Nghĩa tình vợ chồng thủy chung sắt son, keo sơn gắn bó từ lâu đã trở thành một đề tài phổ biến trong nền văn học nước nhà. Từ xa xưa tình cảm này cũng đã được ông cha ta nhắc đến trong những bài ca dao thiết tha. Tiêu biểu trong số đó là bài “ Muối ba năm” :

•  “ Muối ba năm muối đang còn mặn
•  Gừng chín tháng gừng hãy còn cay
•  Đôi ta nghĩa nặng tình dày
•  Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.”

Mở đầu bài ca dao đã sử dụng những hình ảnh chân thực, mộc mạc, gần gũi với người nông dân Việt Nam ấy là hình ảnh “muối” và “gừng”. Đây là hai gia vị thường dùng và rất dễ thấy trong những bữa cơ bình dân, đặc biệt chúng còn được biết đến là những vị thuốc hữu dụng để chữa bệnh trong lúc ốm đau. Tác giả dân gian đã khéo léo đưa những hình ảnh đơn sơ mà tinh tế vào để tượng trưng cho tình nghĩa vợ chồng đậm đà mà sâu nặng. Có thể nói trong hai câu đầu bài ca dao đã nhấn mạnh bản chất khó thay đổi bởi thời gian của “muối” và “ gừng”. Những cụm từ chỉ thời gian như “ba năm”, “ chín tháng” không đơn thuần chỉ là những con số cụ thể mà còn có hàm ý chỉ khoảng thời gian dài lâu. Muối chính là sự kết tinh của nước biển đọng lại, màu trắng, hạt nhỏ và có vị mặn.

Cái dư vị mặn mòi của muối đã được người xưa nhấn mạnh trong cụm từ “ muối ba năm”, trải qua biết bao nhiêu năm tháng hạt muối vẫn luôn mặn mà cũng giống như tình nghĩa vợ chồng dù thời gian càng trôi qua vẫn luôn đậm đà, gắn bó, không hề đổi thay. Gừng là loại cây thường được trồng trong vườn, ngoài đồng với vị cay nồng và thơm. Độ cay của gừng trải qua chín tháng được ngầm so sánh với mức độ thắm thiết của tình cảm vợ chồng, dù trong gian nan, vất vả của cuộc đời thì tình cảm ấy càng thêm sâu nặng, keo sơn. Việc khéo léo sử dụng cặp câu thơ bảy chứ đối xứng, nhịp thơ cân đối nhịp nhàng kết hợp với điệp từ “ muối” và “gừng” lặp đi lặp lại hai lần ở mỗi câu có tác dụng khắc sâu ý niệm về sự bền lâu.Muốn mặn và gừng cay chính là những hình ảnh tượng trưng ý nghĩa nhất cho tình cảm vợ chồng tuy trải qua biết bao khổ cực, sóng gió vẫn luôn keo sơn, khăng khít với nhau. Hai hình ảnh này cũng đã đi vào rất nhiều bài ca dao khi nói đến tình nghĩa của con người :

• “ Tay bưng đĩa muối chấm gừng
•  Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”

Câu thứ ba của bài ca dao là một câu thơ sáu chữ với âm điệu ngọt ngào, sâu lắng đan xen giữa các cụm từ như “ đôi ta”, “nghĩa nặng tình dày” thể hiện sự khăng khít, gắn bó, hòa hợp tuy hai mà như một của đôi vợ chồng. Đặc biệt cụm từ “ nghĩa nặng tình dày” giống như một lời khẳng định rằng tình cảm vợ chồng vững bền như một hòn đá tảng, không gì có thể thay đổi, di chuyển được. “Nghĩa” là nghĩa vụ, trách nhiệm, “tình” là tình cảm, nghĩa càng dày thì tình càng nặng, không bao giờ nhạt phai.

Câu kết của bài ca dao đột ngột kéo dài ra thành mười ba chữ, nhân vật trữ tình đã đặt ra một giả thiết  hay cũng là tâm trạng băn khoăn lo lắng “ nếu xa nhau”. Chúng ta đều biết rằng trong cuộc sống đặc biệt là cuộc sống vợ chồng dẫu có hạnh phúc đến đâu song cũng luôn có những yếu tố tác động đến, vì vậy dù có sống trong bình yên người ta vẫn sẽ phải nghĩ đến những gian lao, thử thách đang ở trước mắt, tác giả dân gian ở đây cũng như vậy. Dù lo lắng nhưng ngay sau đó nhân vật trữ tình đã tự trả lời cho giả thiết của chính mình “ ba vạn sáu ngàn ngày mới xa”. “ Ba vạn sáu nghìn ngày” là con số ước tính là một trăm năm,tức là cả một đời người cũng có nghĩa là tình nghĩa vợ chồng sẽ gắn bó với nhau suốt đời suốt kiếp, nếu có lìa xa thì đến chết mới xa nhau. Câu tự trả lời giống như một lời khẳng định, lời khắc cốt ghi tâm thề nguyện rằng tình cảm vợ chồng sẽ bền chặt đến khi đầu bạc răng long.

Bài ca dao với những hình ảnh giản dị, mộc mạc và gần gũi kết hợp với nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển đã để lại ấn tượng sâu sắc cho chúng ta về tình cảm vợ chồng đồng thời thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người lao động : gắn bó, thủy chung trong nghĩa tình vợ chồng và trong tình yêu đôi lứa

Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mớ

Chỉ đọc qua thôi ta đã nhận thấy được toàn bộ bài ca nói về tình nghĩa lứa đôi mặn nồng, tình nghĩa vợ chồng gắn bó thủy chung. Trong những câu ca dao thường mở đầu theo thể hứng. Điều này thường bắt đầu từ một sự vật, sự việc nào đó rồi mới nói đến ý chính. Có rất nhiều khi sự vật mở đầu và ý chính không có liên quan gì với nhau như câu:

Con chim đỏ đỏ

Cái mỏ nó xanh

Nó kêu người ở trong làng,

Đừng ham lãnh lụa, phụ phùng vải bô.

Thế nhưng không thể phủ nhận được cũng có khi sự vật mở đầu và ý chính có liên quan với nhau. Người đọc có thể nhận thấy được bài ca này thuộc trường hợp như sau: Ngay từ phần mở đầu bằng muối – gừng để nói đến tình nghĩa của con người. Muối – gừng đã đi vào ca dao khá nhiều như các câu ca:

Tay bưng đĩa muối chấm gừng,

Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.

Hình ảnh muối và gừng, đó là những sự vật vô cùng quen thuộc trong đời sống dân dã, bình dị và nghèo khó. Những người bình dân dùng hình ảnh muối và gừng để nói đến tình nghĩa son sắt thật ý nhị và nói một cách kín đáo mà chân thực, sâu sắc. Khi muối để càng lâu năm càng mặn, gừng để càng già càng cay. Và khi người bình dân mong muốn tình nghĩa cũng đậm đà, lâu bền như vị mặn của muối, vị cay của gừng. Ngay từ hai câu đầu nói gián tiếp, hai câu sau dùng cách nói trực tiếp:

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa củng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

Người đọc có thể nhận thấy được cũng chỉ cần hai tiếng “đôi ta” thật gần gũi, thân thiết. Thêm với đó nữa đó là cụm từ “nghĩa nặng tình dày” nói về nghĩa tình sâu nặng một cách thấm thía. Thực sự thì đối với người bình dân, tình bao giờ cũng đi với nghĩa. Nghĩa là trách nhiệm, là nghĩa vụ. Khi tình càng dày thì nghĩa càng nặng. Nhân dân ta khi xưa luôn luôn xem nghĩa trọng hơn tinh. Thậm chí có khi không bao giờ phai nhạt. Còn với gừng chín tháng, muối ba năm, nhưng tình nghĩa của con người là trọn đời trọn kiếp. Có thể thấy được với “Ba vạn sáu nghìn ngày” là một trăm năm, là cả đời người. Thực sự thì nghĩa tình gắn bó với nhau suốt đời suốt kiếp như thế mới thật là sâu đậm. Khi nói xa nhau mà đến một trăm năm sau mới chịu xa tức là không bao giờ xa nhau, không bao giờ quên nhau được.

Tóm lại thì bài ca thể hiện vẻ đẹp tâm hồn người lao động: gắn bó, thủy chung trong tình nghĩa vợ chồng, trong tình yêu đôi lứa luôn được ca ngợi, trân trọng.

Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay.

Đôi ta nghĩa nặng tình đầy,

Có xa nhau đi nữa, cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

Ban đầu, trai gái yêu nhau thường lấy trăng, hoa, sông, núi… làm cái cớ để tỏ tình, để hứa hẹn, thề thốt. Ở vào thời điểm mơ mộng, huyền diệu ấy, tình yêu hiện ra thật lãng mạn, đẹp đẽ: Tâm lí của những kẻ đang yêu là Nhất nhật bất kiến như tam thu hề, một ngày không gặp nhau dài bằng ba thu, nhưng khi đã nên vợ nên chổng thì tình yêu chuyển thành tình thương, tình nghĩa, tức là đi vào chiều sâu của tình cảm. Ca dao đã mượn các hình ảnh gần gũi, quẹn thuộc để miêu tả tình nghĩa vợ chồng:

Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay.

Hình tượng thơ không cầu kì, bóng bẩy mà đơn sơ, gần gũi. Muối và gừng là những gia vị thường dùng trong bữa cơm hằng ngày của người bình dân. Hơn thế, muối và gừng còn là những vị thuốc đắc dụng trong lúc ốm đau. Được các tác giả dân gian đưa vào văn chương, muối và gừng đã mang ý nghĩa tượng trưng cho tình nghĩạ vợ chồng đậm đà, sâu nặng. Hai câu đầu của bài ca dao nhấn mạnh bản chất khó thay đổi bởi thời gian của muối và gừng. Những số từ như ba năm, chín tháng không phải là số từ cụ thể mà nó hàm ý chỉ thời gian lâu dài. Mà thời gian lại Chính là thử thách nghiệt ngã nhất, là thước đo chính xác nhất phẩm chất và giá trị của sự vật, của con người.

Muối và gừng là những sản phẩm đo chính tay người dân làm ra và gắn bó đời đời kiếp kiếp với họ. Muối là kết tinh của nước biển, màu trắng, hạt nhỏ, có vị mặn. Muối có mặt trong bữa ăn của mọi nhà, mọi người. Cái vị mặn mòi của muối được nhấn mạnh trong cụm từ muối ba năm. Trải qua năm tháng, hạt muối càng mặn mà thêm, cũng giống như thời gian trôi qua càng làm đậm đà hơn tình chồng nghĩa vợ.

Gừng là loại cây thường được trồng ở trong vườn, ngoài đồng. Vị cay nồng của gừng làm nóng ran từ miệng vào tới gan ruột, khiến ta có cảm giác tăng thêm nhiệt huyết, sức lực. Độ cay của gừng chín tháng được ngầm so sánh với mức độ thắm thiết của tình cảm vợ chồng. Trong gian nan, vất vả, tình nghĩa vợ chồng càng thêm sâu nặng.

Để làm nổi bật hai hình ảnh muối ba năm với gừng chỉn tháng, các tác giả dân gian đã sử dụng nhiều biện pháp tu từ đặc sắc. Sự cân đối nhịp nhàng của hai câu thơ bảy chữ kết hợp với điệp từ muối và gừng được lặp lại hai lần trong câu thơ, có sự bổ trợ của cụm từ chỉ trạng thái đang còn mặn, hãy còn cay, đặc tả tình nghĩa vợ chồng đằm thắm, nồng nàn. Gừng cay, muối mặn tượng trưng cho tình nghĩa của những cặp vợ chổng nghèo cùng nhau chung lưng đấu cật, lên thác xuống ghềnh, lên rừng xuống biển. Chén cơm sẻ nửa, hạt muối chia đôi. Qua gian nan, cơ cực, tình nghĩa vợ chồng gắn bó càng thêm sâu sắc:

Đôi ta nghĩa nặng tình đày

Câu thơ sáu chữ cổ âm điệu ngọt ngào, sâu lắng cùng với các từ ngữ đan xen hài hoà, thể hiện sự khăng khít của cặp vợ chồng rất đỗi thương nhau. Từ Đôi ta nói lên sự khăng khít, hoà hợp. Đôi ta khác hai ta vì hai ta chưa thể là một. Để tiếp tục khắc sâu ý nghĩa của từ Đôi ta, tác giả cụ thể hoá bằng hình ảnh nghĩa nặng tình dày. Nghĩa đặt trước tình, quấn quyện vào nhau, không có gì đo lường được tình nghĩa vợ chồng dành cho nhau. Thành ngữ nghĩa nặng tình dày như một hòn đá tảng trong đời sống vợ chồng, không sức mạnh gì xô đẩy, di chuyển được.

Nhưng không phải lúc nào tình yêu nam nữ, tình nghĩa vợ chồng cũng thuận buồm xuôi gió. Trong cuộc sống chung, vợ chổng cũng phải “lên thác xuống ghềnh”, “ba chim bảy nổi chín lênh đênh”, nghĩa là bên cạnh cái ngọt ngào của tình yêu, họ cũng gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống tình đời thường cần phải vượt qua.

Câu thơ: Có xa nhau đi nữâ cũng ba vạn sáu ngàn ngày mởi xa đột ngột kéo dài từ sáu chữ thành mười ba chữ, không phải là không có lí do. Độ dài của câu ca dao phần nàọ bộc lộ sự băn khoăn, bức xúc trong tâm trạng của người vợ hoặc người chồng, ở đỉnh cao của tình cảm vợ chồng, giữa thời điểm hạnh phúc nhất, đôi khi người vợ hoặc người chồng tự nhiên phân vân, lo lắng cho tương lai, cho những ngày tiếp theo liệu có giữ được gừng cay, muối mặn, nghĩa nặng tình dày mãi không?

Cụm từ có xa nhau đi nữa diễn tả tâm trạng có thật của một trong hai người, nhưng nó chĩ là một dao động thoáng qua, một sự lo xa cần thiết ở những người vợ, người chồng biết lo lắng, chăm sóc gìn giữ cho hạnh phúc gia đình. Nhân vật trữ tình tự đặt ra giả thiết: Có xa nhau đi nữa và cũng tự trả lời: ba vạn sáu ngàn ngày mới xa. Tại sao họ không nói một trăm năm mà lại là ba vạn sáu ngàn ngày ? Cách nói như dằn từng tiếng, nhấn mạnh quyết tâm sắt đá, khắc cốt ghi xương lời thề gìn giữ cuộc sống vợ chồng cho vuông tròn đến đầu bạc răng long.

Dẫu không sử dụng một từ so sánh nào nhưng ý so sánh trong bài ca dao vẫn khá rõ. Giống như muối mặn, gừng cay, tình nghĩa đồi ta trải qua năm tháng càng thêm nặng, thêm dày, không gì có thể làm cho phai nhạt. Điều thú vị ở đây là cách nói vòng. Ba vạn sáu ngàn ngày tức là một trăm năm. Lấy vợ lấy chồng, ai cũng ao ước được trăm năm hạnh phúc bên nhau. Vậy thì cái chuyện xa nhau dẫu có thể xảy ra thì cũng phải sau ba vạn sáu ngàn ngày, khi mà cả hai đều đã sống trọn vạn kiếp người.

Để ý một chút, ta sẽ thấy cấu trúc ngữ pháp của câu cuối cùng khá lạ. Hai chữ xa đặt ở đầu và cuối câu, ở giữa là thành ngữ chỉ thời gian dài đằng đẵng. Quan hệ ngữ nghĩa là quan hệ giả thiết – kết quả được thể hiện bằng sự kết hợp giữa nhiều thủ pháp nghệ thuật đặc sắc như nói vòng, cường điệu để nhấn mạnh ý cẩn khẳng định. Sức mạnh của tình yêu nam nữ không trở lực nào ngăn cản được. Tình cảm vợ chồng lại càng không có thế lực nào phá vỡ được. Đó là những thông điệp mà bài ca dao trên muốn gửi đến mọi người. Tình nghĩa vợ chồng gắn bó thuỷ chung đã được xây dựng trên nền tảng là cuộc sống lao động vất vả của những người cùng cảnh ngộ:

Tay bưng chén muối đĩa gừng,

Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau!

Bài ca dao trên mang đậm phong cách của ca dao dân ca vùng Nghệ – Tĩnh. Chúng ta hãy thử hình dung vào một sớm mai hồng hay một đêm trăng thanh, trên dòng sông Lam, con thuyền thong thả trôi xuôi, mái chèo khỏa nước.Trong không gian mênh mông bỗng ngân lên một giọng hò khoan nhặt, ca ngợi tình nghĩa vợ chồng thủy chung son sắt. Chắc hẳn những sợi dây đàn trong tâm hồn của mỗi chúng ta sẽ rung lên, rung lên mãi để cùng hòa điệu. Bốn câu ca dao vừa miêu tả hiện thực vừa là khát khao hạnh phúc lâu bền của người bình dân tự ngàn xưa.

“Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa”

Bài ca dao này thể hiện tình cảm đôi lứa gắn bó mặn nồng, tình cảm vợ chồng thủy chung trước sau như một không có gì có thể chia cắt được tình cảm giữa đôi nam nữ khi họ đang yêu thương, nhớ nhung da diết. Bài ca dao đã sử dụng hình ảnh vô cùng quen thuộc với người nông dân xưa đó là muối và gừng, là hai loại gia vị tồn tại trong mỗi gia đình khi cần thêm nếm cho mỗi món ăn của mình được đậm đà ngon miệng hơn. Muối là một loại gia vị rất cần thiết cho mọi người mọi nhà, đặc biệt là muối iot bởi nếu thiếu muối có thể gây rất nhiều bệnh ảnh hưởng tới sức khỏe con người như bệnh biếu cổ.

Muối là một loại được kết tinh từ nước biển, vô cùng mặn thể hiện sự đậm đà của tình cảm con người, sự chung thủy gắn bó không gì có thể làm nhạt phai tình cảm sâu đậm của họ. Muối ba năm muối hãy còn mặn, thể hiện thời gian dù có dài cỡ nào cũng chưa thể nào làm phai nhạt tình cảm của đôi uyên ương.

Gừng là loại gia vị chống lạnh giá, giúp con người sưởi ấm cơ thể trong những ngày đông buốt giá, gừng có độ cay nóng làm cho các món ăn lạnh như cá hay hải sản những đồ ăn có tính hàn cao trở nên ngon hơn, có độ cân bằng âm dương giữa lạnh- nóng để không bị đau bụng, tiêu chảy. Gừng cũng là gia vị thường thấy trong mỗi gia đình mà con người Việt Nam ai cũng có thể sử dụng và biết tới.

Muối ba năm muối vẫn còn mặn

Bài ca dao sử dụng hình ảnh muối và gừng là những hình ảnh quen thuộc, đây không phải lần đầu tiên người xưa sử dụng hai loại gia vị này để nói lên tình cảm nam nữ, tình cảm gia đình, vợ chồng

Tay bưng đĩa muối chấm gừng

Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.

Gừng và muối những gia vị có đặc tính mạnh mẽ, thể hiện cho sự đậm đà của tình cảm, sự gắn bó thủy chung trước sau như một của con người với nhau.

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

Hai từ “đôi ta” thể hiện sự gắn bó mật thiết với nhau, tuy hai người hai thân thể hoàn toàn khác nhau nhưng cũng như là một mà thôi, tác giả xưa đã sử dụng những từ ngữ giản dị, gần gũi để thể hiện sự gắn bó của hai con người với nhau. Thể hiện sự gắn bó keo sơn, thân thiết giữa con người với con người.

Trong bài ca dao thể hiện sự chung thủy đợi chờ của người con gái với người con trai khi hai người phải xa cách. Nó như một lời khẳng định chắc chắn về sự thủy chung chờ đợi của người con gái với chàng trai của mình, thể hiện tình cảm yêu thương sâu nặng không gì có thể lay chuyển được.

“Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay.

Đôi ta nghĩa nặng tình dày,

Còn xa nhau đi nữa, cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.”

Những câu ca dao trong bài ca dao: “Muối ba năm” mỗi lần cất lên lại không tránh khỏi dư vang đậm đà trong lòng người đọc. Từ thủa xa xưa, tình yêu đôi lứa đã tự tạo cho nó một đề tài riêng và nổi trội làm cho người ta phải hướng về nó như lẽ dĩ nhiên. Đã có vô vàn những bài ca dao tình yêu chỉ vẻn vẹn có vài dòng mà còn lưu mãi trong lòng những trái tim biết rung cảm. Mỗi bài ca dao về tình yêu sẽ cho ta những cách cảm nhận riêng và ở bài “Muối ba năm” cũng vậy.

Bài ca dao mở đầu một cách rất tự nhiên, gây cho người ta cái cảm giác thấm thía ngay từ những phút tiếp xúc ban đầu:

“Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay.”

Nếu như ở một số những bài ca dao viết về tình yêu đôi lứa khác, tác giả dân gian luôn dùng những hình ảnh mềm mại, thơ mộng, đẹp huyền điệu thì ở đây, ta lại bắt gặp hình ảnh muối, gừng, hai hình ảnh vô cùng dân giã, quen thuộc không hề tô vẽ, bóng bẩy. Ta đã không còn xa lạ gì với hai loại da vị không thể thiếu trong đời sống hàng ngày này, đó đều là những da vị cho bản thân con người tạo nên bằng công sức lao động và những tháng ngày chờ đợi. Muối thì mặn, cho dù để bao lâu đi nữa thì cái hương vị mặn mòi của biển cả không bao giờ mất đi. Cái vị cay nồng nàn của gừng thì tỏa lan từ đầu lưỡi đến tận cuống họng khiến cho người ta nhớ mãi.

Đây còn là hai vị thuốc rất có giá trị cho sức khỏe. Những từ chỉ thời gian: “ba năm”, “chín tháng” vừa cụ thể nhưng lại vừa tượng trưng cho một khoảng thời gian xa, dài, biểu tượng cho những thử thách, ấy vậy mà khi nó xuất hiện lại càng tô đậm những mùi vị không nhạt phai của muối và gừng. Không chỉ vậy, khoảng thời gian dài ấy thậm chí có thể khiến cho muối càng mặn, gừng càng cay. Rõ ràng thời gian ấy chả có nghĩa lí gì đối với những điều đã sẵn mặn mà như là muối, gừng. Nhưng mới đọc đến đây thôi thì vẫn chưa ra được hết những hàm ý của bài ca dao, câu thơ sau sẽ hé lộ tất cả những ẩn dụ, để người đọc hiểu hơn về những ngụ ý trong những hình ảnh:

“Đôi ta nghĩa nặng tình dày”

Khi ở trên, ta thấy rằng, muối và gừng và hai loại mùi vị thấm đậm và rất khó để nhạt phai. Nếu điều này nói về tình cảm của đôi nam nữ thì chắc hẳn đây không thể là một cặp nam nữ với tình yêu đơn thuần mà nhất định là một tình yêu vô cùng sâu đậm, thắm thiết, đã lên mùi cay nồng, mặn mà như muối, như gừng và đặc biệt là phải là tình cảm đã trải qua những thử thách của thời gian. Vì khi thời gian đã lên những thử thách, vượt qua được nó, người ta mới có cho nhau những tình cảm nồng càng thêm nồng, tình nghĩa càng nặng trĩu, dày dặn.

Rõ ràng tình cảm là những điều vô hình, không thể sờ, nắm được, nhưng có lẽ bằng sự cảm nhận tinh tế của lứa đôi, họ đã dần cảm nhận được hương vị nồng ấm và độ nặng, độ dày dặn của đối phương. Đây nhất định không thể là một tình yêu hời hợt mà phải là một tình yêu không chỉ đậm tình mà còn nặng nghĩa. Sự mộc mạc trìu mến của giọng điệu bài ca dao càng làm cho người đọc muốn tin tưởng đây là tình cảm của một cặp vợ chồng hết sức yêu thương nhau, một đôi vợ chồng tình nghĩa đậm sâu, đã cùng trải qua gian khó khiến cho tình cảm ngày qua ngày không những không nhạt phai mà như muối biển và gừng cay, chỉ càng nồng, càng ấm. Vì vậy mà:

“Còn xa nhau đi nữa, cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.”

Lại là một cách nói thời gian mộc mạc, gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân nhưng là cách nói vừa cụ thể vừa có tính chất vô định hình. Những con số được đưa ra khá rõ ràng “ba vạn sáu ngàn ngày” nhưng chỉ với hám ý về một khoảng thời gian không chỉ dài mà còn xa xôi, thậm chí không biết sẽ có ngày ấy hay không. Điều này cũng chính là ngấm ngầm khẳn định sự không bao giờ chia xa của đôi nam nữ tình sâu nghĩa nặng đòng thời cũng là khát khao bên nhau đến trọn đời của bất cứ đôi vợ chồng nào.

Bài ca dao đã ca ngợi tình yêu son sắt, mặn nồng của vợ chồng tình nghĩa như một sự khẳng định nồng ấm về tình người, tình yêu. Tình yêu luôn là thứ tìm cảm sâu sắc, dạt dào, khó phai nhòa, có thể trường tồn vĩnh cửa theo năm tháng và có thể vượt lên mọi sự xa cách, khó khăn, thử thách, sau tất cả, tình yêu còn trở nên nồng nàn sau đắm hơn bao giờ hết. Tuy bài ca dao không có những xúc cảm lãng mạn, mãnh liệt như ở một số bài ca dao tình yêu khác nhưng đậm đà, thấm đẫm mùi vị của một tình yêu chân thành, nồng nàn, thủy chung, ấm áp và có sự lắng đọng của những cảm xúc giản dị mà không bao giờ tàn phai.

Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

Bài cao dao “Muối ba năm muối vẫn còn mặn…” là một trong những bài ca dao hay để nói về tình nghĩa vợ chồng.

“Muối ba năm muối vẫn còn mặn

Gừng chín tháng gừng vẫn còn cay”

Và ta như có thể nhận thất được hai dòng thơ đầu tiên như cũng đã nói về đặc tính của muối và gừng. Về muối thì nhắc đến muối là người ta đã nói đến độ mặn mòi của nó. Muốn để cho đến tận 3 năm đi chằn nữa thì vị mặn của nó vẫn không đồi thay. Gừng có những đặc tính đó chính là cay, và cho dù để lâu thì vị cay này cũng thật khó có thể mất đi được. Đó là những đặc tính tự nhiên vốn có của muối và gừng. Chính điều này đã giúp cho người đọc như liên tưởng và như có thể nhận ra rằng sự quyết tâm của nhân vật trữ tình luôn luôn sống có tình có nghĩa, mãi mãi chung thủy với người mình yêu. Người mình yêu hay hơn nữa là đã trở thành người bạn đời của mình, chính vì vậy mà sự thủy chung son sắt luôn luôn không thay đổi dù đứng trước dòng chảy nghiệt ngã của thời gian.

Và có thể nói rằng phải từ hai dòng thơ sau nhìn ngược lên ta mới có thể như được thực sự thấy hết ý nghĩa của việc tái khẳng định chân lí hiển nhiên nhưng lại mang rất nhiều ý nghĩa đó chính là gừng cay, muối mặn. Thêm vào đó chính là một sự khẳng định trong trạng thái trầm tư, nó như cũng đã mang tính chất của hành động lòng tự dặn lòng. Và cùng với việc tạo ra một cặp đối xứng nhau bao gồm “Muối ba năm muối đang còn mặn” và cả “Gừng chín tháng gừng hãy còn cay”. Nếu như chúng ta xét về bản chất thì ở đây nó cũng giống như một hình thức trùng điệp, có tác dụng khắc đậm ý niệm về sự bề lâu. Một thông tin quan trọng có thể thấy được ở đây lại như được dồn tụ vào hai cụm từ đang còn, hãy còn mà lại không phải vào hai từ cay và mặn.

Có lẽ rằng chính ý niệm về sự bền lâu ấy thì dường như mới có thể quyết định khả năng tương hỗ, tương xứng của hai đối tượng khác nhau được nêu ra đó chính là muối và gừng trong lời nói của nhân vật trữ tình. Và dường như đây cũng là điểm mấu chốt mà cũng đã có thể gắn kết hai nửa của bài ca dao đặc sắc này lại với nhau thành một chỉnh thể. Tất nhiên, ta cũng có thể thấy được người đọc ngày nay vẫn muốn tìm thấy một cái gì khác hơn nữa đã đảm bảo được tính logic chặt chẽ và nhất quán của việc đã liên tưởng đi từ chuyện muối, gừng mà lại nói sang chuyện đôi ta.

Nếu như mà ta có thể thấu hiểu những nét đặc thù trong sinh hoạt văn hóa của người Việt Nam xưa thì chắc chắn rằng ta sẽ thấy những đòi hỏi có lí trên được giải tỏa nhẹ nhàng. Hai hình ảnh muối và gừng không chỉ tồn tại như một thứ gia vị quen thuộc bình thường, thậm chí tối cần thiết trong các món ăn mà như lại còn tồn tại như một vị thuốc dân dã được dùng chữa một số bệnh. Và cũng chẳng thế mà trong một bài ca dao khác, người xưa từng nói: “Tay nâng chén muối, đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” nguyên nhân thì ra thế! Ta như cũng có thể cảm nhận được nhân vật trữ tình đã như cũng phải trải qua những ngày được chăm sóc yêu thương bởi tay người bạn đời. Và hình ảnh muối và gừng, do vậy, ngoài hương vị vốn có của nó. Hơn nữa muối và gừng như lại còn tỏa ra hương vị của tình yêu, tình chồng vợ. Thật hoàn toàn tự nhiên khi nói chuyện muối, gừng, ta có thể nghĩ đến chuyện tình nghĩa thủy chung son sắt và ngược lại.

Dễ dàng nhận thấy chính dòng cuối của bài ca dao nêu một giả định đó chính là cho dù có xa nhau như thế nào đi chăng nữa, hay phải chịu những tác động của thời gian, cuộc sống thì tấm lòng thủy chung của nhân vật trữ tình này vẫn không hề đổi thay. Và cho dù là “Ba vạn sáu ngàn ngày” đó chính là một trăm năm – con số ước định cũng như đã chỉ giới hạn một đời người. Cho dù là “Ba vạn sáu ngàn ngày mới xa” nghĩa là đến chết mới xa, sẽ chẳng bao giờ xa.

Có thể khẳng định đây là một sự khẳng định như không dựa trên cảm xúc bồng bột mà đặt cơ sở trên những trải nghiệm sâu sắc về cuộc đời này. Và đây cũng là một trong những nguyên do để bài ca dao có sức sống lâu bền như vậy.

Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

Bài ca dao mang vẻ đẹp chân thực, mộc mạc nhưng rất sâu đậm.

Hai câu thơ đầu nói về hương vị của muối và gừng – hầu như con người ta ai cũng biết. Vì thế, chúng không phải là để mang thông tin, vì những thông tin kia hầu hết mọi người đều nắm rõ. Giá trị của chúng là cho ta cảm nhận được quyết tâm của nhận vật trữ tình: sống có tình, có nghĩa, mãi thủy chung với người yêu – người bạn đời đã cùng mình nếm trải bao buồn vui, sướng khổ. Phải từ hai dòng thơ sau nhìn ngược lên ta mới thực sự thấu hiểu ý nghĩa của việc khẳng định lại chân lí gừng cay, muối mặn. Một sự khẳng định trong trạng thái trầm tư, mang đặc tính của hành động lòng độc thoại nội tâm.

Việc tạo ra một cặp đối xứng gồm: “Muối ba năm muối đang còn mặn” và “Gừng chín tháng gừng hãy còn cay”, về bản chất, giống như một hình thức trùng điệp, có tác dụng khắc đậm ý nghĩa về sự bề lâu. Thông tin quan trọng ở đây dồn tụ vào hai cụm từ đang còn, hãy còn, chứ không phải vào hai từ cay và mặn. Chính ý niệm về sự bền lâu ấy mới quyết định khả năng dối xứng của hai đối tượng khác nhau là muối và gừng ở câu nói của nhân vật trữ tình. Nó cũng là điểm nhấn để nối hai nửa của bài ca dao lại với nhau thành một bản thể.

Dĩ nhiên, độc giả bây giờ vẫn muốn tìm kiếm một cái gì khác biệt đã đảm bảo tính lô-gích của liên tưởng đi từ chuyện muối, gừng sang chuyện đôi ta. Nếu thấu hiểu những nét truyền thống trong sinh hoạt văn hóa của người Việt Nam xưa, ta sẽ thấy những đòi hỏi có lí trên được giải đáp nhẹ nhàng. Muối và gừng không chỉ là một thứ gia vị quen thuộc, thậm chí cần thiết trong các món ăn mà còn tồn tại như một vị thuốc dân dã cần dùng trong nhiều trường hợp bbij bệnh. Chẳng thế mà trong một bài ca dao khác, từng nói: “Tay nâng chén muối, đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”. Thì ra thế! Nhân vật trữ tình đã tận hưởng những ngày được săn sóc yêu thương bởi tay người bạn đời. Muối và gừng, vậy nên, ngoài hương vị vốn có của nó, còn tỏa ra hương vị của tình yêu, tình đôi lứa. Rất bình thường khi nói chuyện muối, gừng, ta có thể nghĩ đến chuyện chung thủy, son sắt và ngược lại.

Câu cuối của bài ca dao nêu một ví dụ: (dù) có xa nhau… Nếu thực sự hiểu cuộc sống, ta ắt phải biết rằng: trong cuộc sống, hạnh phúc lứa đôi và nhiều thứ hạnh phúc khác luôn chịu những tác động và ngược chiều có tính chất “phá ngang”. Tuy đang sống bình an, người ta vẫn phải nghĩ tới thời gian phía trước với bao khó khăn. Nhân vật trữ tình trong bài ca dao này cũng vậy Người ấy đã thấy, thốt lên (dù) có xa nhau, nhưng ngay lập tức, chính người đó lại đã khẳng định: “ba vạn sáu ngàn ngày mới xa”. Ba vạn sáu ngàn ngày nghĩa một trăm năm – con số ước định chỉ giới hạn một đời người. “Ba vạn sáu ngàn ngày mới xa” nghĩa là đến không còn tồn tại mới xa, cũng có nghĩa là chẳng bao giờ xa cả.

Một sự khẳng định không dựa trên cảm xúc nông nổi mà đặt cơ sở trên những trải nghiệm sâu sắc về cuộc đời! Đây là một trong các nguyên nhân chính đã khiến bài ca dao để lại được trong lòng người tiếp nhận, người đọc bao thế hệ những ấn tượng tốt đẹp về tình – nghĩa – Việt Nam.

Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa

Có lẽ rằng trong các bài ca dao thường mở đầu theo thể hứng: bắt đầu từ một sự vật, sự việc nào đó rồi mới nói đến ý chính. Và đặc biệt là nhiều khi sự vật mở đầu và ý chính không có liên quan gì với nhau cả

Con chim đỏ đỏ

Cái mỏ nó xanh

Nó kêu người ở trong làng,

Đừng ham lãnh lụa, phụ phùng vải bô.

Nhưng ta dường như cũng đã có khi sự vật mở đầu và ý chính có liên quan với nhau rất mật thiết. Bài ca này được xét thuộc trường hợp sau mở đầu bằng muối – gừng như ẩn dụ để nói đến tình nghĩa của con người. Và chính những hình ảnh muối – gừng cũng như đã đi vào ca dao khá nhiều từ xưa cho đến nay:

Tay bưng đĩa muối chấm gừng

Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.

Muối và gừng là những gia vị có trong bữa ăn vô cùng quen thuộc trong đời sống dân dã, bình dị và nghèo khó của nhân dân ta. Ta như thấy được chính muối và gừng dân dã đến mức như gắn bó với người dân lao động. Người bình dân dùng hình ảnh muối và gừng để nói đến tình nghĩa một cách kín đáo mà chân thực, sâu sắc. Muối như là để càng lâu năm càng mặn thêm còn với gừng để càng già càng cay. Người bình dân dường như trong họ cũng đã luôn luôn mong muốn tình nghĩa cũng đậm đà, lâu bền như vị mặn của muối, vị cay của gừng. Hai câu đầu nói gián tiếp, hai câu sau dùng cách nói trực tiếp thật ý nghĩa.

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa củng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

Hai tiếng “đôi ta” thốt lên như cũng thật gần gũi, thân thiết biết bao nhiêu. Có lẽ rằng chính cụm từ “nghĩa nặng tình dày” dường như cũng đã nói về nghĩa tình sâu nặng một cách thấm thía. Và cũng với người bình dân thì ta như luôn luôn thấy được cái “tình” bao giờ cũng đi với “nghĩa”. Ta có thể hiểu được rằng nghĩa là trách nhiệm, là nghĩa vụ. Khi mà tình càng dày thì nghĩa càng nặng. Thì ta như thấy được người bình dân xem nghĩa trọng hơn tinh. Thậm chí rằng có khi không bao giờ phai nhạt. Đó cũng chính là hừng chín tháng, muối ba năm, nhưng tình nghĩa của con người là trọn đời trọn kiếp. Và câu kết “Ba vạn sáu nghìn ngày” là một trăm năm, là cả đời người vậy. Nghĩa tình như thật là gắn bó với nhau suốt đời suốt kiếp như thế mới thật sâu đậm biết bao nhiêu. Hay để nói xa nhau mà đến một trăm năm sau mới chịu xa tức là không bao giờ xa nhau, không bao giờ quên nhau.

Bài ca dường như cũng đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn người lao động đó chính là sự gắn bó, thủy chung trong tình nghĩa vợ chồng, trong tình yêu đôi lứa đẹp đẽ.

"Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.”

Mở đầu bài ca dao đã sử dụng những hình ảnh chân thực, mộc mạc, gần gũi với người nông dân Việt Nam ấy là hình ảnh “muối” và “gừng”. Đây là hai gia vị thường dùng và rất dễ thấy trong những bữa cơ bình dân, đặc biệt chúng còn được biết đến là những vị thuốc hữu dụng để chữa bệnh trong lúc ốm đau. Tác giả dân gian đã khéo léo đưa những hình ảnh đơn sơ mà tinh tế vào để tượng trưng cho tình nghĩa vợ chồng đậm đà mà sâu nặng. Có thể nói trong hai câu đầu bài ca dao đã nhấn mạnh bản chất khó thay đổi bởi thời gian của “muối” và “ gừng”. Những cụm từ chỉ thời gian như “ba năm”, “ chín tháng” không đơn thuần chỉ là những con số cụ thể mà còn có hàm ý chỉ khoảng thời gian dài lâu. Muối chính là sự kết tinh của nước biển đọng lại, màu trắng, hạt nhỏ và có vị mặn. Cái dư vị mặn mòi của muối đã được người xưa nhấn mạnh trong cụm từ “ muối ba năm”, trải qua biết bao nhiêu năm tháng hạt muối vẫn luôn mặn mà cũng giống như tình nghĩa vợ chồng dù thời gian càng trôi qua vẫn luôn đậm đà, gắn bó, không hề đổi thay.

Gừng là loại cây thường được trồng trong vườn, ngoài đồng với vị cay nồng và thơm. Độ cay của gừng trải qua chín tháng được ngầm so sánh với mức độ thắm thiết của tình cảm vợ chồng, dù trong gian nan, vất vả của cuộc đời thì tình cảm ấy càng thêm sâu nặng, keo sơn. Việc khéo léo sử dụng cặp câu thơ bảy chứ đối xứng, nhịp thơ cân đối nhịp nhàng kết hợp với điệp từ “ muối” và “gừng” lặp đi lặp lại hai lần ở mỗi câu có tác dụng khắc sâu ý niệm về sự bền lâu. Muốn mặn và gừng cay chính là những hình ảnh tượng trưng ý nghĩa nhất cho tình cảm vợ chồng tuy trải qua biết bao khổ cực, sóng gió vẫn luôn keo sơn, khăng khít với nhau. Hai hình ảnh này cũng đã đi vào rất nhiều bài ca dao khi nói đến tình nghĩa của con người:

“Tay bưng đĩa muối chấm gừng

Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau”

Câu thứ ba của bài ca dao là một câu thơ sáu chữ với âm điệu ngọt ngào, sâu lắng đan xen giữa các cụm từ như “ đôi ta”, “nghĩa nặng tình dày” thể hiện sự khăng khít, gắn bó, hòa hợp tuy hai mà như một của đôi vợ chồng. Đặc biệt cụm từ “ nghĩa nặng tình dày” giống như một lời khẳng định rằng tình cảm vợ chồng vững bền như một hòn đá tảng, không gì có thể thay đổi, di chuyển được. “Nghĩa” là nghĩa vụ, trách nhiệm, “tình” là tình cảm, nghĩa càng dày thì tình càng nặng, không bao giờ nhạt phai.

Câu kết của bài ca dao đột ngột kéo dài ra thành mười ba chữ, nhân vật trữ tình đã đặt ra một giả thiếthay cũng là tâm trạng băn khoăn lo lắng “ nếu xa nhau”. Chúng ta đều biết rằng trong cuộc sống đặc biệt là cuộc sống vợ chồng dẫu có hạnh phúc đến đâu song cũng luôn có những yếu tố tác động đến, vì vậy dù có sống trong bình yên người ta vẫn sẽ phải nghĩ đến những gian lao, thử thách đang ở trước mắt, tác giả dân gian ở đây cũng như vậy. Dù lo lắng nhưng ngay sau đó nhân vật trữ tình đã tự trả lời cho giả thiết của chính mình “ ba vạn sáu ngàn ngày mới xa”. “ Ba vạn sáu nghìn ngày” là con số ước tính là một trăm năm,tức là cả một đời người cũng có nghĩa là tình nghĩa vợ chồng sẽ gắn bó với nhau suốt đời suốt kiếp, nếu có lìa xa thì đến chết mới xa nhau. Câu tự trả lời giống như một lời khẳng định, lời khắc cốt ghi tâm thề nguyện rằng tình cảm vợ chồng sẽ bền chặt đến khi đầu bạc răng long.

Bài ca dao với những hình ảnh giản dị, mộc mạc và gần gũi kết hợp với nhịp điệu nhẹ nhàng, uyển chuyển đã để lại ấn tượng sâu sắc cho chúng ta về tình cảm vợ chồng đồng thời thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người lao động: gắn bó, thủy chung trong nghĩa tình vợ chồng và trong tình yêu đôi lứa.

“Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay.

Đôi ta nghĩa nặng tình dày,

Còn xa nhau đi nữa, cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.”

Những câu ca dao trong bài ca dao: “Muối ba năm” mỗi lần cất lên lại không tránh khỏi dư vang đậm đà trong lòng người đọc. Từ thủa xa xưa, tình yêu đôi lứa đã tự tạo cho nó một đề tài riêng và nổi trội làm cho người ta phải hướng về nó như lẽ dĩ nhiên. Đã có vô vàn những bài ca dao tình yêu chỉ vẻn vẹn có vài dòng mà còn lưu mãi trong lòng những trái tim biết rung cảm. Mỗi bài ca dao về tình yêu sẽ cho ta những cách cảm nhận riêng và ở bài “Muối ba năm” cũng vậy. Bài ca dao mở đầu một cách rất tự nhiên, gây cho người ta cái cảm giác thấm thía ngay từ những phút tiếp xúc ban đầu:

“Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay.”

Nếu như ở một số những bài ca dao viết về tình yêu đôi lứa khác, tác giả dân gian luôn dùng những hình ảnh mềm mại, thơ mộng, đẹp huyền điệu thì ở đây, ta lại bắt gặp hình ảnh muối, gừng, hai hình ảnh vô cùng dân giã, quen thuộc không hề tô vẽ, bóng bẩy. Ta đã không còn xa lạ gì với hai loại da vị không thể thiếu trong đời sống hàng ngày này, đó đều là những da vị cho bản thân con người tạo nên bằng công sức lao động và những tháng ngày chờ đợi. Muối thì mặn, cho dù để bao lâu đi nữa thì cái hương vị mặn mòi của biển cả không bao giờ mất đi. Cái vị cay nồng nàn của gừng thì tỏa lan từ đầu lưỡi đến tận cuống họng khiến cho người ta nhớ mãi.

Đây còn là hai vị thuốc rất có giá trị cho sức khỏe. Những từ chỉ thời gian: “ba năm”, “chín tháng” vừa cụ thể nhưng lại vừa tượng trưng cho một khoảng thời gian xa, dài, biểu tượng cho những thử thách, ấy vậy mà khi nó xuất hiện lại càng tô đậm những mùi vị không nhạt phai của muối và gừng. Không chỉ vậy, khoảng thời gian dài ấy thậm chí có thể khiến cho muối càng mặn, gừng càng cay. Rõ ràng thời gian ấy chả có nghĩa lí gì đối với những điều đã sẵn mặn mà như là muối, gừng. Nhưng mới đọc đến đây thôi thì vẫn chưa ra được hết những hàm ý của bài ca dao, câu thơ sau sẽ hé lộ tất cả những ẩn dụ, để người đọc hiểu hơn về những ngụ ý trong những hình ảnh:

“Đôi ta nghĩa nặng tình dày”

Khi ở trên, ta thấy rằng, muối và gừng và hai loại mùi vị thấm đậm và rất khó để nhạt phai. Nếu điều này nói về tình cảm của đôi nam nữ thì chắc hẳn đây không thể là một cặp nam nữ với tình yêu đơn thuần mà nhất định là một tình yêu vô cùng sâu đậm, thắm thiết, đã lên mùi cay nồng, mặn mà như muối, như gừng và đặc biệt là phải là tình cảm đã trải qua những thử thách của thời gian. Vì khi thời gian đã lên những thử thách, vượt qua được nó, người ta mới có cho nhau những tình cảm nồng càng thêm nồng, tình nghĩa càng nặng trĩu, dày dặn. Rõ ràng tình cảm là những điều vô hình, không thể sờ, nắm được, nhưng có lẽ bằng sự cảm nhận tinh tế của lứa đôi, họ đã dần cảm nhận được hương vị nồng ấm và độ nặng, độ dày dặn của đối phương. Đây nhất định không thể là một tình yêu hời hợt mà phải là một tình yêu không chỉ đậm tình mà còn nặng nghĩa. Sự mộc mạc trìu mến của giọng điệu bài ca dao càng làm cho người đọc muốn tin tưởng đây là tình cảm của một cặp vợ chồng hết sức yêu thương nhau, một đôi vợ chồng tình nghĩa đậm sâu, đã cùng trải qua gian khó khiến cho tình cảm ngày qua ngày không những không nhạt phai mà như muối biển và gừng cay, chỉ càng nồng, càng ấm. Vì vậy mà:

“Còn xa nhau đi nữa, cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.”

Lại là một cách nói thời gian mộc mạc, gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày của nhân dân nhưng là cách nói vừa cụ thể vừa có tính chất vô định hình. Những con số được đưa ra khá rõ ràng “ba vạn sáu ngàn ngày” nhưng chỉ với hám ý về một khoảng thời gian không chỉ dài mà còn xa xôi, thậm chí không biết sẽ có ngày ấy hay không. Điều này cũng chính là ngấm ngầm khẳn định sự không bao giờ chia xa của đôi nam nữ tình sâu nghĩa nặng đòng thời cũng là khát khao bên nhau đến trọn đời của bất cứ đôi vợ chồng nào.

Bài ca dao đã ca ngợi tình yêu son sắt, mặn nồng của vợ chồng tình nghĩa như một sự khẳng định nồng ấm về tình người, tình yêu. Tình yêu luôn là thứ tìm cảm sâu sắc, dạt dào, khó phai nhòa, có thể trường tồn vĩnh cửa theo năm tháng và có thể vượt lên mọi sự xa cách, khó khăn, thử thách, sau tất cả, tình yêu còn trở nên nồng nàn sau đắm hơn bao giờ hết. Tuy bài ca dao không có những xúc cảm lãng mạn, mãnh liệt như ở một số bài ca dao tình yêu khác nhưng đậm đà, thấm đẫm mùi vị của một tình yêu chân thành, nồng nàn, thủy chung, ấm áp và có sự lắng đọng của những cảm xúc giản dị mà không bao giờ tàn phai.

Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.

Bài cao dao “Muối ba năm muối vẫn còn mặn…” là một trong những bài ca dao hay để nói về tình nghĩa vợ chồng.

“Muối ba năm muối vẫn còn mặn

Gừng chín tháng gừng vẫn còn cay”

Và ta như có thể nhận thất được hai dòng thơ đầu tiên như cũng đã nói về đặc tính của muối và gừng. Về muối thì nhắc đến muối là người ta đã nói đến độ mặn mòi của nó. Muốn để cho đến tận 3 năm đi chằn nữa thì vị mặn của nó vẫn không đồi thay. Gừng có những đặc tính đó chính là cay, và cho dù để lâu thì vị cay này cũng thật khó có thể mất đi được. Đó là những đặc tính tự nhiên vốn có của muối và gừng. Chính điều này đã giúp cho người đọc như liên tưởng và như có thể nhận ra rằng sự quyết tâm của nhân vật trữ tình luôn luôn sống có tình có nghĩa, mãi mãi chung thủy với người mình yêu. Người mình yêu hay hơn nữa là đã trở thành người bạn đời của mình, chính vì vậy mà sự thủy chung son sắt luôn luôn không thay đổi dù đứng trước dòng chảy nghiệt ngã của thời gian.

Và có thể nói rằng phải từ hai dòng thơ sau nhìn ngược lên ta mới có thể như được thực sự thấy hết ý nghĩa của việc tái khẳng định chân lí hiển nhiên nhưng lại mang rất nhiều ý nghĩa đó chính là gừng cay, muối mặn. Thêm vào đó chính là một sự khẳng định trong trạng thái trầm tư, nó như cũng đã mang tính chất của hành động lòng tự dặn lòng. Và cùng với việc tạo ra một cặp đối xứng nhau bao gồm “Muối ba năm muối đang còn mặn” và cả “Gừng chín tháng gừng hãy còn cay”. Nếu như chúng ta xét về bản chất thì ở đây nó cũng giống như một hình thức trùng điệp, có tác dụng khắc đậm ý niệm về sự bề lâu. Một thông tin quan trọng có thể thấy được ở đây lại như được dồn tụ vào hai cụm từ đang còn, hãy còn mà lại không phải vào hai từ cay và mặn.

Có lẽ rằng chính ý niệm về sự bền lâu ấy thì dường như mới có thể quyết định khả năng tương hỗ, tương xứng của hai đối tượng khác nhau được nêu ra đó chính là muối và gừng trong lời nói của nhân vật trữ tình. Và dường như đây cũng là điểm mấu chốt mà cũng đã có thể gắn kết hai nửa của bài ca dao đặc sắc này lại với nhau thành một chỉnh thể. Tất nhiên, ta cũng có thể thấy được người đọc ngày nay vẫn muốn tìm thấy một cái gì khác hơn nữa đã đảm bảo được tính logic chặt chẽ và nhất quán của việc đã liên tưởng đi từ chuyện muối, gừng mà lại nói sang chuyện đôi ta.

Nếu như mà ta có thể thấu hiểu những nét đặc thù trong sinh hoạt văn hóa của người Việt Nam xưa thì chắc chắn rằng ta sẽ thấy những đòi hỏi có lí trên được giải tỏa nhẹ nhàng. Hai hình ảnh muối và gừng không chỉ tồn tại như một thứ gia vị quen thuộc bình thường, thậm chí tối cần thiết trong các món ăn mà như lại còn tồn tại như một vị thuốc dân dã được dùng chữa một số bệnh. Và cũng chẳng thế mà trong một bài ca dao khác, người xưa từng nói: “Tay nâng chén muối, đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau” nguyên nhân thì ra thế! Ta như cũng có thể cảm nhận được nhân vật trữ tình đã như cũng phải trải qua những ngày được chăm sóc yêu thương bởi tay người bạn đời. Và hình ảnh muối và gừng, do vậy, ngoài hương vị vốn có của nó. Hơn nữa muối và gừng như lại còn tỏa ra hương vị của tình yêu, tình chồng vợ. Thật hoàn toàn tự nhiên khi nói chuyện muối, gừng, ta có thể nghĩ đến chuyện tình nghĩa thủy chung son sắt và ngược lại.

Dễ dàng nhận thấy chính dòng cuối của bài ca dao nêu một giả định đó chính là cho dù có xa nhau như thế nào đi chăng nữa, hay phải chịu những tác động của thời gian, cuộc sống thì tấm lòng thủy chung của nhân vật trữ tình này vẫn không hề đổi thay. Và cho dù là “Ba vạn sáu ngàn ngày” đó chính là một trăm năm – con số ước định cũng như đã chỉ giới hạn một đời người. Cho dù là “Ba vạn sáu ngàn ngày mới xa” nghĩa là đến chết mới xa, sẽ chẳng bao giờ xa. Có thể khẳng định đây là một sự khẳng định như không dựa trên cảm xúc bồng bột mà đặt cơ sở trên những trải nghiệm sâu sắc về cuộc đời này. Và đây cũng là một trong những nguyên do để bài ca dao có sức sống lâu bền như vậy.

Tình yêu là chủ đề đẹp và rực rỡ nhất, đi vào đời sống văn học và vận động với muôn màu muôn vẻ. Nếu trong thơ, ta bắt gặp những tiếng thơ đầy thổn thức, ngập tràn mãnh liệt trong “Tôi yêu em” của Pu-skin, hay mối tình chung thủy bền chặt của Thúy Kiều Kim Trọng trong Truyện Kiều của Nguyễn Du. Trong truyện ngắn, ta cũng không khỏi nghẹn ngào trước mối tình thức tỉnh lương tri, thấm đẫm dư vị yêu thương của Chí Phèo – Thị Nở trong Chí Phèo của Nam Cao hay mối tình giản dị, trong ngần, tuyệt đẹp của Nguyệt – Lãm trong Mảnh trăng cuối rừng. Bước vào ca dao dân ca, chủ đề tình yêu lại được dịp toả hương ngào ngạt bởi những nỗi niềm, những cảm xúc dạt dào tha thiết được nhân vật trữ tình gửi gắm một cách đầy ý nhị, duyên dáng và tinh tế nhưng không kém phần mãnh liệt, khát khao:

“Muối ba năm muối đang còn mặn

Gừng chín tháng gừng hãy còn cay

Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau nữa, cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa.”

Trong tình yêu, không cần phải quá cầu kỳ, cao xa, đơn giản chỉ là những điều bình dị mà gắn kết bền chặt. “Gừng” và “muối” là những sự vật quen thuộc, dân dã trong đời sống của người nông dân. Nó không chỉ là thứ gia vị cần thiết cho bữa ăn hằng ngày mà còn là những vị thuốc dân gian giúp ích cho sức khỏe con người. Muối để càng lâu, thậm chí là ba năm, vị mặn mòi trong muối vẫn không đổi, gừng dẫu chín tháng chất cay nồng “hãy còn” giữ được bên trong. Thách thức của thời gian không làm mất đi những đặc trưng của nó. Song, gừng và muối ở đây không đơn thuần mang tầng nghĩa ấy, mà nó còn mang nghĩa biểu tượng, tượng trưng những gì vị trong đời sống tình yêu, đời sống vợ chồng. Đó là tình nghĩa thủy chung, bền chặt của con người, dẫu qua bao thách thức của thời gian thì tình yêu vẫn nồng đượm, thiết tha, ấm nồng, nồng nàn như muối, như gừng vậy, chẳng thể phai nhoà được.

“Đôi ta nghĩa nặng tình dày

Có xa nhau đi nữa cũng ba vạn sáu ngàn ngày mới xa”

Tình yêu “đôi ta” cũng như vậy, tình dày, nghĩa nặng chất chồng, chẳng thể đong đếm được như thơ xưa từng nói “Nghĩa vợ tình chồng ta tát biển đông”. Tình nghĩa hai ta cao hơn núi, rộng hơn sông, mênh mông hơn sóng biển, bởi vậy mà dẫu thời gian có trôi, dẫu có khó khăn cách trở cũng không làm lung lay mối tình trọn vẹn thủy chung này. Cũng như muối và gừng vậy, vẫn son sắt, gần nhau, yêu thương nhau trọn đời trọn kiếp. “Ba vạn sáu ngàn ngày mới xa”, đó là cả một đời người, là trăm năm bên nhau, sướng khổ cùng nhau, dẫu có xa cũng là lúc chúng ta già đi, răng long đầu bạc rồi, cuộc đời đôi ta chỉ phải xa nhau, chia lìa khi đã chết mà thôi. Nghĩa tình ấy mãi vững bền theo thời gian, son sắt theo năm tháng. Dẫu có khó khăn, thử thách, dẫu vui buồn sướng khổ, dẫu cuộc đời có trăm đắng ngàn cay thì nghĩa tình ấy vẫn mãi vẹn tròn, thủy chung. “Đôi ta” sẽ cùng dìu nhau vượt qua tất cả, để tình yêu ấy thật đẹp, thật bền lâu, không gì cách trở, đổi dời. Hai ta chính là nguồn sống, là dư vị yêu thương trọn vẹn nhất, nghĩa tình nhất.

Ca dao xưa thật bình dị mà thân thương quá đỗi, mỗi tiếng thơ, lời ca chất chứa những tình cảm tốt đẹp, những khát khao bình dị trong đời sống tinh thần của người dân. Ca dao xưa dễ nhớ, dễ thuộc, mang hồn cốt của con người thôn quê, nhẹ nhàng, chân chất mà đi vào lòng người một cách rất tự nhiên. Ca dao xưa như một nốt nhạc ngọt ngào, tuyệt diệu, sọi rọi tâm hồn mỗi chúng ta bằng trái tim hồn hậu và thiết tha nhất, bởi vậy mà trong em luôn dành một tình cảm vô cùng lớn lao cho những bài ca dao, dân ca của dân tộc.