I. Tác giả văn bản Tiếng gà trưa

- Xuân Quỳnh (1942-1988), quê ở làng La Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)

- Bà là nữ nhà thơ xuất sắc trong nền thơ hiện đại Việt Nam

- Năm 2017, Xuân Quỳnh được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật

- Đặc điểm thơ Xuân Quỳnh: Thơ Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

II. Tìm hiểu tác phẩm Tiếng gà trưa

• Thể loại: Thể thơ 5 chữ
• Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

Bài thơ được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ, in lần đầu trong tập “Hoa dọc chiến hào” (1968) của Xuân Quỳnh

• Phương thức biểu đạt: Tự sự
• Nội dung chính: Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước.
• Bố cục:

- Phần 1 (khổ 1): Tiếng gà trưa trên đường hành quân

- Phần 2 (4 khổ thơ tiếp theo): Tiếng gà trưa gợi những kỉ niệm thời thơ ấu

- Phần 3 (1 khổ còn lại): Tiếng gà trưa gợi những suy tư

• Giá trị nội dung:

Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước

• Giá trị nghệ thuật:

- Thể thơ 5 chữ tạo nên cách diễn đạt tình cảm tự nhiên

- Hình ảnh thơ bình dị, chân thực

- Sử dụng điệp từ

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Tiếng gà trưa

• Tiếng gà trưa trên đường hành quân

- Hoàn cảnh: trên đường hành quân xa, dừng chân bên xóm nhỏ

- Âm thanh tiếng gà trưa: “Cục…cục tác cục ta”

⇒ Âm thanh tự nhiên, chân thực

- Nghệ thuật điệp từ, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:

+ Nghe xao động nắng trưa

+ Nghe bàn chân đỡ mỏi

+ Nghe gọi về tuổi thơ

⇒ Tiếng gà trưa gọi về kỉ niệm tuổi thơ, tình cảm xóm làng và xua tan những vất vả, mệt nhọc trên đường hành quân.

• Tiếng gà trưa gợi lại những kỉ niêm thời thơ ấu

a) Những kỉ niệm tuổi thơ

- Hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp như tranh

- Kỉ niệm: tò mò xem gà đẻ bị bà mắng

- Hình ảnh bà đầy yêu thương, chắt chiu, dành dụm từng quả trứng cho cháu

- Niềm vui và mong ước nhỏ bé của tuổi thơ: được quần áo mới

⇒ Những kỉ niệm tuổi thơ bình dị, gần gũi, hồn nhiên không thể nào quên của gia đình làng quê Việt Nam.

b) Hình ảnh người bà và tình bà cháu

- Bà mắng: “Gà đẻ…mặt”

⇒ Lời mắng xuất phát từ tình yêu thương, sự quan tâm, chăm soc của bà dành cho cháu

- Bà chắt chiu trong cảnh nghèo khó, dành trọn vẹn tình yêu thương, sự chăm lo cho cháu: “Tay bà khum soi trứng … Cháu được quần áo mới”

⇒ Tình bà cháu thật sâu nặng, thắm thiết, bà chắt chiu, chăm lo, quan tâm cho cháu, cháu luôn yêu thương, kính trọng bà

• Tiếng gà trưa gợi những suy tư

- Tiếng gà trưa mang đến hạnh phúc vì nó làm thức dậy biết bao tình cảm cao đẹp: tình bà cháu, tình xóm làng, tình cảm gia đình… Niềm hạnh phúc ấy đem vào giấc ngủ hồng sắc trứng

- Nghệ thuật điệp từ và điệp cấu trúc (vì lòng yêu Tổ quốc, vì xóm làng thân thuộc, vì bà…): qua đó, nhấn mạnh mục đích chiến đấu vừa cao cả và thiêng liêng nhưng cũng hết sức bình dị, cụ thể

- Tình cảm gia đình, quê hương đã làm sâu sắc thêm tình yêu Tổ quốc

Chuẩn bị 1

Câu 1 (trang 49, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Đọc trước bài thơ Tiếng gà trưa, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Xuân Quỳnh

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ, tìm hiểu về tác giả

Lời giải chi tiết:

* Tác giả Xuân Quỳnh:

- Xuân Quỳnh sinh năm 1942 và mất năm 1988, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.

- Quê ở làng An Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

- Bà là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình yêu của Việt Nam.

- Thơ của Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị, trong sáng của đời sống gia đình và cuộc sống hàng ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

- Xuân Quỳnh được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào năm 2011.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

+ Các tập thơ: Chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Lời ru trên mặt đất (1978), Chờ trăng (1981), Tự hát (1984). Trong đó có một số bài thơ đặc biệt nổi tiếng: Thuyền và biển, Sóng, Tiếng gà trưa, Thơ tình cuối mùa thu…

+ Một số tác phẩm viết cho thiếu nhi: Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi, 1981), Bầu trời trong quả trứng (thơ văn thiếu nhi, 1982)...

Chuẩn bị 2

Câu 2 (trang 49, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Chia sẻ cùng bạn bè về kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất

Phương pháp giải:

Chia sẻ kỉ niệm của mình với người thân mà em nhớ nhất

Gợi ý:

- Kỉ niệm đó là gì? Với ai?

- Kể lại kỉ niệm đó

- Kỉ niệm đó đem lại cho em xảm xúc gì?

Lời giải chi tiết:

Kỉ niệm đáng nhớ nhất của em với bố là Tết Trung thu năm ngoái. Bố em đã tự tay làm lồng đèn ông sao cho em. Tự tay bố đan chẻ tre, chuốt nan và làm khung đèn con thỏ, đèn con cá chép và đèn ông sao. Em vui lắm vì được ngắm nghía bố tập trung làm từng chi tiết của chiếc lồng đèn

Đọc hiểu 1

Câu 1 (trang 49, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Đọc lướt bài thơ, chỉ ra dòng nào không đủ năm tiếng. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

Phương pháp giải:

Đếm chữ trong mỗi dòng thơ và số dòng trong mỗi khổ

Lời giải chi tiết:

- Các dòng thơ không phải năm chữ: dòng “Tiếng gà trưa” ở đầu mỗi khổ 2, 3 và 5.

- Trong mỗi khổ, số dòng dài ngắn khác nhau. Chẳng hạn khổ 1 có 7 dòng, khổ 2 có 6 dòng, khổ 3 lại có 4 dòng

Đọc hiểu 2

Câu 2 (trang 50, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Xác định vần và nhịp của bài thơ

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ, xác định vần và nhịp.

Lời giải chi tiết:

- Cách gieo vần trong bài thơ rất linh hoạt. Phần lớn vần trong bài thơ là vần cách, có khi không chú trọng đến việc đúng vần mà chỉ cần giữ âm điệu.

- Các dòng thơ chủ yếu ngắt nhịp 3/2 hoặc 2/3, có dòng thơ ngắt nhịp 1/4.

CH cuối bài 1

Câu 1 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Cảm xúc nào là cảm xúc xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Cảm xúc đó được khơi gợi từ điều gì? Em hiểu người xưng “cháu” trong bài thơ là ai?

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ và xác định nhân vật trữ tình, chỉ ra cảm xúc xuyên suốt

Lời giải chi tiết:

- Cảm xúc xuyên suốt bài thơ chính là nỗi nhớ.

- Nguồn khơi gợi cảm xúc:

+ Trên đường đánh giặc người lính chợt nghe tiếng gà trưa nhảy ổ. Âm thanh quen thuộc ấy gợi về những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ về hình ảnh của những gà mái mơ, mái vàng đặc biệt là hình ảnh người bà với tình yêu và sự chăm nom đùm bọc cho cháu. Tiếng gà trưa đã đi cùng người lính vào cuộc chiến đấu cùng khắc sâu thâm tình của đất nước quê hương.

+ Diễn biến mạch cảm xúc : khi nghe thấy tiếng gà trưa ⟹ tiếng gà trưa gợi cho người chiến sĩ những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ 

⟹ Nỗi nhớ thêm da diết với hình ảnh người bà tần tảo sớm hôm.

⟹ Nỗi nhớ khắc sâu hình ảnh quê hương, trở thành động lực thôi thúc người chiến sĩ cầm súng lên đường.

- Người xưng cháu trong bài thơ chính là người lính đang trên đường ra trận

CH cuối bài 2

Câu 2 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại mấy lần trong bài thơ? “Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỉ niệm nào nhất? Vì sao?

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ và đếm số lần lặp lại của câu thơ. Liệt kê các hình ảnh gắn với tiếng gà trưa và chọn ra hình ảnh ấn tượng nhất

Lời giải chi tiết:

- Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại 3 lần ở đầu của 3 khổ thơ 2,3 và 5.

- Tiếng gà trưa đã gợi lại trong tâm trí người chiến sĩ hình ảnh những con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp xinh, một kỉ niệm thời thơ dại tò mò xem gà đẻ trứng nên đã bị bà mắng. Tiếng gà trưa đặc biệt đã gợi lại hình ảnh người bà giàu lòng yêu thương, luôn luôn đùm bọc chắt chiu chăm lo trọn lòng cho cháu nhỏ và niềm mong ước nhỏ bé của tuổi thơ được bộ quần áo mới có từ tiền bán gà. Ước mong tươi đẹp hồn nhiên ấy đi vào cả trong giấc ngủ của tuổi thơ.

- Em ấn tượng nhất với hình ảnh người bà lo lắng chăm nuôi đàn gà, đùm bọc chắt chiu để dành dụm tiền mua quần áo mới cho người cháu, xây lên những ước mơ tươi đẹp tuổi thần tiên. Hình ảnh đó thể hiện được tình cảm bà cháu thân thuộc, bà hết lòng tần tảo hy sinh để cháu có cuộc sống ấm no hạnh phúc

CH cuối bài 3

Câu 3 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?

Phương pháp giải:

Liệt kê những hình ảnh, chi tiết gắn với bà. Nêu cảm nhận của em về hình ảnh bà và tình cảm của người cháu dành cho bà

Lời giải chi tiết:

Người bà hiện lên qua các hình ảnh, chi tiết:

- Tần tảo, chắt chiu trong cảnh nghèo: Tay bà khum soi trứng/ Dành từng quả chắt chiu

- Dành trọn vẹn tình yêu thương chăm lo cho cháu: dành dụm, chi chút để cuối năm bán gà, cháu được quần áo mới.

- Bảo ban, nhắc nhở cháu, ngay cả khi có trách mắng thì cũng là vì tình yêu thương cháu.

⟹ Qua những kỉ niệm về bà, tác giả đã biểu hiện tình bà cháu thật sâu nặng, thắm thiết. Bà chắt chiu, chăm lo cho cháu; cháu thương yêu, kính trọng và biết ơn bà.

CH cuối bài 4

Câu 4 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7, tập 1):

Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Phương pháp giải:

Liên hệ với bản thân để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn, ta phải một mình chống đỡ và giải quyết những vấn đề phức tạp. Khi ấy, những ký ức về ngày bé thơ được chăm bẵm nâng niu sẽ bất giác hiện lên. Một cách vô thức, ta chợt nhớ tới bố mẹ, ông bà và gia đình thân yêu, những người đã chăm sóc lo lắng cho ta từng miếng ăn giấc ngủ, để ta có được ngày này, dũng cảm đối diện với những khó khăn phía trước.

I. Giới thiệu tác giả Xuân Quỳnh 

Xuân Quỳnh (1942 – 1988), tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, là một nữ nhà thơ người Việt Nam. Bà nổi tiếng với nhiều bài thơ được nhiều người biết đến như Thuyền và biển, Sóng, Thơ tình cuối mùa thu, Tiếng gà trưa,...

Tháng 2 năm 1955, Xuân Quỳnh được tuyển vào Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài và dự Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Vienna (Áo).

Từ năm 1962 đến 1964, Xuân Quỳnh học Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ (khoá I) của Hội Nhà văn Việt Nam. Sau khi học xong, làm việc tại báo Văn nghệ, báo Phụ nữ Việt Nam. Xuân Quỳnh là hội viên từ năm 1967, ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khoá III. Năm 1973, Xuân Quỳnh kết hôn với nhà viết kịch, nhà thơ Lưu Quang Vũ, trước đó, Xuân Quỳnh kết hôn lần đầu tiên với một nhạc công của Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và đã ly hôn. Từ năm 1978 đến lúc mất, Xuân Quỳnh làm biên tập viên Nhà xuất bản Tác phẩm mới.

Xuân Quỳnh mất ngày 29 tháng 8 năm 1988 trong một vụ tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương (nay là thành phố), tỉnh Hải Dương, cùng với chồng Lưu Quang Vũ và con trai Lưu Quỳnh Thơ mới 13 tuổi.

- Thơ của Xuân Quỳnh luôn giàu những cung bậc cảm xúc, những bài thơ ấy khi hạnh phúc say đắm, lúc đau khổ đến tột cùng, gần gũi và thân thuộc với thiên chức của làm vợ và làm mẹ. Thơ bà là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên, vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc đời thường.

Một số tác phẩm nổi tiếng của bà : Tơ tằm – Chồi biếc, Hoa dọc chiến hào, Gió Lào cát trắng, Lời ru trên mặt đất, Cây trong phố – Chờ trăng, Sân ga chiều em đi, Tự hát, Hoa cỏ may, Thơ Xuân Quỳnh, Thơ tình Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ, Không bao giờ là cuối, Mẹ của anh, Thuyền và biển,… 

Xuân Quỳnh được Nhà nước Việt Nam truy tặng Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh vì những thành tựu cho nền văn học nước nhà.

II. Khái quát tác phẩm Tiếng gà trưa

1. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ này được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ, in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào(1968).

2.Thể loại

Thơ năm chữ là thể thơ mỗi dòng gồm năm tiếng. Trong văn học dân gian thì gọi là thể vãn năm (mỗi câu năm âm tiết). Còn trong văn học bác học thì gọi đây là thơ ngũ ngôn. Như vậy có thể khẳng định thể thơ năm chữ cũng xuất hiện từ xa xưa và được lưu hành nhiều trong văn học ‘dân gian cũng như trong văn học bác học. ở văn học dân gian, nhiều nhất là thể hát dặm Nghệ – Tĩnh

3. Bố cục 

Bài thơ được chia làm 3 phần, theo mạch hồi tưởng về quá khứ đến suy nghĩ về hiện tại 

Phần 1 (khổ thơ đầu): Tiếng gà trưa khơi nguồn cảm xúc 

Phần 2 (5 khổ thơ tiếp theo): Tiếng gà gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ của người chiến sĩ 

Phần 3 (2 khổ thơ cuối): Tiếng gà gợi những suy tư của người chiến sĩ

4. Giá trị nội dung

Tiếng gà trưa đã khơi gợi những kỉ niệm tuổi thơ và tình cảm bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm cho tình cảm yêu nước trở nên sâu sắc.

5. Đặc sắc nghệ thuật

Bài thơ được viết theo thể 5 tiếng sáng tạo và linh hoạt:               

- Số câu thơ thay đổi linh hoạt: Khổ 1 có 7 câu, có ba khổ 4 câu, các khổ khác từ 5-6 câu               

- Các gieo vần linh hoạt, giữ được sự hài hòa trong mạch cảm xúc 

- 3 tiếng "tiếng gà trưa" đặt ở mỗi khổ thơ tạo nên điểm nhấn về cảm xúc, nối kết các khổ thơ cũng như mạch kí ức, cảm xúc. Hình ảnh thơ bình dị chân thực. 

Biện pháp nghệ thuật chủ đạo: Điệp ngữ, điệp câu.

III. Câu hỏi vận dụng bài thơ Tiếng gà trưa

Câu hỏi 1: Cảm hứng của tác giả trong bài thơ được khơi gợi từ sự việc gì? Mạch cảm xúc trong bài thơ được diễn biến như thế nào?

Lời giải:

- Trên đường đánh giặc người lính chợt nghe tiếng gà trưa nhảy ổ. Âm thanh quen thuộc ấy gợi về những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ về hình ảnh của những gà mái mơ, mái vàng đặc biệt là hình ảnh người bà với tình yêu và sự chăm nom đùm bọc cho cháu. Tiếng gà trưa đã đi cùng người lính vào cuộc chiến đấu cùng khắc sâu thâm tình của đất nước quê hương.

- Diễn biến mạch cảm xúc : khi nghe thấy tiếng gà trưa ⟹ tiếng gà trưa gợi cho người chiến sĩ những kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ 

⟹ Nỗi nhớ thêm da diết với hình ảnh người bà tần tảo sớm hôm.

⟹ Nỗi nhớ khắc sâu hình ảnh quê hương, trở thành động lực thôi thúc người chiến sĩ cầm súng lên đường.

Câu hỏi 2: Em cảm nhận được gì về hình ảnh người bà và tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ?

Lời giải:

Hình ảnh người bà chịu thương chịu khó, chắt chiu từng niềm vui nho nhỏ trong cuộc sống nhiều vất vả, lo toan.

- Tình cảm bà cháu sâu nặng, thắm thiết. Bà tần tảo, chắt chiu lo cho cháu, cháu yêu thương, quý trọng, biết ơn bà.

Câu hỏi 3: Những hình ảnh và kỉ niệm gì trong tuổi thơ đã được gợi lại từ tiếng gà trưa? Qua đó bài thơ đã biểu hiện những tình cảm gì?

Lời giải:

Những hình ảnh và kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ được tiếng gà trưa gợi lại:

- Tiếng gà trưa đã gợi lại trong tâm trí người chiến sĩ hình ảnh những con gà mái mơ, mái vàng và ổ trứng hồng đẹp xinh, một kỉ niệm thời thơ dại tò mò xem gà đẻ trứng nên đã bị bà mắng. Tiếng gà trưa đặc biệt đã gợi lại hình ảnh người bà giàu lòng yêu thương, luôn luôn đùm bọc chắt chiu chăm lo trọn lòng cho cháu nhỏ và niềm mong ước nhỏ bé của tuổi thơ được bộ quần áo mới có từ tiền bán gà. Ước mong tươi đẹp hồn nhiên ấy đi vào cả trong giấc ngủ của tuổi thơ.

- Qua đây ta thấy được tâm hồn trong sáng, hồn nhiên của một em nhỏ nhất là tình cảm quý trọng yêu thương đối với bà của đứa cháu.

Câu hỏi 4: Bài thơ làm theo thể 5 tiếng, nhưng có những chỗ biến đổi khá linh hoạt. Em có nhận xét gì về cách gieo vần, về số câu thơ trong mỗi khổ? Câu thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần trong bài ở những vị trí nào và có tác dụng ra sao?

Lời giải:

Bài thơ viết theo thể 5 chữ linh hoạt, cách gieo vần cũng linh hoạt. Phần lớn là vần cách, có khi chỉ cần giữ âm điệu.

- Câu thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần ở câu mở đầu các khổ 2, 3, 4, 7. Điều này tạo nên điểm nhấn về cảm xúc, tạo sự liền mạch khiến hình ảnh thơ luôn da diết và nồng nàn.

Chuẩn bị

Hiển thị nội dung

Yêu cầu (trang 49 Sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Đọc trước bài thơ Tiếng gà trưa, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Xuân Quỳnh.

- Bài Tiếng gà trưa được viết trong thời kì đầu của cuộc chiến chống đế quốc Mỹ, in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào (1968) của Xuân Quỳnh.

- Chia sẻ cùng bạn bè về kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất.

Trả lời:

- Tác giả Xuân Quỳnh:

+ Xuân Quỳnh (1942-1988), tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, quê ở xã Văn Khê, thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây  (nay là phường La Khê, Hà Đông, Hà Nội). Xuân Quỳnh xuất thân trong một gia đình công chức, mẹ mất sớm, bố thường xuyên công tác xa gia đình, Xuân Quỳnh được bà nội nuôi dạy từ nhỏ đến khi trưởng thành.

+ Tháng 2 năm 1956, Xuân Quỳnh được tuyển vào Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài và dự Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Áo. Từ năm 1962- 1964, Xuân Quỳnh học Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ (khoá I) của Hội nhà văn VN. Sau khi học xong, làm việc tại báo Văn nghệ, báo Phụ nữ. Từ năm 1978 đến lúc mất, Xuân Quỳnh làm biên tập viên Nhà xuất bản Tác phẩm mới. Xuân Quỳnh mất ngày29/8/1988 trong một vụ tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương, tỉnh Hải Dương.

+ Bà được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001.

+ Các tác phẩm chính: Tơ tằm – Chồi biếc (thơ-1963), Hoa dọc chiến hào (thơ-1968), Gió Lào cát trắng (thơ-1974), Lời ru trên mặt đất (thơ-1978), Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi, 1981), Bầu trời trong quả trứng (thơ văn thiếu nhi, 1982),Truyện Lưu Nguyễn (truyện thơ, 1985), Bến tàu trong thành phố (truyện thiếu nhi, 1984), Vẫn có ông trăng khác (truyện thiếu nhi)….

+ Đặc điểm thơ Xuân Quỳnh: Thơ Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

- Kỉ niệm với người thân trong nhà đình: mỗi người có những kỉ niệm riêng khác nhau, các bạn sẽ nhớ lại và chia sẻ cho bạn bè cùng nghe về những kỉ niệm đó.

Đọc hiểu

* Nội dung chính: Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước.

* Trả lời câu hỏi giữa bài: 

Câu 1 (trang 49 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Đọc lướt bài thơ, chỉ ra dòng nào không đủ năm tiếng. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

Trả lời:

- Dòng thơ không phải 5 chữ trong bài là: “Tiếng gà trưa”.

- Số dòng trong mỗi khổ không giống nhau, có khổ 4 dòng, khổ 5 dòng, khổ 6 dòng…

Câu 2 (trang 49 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Xác định vần và nhịp của bài thơ.

Trả lời:

- Vần thơ: vần chân, vần cách.

- Nhịp thơ: 3/2, 2/3

Câu 3 (trang 50 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại từ tiếng gà trưa.

Trả lời:

- Những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại từ tiếng gà trưa:

+ Hình ảnh: ổ rơm, trứng hồng, gà mái mơ, gà mái vàng, hình ảnh bà soi trứng

+ Kỉ niệm: bà bán trứng và mua cho quần áo mới: quần chéo go ống rộng, cái áo trúc bâu.

⇒ Thể hiện sự trong sáng hồn nhiên của một đứa trẻ, cũng như tình cảm yêu quý, trân trọng của người cháu với bà.

Câu 4 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý các từ diễn tả cảm xúc của người cháu.

Trả lời:

- Các từ diễn tả cảm xúc của người cháu: “mang bao nhiêu hạnh phúc”, “vì lòng yêu Tổ Quốc”, “vì xóm làng”, “vì bà”, “vì tiếng gà”.

Câu 5 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý những dòng thơ có cấu trúc giống nhau trong khổ thơ cuối.

Trả lời:

- Những dòng thơ có cấu trúc giống nhau: Vì +…..

+ Vì lòng yêu Tổ Quốc

+ Vì xóm làng thân thuộc

+ Vì bà

+ Vì tiếng gà cục tác

* Trả lời câu hỏi cuối bài: 

Câu 1 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Cảm xúc nào xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Em hiểu người xưng “cháu” trong bài thơ là ai?

Trả lời:

- Cảm xúc xuyên suốt bài thơ là cảm xúc, tình cảm của người cháu với bà và ổ trứng hồng. 

- Cảm xúc đó được khơi gợi từ tiếng gà trưa trên đường mà người cháu đang hành quân xa nhà.

- Người xưng cháu trong bài thơ chính là tác giả Xuân Quỳnh đang trên đường hành quân, nghe được tiếng gà trưa và nhớ về người bà yêu quý.

Câu 2 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại mấy lần trong bài thơ? “Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỉ niệm nào nhất? Vì sao?

Trả lời:

- Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại 3 lần trong bài thơ.

- “Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh: ổ rơm, trứng hồng, gà mái mơ, gà mái vàng, hình ảnh bà soi trứng và kỉ niệm: bà bán trứng và mua cho quần áo mới: quần chéo go ống rộng, cái áo trúc bâu.

- Em ấn tượng nhất với hình ảnh con gà mái mơ/ khắp mình hoa đốm trắng, con gà mái vàng/ lông óng như màu nắng bởi vì đó là hình ảnh đẹp, gần gũi với em, và gợi cho em về tuổi thơ vui chơi bên bạn bè quanh xóm nhỏ. 

Câu 3 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?

Trả lời:

- Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết: tay bà khum soi trứng, bà lo lắng khi mùa đông đến đàn gà toi. Qua đó ta thấy hình ảnh người bà chịu thương chịu khó, chắt chiu từng niềm vui nho nhỏ trong cuộc sống nhiều vất vả, lo toan.

- Tình cảm người cháu dành cho bà sâu nặng, thắm thiết, cháu yêu thương, quý trọng, biết ơn bà.

Câu 4 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Trả lời:

- Chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn bởi gia đình là điểm tựa tinh thần của mỗi người, là nơi chúng ta gắn bó, trưởng thành. Mỗi thành viên trong gia đình đều yêu thương, đùm bọc, chia sẻ mọi buồn vui với nhau, khi xa nhau luôn nghĩ về để mong muốn được an ủi động viên, mong muốn được chia sẻ để vượt qua mọi khó khan thử thách.

1. Chuẩn bị

- Tác giả Xuân Quỳnh:

• Xuân Quỳnh sinh năm 1942 và mất năm 1988, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.
• Quê ở làng An Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).
• Bà là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình yêu của Việt Nam.
• Thơ của Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị, trong sáng của đời sống gia đình và cuộc sống hàng ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.
• Xuân Quỳnh được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào năm 2011.
• Một số tác phẩm tiêu biểu: Các tập thơ: Chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Lời ru trên mặt đất (1978), Chờ trăng (1981), Tự hát (1984); Một số tác phẩm viết cho thiếu nhi: Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi, 1981), Bầu trời trong quả trứng (thơ văn thiếu nhi, 1982)...

- Bài thơ Tiếng gà trưa được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, được in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào (1968) của Xuân Quỳnh.

- Một số kỉ niệm với người thân như đi du lịch cùng nhau, bữa cơm đoàn viên ngày Tết…

2. Đọc hiểu

Câu 1. Đọc lướt bài thơ, chỉ ra dòng nào không đủ năm tiếng. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

• Dòng thơ không đủ năm tiếng: “Tiếng gà trưa”.
• Số dòng trong mỗi khổ không giống nhau.

Câu 2. Xác định vần và nhịp của bài thơ.

• Cách gieo vần linh hoạt: xa - ta, trắng - nắng, tới - mới, quốc - thuộc
• Nhịp thơ: chủ yếu là 2/3 hoặc 3/2

Câu 3. Những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại từ “tiếng gà trưa”.

- Hình ảnh:

• Con gà mái mơ - mình hoa đốm trắng, con gà mái vàng - lông óng như màu nắng.
• Bà khum soi trứng, chắt chiu từng quả để đem bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu.
• Mùa đông tới, trời trở lạnh, bà lại lo lắng đàn gà sẽ chết.

- Kỉ niệm: Người cháu tò mò xem gà đẻ trứng, bị bà mắng “Gà đẻ mà mày nhìn/Rồi sau này lang mặt” khiến đứa cháu lo lắng.

Câu 4. Từ diễn tả cảm xúc của người cháu.

Từ diễn tả cảm xúc của người cháu: hạnh phúc, yêu.

Câu 5. Những dòng thơ có cấu trúc giống nhau trong khổ thơ cuối.

- Vì lòng yêu Tổ quốc

- Vì xóm làng thân thuộc

- Vì tiếng gà cục tác

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Cảm xúc nào là cảm xúc xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Cảm xúc đó được khơi gợi từ điều gì? Em hiểu người xưng “cháu” trong bài thơ là ai?

• Cảm xúc xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa: nỗi nhớ
• Cảm xúc đó được khơi gợi từ tiếng gà trưa.
• Người xưng “cháu” trong bài thơ là người chiến sĩ đã nhiều năm xa nhà.

Câu 2. Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại mấy lần trong bài thơ? “Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỷ niệm nào nhất? Vì sao?

- Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại ba lần.

- Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ:

• Hình ảnh: Con gà mái mơ - mình hoa đốm trắng, con gà mái vàng - lông óng như màu nắng; Bà khum soi trứng, chắt chiu từng quả để đem bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu; Mùa đông tới, trời trở lạnh, bà lại lo lắng đàn gà sẽ chết.
• Kỉ niệm: Người cháu tò mò xem gà đẻ trứng, bị bà mắng “Gà đẻ mà mày nhìn/Rồi sau này lang mặt” khiến đứa cháu lo lắng.

- Ấn tượng với hình ảnh bà khum soi trứng, chắt chiu từng quả để đem bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu. Vì hình ảnh trên đã thể hiện được tình yêu thương sâu sắc của bà dành cho cháu, đó cũng là sự tần tảo hy sinh của bà.

Câu 3. Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?

- Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết:

Có tiếng bà vẫn mắng
- Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!

Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu

Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối

Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt

- Qua đó, người bà hiện lên với vẻ đẹp giản dị, tần tảo và giàu đức hình sinh. Tình cảm bà cháu vô cùng chân thành, cảm động.

Câu 4. Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn bởi họ chính là điểm tựa vững chắc - những người gắn bó nhất, luôn yêu thương và chia sẻ trong mọi hoàn cảnh.

Chuẩn bị

Câu 1 chuẩn bị trang 49 SGK Ngữ văn 7 tập 1 Cánh diều

Đọc trước bài thơ Tiếng gà trưa, tìm hiểu thêm về tác giả Xuân Quỳnh.

Gợi ý

Một số thông tin em tìm hiểu về tác giả Xuân Quỳnh qua Internet và sách báo:

+ Xuân Quỳnh (1942-1988), tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, quê ở xã Văn Khê, thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây  (nay là phường La Khê, Hà Đông, Hà Nội). Tác giả Xuân Quỳnh xuất thân trong một gia đình công chức, mẹ mất sớm, bố thường xuyên công tác xa gia đình, Xuân Quỳnh được bà nội chăm sóc, nuôi dạy từ nhỏ đến khi trưởng thành.

+ Tháng 2 năm 1956, Xuân Quỳnh được tuyển vào Đoàn Văn công nhân dân Trung ương và được đào tạo thành diễn viên múa. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài và dự Đại hội thanh niên sinh viên thế giới năm 1959 tại Áo. Từ năm 1962- 1964, Xuân Quỳnh học Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ (khoá I) của Hội nhà văn VN. Sau khi học xong, làm việc tại báo Văn nghệ, báo Phụ nữ. Từ năm 1978 đến lúc mất, Xuân Quỳnh làm biên tập viên Nhà xuất bản Tác phẩm mới. Xuân Quỳnh mất ngày29/8/1988 trong một vụ tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương, tỉnh Hải Dương.

+ Bà được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001.

+ Các tác phẩm chính: Tơ tằm – Chồi biếc (thơ -1963), Hoa dọc chiến hào (thơ -1968), Gió Lào cát trắng (thơ-1974), Lời ru trên mặt đất (thơ-1978), Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi, 1981), Bầu trời trong quả trứng (thơ văn thiếu nhi, 1982),Truyện Lưu Nguyễn (truyện thơ, 1985), Bến tàu trong thành phố (truyện thiếu nhi, 1984), Vẫn có ông trăng khác (truyện thiếu nhi), Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi, 1981), Bầu trời trong quả trứng (thơ văn thiếu nhi, 1982)...

+ Một số bài thơ tiêu biểu, đặc biệt nổi tiếng: Thuyền và biển, Sóng, Tiếng gà trưa, Thơ tình cuối mùa thu...

+ Đặc điểm thơ Xuân Quỳnh: Thơ Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình và cuộc sống thường ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

Câu 2 chuẩn bị trang 49 SGK Ngữ văn 7 tập 1 Cánh diều

Bài Tiếng gà trưa được viết trong thời kì đầu của cuộc chiến chống đế quốc Mỹ, in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào (1968) của Xuân Quỳnh.

Câu 3 chuẩn bị trang 49 SGK Ngữ văn 7 tập 1 Cánh diều

Chia sẻ cùng bạn bè về kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất.

Gợi ý

- Kỉ niệm đó là gì? Với ai?

- Kể lại kỉ niệm đó

- Kỉ niệm đó đem lại cho em xảm xúc gì?

Mẫu 1

Kỉ niệm đáng nhớ nhất của em với bố là Tết Trung thu năm ngoái. Bố em đã tự tay làm lồng đèn ông sao cho em. Tự tay bố đan chẻ tre, chuốt nan và làm khung đèn con thỏ, đèn con cá chép và đèn ông sao. Em vui lắm vì được ngắm nghía bố tập trung làm từng chi tiết của chiếc lồng đèn

Mẫu 2

Kỉ niệm đáng nhớ nhất của em với bà ngoại là những dịp nghỉ hè. Em được mẹ cho về quê ngoại chơi, bà luôn nấu những món ăn ngon, bà còn đi chợ mua thêm bao nhiêu là quà bánh cho em. Em đặc biệt thích ăn nho, thứ quả tròn xinh, ngon ngọt nhưng rất đắt tiền. Dù vậy bà vẫn luôn mua cho em một chùm nho nhỏ mỗi khi đi chợ. Tới giờ khi bà ngoại đã không còn nữa, em vẫn luôn yêu thương và nhớ tới bà mỗi khi hè về.

Đọc hiểu

Đọc tài liệu cùng tiến hành đọc hiểu với các em học sinh, thông qua việc trả lời chi tiết các câu hỏi trong bài và các câu hỏi cuối bài giúp các em soạn bài Tiếng gà trưa lớp 7 Cánh diều đúng nhất.

Câu hỏi trong bài

Câu 1. Đọc lướt bài thơ Tiếng gà trưa, chỉ ra dòng nào không phải năm chữ. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

Câu 2. Xác định vần và nhịp bài thơ Tiếng gà trưa

Câu 3. Chú ý những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại từ tiếng gà trưa

Câu 4. Chú ý các từ diễn tả cảm xúc của người cháu

Câu 5. Chú ý những dòng thơ có cấu trúc giống nhau trong khổ thơ cuối

Câu hỏi cuối bài

Câu 1. Cảm xúc nào là cảm xúc xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Cảm xúc đó được khơi gợi từ điều gì? Em hiểu người xưng "cháu" trong bài thơ là ai?

Câu 2

. Dòng thơ "Tiếng gà trưa" được lặp lại mấy lần trong bài thơ? Tiếng gà trưa đã khơi gợi những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỉ niệm nào nhất? Vì sao?

Câu 3. Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào trong Tiếng gà trưa? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?

Câu 4. Theo em, Vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Tổng kết

Bố cục

Bố cục bài thơ Tiếng gà trưa có thể chia thành 3 phần như sau:

- Phần 1 (khổ 1): Tiếng gà trưa trên đường hành quân

- Phần 2 (5 khổ thơ tiếp theo): Tiếng gà trưa gợi những kỉ niệm thời thơ ấu

- Phần 3 (2 khổ còn lại): Tiếng gà trưa gợi những suy tư

Nội dung

Nội dung chính của bài thơ Tiếng gà trưa là:

Tiếng gà trưa đã gọi về những kỉ niệm đẹp đẽ của tuổi thơ và tình bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm sâu sắc thêm tình quê hương đất nước

Nghệ thuật

Trong bài Tiếng gà trưa có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật sau:

- Thể thơ 5 chữ tạo nên cách diễn đạt tình cảm tự nhiên

- Hình ảnh thơ bình dị, chân thực, gẫn gũi.

- Sử dụng điệp từ: Tiếng gà trưa.

Trước khi đọc bài Tiếng gà trưa

Câu 1 (trang 49, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Đọc trước bài thơ Tiếng gà trưa, tìm hiểu thêm về tác giả Xuân Quỳnh

Lời giải 

- Nhà thơ Xuân Quỳnh (1942 – 1988) tên thật là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh. Quê quán xã La Khê, thị xã Hà Đông, Tỉnh Hà Đông, nay thuộc Quận Hà Đông, Tp Hà Nội.

- Xuất thân trong một gia đình công chức, mẹ mất sớm, bố thường xuyên đi công tác xa gia đình. Xuân Quỳnh lớn lên trong vòng tay của bà nội.

- Một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình yêu của Việt Nam.

- Chủ đề chính: thường hướng nhiều về nội tâm như: kỷ niệm tuổi thơ, tình yêu gia đình,… Thơ ca của bà có tính hướng nội, thiên nhiều về tâm trạng cá nhân nhưng không quá rời xa với đời sống. Những câu thơ của Xuân Quỳnh giàu tình cảm và sự tinh tế nhưng lẩn khuất phía sau những tình cảm ấy là là những tư tưởng có tính khái quát, triết lý. 

- Chủ đề: thơ Xuân Quỳnh bao giờ cũng có tứ, dùng tứ để bộc lộ chủ đề. 

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Lời ru trên mặt đất (1978), Chờ trăng (1981), Tự hát (1984); Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi, 1981), Bầu trời trong quả trứng (thơ văn thiếu nhi, 1982)…

- Năm 2011, được nhà nước phong tặng Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh 

Câu 2 (trang 49, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Chia sẻ cùng bạn bè về kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất

Lời giải 

Kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất, đó chính là gia đình em đón Tết cùng nhau vào năm ngoái. Khi ấy, một vài thành viên trong gia đình nhiễm Covid 19, không thể ăn Tết một cách hân hoan như mọi năm. Tuy có chút buồn nhưng bù lại, gia đình em gần gũi với nhau hơn. Những bữa ăn đầy đủ thành viên, cùng nhau trò chuyện, cùng nhau làm bánh đón Tết, cùng nhau dọn nhà trang trí.

Đọc hiểu bài Tiếng gà trưa

Trả lời câu hỏi giữa bài

Câu 1 (trang 50, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Đọc lướt bài thơ, chỉ ra dòng nào không phải năm chữ. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

Lời giải 

- Các dòng thơ không phải năm chữ: dòng “Tiếng gà trưa” ở đầu khổ 2, khổ 3 và khổ 5.

- Số dòng trong mỗi khổ dài ngắn khác nhau.

Câu 2 (trang 50, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Xác định vần và nhịp của bài thơ

Lời giải

- Cách gieo vần trong bài thơ linh hoạt. Vần trong bài thơ không gieo liên tiếp nhau.

- Nhịp trong bài được ngắt theo nhịp 03/02 hoặc 02/03, có dòng ngắt nhịp 01/04.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Cảm xúc nào là cảm xúc xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Cảm xúc đó được khơi gợi từ điều gì? Em hiểu người xưng “cháu” trong bài thơ là ai?

Lời giải 

- Cảm xúc xuyên suốt bài thơ “Tiếng gà trưa” là nỗi nhớ.

- Cảm xúc đó được khơi gợi từ điều người lính nghe thấy tiếng gà trưa nhảy ổ trên đường ra trận. Từ đây, những kỉ niệm tuổi thơ về bà dần ùa về cùng hình ảnh gà mái mơ, gà mái vàng. Tình yêu dành cho bà là cảm xúc sâu xa cho tình yêu quê hương đất nước.

- Em hiểu, người xưng cháu trong bài thơ là người lính đang trên đường ra chiến trường.

Câu 2 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại mấy lần trong bài thơ? “Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỷ niệm nào nhất? Vì sao?

Lời giải 

- Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại 3 lần ở đầu của khổ 2, khổ 3 và khổ 5.

- Tiếng gà trưa đã gợi lại trong tâm trí người chiến sĩ hình ảnh gà mái mơ, gà mái vàng và ổ trứng hồng, vì tò mò xem gà đẻ trứng nên bị bà trách mắng. Tiếng gà trưa gợi lên sự quan tâm, chắt chiu từng quả trứng để bán gà, dành tiền mua cho cháu bộ quần áo mới. Đó là những kí ức đẹp, không thể nào quên, thôi thúc cháu nhanh chóng chiến đấu giành lấy độc lập để trở về bên người bà đầy ắp tình thương tới con cháu.

- Em ấn tượng nhất hình ảnh người bà chắt chiu từng quả trứng, bán lấy tiền để mua quần áo mới cho cháu. Điều này khiến em nhớ tới bà nội của mình. Bà cũng từng dậy sớm bán từng bó rau ngoài chợ để có tiền cho các cháu. Tuy không nhiều, nhưng bà bảo, đấy là lộc, để động viên các cháu học hành thật tốt, trở thành người con hiếu thảo và một người có ích cho xã hội.

Câu 3 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?

Lời giải 

Người bà hiện lên qua các hình ảnh, chi tiết:

- Tần tảo, chắt chiu: Tay bà khum soi trứng/ Dành từng quả chắt chiu.

- Chăm lo, quan tâm cháu: dành dụm, chi chút để cuối năm bán gà, cháu được quần áo mới.

- Dạy bảo cháu.

Qua những hình ảnh, chi tiết đấy, em cảm nhận được bà là một người bà điển hình ở Việt Nam. Bà trong bài thơ cũng như bà ở ngoài đời thực, đều dành một tình yêu to lớn cho các con, các cháu. Và người cháu trong bài viết, là một người thương yêu, biết ơn bà.

Câu 4 (trang 51, SGK Ngữ Văn 7 tập 1)

Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Lời giải

Theo em, chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn là bởi, gia đình là nơi ta gắn bó từ thuở ấu thơ, trải qua những cung bậc cảm xúc bên người thân. Hơn hết, bên cạnh chúng ta luôn có ba mẹ động viên, ủng hộ, cổ vũ. Vậy nên, khi xa nhà, sống ở nơi xa lạ, không có người thân ở bên, cảm giác nhớ nhà trỗi dậy. Hay lúc gặp khó khăn, phải tự mình lo liệu, và đôi khi, có người còn không dám chia sẻ với bố mẹ, bởi sợ bố mẹ lo. Suy cho cùng, thì tình cảm gia đình là tình cảm thiêng liêng nhất. Đi xa nhà hay gặp khó khăn, mới trân quý những ngày bên gia đình. Vì khi về nhà, có lớn đến đâu, chúng ta vẫn là những đứa con bé bỏng cần được chăm bẵm.

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 49 Sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Đọc trước bài thơ Tiếng gà trưa, tìm hiểu thêm về tác giả Xuân Quỳnh.

- Bài Tiếng gà trưa được viết trong thời kì đầu của cuộc chiến chống đế quốc Mỹ, in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào (1968) của Xuân Quỳnh.

- Chia sẻ cùng bạn bè về kỉ niệm với những người thân trong gia đình mà em nhớ nhất.

Trả lời:

* Tác giả Xuân Quỳnh:

- Nguyễn Thị Xuân Quỳnh (1942-1988), quê ở làng An Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

- Được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình yêu của Việt Nam.

- Phong cách sáng tác: thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị, trong sáng của đời sống gia đình và cuộc sống hàng ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Lời ru trên mặt đất (1978), Chờ trăng (1981), Tự hát (1984). Trong đó có một số bài thơ đặc biệt nổi tiếng: Thuyền và biển, Sóng, Tiếng gà trưa, Thơ tình cuối mùa thu…

* Chia sẻ về kỉ niệm với người thân: Đó là lần em được bố làm cho một chiếc chong chóng bằng lá dứa. Em thấy rất vui, đi khoe với khắp bạn bè và thích thú khi các bạn cũng háo hức muốn được chơi chong chóng lạ kì đó.

Đọc hiểu

* Nội dung chính: Bài thơ Tiếng gà trưa khi lại tâm sự thật giản dị mà cũng thật xúc động khi tác giả được nghe lại tiếng gà trưa, bao nhiêu kí ức tuổi thơ, kí ức về bà bỗng ùa về.

* Trả lời câu hỏi giữa bài

Câu 1 (trang 50 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Đọc lướt bài thơ, chỉ ra dòng nào không phải năm chữ. Số dòng trong mỗi khổ có giống nhau không?

Trả lời:

- Dòng thơ không phải năm chữ: Tiếng gà trưa ở câu 8 và câu 14

- Số dòng thơ ở mỗi khổ thơ dài ngắn khác nhau.

Câu 2 (trang 50 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Xác định vần và nhịp của bài thơ.

Trả lời:

- Vần: đa số là vần cách

- Nhịp: 3/2, 2/3 có dòng 1/4

Câu 3 (trang 50 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý những hình ảnh và kỉ niệm được gợi lại từ tiếng gà trưa.

Trả lời:

Những hình ảnh và kỉ niệm được gợi ra từ tiếng gà trưa: bà khum soi trứng, dành từng quả cho con gà mái ấp, bà bán gà vào dịp cuối năm dành dụm để mua quần áo mới cho cháu.

Câu 4 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý các từ diễn tả cảm xúc của người cháu.

Trả lời:

Những từ ngữ diễn tả cảm xúc của người cháu: hạnh phúc, giấc mơ hồng.

Câu 5 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Chú ý những dòng thơ có cấu trúc giống nhau trong khổ thơ này.

Trả lời:

Những dòng thơ có cấu trúc giống nhau: Vì lòng yêu tổ quốc/ Vì xóm làng than thuộc/ Vì tiếng gà cục tác

Đó là những hình ảnh gần gũi, và cũng là lí do để người cháu cầm sung chiến đấu.

* Trả lời câu hỏi cuối bài: 

Câu 1 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Cảm xúc nào là cảm xúc xuyên suốt bài thơ Tiếng gà trưa? Cảm xúc đó được khơi gợi từ điều gì? Em hiểu người xưng “cháu” trong bài thơ là ai?

Trả lời:

 - Cảm xúc xuyên suốt bài thơ là nỗi nhớ.

- Cảm xúc đó được khơi gợi: Trên đường đánh giặc người cháu chợt nghe tiếng gà trưa nhảy ổ. Tiếng gà trưa đã gợi ra những kỉ niệm về tuổi thơ của người cháu.

- Người xưng “cháu” trong bài thơ là tác giả, là người lính đang trên đường ra trận.

Câu 2 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Dòng thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại mấy lần trong bài thơ? “Tiếng gà trưa” đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm gì của tuổi thơ? Em ấn tượng với hình ảnh hoặc kỉ niệm nào nhất? Vì sao?

Trả lời:

- Dòng thơ Tiếng gà trưa được lặp lại ba lần trong bài thơ.

- Tiếng gà trưa đã khơi gợi ở người cháu những hình ảnh và kỉ niệm tuổi thơ: con gà mái mơ, con gà mái vàng, bà khum tay soi trứng, bà dành tiền bán gà để mua quần áo cho cháu.

- Em ấn tượng với hình ảnh người bà chắt chiu dành dụm tiền bán gà để mua cho cháu bộ quần áo mới. Vì đó là hình ảnh gần gũi quen thuộc, đó cũng thể hiện sự hi sinh, vất vả của người bà.

Câu 3 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết nào? Qua đó, em có cảm nhận như thế nào về người bà và những tình cảm người cháu dành cho bà?

Trả lời:

- Người bà hiện lên qua những hình ảnh, chi tiết:

Tay bà khum soi trứng/Dành từng quả chắt chiu

Bà lo đàn gà toi…/ Để cuối năm bán gà/ Cháu được quần áo mới.

Qua đó người bà hiện lên là một người yêu thương cháu hết mực. Bà là một người phụ nữ sống trong cảnh nghèo khó và luôn chắt chiu dành dụm để cháu được đủ đầy. Và qua đó cũng thấy được tình cảm của cháu dành cho bà: kính yêu và luôn biết ơn những hi sinh, vất vả của bà.

Câu 4 (trang 51 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, vì sao chúng ta luôn nghĩ về những người thân yêu trong gia đình mỗi khi xa nhà hoặc gặp khó khăn?

Trả lời:

Ta luôn nghĩa về những người thân trong gia đình mỗi khi xa nhà hay mỗi khi gặp khó khăn là bởi người thân là những người gần gũi với ta nhất và luôn sẵn sàng hi sinh nhường nhịn để ta có được cuộc sống tốt nhất.