I. Tác giả văn bản Ếch ngồi đáy giếng

- Trang Từ (khoảng năm 369 - 286 trước Công nguyên) là một triết gia nổi tiếng của Trung Quốc. 

- Ông cũng là một nhà văn tài hoa xuất chúng. Sách của Người viết ra, chẳng cần triều đình, đế vương giới thiệu như các văn sĩ khác, cũng được tuyệt đại đa số trí thức ưa chuộng.

- Cuốn sách Trang Tử (tên gọi khác: Nam Hoa kinh) của ông vừa chứa đựng những tư tưởng triết học uyên bác, và đậm chất văn chương với nhiều mẩu chuyện sinh động, mang tính ngụ ngôn sâu sắc. 

II. Tìm hiểu tác phẩm Ếch ngồi đáy giếng

• Thể loại: 

Ếch ngồi đáy giếng thuộc thể loại truyện ngụ ngôn

• Xuất xứ và vị trí: 

Truyện Ếch ngồi đáy giếng được trích trong thiên Thu thuỷ (thiên thứ 17) của sách Trang Tử.

• Phương thức biểu đạt: 

Văn bản Ếch ngồi đáy giếng có phương thức biểu đạt là tự sự

• Người kể chuyện:

Văn bản Ếch ngồi đáy giếng được kể theo ngôi thứ ba

• Tóm tắt văn bản Ếch ngồi đáy giếng: 

Một con ếch cảm thấy cuộc sống của mình bên trong cái giếng nhỏ là sung sướng, tự do nhất đời, mời con rùa biển đông vào giếng chơi cho biết. Con rùa không thể chui vừa cái giếng nhỏ, bèn nói cho ếch nghe về sự rộng lớn của biển đông. Con ếch nghe về biển bèn mới thu mình lại, hoảng hốt, bối rối.

• Bố cục bài Ếch ngồi đáy giếng: 

Ếch ngồi đáy giếng có bố cục gồm 2 phần: 

+ Phần 1: Từ đầu đến “coi cho biết” : Cuộc sống của con ếch bên trong giếng sụp.

+ Phần 2: Còn lại: Con rùa cho ếch biết về cuộc sống của mình ngoài biển đông.

• Giá trị nội dung: 

Câu chuyện thông qua hiểu biết hạn hẹp của con ếch, chỉ sống trong giếng sụp, môi trường sống nhỏ hẹp, tù túng, không giao lưu làm hạn chế hiểu biết về thế giới xung quanh. Sống lâu trong môi trường nhỏ hẹp sẽ dần hạn chế sự hiểu biết, dễ trở nên nông cạn, chủ quan. Biển đông đại diện cho kho tàng tri thức, những bí ẩn của không gian rộng lớn không dễ chinh phục nó, không dễ vì thời gian, hoàn cảnh mà bị thay đổi.

• Giá trị nghệ thuật: 

– Xây dựng hình tượng gần gũi với đời sống.

– Cách nói bằng ngụ ngôn, cách giáo huấn tự nhiên, độc đáo, đặc sắc.

– Sử dụng ẩn dụ, nhân hóa, so sánh.

– Lời kể ngắn gọn nhưng thâm thúy.

– Mượn chuyện loài vật để nói bóng gió, kín đáo chuyện loài người.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Ếch ngồi đáy giếng

• Ếch khi ở trong giếng

Hoàn cảnh:

+ Xung quanh chỉ có vài con nhái, cua, ốc nhỏ.

+ Hàng ngày, Ếch cất tiếng kêu “ồm ộp” khiến các con vật kia rất sợ.

→ Không gian chật hẹp. Cuộc sống đơn giản, trì trệ.

→ Ếch tự thấy mình oai như một vị chúa tể; bầu trời chỉ bằng cái vung. Ếch hiểu biết nông cạn nhưng lại huênh hoang, kiêu ngạo.

→ Môi trường hạn hẹp dễ khiến người ta kiêu ngạo, không biết thực chất về mình.

• Ếch khi ra khỏi giếng

Không gian mở rộng

+ Ếch có thể “đi lại khắp nơi”.

+ Nhâng nháo nhìn lên bầu trời, chẳng thèm để ý đến xung quanh.

→ Ếch bị một con trâu giẫm bẹp.

→ Không nhận thức rõ giới hạn của mình sẽ bị thất bại thảm hại.

• Bài học và ý nghĩa

Bài học rút ra:

+ Dù hoàn cảnh môi trường sống hạn chế cũng không được tự bằng lòng, ngộ nhận về mình mà phải cố gắng học tập để vươn lên.

Ý nghĩa:

+ Phê phán những kẻ hiểu biết hạn hẹn mà lại huênh hoang.

Chuẩn bị 1

Câu 1 (trang 4, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Truyện kể về những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

- Truyện kể về các nhân vật nhái, cua, ốc, ếch, trâu.

- Ếch là nhân vật chính.

Chuẩn bị 2

Câu 2 (trang 4, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Bối cảnh của truyện có gì độc đáo?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

Bối cảnh của truyện độc đáo vì nó diễn ra trong một cái giếng cạn với các loài sinh vật bé nhỏ.

Chuẩn bị 3

Câu 3 (trang 4, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Truyện nêu lên được bài học gì? Bài học ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay và với bản thân em?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

Truyện nêu lên bài học về lòng khiêm tốn và vai trò của việc học hỏi trau dồi để mở rộng hiểu biết, tầm nhìn. Trong cuộc sống, chúng ta cần nhận thức được giá trị của bản thân, biết mình đang đứng ở đâu và không ngừng nỗ lực học hỏi để trở nên tốt hơn; không nên huênh hoang tự đắc vì ngoài kia luôn có rất nhiều người tài giỏi hơn mình.

Chuẩn bị 4

Câu 4 (trang 4, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Đọc trước truyện Ếch ngồi đáy giếng. Hãy nhớ lại một số truyện ngụ ngôn đã học ở Tiểu học và tìm hiểu thêm các nguồn khác nhau (sách, báo, Internet,...), ghi chép lại những thông tin về truyện ngụ ngôn như đặc điểm thể loại, để tài, nhân vật,…; một số tác giả truyện ngụ ngôn nổi tiếng;...

Phương pháp giải:

Nhớ lại một số truyện ngụ ngôn đã học.

Lời giải chi tiết:

Một số truyện ngụ ngôn đã học: Thầy bói xem voi, Chèo bẻo và ác là, Mèo ăn chay,…

Đọc hiểu

Câu 1 (trang 4, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Kết thúc truyện như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

Kết thúc truyện, ếch bị một con trâu giẫm bẹp.

CH cuối bài 1

Câu 1 (trang 5, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Nhân vật chính trong truyện có tính cách như thế nào? Hãy nêu ra một số chi tiết trong truyện giúp em hiểu về tính cách của nhân vật ấy.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật chính trong truyện có tính cách kiêu căng ngạo mạn.

- Một số chi tiết trong truyện giúp em hiểu về tính cách của nhân vật ấy là:

+ Hằng ngày, nó cất tiếng kêu ồm ộp làm vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ.

+ Ếch cứ tưởng bầu trời chỉ bé bằng cái vung.

+ Nó oai như một vị chúa tể.

CH cuối bài 2

Câu 2 (trang 5, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Bối cảnh câu chuyện trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng đã giúp nhân vật bộc lộ tính cách và làm nổi bật ý nghĩa của truyện như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

- Bối cảnh câu chuyện là một cái giếng cạn chỉ toàn loài sinh vật bé nhỏ yếu đuối như nhái, cua, ốc. Trong cái giếng ấy, chỉ mình ếch có tiếng kêu ộp oạp to nhất nên nó vô cùng ngạo mạn kiêu căng, nghĩ mình là một vị chúa tể.

- Chính vì thế sau khi ra ngoài, ếch đã bị giẫm bẹp vì cái thói kiêu căng coi trời bằng vung của mình.

CH cuối bài 3

Câu 3 (trang 5, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng góp phần làm nổi bật chủ đề của văn bản: phê phán những kẻ thiếu hiểu biết, tầm nhìn hạn hẹp nhưng luôn tự cao tự đại, đồng thời, khuyên răn mọi người cần biết khiêm tốn, học hỏi để nâng cao nhận thức của bản thân

CH cuối bài 4

Câu 4 (trang 5, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Mỗi truyện ngụ ngôn có thể đem tới nhiều bài học, em hãy nêu lên những bài học có thể rút ra từ câu chuyện này. Theo em, đâu là bài học chính của câu chuyện?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK, đặc biệt kết thúc truyện

Lời giải chi tiết:

- Có thể rút ra những bài học sau:

+ Không được chủ quan, kiêu ngạo, coi thường những đối tượng xung quanh. Sự thiếu hiểu biết kết hợp với thói kiêu ngạo, huênh hoang không chỉ gây rạn nứt những mối quan hệ tốt đẹp mà còn dễ dẫn đến thất bại cho bản thân, thậm chí có thể phải trả bằng cả tính mạng.

+ Nếu không biết tường tận, thấu đáo về một sự vật, hiện tượng hay một vấn đề nào đó thì không nên đưa ra những đánh giá chủ quan, hồ đồ.

+ Thế giới vốn rất rộng lớn, phong phú và có những bí ẩn mà dù cả đời người cũng chưa chắc tìm hiểu, khám phá được hết. Do đó, để mở mang vốn hiểu biết của bản thân, chúng ta cần khiêm tốn, học hỏi không ngừng.

- Bài học chính của câu chuyện là khuyên mọi người không được chủ quan, kiêu ngạo, coi thường người khác, cố chấp, suy nghĩ thiển cận, không chịu mở rông, nâng cao hiểu biết của bản thân.

CH cuối bài 5

Câu 5 (trang 5, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Trong cuộc sống, có nhiều hiện tượng tương tự truyện Ếch ngồi đáy giếng. Em hãy nêu lên một hiện tượng như thế.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

Trong cuộc sống, có nhiều hiện tượng tương tự truyện Ếch ngồi đáy giếng, ví dụ như các ông thầy bói trong truyện Thầy bói xem voi, họ bảo thủ không chịu tiếp thu kiến thức mới, chỉ bằng cái sờ phiến diện mà luôn tự cho mình là đúng, là giỏi mà không quan tâm người khác nghĩ gì, có quan điểm ra sao.

CH cuối bài 6

Câu 6 (trang 5, SGK Ngữ văn 7 tập 2)

Viết một đoạn văn (khoảng 7-8 dòng) nêu lên bài học cho bản thân mình từ câu chuyện trên, trong đoạn văn có sử dụng thành ngữ ếch ngồi đáy giếng.

Phương pháp giải:

Đọc kỹ văn bản trong SGK.

Lời giải chi tiết:

Câu chuyện Ếch ngồi đáy giếng đã để lại cho tôi nhiều bài học về cách ứng xử và việc phải nỗ lực không ngừng để vươn lên trong cuộc sống. Đầu tiên, hình tượng chú ếch kiêu ngạo coi trời bằng vung nhắc nhở tôi về việc phải không ngừng cố gắng để mở rộng tầm nhìn, tầm hiểu biết đồng thời tôn trọng mọi người xung quanh. Chúng ta nên đi nhiều hơn, học nhiều hơn để tích lũy thêm kinh nghiệm, vốn sống, thay đổi cách nhìn nhận về mọi thứ và dẹp bỏ thói kiêu căng ngạo mạn, học cách yêu thương khiêm tốn trước người khác.

Tìm hiểu chung

• Tóm tắt

Một con ếch sống trong giếng lâu ngày. Nó cứ nghĩ mình là chúa tể, còn bầu trời chỉ là chiếc vung. Khi mưa to, nước dềnh đưa ếch ra ngoài. Quen thói huênh hoang, ếch bị một con trâu giẫm bẹp.

• Bố cục: 2 đoạn

- Đoạn 1 (Từ đầu … đến "như một vị chúa tể"): Kể chuyện ếch khi ở trong giếng.

- Đoạn 2 (Phần còn lại): Kể chuyện ếch khi ra khỏi giếng.

• Thể loại: truyện ngụ ngôn
• Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật

Giá trị nội dung

Từ câu chuyện về cách nhìn thế giới bên ngoài chỉ qua miệng giếng nhỏ hẹp của chú ếch, truyện “Ếch ngồi đáy giếng” ngụ ý phê phán những kẻ hiểu biết cạn hẹp mà huênh hoang, khuyên nhủ người ta phải cố gắng mở rộng tầm hiểu biết của mình, không được chủ quan, kiêu ngạo.

Giá trị nghệ thuật

- Xây dựng hình tượng quen thuộc, gần gũi.

- Mượn chuyện con vật để nói bóng gió, kín đáo chuyện con người.

- Cách nói ẩn dụ, bài học giáo huấn được nêu lên một cách tự nhiên.

- Tình huống bất ngờ, hài hước, kín đáo.

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 4 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

-Xem lại khái niệm truyện ngụ ngôn ở phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc truyện ngụ ngôn, các em cần chú ý: 

+Truyện kể về những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính?

 + Bối cảnh của truyện có gì độc đáo?

+ Truyện nêu lên được bài học gì? Bài học ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống hiện nay và với bản thân em?

- Đọc trước truyện Ếch ngồi đáy giếng. Hãy nhớ lại một số truyện ngụ ngôn đã học ở Tiểu học và tìm hiểu thêm các nguồn khác nhau (sách, báo, Internet,...), ghi chép lại những thông tin về truyện ngụ ngôn như đặc điểm thể loại, đề tài, nhân vật, một số tác giả truyện ngụ ngôn nổi tiếng,... 

Trả lời: 

- Khi đọc truyện: 

+ Truyện kể về những nhân vật: ếch, cua, nhái, ốc bé nhỏ. Nhân vật chính: con ếch.

+ Bối cảnh của truyện: tất cả các loài vật sống chung trong cái giếng, ếch chỉ thấy bầu trời bé bằng chiếc vung.

+ Truyện nêu lên được bài học: phê phán những người vốn hiểu biết thì hạn hẹp mà lúc nào cũng xưng ta đây tài giỏi, hiểu biết nhiều thứ, tự cao, huênh hoang và hay khoác lác. Đồng thời câu truyện còn muốn khuyên mọi người phái cố gắng học hỏi mở rộng tầm nhìn của bản thân, tầm hiểu biết của mình và không nên kiêu ngạo tự cao và quá chủ quan.

- Thông tin về truyện ngụ ngôn:

+ Thể loại: thơ hoặc văn xuôi

 + Đề tài:

* Phê phán thói hư tật xấu của con người trong xã hội: bệnh chủ quan, tham lam ích kỉ, đoán mò, thói huênh hoang,…

* Đả kích giai cấp (thống trị): nhất là trong xã hội cũ thói đời ngang ngược, những kẻ đạo đức giả nhân giả nghĩa.

* Đưa ra những lời khuyên cho con người về cách đối nhân xử thế, về lối sống, sức mạnh của đoàn kết, vai trò của việc gắn liền lý thuyết với thực tiễn. 

+ Nhân vật: các loài vật, đồ vật, cây cối

Đọc hiểu 

* Nội dung chính: Kể về chú ếch suốt ngày chỉ sống trong giếng nọ và coi trời bằng vung, hống hách, tự cao.

* Trả lời câu hỏi giữa bài: 

Câu 1 (trang 4 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Chú ý bối cảnh của câu chuyện.

Trả lời: 

- Bối cảnh của câu chuyện: tất cả các loài vật sống chung trong cái giếng, ếch chỉ thấy bầu trời bé bằng chiếc vung.

Câu 2 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Kết thúc truyện như thế nào?

Trả lời: 

- Kết thúc truyện: Ếch bị con trâu giẫm bẹp

* Trả lời câu hỏi cuối bài: 

Câu 1 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Nhân vật chính trong truyện có tính cách như thế nào? Hãy nêu ra một số chi tiết trong truyện giúp em hiểu về tính cách của nhân vật ấy.

Trả lời: 

- Nhân vật chính trong truyện có tính cách: thiếu hiểu biết, tự cao, huênh hoang và hay khoác lác.

- Một số chi tiết trong truyện:

+ Sống lâu ngày trong giếng nên chỉ biết trời bé bằng vung.

+ Tiếng kêu làm các con vật sợ hãi nên lầm tưởng bản thân như một vị chúa tể.

+ Đi lại nghênh ngang, không để ý xung quanh và bị giẫm bẹp.

Câu 2 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Bối cảnh câu chuyện trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng đã giúp nhân vật bộc lộ tính cách và làm nổi bật ý nghĩa của truyện như thế nào?

Trả lời: 

- Bối cảnh câu chuyện trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng đã giúp nhân vật bộc lộ tính cách và làm nổi bật ý nghĩa của truyện: bối cảnh truyện càng khắc họa rõ rét tính cách hiểu biết nông cạn, môi trường sống nhỏ hẹp, tù túng, không giao lưu làm hạn chế hiểu biết về thế giới xung quanh, từ đó trở nên nông cạn, chủ quan, kiêu ngạo sẽ phải trả giá rất đắt. Đồng thời giúp người đọc dễ dàng nhận ra được bài học từ câu chuyện.

Câu 3 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Trả lời: 

- Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng có tác dụng lớn trong việc thể hiện chủ đề của văn bản: thông qua nhan đề người đọc hình dung ngay được bối cảnh kể về con ếch ngồi trong đáy giếng và dự đoán được nội dung câu chuyện

Câu 4 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Mỗi truyện ngụ ngôn có thể đem tới nhiều bài học, em hãy nêu lên những bài học có thể rút ra từ câu chuyện này. Theo em, đâu là bài học chính của câu chuyện?

Trả lời: 

- Những bài học có thể rút ra từ câu chuyện: 

+ Môi trường sống nhỏ hẹp, tù túng, không giao lưu làm hạn chế hiểu biết về thế giới xung quanh

+ Sống lâu trong môi trường nhỏ hẹp sẽ dần hạn chế sự hiểu biết

+ Từ những hiểu biết hạn hẹp, dễ trở nên nông cạn, chủ quan, kiêu ngạo sẽ phải trả giá rất đắt

- Bài học chính của câu chuyện: Từ những hiểu biết hạn hẹp, dễ trở nên nông cạn, chủ quan, kiêu ngạo sẽ phải trả giá rất đắt.

Câu 5 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Trong cuộc sống, có nhiều hiện tượng tương tự truyện ếch ngồi đáy giếng. Em hãy nêu lên một hiện tượng như thế.

Trả lời: 

- Trong cuộc sống, có nhiều hiện tượng tương tự truyện ếch ngồi đáy giếng như: khi học tập có một chút thành tích thì xem thường các bạn khác, không chơi với những bạn học kém hơn. Dần dà ỷ nại và học kém dần đi, đi thi kết quả không cao.

Câu 6 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Viết một đoạn văn (khoảng 7-8 dòng) nêu lên bài học cho bản thân mình từ câu chuyện trên, trong đoạn văn có sử dụng thành ngữ ếch ngồi đáy giếng.

Trả lời: 

Kho tàng văn học Việt Nam rất phong phú và đa dạng, trong đó em thích nhất truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng. Bởi lẽ, thông qua nhân vật ếch em rút ra được nhiều bài học cho bản thân mình. Đó là môi trường sống nhỏ hẹp, tù túng, không giao lưu làm hạn chế hiểu biết về thế giới xung quanh. Từ những hiểu biết hạn hẹp, dễ trở nên nông cạn, chủ quan, kiêu ngạo sẽ phải trả giá rất đắt. Bản thân em sẽ cố gắng khiêm tốn, chăm chỉ học hỏi, hòa đồng cùng bạn bè, thầy cô giáo để ngày càng hoàn thiện bản thân. Đồng thời, đứng trước những vấn đề đơn giản cũng sẽ không chủ quan mà phải luôn luôn cẩn thận, không được giống như những kẻ “ếch ngồi đáy giếng” có tí thành tích là ra oai, không chịu cố gắng.

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 4 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

- Truyện ngụ ngôn là truyện kể bằng văn xuôi hay văn vần, có tính đối nhân sử thế, qua cách dùng ẩn dụ về loài vật, con vật nhằm đưa ra bài học triết lí nhân sinh sâu sắc.

- Đề tài trong truyện ngụ ngôn: thường là những vấn đề đạo đức hay cách thức ứng sử trong cuộc sống.

- Nhân vật trong truyện ngụ ngôn: sự vật, cây cối và con người. Các nhân vật hầu như không có tên riêng, thường được kể bằng các danh từ giúp người đọc, người nghe có thể rút ra được bài học sâu sắc từ suy nghĩ, hành động, lời nói của nhân vật trong truyện.

- Một số tác giả truyện ngụ ngôn nổi tiếng: An-déc-xen, Aesop, Jean de la Fontaine hoặc Tomás de Iriarte…

Đọc hiểu

* Nội dung chính: Kể về một con ếch huênh hoang, không coi ai ra gì và cuối cùng nhận hậu quả bị một con trâu giẫm bẹp.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 4 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Bối cảnh của truyện là có một con ếch sống lâu ngày trong một cái giếng. Nó huênh hoang như một vị chúa tể vì mỗi khi cất tiếng kêu, các con vật nhỏ bé xung quanh nó đều khiếp sợ.

Câu 2 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Con ếch bị một con trâu đi qua giẫm bẹp.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

- Nhân vật trong truyện là một con ếch có tầm hiểu biết hạn hẹp, có thói kiêu căng, ngạo mạn không coi ai ra gì

- Chi tiết trong truyện giúp em hiểu về tính cách của nhân vật là:

+ Ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể.

+ Ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp. Nó nhâng nháo đưa cặp mắt nhìn lên bầu trời…

Câu 2 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Bối cảnh câu chuyện trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng đã làm nổi bật lên hình ảnh một con ếch kiêu căng, ngạo mạn, coi mình là chúa tể. Vì sống trong cái giếng nhỏ mà tầm nhìn hạn hẹp. Kết cục là bị con trâu giẫm bẹp. Từ đó làm nổi bật lên ý nghĩa về sự phê phán những người có tầm nhìn hạn hẹp, thiếu hiểu biết nhưng lại kiêu căng, ngạo mạn. Những người ấy sẽ rất dễ gánh chịu hậu quả xấu.

Câu 3 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng đã khái quát nhất nội dung toàn văn bản, phần nào gợi lên sự hạn hẹp về tầm nhìn.

Câu 4 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Theo em, bài học chính của câu chuyện là phê phán thói kiêu căng, ngạo mạn của những người có tầm nhìn hạn hẹp, khuyên mọi người nên học hỏi, mở rộng hiểu biết của bản thân và phải biết khiêm tốn.

Câu 5 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Trong cuộc sống, có nhiều hiện tượng tương tự truyện Ếch ngồi đáy giếng. Ví dụ hai người bạn đang thảo luận với nhau về một hiện tượng trong cuộc sống, một bạn học giỏi và một bạn học trung bình khá. Vì nghĩ là mình giỏi nên bạn học khá hơn coi thường và không xem trọng ý của bạn học khá. Nhưng đến khi chữa bài, cô giáo nhận xét ý kiến của bạn học khá lại tốt hơn. Đó là bởi vì bạn học khá có thể không giỏi các môn khác, nhưng kiến thức về thực tế cuộc sống của bạn đấy lại tốt hơn nhiều so với bạn kia, vì vậy ý kiến của bạn ấy đúng và hợp lí hơn.

Câu 6 (trang 5 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Từ câu chuyện trên, em nhận thấy tất cả mọi người, không ai là hoàn hảo, bạn có thể giỏi cái này mà không giỏi cái kia, trong khi người kia lại giỏi cả hai hoặc ngược lại. Ai cũng vậy, đều không hoàn hảo. Vậy thì tại sao chúng ta cứ phải so bì, hơn thua với người khác? Nó chỉ khiến chúng ta mệt mỏi hơn. Vì vậy, thay vì thế, chúng ta hãy tự hoàn thiện bản thân mình bằng cách nâng cao tầm hiểu biết, tri thức của mình, công nhận mọi người và nên biết lắng nghe từ xung quanh. Đừng biến bản thân mình thành Ếch ngồi đáy giếng mà nhận lấy hậu quả xấu.

1. Chuẩn bị

• Truyện kể về các nhân vật ếch, nhái, cua, ốc, trâu.
• Ếch là nhân vật chính.
• Bối cảnh của truyện độc đáo: Một cái giếng có các loài sinh vật nhỏ bé sinh sống.
• Bài học: Sự khiêm tốn, mở rộng tầm nhìn, hiểu biết. Bài học giúp em học trở nên khiêm tốn, tích cực học hỏi hơn.
• Một số truyện ngụ ngôn nổi tiếng: Kiến và châu chấu, Con cáo và chùm nho, Một trí khôn hơn trăm trí khôn…

2. Đọc hiểu

Câu 1. Chú ý bối cảnh của câu chuyện.

Một cái giếng có các loài sinh vật nhỏ bé sinh sống: ếch, nhái, cua, ốc.

Câu 2. Kết thúc truyện như thế nào?

Kết thúc truyện: Ếch bị một con trâu đi ngang qua giẫm bẹp.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Nhân vật chính trong truyện có tính cách như thế nào? Hãy nêu một số chi tiết trong truyện giúp em hiểu về tính cách của nhân vật ấy.

- Ếch là một con vật có tính cách kiêu căng, ngạo mạn.

- Một số chi tiết:

• Hằng ngày, nó cất tiếng kêu ồm ộp làm vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ.
• Ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó oai như một vị chúa tể
• Quen thói cũ, ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ộp ộp.
• Nó nhâng nháo đưa cặp mắt lên nhìn bầu trời, chẳng thèm để ý đến xung quanh…

Câu 2. Bối cảnh câu chuyện trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng đã giúp nhân vật bộc lộ tính cách và làm nổi vật ý nghĩa của truyện như thế nào?

Bối cảnh trong truyện: Một cái giếng, xung quanh là những con vật nhỏ bé như nhái, cua, ốc khiến cho ếch trở nên kiêu căng nghĩ mình là to lớn nhất, là một vị chúa tể. Môi trường sống nhỏ bé đã làm cho tầm nhìn của ếch trở nên hạn hẹp.

Câu 3. Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Nhan đề: Nêu được nhân vật chính, bối cảnh của truyện. Từ đó khái quát được chủ đề, bài học của tác phẩm.

Câu 4. Mỗi truyện ngụ ngôn có thể đem tới nhiều bài học, em hãy nêu lên những bài học có thể rút ra từ câu chuyện này. Theo em, đâu là bài học chính của câu chuyện?

- Bài học:

• Môi trường sống nhỏ bé sẽ khiến tầm nhìn trở nên hạn hẹp.
• Truyện phê phán những kẻ hiểu biết nông cạn mà lại huênh hoang.
• Phải biết nhìn xa trông rộng dù hoàn cảnh và môi trường sống có giới hạn.
• Không nên chủ quan, kiêu ngạo và coi thường những người xung quanh.

- Bài học chính: Môi trường sống nhỏ bé sẽ khiến tầm nhìn trở nên hạn hẹp.

Câu 5. Trong cuộc sống, có nhiều câu chuyện tương tự truyện Ếch ngồi đáy giếng. Em hãy nêu lên một câu chuyện như thế.

• Câu chuyện tương tự: Thầy bói xem voi.
• Truyện kể về việc năm ông thầy bói xem voi, nhưng không nhìn thấy con voi mà phải sờ bằng tay, mỗi người chỉ sờ một bộ phận của con voi (vòi, ngà, tai, chân, đuôi). Từ đó, truyện đã phê phán cái nhìn phiến diện, chủ quan của năm ông thầy bói, khuyên con người khi muốn hiểu biết sự vật sự việc phải xem xét chúng một cách toàn diện.

Câu 6. Viết một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng) nêu lên bài học cho bản thân từ câu chuyện trên, trong đoạn văn có sử dụng thành ngữ ếch ngồi đáy giếng .

1. CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Đọc trước truyện Ếch ngồi đáy giếng. Hãy nhớ lại một số truyện ngụ ngôn đã học ở Tiểu học và tìm hiểu thêm từ các nguồn khác nhau (sách, báo, Internet,...), ghi chép lại những thông tin về truyện ngụ ngôn (đặc diểm thể loại, đề tài, nhân vật,...) và một số tác giả truyện ngụ ngôn nổi tiếng.

Trả lời:

•  Một số truyện ngụ ngôn: Con cáo và chùm nho, Thầy bói xem voi, Rùa và thỏ,...
•  Một số tác giả truyện ngụ ngôn: Aesop, La Fontaine, Jcob Grimm và Wilhelm Grimm,...

2. ĐỌC HIỂU

Câu hỏi. Kết thúc truyện như thế nào?

Trả lời:  Kết thúc truyện: ếch bị một con trâu đi qua giẫm bẹp.

3. CÂU HỎI

Câu 1. Nhân vật chính trong truyện có tính cách như thế nào? Hãy nêu một số chi tiết trong truyện giúp em hiểu về tính cách của nhân vật ấy.

Trả lời: 

•  Nhân vật chính trong truyện có tính cách hống hách, coi mình là nhất, không ai hơn mình.
•  Một số chi tiết trong truyện giúp em hiểu về tính cách của nhân vật ấy:
  • Cất tiếng kêu ồm ộp làm vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ.
  • Cứ tiếng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể.
  • Khi ra ngoài, quen thói cũ, nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp.

Câu 2. Bối cảnh câu chuyện trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng đã giúp nhân vật bộc lộ tính cách và làm nổi vật ý nghĩa của truyện như thế nào?

Trả lời:  Bối cảnh câu chuyện trong văn bản Ếch ngồi đáy giếng khiến cho nhân vật ếch tưởng mình là oai nhất, từ đó có những hành vi và thái độ "coi trời bằng vung", khinh thường tất cả những con vật khác trong khi thực tế, hiểu biết của nó rất hạn hẹp. Chính thái độ và nhận thức hạn hẹp của nó khiến nó đã bị một con trâu đi qua giẫm bẹp. Ý nghĩa của truyện được thể hiện ở đây chính là phê phán những người nông cạn, hạn hẹp lại có thói hống hách, xem thường người khác đồng thời khẳng định những người như thế sớm muộn cũng có kết cục bi thảm.

Câu 3. Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Trả lời:  Nhan đề Ếch ngồi đáy giếng đã tóm gọn nội dung của toàn bộ văn bản, nêu lên được vấn đề chính, gợi nhắc đến sự hạn hẹp thiếu hiểu biết và thói tự cao "coi trời bằng vung" của con người.

Câu 4. Mỗi truyện ngụ ngôn có thể đem tới nhiều bài học, em hãy nêu lên những bài học có thể rút ra từ câu chuyện này. Theo em, đâu là bài học chính của câu chuyện?

Trả lời: 

• Mỗi truyện ngụ ngôn có thể đem tới nhiều bài học, những bài học rút ra từ câu chuyện này:
  • Cần biết khiêm tốn, không thể hiện sự hống hách, bắt nạt kẻ yếu hơn mình.
  • Cần trau dồi, mở rộng kiến thức, hiểu biết không ngừng.
  • Cần phải nhận thức được về bản thân.
• Theo em, bài học chính của câu chuyện là phải biết khiêm tốn và không ngừng học hỏi.

Câu 5. Trong cuộc sống, có nhiều câu chuyện tương tự truyện Ếch ngồi đáy giếng. Em hãy nêu lên một câu chuyện như thế.

Trả lời:

    Trong cuộc sống, có nhiều câu chuyện tương tự truyện Ếch ngồi đáy giếng. Một câu chuyện như thế: Những bạn học giỏi trong lớp có thể nghĩ mình đã đứng thứ nhất, không ai giỏi hơn. Nhưng khi các bạn tiếp xúc với các bạn học sinh giỏi lớp khác, các bạn sẽ hiểu mình vẫn còn hạn chế và có nhiều người hiểu biết hơn mình.

Câu 6. Viết một đoạn văn (khoảng 6 - 8 dòng) nêu lên bài học cho bản thân từ câu chuyện trên, trong đoạn văn có sử dụng thành ngữ ếch ngồi đáy giếng.

Trả lời: 

     Sau khi đọc xong truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng, em hiểu được mỗi người đều có sự hạn chế của bản thân, dù cho họ có là người hiểu biết đến đâu. Cũng chính vì vậy mà em cảm thấy cần phải trau dồi kiến thức, kỹ năng, phát triển bản thân hàng ngày, không ngừng. "Ếch ngồi đáy giếng" không chỉ là tên một câu chuyện ngụ ngôn mà nó đã trở thành một thành ngữ để nói đến những người như chú ếch trong truyện. Đã có người từng nói: "Ai cũng là con ếch, chỉ khác nhau cái giếng mà thôi". Em rất tâm đắc với câu nói đó. Cũng vì vậy, em sẽ cố gắng trau dồi bản thân nhiều hơn.

I. Giới thiệu tác giả 

Đây là truyện ngụ ngôn nên không rõ tác giả. Nhưng cuối bài có ghi là theo Minh Hạnh và Phan Hồng Sơn.

II. Khái quát Truyện Ếch ngồi đáy giếng 

1. Thể loại

Ếch ngồi đáy giếng thuộc truyện ngụ ngôn của văn học dân gian.

Truyện ngụ ngôn cũng là một thể loại văn học, được viết theo hình thức văn xuôi tương đối ngắn. Truyện sử dụng các biện pháp ẩn dụ hoặc nhân hóa loài vật, con người để chỉ đến một vấn đề triết lý, luân lý mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc hoặc lên án về một thực tế, về những tật xấu của con người.

2. Bố cục

Truyện được chia thành 2 phần:

- Phần 1 (từ đầu đến “như một vị chúa tể”): Ếch khi ở trong giếng

- Phần 2 (còn lại): Ếch khi ra ngoài giếng

3. Tóm tắt truyện

Có một con ếch sống lâu ngày trong một cái giếng, xung quanh chỉ có nhái, cua, ốc, chúng rất sợ tiếng kêu của ếch. Ếch tưởng mình oai như vị chúa tể và coi trời bé bằng cái vung. Năm trời mưa to khiến nước mưa ngập giếng và đưa ếch ra ngoài, quen thói cũ ếch đi lại nghênh ngang đã bị một con trâu đi ngang dẫm bẹp.

Qua câu chuyện nhân dân ta nhằm phê phán những kẻ hiểu biết hạn hẹp mà lại huênh hoang gọi là “Ếch ngồi đáy giếng”.

4. Giá trị nội dung 

Truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng phê phán những kẻ thiếu hiểu biết lại huênh hoang, tự đắc. Bài học cho chúng ta phải biết cố gắng trau dồi hiểu biết, khiêm tốn, không được chủ quan kiêu ngạo

5. Giá trị nghệ thuật 

- Xây dựng hình tượng quen thuộc, gần gũi

- Mượn chuyện con vật để nói bóng gió, kín đáo chuyện con người

- Cách nói ẩn dụ, bài học giáo huấn được nêu lên một cách tự nhiên

- Tình huống bất ngờ, hài hước, kín đáo

6. Tác phẩm Ếch ngồi đáy giếng

Có một con ếch sống lâu ngày trong một cái giếng nọ. Xung quanh nó chỉ có vài con nhái, cua, ốc bẻ nhỏ. Hằng ngày, nó cất tiếng kêu ồm ộp làm vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ. Ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể. Một năm nọ, trời mưa to làm nước trong giếng vểnh lên, tràn bờ, đưa ếch ta ra ngoài. Quen thói cũ, Ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp. Nó nhâng nháo đưa mắt lên nhìn bầu trời, chả thèm để ý xung quanh nên đã bị một con trâu đi qua dẫm bẹp.

(In trong Tổng tập văn học dân gian người Việt, tập 10, Truyện ngụ ngôn,

Nguyễn Xuân Kính (Chủ biên), NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2003).

III. Câu hỏi vận dụng kiến thức truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng

Câu hỏi 1: Em có suy nghĩ gì về chi tiết “ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ như một cái vung ... chúa tể”

Lời giải:

Chi tiết “ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ như một cái vung ... chúa tể” khiến ta rút ra bài học hoàn cảnh sống ở nơi nhỏ bé, hạn hẹp, không được tiếp xúc với bên ngoài nên khiến ếch ngạo mạn, chủ quan từ đó hê phán những kẻ hiểu biết hạn hẹp mà huyênh hoang và khuyên chúng ta cần cố gắng mở...

Câu hỏi 2: Thái độ sống đã khiến ếch phải chịu hậu quả gì? Theo em nguyên nhân nào khiến ếch có kết cục bi thảm như vậy?

Lời giải:

Thái độ sống đã khiến ếch phải chịu hậu quả bị trâu đè bẹp.Nguyên nhân nào khiến ếch có kết cục bi thảm do sự thiếu hiểu biết, thiếu quan sát, học hỏi: Ếch vẫn có tư tưởng cũ rằng nó là chúa tể, bầu trời chỉ bé bằng vungNó không chịu quan sát mọi vật xung quanh, không chịu mở rộng tầm nhìn.

V. Câu hỏi trắc nghiệm truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng

Câu 1: Lí do nào mà Ếch tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng cái vung?

A. Nó sống lâu ngày trong giếng, nhìn lên chỉ thấy một không gian bầu trời nhỏ và tròn bằng khuôn giếng.

B. Xung quanh nó chi có vài con nhái, cua, ốc bé nhỏ.

C. Êch kêu ồm ộp làm cho những con cua, con ốc hoảng sợ.

D. Tất cả đều đúng

Đáp án đúng: D. Tất cả đều đúng

Câu 2: Truyện Ếch ngồi đáy giếng thuộc thể loại truyện dân gian nào?

A. Truyền thuyết.

B. Thần thoại.

C. Truyện cổ tích.

D. Truyện ngụ ngôn.

Đáp án đúng: D. Truyện ngụ ngôn.

Câu 3: Bài học nào không chính xác từ truyện ngụ ngôn Ếch ngồi đáy giếng gợi ra?

A. Thế giới là vô cùng rộng lớn, phải luôn luôn mở rộng tầm hiểu biết của mình. 

B. Không nên chủ quan, kiêu ngạo,  nếu không phải trả một giá rất đắt.

C. Không nên tham lam những thứ không phải của mình

D. Chú ý học hỏi, có tinh thần cầu thị, tìm hiểu để thích nghi

Đáp án đúng: C. Không nên tham lam những thứ không phải của mình

Câu 4: Trong truyện Êch ngồi đáy giếng, con ếch sống trong một cái giếng nhỏ, chung quanh nó toàn là những con vật yếu đuối, điều này làm ếch có suy nghĩ thế nào?

A. Ếch tưởng trong thế giới này chỉ có những con vật nhỏ hơn nó.

B. Ếch cho rằng cái giếng là nơi sâu nhất.

C. Ếch tưởng bầu trời nhỏ bé bằng cái vung và nó là một vị chúa tể.

D. Ếch nghĩ nó không có bà con, họ hàng.

Đáp án đúng: C. Ếch tưởng bầu trời nhỏ bé bằng cái vung và nó là một vị chúa tể.

Câu 5: Trong truyện, thực chất ếch là con vật như thế nào?

A. Có tầm hiểu biết sâu rộng và có vốn sống dồi dào.

B. Có vốn sống bình thường nhưng luôn biết học hỏi.

C. Có tầm hiểu biết sâu rộng nhưng không chịu học hỏi những con vật khác ở chung quanh.

D. Có hiểu biết nông cạn, hời hợt nhưng lại thích huênh hoang.

Đáp án đúng: D. Có hiểu biết nông cạn, hời hợt nhưng lại thích huênh hoang.

Câu 6: Hậu quả của thái độ tự cao, tự đại của ếch là gì?

A. Ếch bị các con vật trên bờ cách li và phải trở về giếng cũ.

B. Ếch bị một con voi giẫm chết,

C. Ếch bị con người bắt và ăn thịt.

D. Ếch bị một con trâu đi qua giẫm cho bẹp dí.

Đáp án đúng: D. Ếch bị một con trâu đi qua giẫm cho bẹp dí.

Câu 7: Mục đích chủ yếu của truyện ngụ ngôn là gì?

A. Kể chuyện

B. Thể hiện cảm xúc

C. Gửi gắm ý tưởng, bài học

D. Truyền đạt kinh nghiệm

Đáp án đúng: C. Gửi gắm ý tưởng, bài học

Câu 8: Khi nước tràn vào giếng và đưa ếch ra ngoài, thái độ của ếch như thế nào khi nhìn thấy cảnh vật chung quanh?

A. Rất lo lắng và sợ sệt vì mọi thứ quá xa lạ.

B. Đắc ý vì cảnh vật mới không bằng nơi nó sinh sống bấy lâu.

C. Nghênh ngang đi lại khắp nơi, dương dương tự đắc vì nghĩ mình là chúa tể của muôn loài.

D. Cười nhạo báng tất cả mọi thứ ếch gặp trên đường.

Đáp án đúng: C. Nghênh ngang đi lại khắp nơi, dương dương tự đắc vì nghĩ mình là chúa tể của muôn loài.

Câu 9: Truyện nào dưới đây không phải là truyện ngụ ngôn?

A. Thầy bói xem voi.

B. Tấm Cám.

C. Đeo nhạc cho mèo.

D. Ếch ngồi đáy giếng

Đáp án đúng: B. Tấm Cám.

Câu 10: Truyện ngụ ngôn là

A. Truyện kể bằng văn xuôi hoặc văn vần.

B. Truyện chứa đựng nhiều yếu tố hoang đường, li kì, giống như truyện cổ tích.

C. Truyện thông qua việc mượn chuyện về loài vật, đồ vật hoặc chính con người để nói bóng gió chuyện con người.

D. Truyện có ý nghĩa răn dạy con người những đạo lí của cuộc sống.

Đáp án đúng: C. Truyện thông qua việc mượn chuyện về loài vật, đồ vật hoặc chính con người để nói bóng gió chuyện con người.