm chất làng quê thuở xưa. Cô tiếp viên giọng nói trong veo, kể từng giai thoại về cuộc đời Bác và đưa tất cả mọi người tham quan từ nơi này sang nơi khác. Sau chuyến tham quan ấy, em càng thêm yêu và xin nghiêng mình cảm tạ những công lao to lớn của Người đã giúp Việt Nam có được hòa bình, tự do, độc lập như ngày hôm nay.

Đọc hiểu bài Đi lấy mật

Câu 1 (trang 20, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cò giảng giải cho An những gì?

Lời giải 

Cò giảng giải cho An cách để nhìn thấy ong mật thông qua lời nói, hành động: Bây giờ mày cứ nhìn kĩ vào khaongr cách giữa hai nhánh tràm cao kia! Ờ! Đúng rồi. Nhìn một chỗ trống ấy thôi nhá. Nó tới liền bây giờ.

Câu 2 (trang 22, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Tóm tắt nội dung câu chuyện của má nuôi An.

Lời giải 

Câu chuyện của má nuôi An: dạy An cách nhận biết bầy ong, quan sát hướng gió, đường bay của ong mật.

Câu 3 (trang 23, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

So sánh sự khác biệt trong cách “thuần hóa” ong rừng của người dân vùng U Minh.

Lời giải

Người dân vùng U Minh có cách “thuần hóa” ong rừng bằng tổ ong hình dáng nhánh kèo. Còn người La Mã nuôi ong trong những cái tổ bằng đồng hình chiếc vại, có đục thủng nhiều hàng lỗ con vòng quanh miệng, quanh đáy. Đối với người Mễ Tây Cơ, họ nuôi ong bằng đất nung, như một cái ống có hai cái loa hai đầu, giữa lưng ống đắp một hình đầu người nho nhỏ làm vật trang trí, dùng hai sợi thừng treo lên cành cây. Người Ai Cập lại nuôi ong trong những tổ bằng sành, hình ống dài, xếp chồng lên nhau, đặt trên bãi cỏ… Mỗi người dân ở một vùng, người ta sẽ có những cách nuôi ong khác nhau.

Sau khi đọc bài Đi lấy mật

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Chỉ ra mối quan hệ của bốn nhân vật trong đoạn trích.

Lời giải 

- Bốn nhân vật trong đoạn trích là: An, Cò, tía nuôi và má nuôi

- Mối quan hệ của bốn nhân vật: An được ông lão bán rắn nhận làm con nuôi, anh em của thằng Cò. 

Câu 2 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nêu cảm nhận về nhân vật tía nuôi của An. Cảm nhận của em dựa trên những chi tiết tiêu biểu nào?

Lời giải 

Nhân vật tía nuôi của An là am hiểu rõ về loài ong, về rừng U Minh. Trong mối quan hệ gia đình, ông là một người cha yêu thương và quan tâm tới hai đứa con của mình.

Cảm nhận của em dựa trên những chi tiết:

+ Tía nuôi tôi đi trước, bên hông lủng lẳng chiếc túi, lưng mang cái gùi bằng tre đan đã trát chai, tay cầm chả gạc.

+ Thôi, dừng lại nghỉ một lát. Bao giờ thằng An đỡ mệt, ăn cơm xong hẵng đi!

+ Tía nuôi tôi chỉ nghe tôi thở đằng sau lưng ông thôi mà biết chứ ông có quay lại nhìn tôi đâu.

Câu 3 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của ai? Em hãy nhận xét khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên của nhân vật ấy.

Lời giải

Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của cậu bé An. 

Khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên của nhân vật An rất tinh tế. Cậu quan sát rất tỉ mỉ mọi thứ xung quanh. Nhân vật An có cái nhìn bao quát về rừng U Minh. Từ đó, qua tái hiện chân thực, rừng U Minh tràn đầy sức sống, kết hợp hài hòa giữa con người với thiên nhiên.

Câu 4 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Theo em, nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở đâu? Điều gì khiến em khẳng định như vậy?

Lời giải 

Theo em, nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở trong rừng; am hiểu về môi trường ở đây.

Thông qua chi tiết của An khi nói về Cò: “Cặp chân giò của nó như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng còn chả mùi gì nữa là”.

Câu 5 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nhân vật An đã được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào (ngoại hình, lời nói, hành động, suy nghĩ, cảm xúc, mối quan hệ với các nhân vật khác…)? Em hãy dựa vào một số chi tiết tiêu biểu để khái quát đặc điểm tính cách của nhân vật An.

Lời giải 

- Nhân vật An được nhà văn miêu tả qua những chi tiết:

+ chen vào giữa, quảy tòn ten một cái gùi bé.

+ khoa học tự nhiên trong trường chỉ mới cho tôi một khái niệm chung chung về xã hội loài ong, về những lợi ích của con ong.

+ không thấy có nơi nào nói đến việc lấy mật bằng cách gác kèo như má nuôi tôi đã bảo cho tôi nghe vừa rồi.

+ so với sức khỏe của Cò, thể trạng của An không bằng khi đi được một lúc đã dừng nghỉ mệt.

+ khi nghe Cò hỏi, An không có câu trả lời.

+ đảo mắt khắp nơi để tìm bầy ong mật

+ reo lên khi thấy được bầy ong mật.

+ có những quan sát riêng của mình về rừng U Minh.

…

- Thông qua một số chi tiết, có thể thấy, An là một người ham học hỏi và thích khám phá. Từ người không biết, chỉ am hiểu kiến thức trong sách giáo khoa, khi được trải nghiệm thực tế, cậu đã tích lũy cho mình vốn hiểu biết.

Câu 6 (trang 24, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Đọc đoạn trích, em có ấn tượng như thế nào về con người và rừng phương Nam?

Lời giải 

Qua đoạn trích, em thấy con người nơi đây rất cởi mở, hiền hòa. Ở họ có sự từng trải, am hiểu rõ về khu rừng U Minh. Họ đã cho An được mở mang tầm mắt.

Còn về khu rừng phương Nam, qua lời văn cũng đủ để độc giả thấy đây là một khu rừng rộng lớn, hùng vĩ, vừa hoang sơ nhưng cũng rất gần gũi với con người.

Viết kết nối với đọc 

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích Đi lấy mật.

Lời giải 

Một chi tiết thú vị trong đoạn trích “Đi lấy mật” mà em ấn tượng, đó chính là sự so sánh của An về cách nuôi ong. Đối chiếu với những kiến thức mà cậu học được trong sách vở, khi được nghe thầy cô giảng dạy và dựa trên trải nghiệm thực tế; cậu thấy rằng, mỗi nơi, người ta sẽ có những cách “thuần hóa” ong khác nhau. Sự so sánh này tôn lên sự tri thức của nhân vật An. Đồng thời, cho bạn đọc có thêm kiến thức về cách nuôi ong của các mảnh đất khác nhau. An là minh chứng tiêu biểu cho việc học đi đôi với hành. Ngay từ đầu câu chuyện, khi nghe má nuôi nói sẽ lấy mật bằng cách gác kèo, ở cậu đã có sự ngờ ngợ về sự khác biệt so với kiến thức mình đã học. Tuy nhiên, khi trải nghiệm thực tế, sự reo hò sung sướng của cậu cũng chính là cảm xúc của độc giả. Bài học mà cậu có được cũng chính là bài học mà độc giả được tiếp thu.

I. Tác giả văn bản Đi lấy mật

- Đoàn Giỏi (1925 – 1989) quê ở Tiền Giang. 

- Ông là nhà văn của miền đất phương Nam với những sác tác về vẻ đẹp thiên nhiên trù phú, con người chất phác, thuần hậu, can đảm, trọng nghĩa tình và cuộc sống nơi đây. 

- Ông có lối miêu tả vừa hiện thực vừa trữ tình và ngôn ngữ đậm màu sắc địa phương.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Đường về gia hương (1948), Cá bống mú (1956), Đất rừng phương Nam (1957)

II. Tìm hiểu tác phẩm Đi lấy mật

1.Thể loại:

Đi lấy mật thuộc thể loại truyện dài

• Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Đất rừng phương Nam là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi. 

- Tác phẩm gồm 20 chương, đã được dựng thành phim Đất phương Nam (1997)

- Đất rừng phương Nam kể về cuộc sống của cậu bé An, lấy bối cảnh là miền Tây Nam Bộ những năm 50 của thế kỉ XX. Vì chiến tranh, An bị lạc mất gia đình và trở thành một đứa trẻ lang thang. Cậu được bố mẹ Cò cưu mang và trở thành con nuôi của họ. Sống với gia đình Cò, An được yêu thương như con đẻ và cũng học hỏi được nhiều điều mới lạ, thú vị. 

- Đoạn trích Đi lấy mật là tên chương 9, kể lại một lần An theo tia nuôi (cha nuôi) và Cò đi lấy mật ong trong rừng U Minh.

• Phương thức biểu đạt :

Văn bản Đi lấy mật có phương thức biểu đạt là tự sự.

• Người kể chuyện : 

Văn bản Đi lấy mật được kể theo ngôi thứ nhất (là nhân vật “tôi” – An)

• Tóm tắt văn bản Đi lấy mật: 

Đoạn trích “Đi lấy mật” kể về một lần An cùng Cò và cha nuôi cùng nhau vào rừng U Minh đi lấy mật ong. Xuyên suốt đoạn trích là cảnh sắc đất rừng phương Nam được tác giả miêu tả hiện lên vô cùng sinh động, vừa bí ẩn, hùng vĩ, lại vừa thân thuộc, gắn liền với cuộc sống của người dân nơi đây qua những suy nghĩ của cậu bé An.

• Bố cục bài Đi lấy mật: 

Đi lấy mặt có bố cục gồm 3 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “không thể nào nghe được”: Suy nghĩ của An khi cùng tía nuôi và An đi lấy mật.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “cây tràm thấp kia”: Cảnh sắc đất rừng phương Nam hiện lên trên đường đi lấy mật.

+ Phần 3: Còn lại: Cách “thuần hóa” ong rừng khác biệt của người dân vùng U Minh.

• Giá trị nội dung: 

Đoạn trích “Đi lấy mật” kể về trải nghiệm đi lấy mật ong rừng của An cùng Cò và cha nuôi. Trong hành trình này, phong cảnh rừng núi phương Nam được tác giả tái hiện vô cùng sinh động, huyền bí, hùng vĩ nhưng cũng rất thân thuộc, gắn liền với cuộc sống của người dân vùng U Minh.

• Giá trị nghệ thuật: 

 Ngôi kể chuyện: Ngôi thứ nhất xưng “tôi” giúp cho lời kể tự nhiên, chân thực.

– Tác giả sử dụng mọi giác quan để cảm nhận vẻ đẹp của vùng sông nước Cà Mau.

– Vận dụng đa dạng, linh hoạt các biện pháp nghệ thuật như liệt kê, so sánh… nhằm làm tăng giá trị biểu đạt, biểu cảm.

- Vốn hiểu biết phong phú của tác giả

- Cảm nhận bằng nhiều giác quan…

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Đi lấy mật

• Suy nghĩ của An khi cùng tía nuôi và An đi lấy mật.

* Khung cảnh thiên nhiên buổi sáng qua cái nhìn của nhân vật An:

- Không gian: Yên tĩnh, ánh sáng trong vắt, hơi gợn một chút óng ánh trên những đầu hoa tràm.

- Tiết trời: 

+ Trời không gió

+ Không khí mát lạnh bởi hơi nước sông ngòi, mương rạch, của đất ẩm và dưỡng khí thảo mộc thở ra từ bình minh.

- Nghệ thuật: 

+ So sánh: “những đầu hoa tràm rung rung” buổi sớm như được “bao qua một lớp thủy tinh”

+ Liệt kê: Nơi xuất phát cái lạnh của hơi nước.

* Nhân vật tía nuôi của An:

- Đi trước, dẫn An và Cò đi lấy mật

- Ngoại hình:

+ Đeo bên hông lủng lẳng chiếc túi

+ Lưng mang cái gùi bằng tre đan đã trát chai

+ Tay cầm chả gạc

- Cử chỉ:

+ Lâu lâu vung tay lên một cái, phạt ngang một nhánh gai 

+ Dùng mẩu cong ở lưỡi dao lôi phăng nhánh gai chắn đường vứt ra một bên để lấy lối đi.

- Để tâm thấy An đã mệt chỉ qua tiếng thở và bảo hai con dừng lại nghỉ ngơi

- Ngồi vào gốc cây ngái, nhồi thuốc lá vào tẩu

- Cầm tay An trỏ lên phía cây có con ong mật

→ Tía nuôi là một người cha ấm áp, quan tâm đến con trai, ông không hề có sự phân biệt giữa con đẻ và con nuôi, trái lại còn có những sự quan tâm đặc biệt đến An, con nuôi của mình.

* Nhân vật Cò

- Ngoại hình:

+ Đội cái thủng to tướng đựng nhiều đồ đạc và thức ăn

+ Cặp chân như giò nai, lội suốt ngày trong rừng cũng không biết mệt

- Cử chỉ:

+ Bưng vò nước ra, ngửa cổ kề miệng uống ừng ực

+ Thúc vào lưng An, trỏ lên trời và đố con ong mật ở đâu

+ Giảng giải cho An cách nhìn thấy bầy ong, đoán trước được chúng sẽ xuất hiện.

+ Vênh mặt lên khi thấy An chịu thua câu đố

→ Cậu bé sinh ra và lớn lên tại đất rừng U Minh nên lanh lợi, nhanh nhẹn, thành thục với công việc đi rừng hơn An. 

• Cảnh sắc đất rừng phương Nam hiện lên trên đường đi lấy mật.

* Cảnh đẹp phong phú, sống động của khu rừng

- Đàn ong: Nối nhau bay như chuỗi cườm, lướt trên những ngọn tràm cao.

- Bóng nắng lên, mặt trời tròn tuôn ánh sáng vàng rực : Trời chuyển sang trưa

- Gió thổi rao rao, chim hót líu lo.

- Mùi hương hoa tràm lan tỏa khắp rừng

- Mấy con kì nhông đổi màu

- Cái trảng rộng: gió thổi, các loài chim khác nhau bay lên.

ad

* Câu chuyện lấy mật của má nuôi An:

- Rừng có bao nhiêu cây nhưng những người dân nơi đây luôn biết chính xác nơi ong sẽ đóng tổ

- Chọn vùng rừng tốt. đất ấm, cây dày, ít gió và ít khi có những dấu chân người để gác kèo 

- Quá trình gác kèo cũng cần kỹ lưỡng, cẩn thận từng chi tiết 

→ Sự tài giỏi, lành nghề của người “dân ăn ong” nơi đây.

• Cách “thuần hóa” ong rừng khác biệt của người dân vùng U Minh.

* Sự khác biệt trong cách “thuần hóa” ong rừng của người dân vùng U Minh.

- Kèo ong rừng không phải có thể đặt ở bất cứ đâu

- So sánh: Những tổ ong rừng giống như trong sách vẽ

+ Người La Mã xưa: Nuôi ong trong những cái tổ bằng đồng hình chiếc vại.

+ Người Mễ Tây Cơ: Tổ ong bằn đất nung, treo lên cành cây

+ Người Ai Cập: Tổ ong bằng sành, hình ống dài, xếp lên nhau trên bãi cỏ

+ Người châu Phi: Đục ruỗng thân cây, vít kín hai đầu, treo lên bằng một đoạn dây nhỏ có mấu.

+ Xứ Tây Âu: Bện tổ ong bằng rơm đủ kiểu, hình thù khác nhau

→ Người U Minh có cách “thuần hóa” ong rừng vô cùng khác biệt: Tính toán, gác kèo để ong rừng tự bay về làm tổ

→ Cách lấy mật này đòi hỏi kinh nghiệm, mắt nhìn và đầu óc tính toán cực kì chi tiết, kỹ lưỡng của những “dân ăn ong” lành nghề, từng thất bại.

TRƯỚC KHI ĐỌC

Hãy kể tên một số miền quê của Việt Nam mà em từng đến thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật (tranh ảnh, phim, thơ văn,...). Nơi nào đã để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất?

Trả lời:

- Một số miền quê của Việt Nam mà em từng đến thăm hoặc biết tới qua tác phẩm nghệ thuật (tranh ảnh, phim, thơ văn,...) là Bắc Ninh, sông nước miền Tây Nam Bộ, Tây Nguyên.

- Nơi đã để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất là Bắc Ninh, ở đó có hội Lim với những liền anh, liền chị hát quan họ.

ĐỌC VĂN BẢN

Cò giảng giải cho An những gì?

Trả lời:

Cò giảng giải cho An rằng con ong mật ở đâu.

B. Bài tập và hướng dẫn giải

SAU KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Đoạn trích có mấy nhân vật? Em hãy chỉ ra mối quan hệ của các nhân vật đó.

=> Xem hướng dẫn giải

- Đoạn trích có 4 nhân vật. Đó là: tía nuôi, má nuôi của An và thằng Cò.

- Mối quan hệ: Tía nuôi và má nuôi của An là tía, má của thằng Cò.

Câu hỏi 2: Nêu cảm nhận về nhân vật tía nuôi của An. Cảm nhận của em dựa trên những chi tiết tiêu biểu nào?

=> Xem hướng dẫn giải

Nhân vật tía nuôi của An: người khỏe mạnh, tinh nhanh, lành nghề. Cảm nhận của em dựa trên những chi tiết tiêu biểu:

- Lâu lâu, ông vung tay lên một cái, đưa con dao rừng rất sắc phạt ngang một nhành gai và dùng cái mẩu cong ở đầu lưỡi dao dài có đến sáu bảy tấc ấy lôi phăng nhái gai chắn đường vứt ra một bên để lấy lối đi.

- Ông không cần nhìn, chỉ nghe tiếng thở dốc cũng biết là An mệt.

- Biết đoán hướng gió, nơi ong làm tổ.

Câu hỏi 3: Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của ai? Em hãy nhận xét khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên của nhân vật ấy.

=> Xem hướng dẫn giải

- Cảnh sắc thiên nhiên rừng U Minh được nhà văn tái hiện qua cái nhìn của An.
- Khả năng quan sát và cảm nhận về thiên nhiên của An về thiên nhiên sâu sắc, tinh tế.

Câu hỏi 4: Theo em, nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở đâu? Điều gì khiến em khẳng định như vậy?

=> Xem hướng dẫn giải

- Nhân vật Cò là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở ven rừng U Minh.

- Em khẳng định được như vậy bởi vì tía của Cò thường hay vào rừng "ăn ong", Cò thường đi theo và có am hiểu rừng và các loài trong rừng.

Câu hỏi 5: Nhân vật An đã được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào (ngoại hình, lời nói, hành động, suy nghĩ, cảm xúc, mối quan hệ với các nhân vật khác,...)? Em hãy dựa vào một số chi tiết tiêu biểu để khái quát đặc điểm tính cách của nhân vật An.

=> Xem hướng dẫn giải

- Nhân vật An đã được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào:

+ Lời nói: Cách nói xưng hô với tía, má: tía - con, má - con; cách xưng hô với thằng Cò: mày - tao; không đôi co với Cò ("Chịu thua mày đó! Tao không thấy con ong mật đâu cả.").

+ Suy nghĩ: suy nghĩ về cách nuôi ong trên khắp thế giới.

+ Cảm xúc: cảm nhận về vẻ đẹp của khu rừng (ánh sáng, làn gió, loài vật,....)

+ Mối quan hệ với các nhân vật khác: đối với Cò: có lúc tự ái và sợ bị khinh, không dám hỏi nhiều; đối với tía, má: hỏi má nhiều, nói chuyện lễ phép với tía, má.

=> An là một cậu bé tò mò, ham hiểu biết, có sự quan sát tỉ mỉ, tinh tế, có những cảm nhận đẹp, lãng mạn và nhạy cảm.

Câu hỏi 6: Đọc đoạn trích, em có ấn tượng như thế nào về con người và rừng phương Nam?

=> Xem hướng dẫn giải

Những ấn tượng của em về con người và rừng phương Nam thông qua đọc đoạn trích:

- Con người phương Nam: bộc trực, thẳng tính, không để bụng, tình cảm.

- Rừng phương Nam: đẹp và trù phú.

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích Đi lấy mật.

=> Xem hướng dẫn giải

Trong đoạn trích Đi lấy mật, em để ý nhiều nhất đến chi tiết mấy con kì nhông đổi màu để ngụy trang. Cái nhìn, cảm nhận về khu rừng không chỉ là cái nhìn của nhân vật An mà còn là cái nhìn của tác giả. Chính cái nhìn đó đã cho ta thấy được vẻ đẹp của khu rừng: có hương thơm cây trái, có cả sự đa dạng của các loài động vật. Người đọc đồng thời bàng hoàng về vẻ đẹp thiên nhiên, đồng thời bàng hoàng về sự cảm nhận tỉ mỉ, tinh tế của người viết. Đoạn trích Đi lấy mật quả thực đã giúp em thấy được những vị mật khác của khu rừng phương Nam.