Câu 1 (trang 69, 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

a) Phó từ: quá bổ sung ý nghĩa về mức độ cho tính từ khủng khiếp

b) Phó từ: đúng là bổ sung ý nghĩa về sự khẳng định cho danh từ tàu

c) Phó từ: có bổ sung ý nghĩa về sự khẳng định cho động từ mọc lại

d) Phó từ: đừng bổ sung ý nghĩa về sự phủ định cho động từ để tâm

Câu 2 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

a) Số từ: bảy → biểu thị số lượng con bạch tuộc

b) Số từ: hai mươi → biểu thị số lượng người tham gia

c) Số từ: mười lăm → biểu thị thời gian chính xác của cuộc chiến đấu

d) Số từ: thứ hai và thứ ba → biểu thị thứ tự

Câu 3 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

a) Tổ hợp “tám mét” giúp em hình dung được đây là một con bạch tuộc rất dài, rất lớn.

b) Tổ hợp “hai mươi, hai lăm tấn” giúp em hình dung được con bạch tuộc này rất nặng.

c) Tổ hợp “tám vòi”, “bảy vòi” giúp em hình dung con bạch tuộc này có rất nhiều xúc tu.

Câu 4 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Văn bản Bạch tuộc để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất về sự nguy hiểm của tự nhiên và sự dũng cảm của con người. Thứ nhất, đó là thiên nhiên ẩn chứa đầy sự nguy hiểm, rình rập thể hiện qua sự xuất hiện của một con bạch tuộc khổng lồ, tấn công con người. Thứ hai, những người trên tàu đã đoàn kết, giúp đỡ, tương trợ lẫn nhau cùng tiêu diệt con quái vật biển và tiếp tục hành trình. Qua đó, em thấy được sự tưởng tượng của con người là vô hạn, nó không vô nghĩa mà thể hiện cả ý chí, nguyện vọng mà người viết muốn gửi gắm đến người đọc. 

- Số từ: thứ nhất, thứ hai → biểu thị thứ tự xuất hiện

Số từ: một → biểu thị số lượng

- Phó từ: nhất → biểu thị mức độ

Phó từ: đã → biểu thị thời gian

Phó từ: cùng → biểu thị sự tương tự

Câu 1 (trang 69, 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Tìm phó từ trong các câu sau. Cho biết chúng đi kèm từ loại nào và bổ sung ý nghĩa gì cho từ trung tâm.

a) Con vật khủng khiếp quá! (Véc-nơ)

b) Đúng là tàu đang đỗ ở chỗ nước trong ... (Véc-nơ) 

c) Vòi và đuôi bạch tuộc có khả năng mọc lại. (Véc-ng) 

d) Anh đừng để tâm đến chuyện hôm nay. (Bret-bơ-ly)

Trả lời:

a) quá: mức cho tính từ khủng khiếp.

b) đang: thời gian tiếp diễn cho động từ đỗ.

c) lại: chỉ sự lặp lại cho động từ mọc.

d) đừng: phủ định, đến: mục đích. Cả hai bổ nghĩa cho động từ để tâm

Câu 2 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Tìm số từ trong những câu dưới đây. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm. Chỉ ra hiện tượng biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm đầu một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là từ ghép. 

a) Ở bên phải cửa sổ xuất hiện bảy con bạch tuộc nữa. (Véc-nơ)

b) Ở đó đã tập hợp chừng hai mươi người cầm rìu sẵn sàng chiến đấu. (Véc-nơ)

c) Cuộc chiến đấu kéo dài mười lăm phút. (Véc-nơ) 

d) ...Căn Háp (Hab) có hệ thống liên lạc phụ thứ hai và thứ ba. (En-đi Uya)

Trả lời:

a) bảy: chỉ số lượng cho danh từ trung tâm “bạch tuộc”.

b) hai mươi: chỉ số lượng cho danh từ trung tâm “người”.

c) mười lăm: bổ sung ý nghĩa thời gian cho danh từ trung tâm “cuộc chiến đấu”.

d) thứ hai, thứ ba: chỉ số thứ tự cho danh từ trung tâm “hệ thống liên lạc phụ”.

Câu 3 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Các tổ hợp “số từ + danh từ” in đậm trong những câu dưới đây giúp em hình dung về loài bạch tuộc như thế nào?

a) Đó là một con bạch tuộc dài chừng tám mét. (Véc-nơ)

b) Thân nó hình thoi phình ở giữa, là một khối thịt nặng chừng hai mươi, hai lăm tấn. (Véc-nơ)

c) Con quái vật có tám vòi thì bảy vòi đã bị chặt đứt. (Véc-nơ)

Trả lời:

a) Chiều dài của con bạch tuộc: rất dài.

b) Khối lượng của con bạch tuộc: nó rất nặng.

c) Số vòi đã bị các thủy thủ chặt đứt, qua đó thấy được mức độ thương tật của con vật.

Câu 4 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Viết một đoạn văn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em sau khi học văn bản Bạch tuộc, trong đó có sử dụng ít nhất ba phó từ và ba số từ. Chỉ ra nghĩa của các phó từ và số từ trong đoạn văn đó.

Trả lời:

Bạch tuộc là một đoạn trích kể về cuộc chiến đấu giữa con người với một loài vật khổng lồ. Qua văn bản em đã rút ra được những bài học cho mình: thứ nhất, cần phải dũng cảm và kiên cường khi gặp phải khó khăn , thử thách trong cuộc sống. Thứ hai, đó là chúng ta hãy luôn đoàn kết, thể hiện tinh thần đội nhóm để vượt qua gian nan. Thứ ba, đó là chúng ta cần phải sống hòa hợp với thiên nhiên và không ngừng khám phá những điều mới mẻ mà thiên nhiên mang lại.

Số từ: một, thứ nhất, thứ hai, thứ ba,..

Phó từ: đã, lại, hãy, ...

Câu 1 (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Tìm phó từ trong các câu sau. Cho biết chúng đi kèm từ loại nào và bổ sung ý nghĩa gì cho từ trung tâm.

a) Con vật khủng khiếp quá! (Véc-nơ)

b) Đúng là tàu đang đỗ ở chỗ nước trong ... (Véc-nơ) 

c) Vòi và đuôi bạch tuộc có khả năng mọc lại. (Véc-ng) 

d) Anh đừng để tâm đến chuyện hôm nay. (Bret-bơ-ly)

Trả lời:

a) Phó từ: quá, đi kèm với động từ khủng khiếp, bổ sung ý nghĩa cho từ trung tâm: chỉ mức độ quá cỡ của con vật.

b) Phó từ: đang, đi kèm với danh từ tàu chỉ ý nghĩa thời gian, nhấn mạnh con tàu hiện tại ở vùng nước trong.

c) Phó từ: lại, đi kèm với động từ mọc chỉ ý nghĩa lặp lại của cái vòi và đuôi bạch tuộc. 

d) Phó từ: đừng, đi kèm với danh từ anh chỉ ý nghĩa cầu khiến, cầu mong nhân vật anh không để tâm đến việc hôm nay.

Câu 2 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Tìm số từ trong những câu dưới đây. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm. Chỉ ra hiện tượng biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm đầu một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là từ ghép. 

a) Ở bên phải cửa sổ xuất hiện bảy con bạch tuộc nữa. (Véc-nơ)

b) Ở đó đã tập hợp chừng hai mươi người cầm rìu sẵn sàng chiến đấu. (Véc-nơ)

c) Cuộc chiến đấu kéo dài mười lăm phút. (Véc-nơ) 

d) Căn Háp (Hab) có hệ thống liên lạc phụ thứ hai và thứ ba. (En-đi Uya)

Trả lời:

a) Số từ: bảy + danh từ con bạch tuộc=> xác định số lượng chính xác con bạch tuộc xuất hiện.

b) Số từ: hai mươi + danh từ người => xác định số lượng người chính xác.

c) Số từ: mười lăm+ danh từ phút => xác định thời gian chính xác.

d) Số từ: thứ hai và thứ ba => biểu thị thứ tự.

- Từ ghép chỉ số từ: hai mươi, mười lăm, thứ hai, thứ ba. 

+ Hiện tượng biến đổi thanh điệu trong các từ ghép là: hai tiếng cùng thanh ngang (hai mươi) hoặc tiếng thứ nhất là thanh trắc, tiếng thứ hai là thanh ngang (thứ hai) hoặc phụ âm đầu một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là 

+ Phụ âm đầu cấu tạo trong số từ: có sự biến đổi từ phụ âm thanh hầu sang phụ âm môi (h->m: hai mươi), hoặc từ âm môi sang âm lưỡi: m-> l (mười lăm).

Câu 3 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Các tổ hợp “số từ+ danh từ” in đậm trong những câu dưới đây giúp em hình dung về loài bạch tuộc như thế nào?

a) Đó là một con bạch tuộc dài chừng tám mét. (Véc-nơ)

b) Thân nó hình thoi phình ở giữa, là một khối thịt nặng chừng hai mươi, hai lăm tấn. (Véc-nơ)

c) Con quái vật có tám vòi thì bảy vòi đã bị chặt đứt. (Véc-nơ)

Trả lời:

- Các tổ hợp số từ + danh từ: tám mét; hai mươi, hai lăm tấn; tám vòi, bảy vòi giúp em hình dung về loài bạch tuộc khổng lồ, giống như một con thủy quái với những cái râu dài loằng ngoằng, chằng chịt.

Câu 4 (trang 70 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Viết một đoạn văn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em sau khi học văn bản Bạch tuộc (Véc-nơ), trong đó có sử dụng phó từ và số từ. Xác định nghĩa mà phó từ, số từ bổ sung cho danh từ trung tâm trong đoạn văn đó.

Trả lời:

Truyện khoa học viễn tưởng là những tác phẩm văn học mà ở đó tác giả tưởng tượng hư cấu dựa trên những thành tựu khoa học và công nghệ. Văn bản Bạch tuộc là một trong những minh chứng tiêu biểu cho loại truyện này. Khi chưa tiếp xúc với con bạch tuộc ngoài đời thực chúng ta có thể hình dung về con vật này thông qua tưởng tượng của nhà văn Véc- nơ như sau: con bạch tuộc dài chừng tám mét, đôi mắt của nó màu xanh xám nhìn thẳng và không động đậy; bạch tuộc có khoảng tám chín chiếc râu tua rua dài loằng ngoằng gấp đôi thân. Những cái răng bằng sừng của chúng cứ mở ra khép lại. Một con vật kì lạ, thân hình là một khối thịt lớn chừng hai mươi hai lăm tấn và có sự biến đổi màu sắc từ xám sang nâu đỏ. Và một điều đặc biệt ở loài vật này là chúng có khả năng phun ra thứ độc màu đen để phòng thủ khi gặp nguy hiểm. Đó là loài bạch tuộc khổng lồ mà chúng ta bắt gặp khi đến với Véc-nơ.

- Trong đoạn văn trên đã sử dụng các số từ và phó từ là:

+ Số từ: tám mét, tám chín chiếc râu, một con vật…

+ Phó từ: những tác phẩm, con vật này, mở ra, khép lại…

Câu 1. Tìm phó từ trong các câu sau. Cho biết chúng đi kèm từ loại nào và bổ sung ý nghĩa gì cho từ trung tâm.

Gợi ý:

a.

• Phó từ: quá
• Đi kèm với từ loại: tính từ (khủng khiếp)
• Bổ sung ý nghĩa về mức độ cho từ trung tâm

b.

• Phó từ: đang
• Đi kèm với từ loại: động từ (đỗ)
• Bổ sung ý nghĩa về thời gian cho từ trung tâm.

c.

• Phó từ: lại
• Đi kèm với: động từ (mọc)
• Bổ sung ý nghĩa về sự lặp lại cho từ trung tâm.

Câu 2. Tìm số từ trong những câu dưới đây. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm. Chỉ ra hiện tượng biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm đầu ở một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là từ ghép.

Gợi ý:

a.

• Số từ: bảy
• Bổ sung ý nghĩa về số lượng

b.

• Số từ: hai mươi
• Bổ sung ý nghĩa về số lượng
• Hiện tượng biến đổi: mười - mươi

c.

• Số từ: mười lăm
• Bổ sung ý nghĩa về số lượng.

d.

• Số từ: hai, ba
• Bổ sung ý nghĩa về thứ tự

Câu 3. Các tổ hợp “số từ + danh từ” in đậm trong những câu dưới đây giúp em hình dung về loài bạch tuộc như thế nào?

Gợi ý:

Câu 4. Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em sau khi học văn bản Bạch tuộc, trong đó có sử dụng phó từ và số từ. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm trong đoạn văn đó.

Gợi ý:

Văn bản “Bạch tuộc” đã cho thấy rằng trí tưởng tượng của con người là vô cùng phong phú. Nhà văn viết tác phẩm ở thời điểm mà tàu ngầm mới đang trong giai đoạn thử nghiệm, còn bạch tuộc thì mới chỉ một vài người nhìn thấy. Nhưng hình ảnh về chiếc tàu ngầm cũng như con bạch tuộc được miêu tả trong văn bản lại thật chân thực, sống động. Không chỉ vậy, qua văn bản này, tác giả còn gửi gắm một bài học giá trị rằng khi gặp những tình huống khó khăn và thử thách nguy hiểm trong cuộc sống, con người cần có lòng dũng cảm, tinh thần đoàn kết để vượt qua.

Câu 1. Tìm phó từ trong các câu sau. Cho biết chúng đi kèm từ loại nào và bổ sung ý nghĩa gì cho từ trung tâm.

a) Con vật khủng khiếp quá! (Véc-nơ)

b) Đúng là tàu đang đỗ ở chỗ nước trong... (Véc-nơ)

c) Vòi và đuôi bạch tuộc có khả năng mọc lại. (Véc-nơ)

d) ... Anh đừng để tâm đến chuyện hôm nay. (Brét-bơ-ry)

Trả lời:

a) quá: mức cho tính từ khủng khiếp.

b) đang: thời gian tiếp diễn cho động từ đỗ.

c) lại: chỉ sự lặp lại cho động từ mọc.

d) đừng: phủ định, đến: mục đích. Cả hai bổ nghĩa cho động từ để tâm

Câu 2. Tìm số từ trong những câu dưới đây. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm. Chỉ ra hiện tượng biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm đầu ở một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là từ ghép.

a) Ở bên phải cửa sổ xuất hiện bảy con bạch tuộc nữa. (Véc-nơ)

b) Ở đó đã tập hợp chừng hai mươi người cầm rìu sẵn sàng chiến đấu. (Véc-nơ)

c) Cuộc chiến đấu kéo dài mười lăm phút. (Véc-nơ)

d) ... Căn Háp (Hab) có hệ thống liên lạc phụ thứ hai và thứ ba. (En-di Uya)

Trả lời:

a) bảy: chỉ số lượng cho danh từ trung tâm “bạch tuộc”.

b) hai mươi: chỉ số lượng cho danh từ trung tâm “người”.

c) mười lăm: bổ sung ý nghĩa thời gian cho danh từ trung tâm “cuộc chiến đấu”.

d) thứ hai, thứ ba: chỉ số thứ tự cho danh từ trung tâm “hệ thống liên lạc phụ”.

B. Bài tập và hướng dẫn giải

Câu 3. Các tổ hợp "số từ + danh từ" in đậm trong những câu dưới đây giúp em hình dung về loài bạch tuộc như thế nào?

a) Đó là một con bạch tuộc dài chừng tám mét. (Véc-nơ)

b) Thân nó hình thoi phình ở giữa, là một khối thịt nặng chừng hai mươi, hai lăm tấn. (Véc-nơ)

c) Con quái vật có tám vòi thì bảy vòi đã bị chặt đứt. (Véc-nơ)

=> Xem hướng dẫn giải

a) Số lượng và kích thước của con bạch tuộc. (Số lượng: một con; kích thước: tám mét)

b) Số lượng khối thịt và cân nặng của con bạch tuộc. (Số lượng khối thịt: một; cân nặng: hai mươi, hai lăm tấn).

c) Số lượng vòi của bạch tuộc. (Bạch tuộc có tám vòi, trong đó có bảy vòi đã bị chặt đứt).

Câu 4. Viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em sau khi học văn bản Bạch tuộc, trong đó có sử dụng phó từ và số từ. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm trong đoạn văn đó.

=> Xem hướng dẫn giải

Sau khi học xong văn bản Bạch tuộc, tôi cảm thấy trí tưởng tượng của con người thực là phong phú. Ở thời điểm tác phẩm ra đời, tàu ngầm vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm sơ khai và chúng ta mới chỉ biết sơ qua về loài bạch tuộc. Thế nhưng Véc-nơ, tác giả của Hai vạn dặm dưới đáy biển đã đưa vào tác phẩm của mình những tưởng tượng phong phú đi trước thời gian. Những tưởng tượng đó đã khiến tôi khâm phục sự sáng tạo của con người.

• Phó từ: đang
• Số từ: hai vạn
•  Nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm: bổ sung ý nghĩa số lượng của chiều sâu dưới đáy biển.

Câu 1 trang 69 SGK Ngữ văn 7 Tập 1: Tìm phó từ trong các câu sau. Cho biết chúng đi kèm từ loại nào và bổ sung ý nghĩa gì cho từ trung tâm

a) Con vật khủng khiếp quá! (Véc-nơ)

b) Đúng là tàu đang đỗ ở chỗ nước trong… (Véc-nơ)

c) Vòi và đuôi bạch tuộc có khả năng mọc lại. (Véc-nơ)

d) … Anh đừng để tâm đến chuyện hôm nay. (Brét-bơ-ry)

Trả lời:

a) Phó từ quá đi kèm tính từ khủng khiếp, bổ sung ý nghĩa chỉ mức độ cho từ trung tâm

b) Phó từ đang đi kèm động từ đỗ chỉ thời gian tiếp diễn.

c) Phó từ lại đi kèm động từ mọc chỉ sự lặp lại.

d) Phó từ đừng, đến đi kèm động từ để tâm chỉ sự phủ định và đích được nói tới

Câu 2 trang 70 SGK Ngữ văn 7 Tập 1: Tìm số từ trong những câu dưới đây. Xác định nghĩa mà số từ bổ sung cho danh từ trung tâm. Chỉ ra hiện tượng biến đổi thanh điệu hoặc phụ âm đầu ở một số yếu tố cấu tạo trong các số từ là từ ghép.

a) Ở bên phải cửa sổ xuất hiện bảy con bạch tuộc nữa. (Véc-nơ)

b) Ở đó đã tập hợp chừng hai mươi người cầm rìu sẵn sàng chiến đấu. (Véc-nơ)

c) Cuộc chiến đấu kéo dài mười lăm phút. (Véc-nơ)

d) … Căn Háp có hệ thống liên lạc phụ thứ hai và thứ ba. (En-đi Uya)

Trả lời:

a) Số từ: bảy chỉ số lượng cho danh từ trung tâm “bạch tuộc”.

b) Số từ: hai mươi chỉ số lượng cho danh từ trung tâm “người”.

c) Số từ: mười lăm bổ sung ý nghĩa thời gian cho danh từ trung tâm “cuộc chiến đấu”.

d) Số từ: hai, ba chỉ thứ tự cho danh từ trung tâm “hệ thống liên lạc phụ”.

Câu 3 trang 70 SGK Ngữ văn 7 Tập 1: Các tổ hợp “số từ + danh từ” in đậm trong những câu dưới đây (trích văn bản Bạch tuộc của Véc-nơ) giúp em hình dung về loài bạch tuộc như thế nào?

a) Đó là một con bạch tuộc dài chừng tám mét.

b) Thân nó hình thoi phình ở giữa, là một khối thịt nặng chừng hai mươi, hai lăm tấn.

c) Con quái vật có tám vòi thì bảy vòi đã bị chặt đứt.

Trả lời:

a) Tổ hợp “số từ + danh từ” cho biết chiều dài thân hình của con bạch tuộc là rất lớn.

b) Tổ hợp “số từ + danh từ” cho biết khối lượng bạch tuộc, giúp em hình dung ra một loài vật khổng lồ và nguy hiểm.

c) Tổ hợp “số từ + danh từ” cho biết số vòi bị chặt đứt của con bạch tuộc, qua đó hình dung về thương tật của con vật cũng như sự chiến đấu dũng cảm của con người

Câu 4 trang 70 SGK Ngữ văn 7 Tập 1: Viết một đoạn văn (khoảng 5-7 dòng) nêu cảm nghĩ của em sau khi học văn bản Bạch tuộc(Véc-nơ), trong đó có sử dụng phó từ và số từ. Xác định nghĩa mà phó từ, số từ bổ sung cho danh từ trung tâm trong đoạn văn đó.
Trả lời:

Bạch tuộc là một trích đoạn rất hay mô tả sinh động cuộc chiến giữa con người với thiên nhiên. Cách thuyền trưởng Nemo và những người trên tàu chiến đấu với con bạch tuộc đã dạy cho em ba bài học lớn. Bài học thứ nhất là hãy dũng cảm và kiên cường khi gặp phải khó khăn thử thách. Bài học thứ hai là bài học về sự đoàn kết, kề vai sát cánh cùng chiến đấu vượt qua gian nan. Bài học thứ ba, cũng là bài học lớn nhất, đó là phải sống hòa hợp và biết ơn môi trường sống, mẹ thiên nhiên, không ngừng khám phá tìm tòi những điều kỳ bí xung quanh.

Chú thích:

- Số từ: in đậm

+ một: bổ sung ý nghĩa số lượng cho danh từ trung tâm “trích đoạn”

+ nhất: bổ sung ý nghĩa thứ tự cho danh từ trung tâm “bài học”

+ hai: bổ sung ý nghĩa thứ tự cho danh từ trung tâm “bài học”

+ ba: bổ sung ý nghĩa thứ tự cho danh từ trung tâm “bài học”