Như một vòng tuần hoàn của cuộc sống, đông qua, xuân đến. Chúa xuân mang đến cho vạn vật những tia nắng ấm áp sau một mùa giá lạnh, thổi vào cuộc sống hương vị ngọt ngào của mùa xuân. Nếu như hoa mai tượng trưng cho một cái Tết sung túc ở phương Nam thì hoa đào là biểu tượng cho một mùa xuân bất diệt ở miền Bắc.

Tuy có nguồn gốc xa xôi ở xứ Ba Tư, thế nhưng ngày nay hoa đào có mặt ở khắp nơi trên đất nước Việt Nam đặc biệt là ở miền Bắc và mỗi khi Tết đến Xuân về.

Cây đào thuộc họ hoa hồng, thân gỗ nhỏ, cao khoảng từ năm đến mười mét, lá có hình mũi mác. Hoa mọc đơn độc, có màu hồng hoặc màu trắng, năm cánh mềm mại, mịn màng như nhung. Khi cây ra hoa ngắn, hầu như không có cuống, đài có ống hình chuông, thùy hình trứng, có nhiều nhị. Dòng họ của hoa đào rất đa dạng và phong phú.

Nếu xếp theo số cánh thì có thể chia đào thành hai loại là đào đơn và đào kép. Còn xếp theo màu sắc thì có thể chia đào thành đào phai, đào bích, đào bạch, đào thất thốn. Nhưng có lẽ đẹp nhất vẫn là đào bích. Đào bích cánh hoa màu hồng thắm, tán tròn nhiều cành cân đối. Đào phai màu nhạt, hồng tươi, trang nhã mà hấp dẫn như đôi má ửng hồng của người thiếu nữ khi thẹn thùng. Đào bạch ít hoa tương đối khó trồng. Đào thất thốn dáng nhỏ, hoa nhỏ, có màu đỏ thẫm.

Hoa đào chỉ trồng được ở miền Bắc và nở đúng vào mùa xuân. Nhưng muốn hoa nở đúng thời vụ thì đòi hỏi nhiều kinh nghiệm ở người trồng hoa. Và thi sĩ Xuân Sách đã dùng những lời thơ để nêu ra cách làm cho hoa nở đúng ngày Tết:

"Vặt trụi lá, bè trơ cành

Đê cây tức giận nở thành trăm hoa"

Vì vậy, muốn có đào chơi vào ngày Tết thì tháng mười một âm lịch người ta thường ngắt hết lá để nhựa cây tích tụ lên thân làm nụ. Rồi tùy theo thời tiết nóng hay rét nhiều mà người trồng đào phải thúc hay hãm hoa.

Nếu ở miền Nam, xuân về phải có mai vàng, một biểu tượng cho sự giàu sang, phú quý, hạnh phúc và sum vầy thì ở miền Bắc có hoa đào mới có mùa xuân. Người miền Bắc ưa chuộng chơi đào vào ngày Tết có lẽ vì màu hồng mang lại sự may mắn và phúc lộc đầu năm. Các cụ ngày xưa thường bảo, cắm một cành đào trong nhà là cản được gió độc và đuổi được tà khí. Và sân nhà ai có trồng đào thì đó là sân nhà phú quý.

Những nhà có điều kiện thường sắm cả một cây đào ghép ba tầng, những nhà nghèo hơn cũng có mua một vài nhánh đào chưng trong nhà. Đón xuân mà không có hoa đào cũng tẻ nhạt như thiếu bánh chưng xanh, câu đối đó, tràng pháo hồng. Vì vậy, Tết đến, dù bận việc đến mấy thì người dân miền Bắc cũng phải mua cho gia đình mình một vài nhánh đào.

Hoa đào không chỉ mang giá trị thẩm mỹ mà còn mang nét đẹp văn hóa đồng thời còn là một dược phẩm, mỹ phẩm độc đáo. Từ xưa, hình ảnh của hoa đào đã được đưa vào thơ ca làm xúc động lòng người. Trong truyện Kiều, Nguyễn Du có nhắc đến hình ảnh của hoa đào trong sự luyến tiếc khi cảnh cũ còn mà người xưa không thấy: “Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông”. Và vẻ đẹp mơn mởn của hoa đào trong ngày Tết còn thể hiện qua câu thơ:

“Một đóa đào hoa khoe tốt tươi,

Tướng xuân mơn mởn thấy xuân cười”.

Mùa xuân năm Kỉ Dậu, vua Quang Trung sau khi đại thắng quân Thanh, đã mang một cành đào từ Thăng Long về Phú Xuân để tặng cho công chúa Ngọc Hân - người vợ yêu quý của người – để báo tin thắng trận. Trong lịch sử y học Á Đông, danh y Tuệ Tĩnh đã ghi lại nhiều phương pháp chăm sóc da mặt cho phụ nữ bằng hoa đào.

Cây đào không dễ trồng như cây mai. Nó là một loại cây ưa đất thịt, phân bón vừa phải, cần nhiều ánh sáng, thoáng và thông gió. Ở miền Bắc Việt Nam, người ta trồng đào để lấy hoa chơi Tết, sau ngày Tết, người ta tiếp tục trồng đào trở lại.

Xuân về mang đến bao nhiêu điều kì diệu. Đúng là muôn hồng, nghìn tía, cái đẹp đi đến từng người, từng nhà và hoa đào là một món quà mà thiên nhiên ưu ái dành tặng cho con người. Xuân đến rồi xuân đi, hoa đào nở rồi lại tàn, thế nhưng hình ảnh của hoa đào vẫn Còn sống mãi với thời gian như lời thơ của Chế Lan Viên:

“Một cành đào ứa nhựa

Nặng bàn tay anh cầm,

Nghe hương thầm lan tỏa

Qua màn sương thời gian”

Hàng năm mỗi độ tết đến xuân về, tiết trời ấm áp là lúc hoa đào bắt đầu nở rộ. Hoa đào sẽ tô thêm vẻ đẹp cho hương sắc của mùa xuân, khiến cho cái tết của mọi nhà thêm ấm áp. Hầu hết các tỉnh ở Bắc Bộ đều coi hoa đào là đặc trưng trong ngày tết của mình.

Đào xuất hiện ở Việt Nam đó từ rất lâu đời. Khi tiết trời báo hiệu mùa xuân sắp đến, chúng ta có thể ghé thăm làng hoa Nhật tân, Ngọc Hà ở Hà Nội…chúng ta sẽ được hưởng một cảm giác vô cùng mới mẻ của rừng đào bạt ngàn.

Người ta đã đặt cho đào với tên khoa học là Prunus Persica. Có nhiều giống đào nhưng đào bích được coi là giống đào đẹp nhất. Hoa đào bích có nhiều cánh xếp chồng lên nhau màu hồng thẫm, loại này được trồng để chỉ lấy hoa. Giống thứ hai là giống đào phai, hoa có năm cánh, cánh màu phớt hồng, được trồng để lấy quả. Giống đào bạch hiếm thấy, cây nhỏ ít hoa có màu trắng tinh khiết. Đào thất thốn có hoa màu đỏ thẫm, khó trồng, khó chăm sóc, nên ít được người ta trồng.

Mùa xuân đến hoa đào nở rộ, cánh đào mỏng mềm và mịn như nhung, có những năm khi tết đã đến, xuân về nhưng tiết trời lạnh, hoa đào không thể nở được. Đào mọc thành từng bông riêng lẻ chứ không mọc thành chùm. Hoa đào thường nở 4-5 ngày thì tàn. Để cho ra một cây hoa đào đẹp, người trồng đào phải mất rất nhiều thời gian và công sức để trồng đào.

Đào trồng để ăn quả thì không phải chăm sóc nhiều. Từ việc đốn cành tỉa lá uốn cây theo các thế khác nhau đều phải rất tỉ mỉ và khéo léo. Trước tết khoảng 15 ngày, người trồng đào phải tuốt lá để đào sai hoa vào đúng dịp Tết. Ngày tết mà có cảnh đào trong nhà, sẽ tạo nên sự ấm cúng, một năm mới đủ đầy của mỗi nhà.

Bên cạnh bánh chưng xanh, câu đối đỏ, mâm cỗ tất niên là cành đào nhỏ, góp phần tăng thêm hương vị cho ngày tết. Đào không chỉ góp phần tô đậm thêm cho hương sắc của mùa xuân mà còn là loại cây mang lại giá trị kinh tế cao. Tùy thuộc vào mức độ đẹp và to nhỏ khác nhau mà mỗi cây đào có giá khác nhau, chúng có giá từ vài chục nghìn đến vài triệu đồng.

Hoa đào cùng với bánh chưng xanh là thứ không thể thiếu trong dịp lễ tết cổ truyền của dân tộc. Khách du lịch đến Việt Nam coi cành đào là món quà mang giá trị tinh thần lớn, những người con xa xứ khi ngắm cành đào lại nhớ về quê hương, như được sống với không khí tết của quê hương mình.

Cây đào không chỉ để làm cảnh, lấy quả mà còn dùng để chế thuốc rất hiệu quả. Hoa đào được chế làm thuốc đắp mặt, đem lại là da mát, mịn màng, hồng hào cho người phụ nữ. Hoa đào còn được chế thành thuốc chữa bệnh bí đại tiện rất hiệu quả.

Xã hội phát triển, con người có nhiều thứ để bày trong ngày tết, nhưng hoa đào vẫn luôn được mọi người yêu thích. Dù có những lễ vật sang trọng đến đâu, người ta vẫn muốn có một cây đào đẹp trong ngôi nhà của mình vào dịp tết.

Bàn về ngày lễ ở Việt Nam, không thể quên nhắc đến Tết. Nhắc đến Tết không thể quên nồi bánh chưng và cành mai, cành đào. Hình ảnh hoa đào, hoa mai đã trở thành linh hồn của ngày Tết. Nói đến mai là miền Nam rực rỡ sắc vàng, còn đào lại là sắc hồng thắm của miền Bắc. Hoa đào đã trở thành nét riêng của miền Bắc Việt Nam.

Trước hết, có thể lí giải vì sao hoa đào là nét riêng của miền Bắc. Miền Bắc có khí hậu khá khác so với miền Nam. Miền Bắc vào mùa đông chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc tràn về nên có nền nhiệt thấp, lạnh. Khi sang xuân, thời tiết ấm áp dễ chịu. Xuân sang cũng là lúc đào nở rộ. Cây đào rất kén nhiệt và nơi sinh sống.

Đào không chịu được nhiệt độ quá lạnh, cũng không chịu được quá nóng. Đào cần được trồng ở những nơi nhiều ánh nắng và thông thoáng gió. Ở nhiệt độ quá lạnh, đào sẽ không thể nở hoa và phát triển. Chồi hoa bị chết ở nhiệt độ -15 đến -25 độ C. Sau khi hoa tàn, quả đào sẽ phát triển và chỉ chín được vào mùa hè với nhiệt độ lý tưởng là 20 đến 30 độ C.

Quả đào là một loại trái cây được yêu thích. Đào có rất nhiều loại: đào bích, đào phai, đào bạch… Nhưng phổ biến nhất vẫn là đào bích. Đào bích có nhiều cánh, cánh hoa màu đỏ thắm. Đào phai có màu sắc nhạt hơn, cánh hoa đã chuyển sang màu hồng. Đúng như tên gọi, đào bạch màu trắng, là loài hoa hiếm và khó trồng nhất.

Hoa đào được trồng ở hầu hết các tỉnh miền Bắc như Lạng Sơn, Lào Cai, Hà Nội.. Được ưa chuộng nhất vẫn là đào Nhật Tân. Nhật Tân là vườn đào nổi tiếng ở Việt Nam. Nơi đây nằm ở vùng đất ven sông Hồng ở Hà Nội. Vườn đào này nổi tiếng không chỉ bởi quy mô mà còn cả chủng loại và chất lượng đào. Hoa đào rất thích hợp với loại đất ven sông nhiều phù sa nên chất lượng đào ở Nhật Tân được đánh giá cao là vì thế. Cây đào có nguồn gốc từ Trung Quốc, được lựa chọn và lai giống để có màu sắc tươi và rực rỡ hơn.

Cây đào khá kén chăm sóc và tưới bón. Nếu không chăm sóc tốt, tưới tiêu phù hợp, đào sẽ không thể nở hoa đẹp hoặc nở đúng thời kỳ. Ngoài ra cũng còn dựa vào khí hậu thời tiết, đào sẽ ra hoa vào lúc nào. Cũng như mai, đào muốn nở hoa, người trồng đào phải tuốt lá trước khoảng hai tuần để nụ hoa đơm ra, hoa nở đúng mùa vụ. Mỗi năm, hoa đào chỉ nở một lần vào mỗi độ sang xuân.

Vào hè quả đào sẽ chín. Quả đào thường có vị chua, là loại trái cây yêu thích của nhiều người. Lá đào không giống lá mai. Lá đào dài hơn, có vân là răng cưa, màu xanh lá nhạt không đậm, rì như lá cây mai. Cành đào cũng mảnh và mỏng hơn so với cây mai. Cánh đào tương tự cánh mai, mỏng, nhẹ.

Hoa đào có nhiều cánh cứ đan xen vào nhau mang màu hồng thắm hoặc nhạt theo từng giống đào. Hoa đào nở rất nhanh, tàn cũng rất nhanh. Trung bình một bông hoa từ lúc thành nụ đến khi tàn là khoảng 2 đến 3 tuần. Khi đào nở bung chuẩn bị tàn, chỉ cần một làn gió nhẹ thổi qua, cánh hoa đào cũng sẽ rơi xuống hệt như hoa anh đào của Nhật Bản.

Tùy theo chủng loại, tuổi đời và cách chăm bón, cây đào có nhiều kích thước khác nhau. Có thể rất nhỏ hoặc rất lớn. Rễ cây đào là rễ cọc, luôn có thân giữa cứng cáp to lớn làm trụ. Trung bình một cây đào cao khoảng 1 mét trở lên. Cây đào có nhiều cành, cành mềm dẻo dễ uốn nắn. Vì thế mà người trồng đào có thể uốn nắn theo từng hình dáng, tướng tá khác nhau. phù hợp với thị yếu của người mua.

Hoa đào mang rất nhiều ý nghĩa. Trước đây, hoa đào mang tinh thần đuổi ma quỷ trong nhà. Ngày nay, hoa đào mang lại sự ấm cúng cho gia đình, mang lại sự an khang thịnh vượng. Vẻ đẹp đằm thắm, hài hòa và kín đáo của hoa đào mang lại niềm vui, niềm hi vọng mới. Không chỉ thế, hoa đào còn đại diện cho tình bạn thân thiết, của lòng hướng về gia đình. Bởi vậy mà những người con miền Bắc xa quê, những người bạn thân đến thăm nhau vào dịp tết thường chọn cành đào làm quà.

Hoa đào ngày nay đã trở thành tinh thần ngày tết, hồn dân tộc Việt. Vì thế, nên những người Việt xa quê, đón Tết tại nơi xứ người, luôn muốn tìm một cành đào để trang trí trong nhà, để họ cảm thấy một cái tết Việt Nam. Sắc hồng thắm nhẹ nhàng của đào là hương vị không thể thiếu của người Việt Nam. Thiếu đào, cái hơi thở của Tết chưa thật sự đúng nghĩa. Hoa đào, hoa mai là hình ảnh của Tết, là linh hồn của ngày Tết quê hương.

Đào khoe sắc thắm báo hiệu một năm đã qua, năm mới lại về. Năm mới với những thử thách mới, hi vọng mới, niềm tin mới. Sắc đào rộ lên là lúc báo hiệu thời khắc thiêng liêng của một năm lại tới. Người người ai ai cũng quây quần đoàn tụ với gia đình. Dù ai đi ngược về xuôi vẫn nhớ đến gia đình quê hương mà tìm về vào dịp Tết không quên mang theo cành đào, cành mai về làm quà.

Nói đến mùa xuân đất Bắc ta nghĩ ngay đến hoa đào – loại hoa đặc biệt mỗi dịp xuân về. Mùa xuân về trên những cành hoa ửng hồng duyên dáng và đất trời bồi hồi thổn thức, ấy là xuân, ấy là sắc hoa, Cây đào là loại hoa đặc biệt của Tết Nguyên Đán. Nhiều người chuộng chơi hoa đào tết vì hoa đào có màu đỏ sẽ mang lại sự may mắn trong năm.

Mặc dù nguồn gốc được cho ở xứ Ba Tư xa xôi nhưng ngày nay hoa đào có mặt khắp nơi trên đất nước ta, đặc biệt là ở miền Bắc mỗi khi Tết đến Xuân về. Người ta yêu loài hoa này vì những giá trị thẩm mỹ và văn hóa của nó. Nó là một loài cây sớm rụng lá, thân gỗ nhỏ, có thể cao tới 5-10m. Lá của nó có hình mũi mác, dài 7-15cm và rộng 2-3cm.

Hoa nở vào đầu mùa xuân, trước khi ra lá, hoa đơn hay có đôi, đường kính 2,5-3cm, màu hồng, ở nước ta đào được quan tâm nhiều đến hoa mỗi độ xuân về. Hoa đào ở Việt Nam có bốn giống thường thấy là: Đào bích có màu hồng thẫm, đào phai hoa màu hồng nhạt, đào phai hoa kép, sắc hồng phảng phất kiêu kì, đào bạch màu trắng ít hoa hơn, tương đối khó trồng; đào thất thốn cây thấp nhỏ, hoa nhỏ và nhiều màu, thường được trồng vào chậu uốn thành các dạng thế.

Đào bích là loài hoa đào phổ biến, cành hoa thắm sắc, hoa rải đều khắp các cành, các tán, xen lẫn nụ hoa xinh với những lộc xanh, chen lẫn những cánh hoa xòe tán với những nụ vừa nhú. Bích đào dù được cắm trong lọ để phòng khách, trên bàn tiếp khách hay vài cành nhỏ cắm trên bàn thờ gia tiên cũng đều đẹp.

Người chơi công phu thì chọn đào tết từ trước đó cả tháng. Nào thì thế phượng, thế rồng, nào thì đủ lộc đủ tán…còn kẻ mua hoa về cắm Tết cho đúng với khí xuân thì chỉ chăm chăm nhiều nụ nhiều lộc là được. Chọn được cành đào ưng ý mang về, phải có cái bình đẹp, đốt phần cắt cành để giữ lại nhựa mà nuôi sống thân cành, mà đơm cho hết những nụ hoa trên cành. Có nhà cầu kì chơi hoa đào từ sớm, qua Tết hết hoa, lại kiếm cành đào mới mà chơi cho đến tận rằm tháng Giêng. Ấy thế là mùa xuân cứ tưng bừng gần cả tháng trời.

Với văn hóa Việt Nam, hình ảnh hoa đào được gắn với hai vị thần Trà và Uất Lũy trú ngụ ở trên cây hoa đào khổng lồ che chở cho dân chúng. Hoa đào còn là hình ảnh những cô gái trẻ, mảnh mai, và yếu đuối, thể hiện qua thành ngữ "liễu yếu đào tơ". Hoa đào còn có mặt trong văn học dân gian gắn bó với tình yêu và duyên nợ của trai gái:

"Mưa xuân, lác đác vườn đào

Công anh đắp đất, ngăn rào trồng hoa

Ai làm gió táp, mưa sa

Cho cây anh đổ, cho hoa anh tàn."

Hay:

"Hoa đào héo nhụy anh thương

Anh mong bẻ lá, che sương cho đào."

Ta còn bắt gặp hình ảnh hoa đào trong thơ Nguyễn Du, trong thơ Nguyễn Bính, thơ Vũ Đình Liên… và nhiều bài thơ hiện đại, tất cả đều tượng trưng cho mùa xuân, tuổi trẻ và sắc đẹp.

Hoa đào còn là một dược phẩm và mỹ phẩm độc đáo của nền y học cổ truyền. Từ xa xưa, sau dịp Tết Nguyên Đán, người ta thường thu hái hoa đào đem phơi khô trong bóng râm (phơi âm can) và bảo quản nơi cao ráo để làm thuốc dùng dần chữa nhiều chứng bệnh nhưng đặc biệt tốt với việc làm đẹp cho phụ nữ.

Hoa đào đã trở thành một loài hoa mang theo biểu tượng của mùa xuân. Và mãi mãi hoa đào mang xuân đến, mang niềm vui và may mắn, đồng hành cùng con người Việt Nam, bất chấp sự vô hạn của thời gian và sự hữu hạn của đời người.

Hà Nội vào xuân náo nức lòng người. Ngày Tết không thể thiếu hoa đào – một loài hoa biểu tượng cho mùa xuân và sức sống bất diệt của miền Bắc.

“Một đóa đào hoa khoe tốt tươi

Tường xuân mơn mởn, thấy xuân cười”.

Tiết xuân se lạnh, những hạt mưa xuân giăng nhè nhẹ tô thắm cho hoa, làm cho chồi non lộc biếc nở rộ trong các vườn hoa Nhật Tân, Quảng Bá, Thụy Khuê, Ngọc Hà. Hoa theo các cô hàng hoa tràn vào ba sáu phố phường Thủ đô.

Người ta chuộng chơi đào ngày Tết có lẽ vì hoa đào có màu hồng đỏ mang lại may mắn, phúc lộc đầu năm. Các cụ ngày xưa thường bảo cắm cành đào trong nhà là cản được gió độc, đuổi tà khí ra ngoài. Cây đào chỉ trồng được ở miền Bắc, hoa nở vào mùa xuân nhưng muốn cho hoa nở đúng thời vụ thì lại là một vấn đề phức tạp.

Nó đòi hỏi nhiều kinh nghiệm của người trồng hoa. Muốn có hoa đào chơi Tết, tháng mười một, cây đào đã phải chịu đớn đau, bị bỏ đi hết lá, để nhựa cây tích tụ vào thân làm nụ. Tùy theo thời tiết nóng hay rét nhiều mà người trồng đào phải thúc hay hãm (Thúc là bón cho cây phát triển nhanh hơn. Hãm là khía nhiều vòng quanh thân cho nó phát triển chậm lại).

Thường hoa đào là một trong các thú chơi dân gian của người Hà Nội. Người chơi đào thích đào Sa Pa vì cái vẻ xù xì rêu mốc của cành, loáng thoáng nụ và hoa được ăn trong lá thể hiện một sức sống mãnh liệt chiến thắng mọi thử thách. Từ xưa, hoa đào đã đi vào thơ ca làm xúc động lòng người. Trong tác phẩm Truyện Kiều, Nguyễn Du đã nhiều lần nói tới hoa đào, như:

“Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông”

Mùa xuân năm Kỉ Dậu, vua Quang Trung sau khi đại thắng quân Thanh đã mang cành đào từ Thăng Long vào Phú Xuân tặng công chúa Lê Ngọc Hân – vợ yêu của mình để báo tin chiến thắng.

Trong lịch sử dược học Á Đông, hoa đào được dùng sắc uống lấy làm thuốc chữa bệnh thủy thủng và bí đại tiện. Nhân hạt đào có chứa dầu béo amydalin và men amusing. Danh y Tuệ Tĩnh đã nhiều lần nhắc đến tên các vị thuốc có hoa đào trong cuốn sách nổi tiếng “Tam dược thần hiệu”.

Tết miền Bắc có hoa đào mới là Tết. Cành đào là vẻ đẹp mùa xuân giống như trong Nam có mai vàng. Nhiều nhà có điều kiện có thể chơi một cành đào ghép mận ba tầng, giá trị bằng vài năm tiền lương, không thì một vài cành đào cũng xong nhưng không thể thiếu. Thiếu hoa đào cũng tẻ nhạt như thiếu bánh chưng xanh, câu đối đỏ, tràng pháo hồng.

Hoa đào không chỉ là vật trang trí, làm cảnh bình thường. Nó còn tượng trưng cho sự may mắn, phúc lộc. Người Việt Nam quan niệm có cành đào trong nhà thì sẽ xua đuổi được tà ma, ám khí. Vì thế, trong những ngày Tết, dù bận đến mấy, ai cũng cố mua cho gia đình một cành đào.

Mùa xuân thật kì lạ! Đúng là muôn hồng nghìn tía, cái đẹp đến từng nhà, từng người và hoa đào chính là phần thưởng xứng đáng của thiên nhiên, đất trời, ai cũng có thể hưởng và chắc chắn hoa đào sẽ còn lại mãi với thời gian như lời thơ của Chế Lan Viên:

“Một cành đào ứa nhựa

Nặng bàn tay anh nắm

Nghe hương thầm lan tỏa

Qua màn sương thời gian.”

Cứ mỗi độ tết đến xuân về, nhà nhà lại nô nức chuẩn bị đồ đạc, sắm sửa chơi xuân. Và như một thành viên không thể thiếu, cùng với bánh chưng xanh, câu đối đỏ, cây đào chính là loài cây được ưa chuộng nhiều nhất ở miền Bắc nước ta.

Cây hoa đào từ lâu đã rất quen thuộc với mọi người. Cây có nguồn gốc từ nước Ba Tư, được trồng nhiều ở châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, thích hợp với khí hậu ở miền Bắc nước ta. Ở Việt Nam, hoa đào còn được ưa chuộng bởi sự tích của nó. Chuyện kể rằng: Ở phía Đông, có hai vị thần: thần Trà và thần Uất Lũy ngự trên cây hoa đào khổng lồ. Ma quỷ rất sợ uy vũ của hai vị thần nên sợ luôn cả cây hoa đào.

Ngày cuối năm, khi hai vị thần phải lên chầu Ngọc Hoàng thì ma quỷ lại đến sách nhiễu nhân dân. Vì thế, người dân bảo nhau trồng hoa đào ngày tết, để trong nhà tránh ma quỷ. Từ đó, trong những ngày tết, nhà nào cũng chơi hoa đào như một tục lệ truyền thống.

Cây hoa đào đẹp và có cấu tạo rất dễ nhận dạng so với những cây khác. Cây thuộc loại cây thân gỗ, nhỏ, màu nâu thẫm. Dáng cây hoa thấp, cao từ 1-3 m, tán tròn như cái ô. Cành cây nhỏ như cái đũa, lá có hình mũi mạc, mọc so le với nhau. Cứ mỗi dịp xuân về là lúc hoa đào nở rộ nhất. Cánh hoa mỏng, xếp tầng lên nhau, ra hoa trước khi ra lá. Hoa đào có năm cánh thắm, ở giữa là nhị hoa màu vàng tươi trông rất bắt mắt. Cả cánh hoa và nhị hoa được nâng đỡ bởi sắc xanh non của màu lá tạo nên sự hài hòa về màu sắc cho cây.

Cây đào rất đa dạng về màu sắc, hình dáng và thể loại. Đào bích là loại đào có cành tròn như chiếc ô, hoa màu hồng thẫm, nụ và cánh hoa chen chúc nhau. Đào pha có thân và lá giống đào bích nhưng hoa ít cánh hơn, màu phơn phớt hồng, đượm vẻ thanh tao, kín đáo.

Đào bạch lại có hoa trắng như tuyết và có mùi hương thoang thoảng. Có loại đào ăn quả có hoa giống đào phai, quả đào cùng họ với quả mơ, quả mận, bên ngoài có lông tơ mịn và hạt to ở giữa được bao bọc bởi lớp cùi dày. Cuối cùng là đào rừng- loại cây có nhiều ở vùng biên giới phía Bắc. Thân cây xù xì, rêu mốc, ít hoa và nở muộn.

Ngày tết, nhiều gia đình thích chơi đào rừng bởi vẻ đẹp tự nhiên, hoang sơ của nó. Ngoài ra, còn có đào thế- loại đào được trồng và chăm sóc hàng chục năm thì cây mới có dáng đẹp. Các nghệ nhân thường tạo thế long, phượng, thế trực hay thế ngoảnh cho cây.

Một cây đào đẹp cần có cách trồng công phu và cách chơi cầu kì. Tháng giêng, người ta tỉa bớt cành lá từ những cây đẹp đã chơi rồi, giữ lại gốc và đem trồng xuống đất. Trong quá trình chăm sóc, cây bắt đầu được uốn để tạo dáng trong 10 tháng. Đến tháng 11, lá đào được tuốt bớt để cây tập trung trổ hoa. Tùy vào thời tiết sẽ hãm, thúc, thiến cho hoa nở đúng dịp tết.

Đến khi chọn đào về nhà, tùy loại đào mà có cách chơi khác nhau. Với đào cành, người ta hơ gốc trên ngọn lửa than hồng để nhựa không bị chảy ra và hoa lâu tàn. Với đào cây, khi đánh cây lên, chú ý không làm đứt rễ cái, không tưới quá nhiều nước vì đào không ưa nước. Khi chọn mua đào, tùy từng không gian mà chọn đào to hay nhỏ nhưng tán phải tròn, hoa dày và cây phải cân đối; nên mua cách tết 3-4 ngày để hoa tươi lâu.

Những làng trồng đào nổi tiếng ở miền Bắc như làng đào Nhật Tân. Đây là làng nghề đã có mấy trăm năm tuổi, chuyên trồng đào cung cấp cho miền Bắc. Đào ở nơi đây được chăm sóc bởi những nghệ nhân có kinh nghiệm nên dáng đẹp, hoa bụ bẫm. Đào Nhật Tân còn được gửi vào miền Nam giúp đồng bào cảm nhận sắc xuân miền Bắc. Ngày nay, ở khắp miền Bắc, rất nhiều nơi cũng trồng đào. Cứ đến khoảng 20-12 Âm lịch, chợ xuân lại tấp nập, tưng bừng, từ thị thành đến nông thôn, đem không khí xuân đến khắp mọi nơi.

Hoa đào đẹp và cũng mang rất nhiều ý nghĩa. Ngày tết có cành đào trong nhà, không khí trở nên ấm áp hơn. Hoa đỏ, lá xanh tượng trưng cho sự hòa hợp, hạnh phúc, giàu có, tươi vui. Hoa đào còn được coi là đặc trưng của miền Bắc, không một loài hoa mùa xuân nào có thể thay thế. Nhìn cánh hoa chúm chím sắc hồng là thấy không khí xuân đã về cả đất trời, xua đi cái lạnh giá mùa đông. Đất trời và con người bừng tỉnh, sẵn sàng cho một sức sống mới, một khởi đầu mới.

Hoa đào đã và sẽ trở thành sự lựa chọn hàng đầu của người dân trong mỗi dịp tết đến xuân về. Dẫu cuộc sống sau này có phát triển, hoa đào vẫn mãi bên cạnh con người, là hình ảnh cho một khởi đầu an lành, hạnh phúc.

Năm nào cũng vậy, cứ mỗi độ xuân về người ta thường thấy hoa đào nở rộ, một loài hoa đặc trưng cho Hà Nội.

Ở Việt Nam, đào có rất nhiều loại, nhưng được biết đến nhiều nhất là đào bích, đào phai, đào bạch,... Một số người thích chơi đào vì cho rằng màu đỏ tượng trưng cho sự may mắn, phúc lộc đầu năm. Ở Hà Nội có hai vùng trồng đào đẹp nổi tiếng là Nhật Tân và Ngọc Hà. Một số người chơi đào lại thích đào Sapa vì cái vẻ xù xì, rêu mốc của cành, loáng thoáng nụ và hoa được ẩn trong lá một sức sống mãnh liệt thắng mọi thử thách.

Hoa đào có năm cánh, nụ hoa phô màu hồng xinh xắn. Cành đào khẳng khiu, lá thưa thớt mang một vẻ đẹp trang nhã, kín đáo. Cây đào chỉ trồng ở miền Bắc, là loài hoa chỉ nở vào mùa xuân. Nhưng muốn cho hoa nở đúng vụ lại là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi nhiều kinh nghiệm của người trồng hoa. Ngày nay, người ta có thể dùng kỹ thuật ghép để có được những cành đào tuyệt đẹp như ý muốn.

Hoa đào dịu hiền, hoa mai tươi thắm. Các loài hoa đều đua nhau khoe sắc với đất trời. Mỗi loài đều có màu sắc riêng, hương thơ riêng, vẻ đẹp riêng. Nhưng tất cả đều góp phần tô thắm cho sắc xuân thêm tươi vui, đầm ấm và mang niềm vui hạnh phúc đến cho muôn nhà vào ngày tết cổ truyền.

Vào dịp Tết Nguyên Đán, nếu hoa mai là đặc trưng của mùa xuân phương Nam thì hoa đào lại tiêu biểu cho mùa xuân phương Bắc. Tết đến, chắc chắn các bạn sẽ bị cuốn hút bởi vẻ đẹp mê hồn của những cành đào, cây đào được bàn tay con người chăm chút kĩ lưỡng và trân trọng.

Cây hoa đào xuất hiện ở nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản... Trước kia, ở Việt Nam, cây đào chỉ trồng được từ vùng Nghệ – Tĩnh trở ra. Làng Nhật Tân, ngoại thành Hà Nội là xứ sở của hoa đào. Ngày nay, ở Đà Lạt (miền Nam) cũng đã trồng được loại đào ghép nhưng không đẹp bằng đào Hà Nội.

Cây hoa đào có nhiều giống, phổ biến nhất là đào bích, bông hoa nhiều cánh màu hồng thẫm, phủ từ gốc tới ngọn. Đào phai hoa màu hồng nhạt, đào bạch hoa màu trắng, tương đối khó trồng. Đào thất thốn cây thấp, hoa nhỏ màu độ thắm, thường được trồng vào chậu và uốn thành các dáng thế theo ý muốn. Các giống đào này đều chỉ cho hoa chứ không cho quả.

Cây đào ưa đất thịt, đất phù sa, phân mùn và cần nhất là không gian thoáng đãng, nhiều ánh sáng. Cây đào rụng lá hàng năm vào mùa đông, đến mùa xuân lại nảy lộc, ra hoa. Vì vậy, người trồng phải có kinh nghiệm và hiểu biết kĩ thuật để làm cho cây đào nở hoa đúng vào dịp Tết. Giữa tháng Chạp (12 Âm lịch), nụ hoa he hé là vừa. Nếu trời trở gió nồm, thời tiết ấm lên thì hoa có thể nở sớm. Muốn hãm thì phải ngưng tưới để đất hơi khô.

Cách Tết độ vài ngày, hoa đào bắt đầu nở lác đác. Những cánh hoa hổng thắm chi chít khắp cành. Từng chùm lá non xanh như ngọc bích rung rinh trước gió. Sáng mồng Một Tốt, hoa đào nở rộ, hương thơm nhẹ nhàng, thoang thoảng. Một màu hồng rực bao phủ khắp cây đào, tạo nôn vẻ đẹp có sức quyến rũ lạ lùng. Nhìn hoa đào nở, lòng người hân hoan xúc động trước linh hồn của mùa xuân.

Trong hàng trăm ngàn loài hoa, hoa nào cũng có vẻ đẹp riêng, nhưng đặc biệt hơn cả là hoa đào mang tới cho con người sức sống rạo rực của mùa xuân. Màu hồng của hoa đào như một lời chúc tốt lành, đem lại sự may mắn trong năm mới. Cùng với hoa mai miền Nam, hoa đào miền Bắc đã góp phần tô điểm cho sắc xuân tuyệt vời của đất nước Việt Nam yêu dấu.

Mùa xuân là mùa vạn vật sinh sôi, trăm hoa đua nở. Cứ mỗi mùa xuân đến, các loài hoa lại đua nhau khoe sắc thắm, bộc lộ trọn vẹn vẻ đẹp tươi mới, rực rỡ của mình. Cũng nở vào mùa xuân, hơn nữa còn là loài hoa đại diện, biểu tượng cho mùa xuân, cho những ngày Tết ở Việt Nam, đó là loài hoa đào. Loài hoa này chỉ nở vào mỗi dịp tết về nên thấy hoa đào người ta thường liên tưởng đến những ngày Tết.

Hoa đào là loài thực vật ra hoa, thân gỗ. Đặc tính sinh trưởng của hoa đào mang nét độc đáo so với các loài hoa khác, đó là thời gian nở của hoa đúng vào thời điểm tết đến. Trong một năm cây đào chỉ nở một lần, chính vì vậy mà cái vẻ rực rỡ, tươi đẹp đầy nhựa sống của hoa đào đã trở thành một biểu tượng mà mỗi khi nhắc đến người ta sẽ liên tưởng ngay đến không khí mùa xuân, không khí của ngày tết đoàn viên, sum vầy.

Cành đào ngày Tết cũng có một sự tích xa xưa nói về sự kiện này. Đó là câu chuyện được dân gian truyền tai nhau. Khi xưa ở phía Đông của núi Sóc Sơn có một cây đào khổng lồ, tán lá xum xuê, xanh tốt. Khi ấy có hai vị thần là Trà và Uất Lũy trú ngự ở đó, hai vị thần có nhiệm vụ diệt trừ yêu ma cho nhân dân. Sợ uy danh, sức mạnh của hai vị thần nên những con yêu quái cũng sợ luôn cả cây đào.

Tuy nhiên, vào những ngày Tết, hai vị thần phải về chầu Ngọc Hoàng trên thiên đình nên yêu quái sẽ thừa cơ hội hiếm có này để tác oai, tác quái. Vì vậy, người dân đã nghĩ ra một cách đó là mang cành đào về nhà để cắm, mục đích là xua đuổi tà ma, yêu quái.

Nhưng đây chỉ là truyền thuyết từ rất xa xưa để lí giải hiện tượng bày cành đòa trong nhà ngày tết. Theo thời gian, ý nghĩa này dần phai mờ đi, ít người biết đến, thay vào đó cành đào ngày tết mang ý nghĩa ấm no, hạnh phúc. Nó gieo vào trong con người niềm tin về sự may mắn, hạnh phúc, về một năm mới an khang, thịnh vượng.

Từ xưa đến nay, phong tục cành đào ngày Tết vẫn được duy trì, kế tục. Cứ mỗi dịp tết về, người dân tưng bừng sắm sửa đồ đạc,trang hoàng nhà cửa sạch sẽ, đầy đủ nhất mong một năm mới an lành. Trong tâm thức của người dân Việt Nam, đặc biệt là người dân phía Bắc, nếu không có một cành đào tết thì dường như ngày Tết trở nên không trọn vẹn.

Vì vậy, trong cuộc du xuân, người dân thường đi chợ hoa, chọn lấy một cành đào đẹp nhất, tươi nhất để trang hoàng nhà cửa ngày tết với mong muốn một năm mới bình an, may mắn đủ đầy. Sắc thắm của hoa đào cũng gợi lên không khí rạo rực, cho tinh thần phấn khởi, niềm tin, niềm hi vọng vào một năm mới may mắn trong lòng mỗi người.

Hoa đào xưa kia thường mọc ở những vùng rừng núi phía Bắc, song do nhu cầu sử dụng, nhu cầu thẩm mỹ ngày tết mà người ta đã đưa giống đào rừng này về trồng phổ biến ở các vùng đồng bằng. Đến mỗi dịp Tết thì người ta lại mang ra bán, phục vụ nhu cầu của người dân. Do đặc điểm khí hậu, đặc tính sinh học của cây đào là ưa tiết trời mát mẻ ở Miền Bắc nên ngày Tết của nhân dân miền Bắc không thể thiếu đào.

Nhưng nhân dân miền Nam thì không vậy. Với họ, hoa mai vàng mới là biểu tượng của ngày Tết. Hoa đào cũng gồm có đào hồng và đào phai. Nhìn chung về kích cỡ, hình dáng thì các loại đào này đều có sự tương đồng, điểm khác biệt ở đây là màu sắc. Mỗi loại đào lại mang một vẻ đẹp riêng. Nếu đào hồng rực rỡ, đằm thắm thì những cánh đào phai lại mang vẻ đẹp nhẹ nhàng, tinh khôi. Tùy theo sở thích mà mỗi người có sự lựa chọn khác nhau.

Hoa đào thường có từ năm đến chín cánh, cánh đào khá mỏng manh, nhụy hoa màu vàng tạo nên sự hòa hợp với sắc hồng tạo ra một vẻ đẹp độc đáo chỉ có ở hoa đào. Hoa đào là loại hoa không phải chỉ có ở Việt Nam mà nó có ở rất nhiều nước như: Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản…. Tuy nhiên, chỉ có ở Việt Nam thì hoa đào mới là biểu tượng của ngày Tết sum vầy.

Hoa đào không chỉ là một loài hoa mang vẻ đẹp tuyệt sắc, tinh khôi trong thế giới tự nhiên mà đối với người dân Việt Nam thì hoa đào lại mang nhiều ý nghĩa hơn, nhiều vẻ đẹp hơn. Tiêu biểu lên trong số đó chính là ý nghĩa biểu tượng cho ngày Tết.

Mùa xuân đến cùng với những đàn chim én bay lượn trên bầu trời, với cơn mưa xuân nhẹ nhàng và đặc biệt là có không khí tươi vui chào đón năm mới. Sự hân hoan náo nhiệt đón Tết ngập tràn cả đất nước ta. Miền Nam là những cành mai phơi phới vàng tươi đầy sức sống. Còn miền Bắc chúng ta nở rộ giữa sự se lạnh còn vương vấn của mùa đông ấy lại là những cây hoa đào đỏ thắm, đỏ tươi hay màu hồng nhạt. Hoa đào là một trong những cần thiết mỗi dịp tết đến ở miền Bắc. Thiếu đi cành đào năm mới như mất đi hương vị của ngày tết đối với người dân nơi đây.

Đào là cái tên rất quen thuộc với chúng ta. Đối với khoa học tên của nó là Prunas Pensica. Đào có nguồn gốc từ Trung Quốc, là một cây ăn quả. Sau đó cây đào được trồng ở vùng Nghệ Tĩnh Việt Nam ta, ngày nay ở làng Nhật Tân – ngoại thành Hà Nội cũng trồng hoa đào, nơi đây còn gọi là xứ sở hoa đào. Ngoài ra ở Đà Lạt còn có thể trồng một loại hoa đào ghép khác tuy nhiên vẫn không thể sánh bằng đào Nhật Tân.

Chắc hẳn ai cũng biết được hình dáng cây đào thân quen này. Đào là cây thân gỗ, nhưng rất mềm, dễ uốn, cao từ 10-15cm. Thân đào gồm rất nhiều nhánh nhỏ, vở sần sùi, mầu nâu, lá đào hình mũi mác dài 2-3cm. Hoa đào nở rộ vào cuối mùa đông, đầu mùa xuân. Cách phân chia cành và số hoa mỗi cành của mỗi loài mỗi khác, thông thường thì mỗi đốt sẽ có từ 1-2 bông hoa.

Mỗi loại đào thường có một sắc thái riêng của nó như màu đỏ son, đỏ tươi, hồng đậm, hồng nhạt, chủ yếu là gam màu nóng. Cánh đào xen kẽ lẫn nhau khum khum lại để lộ ra nhị hoa màu vàng với mùi thơm nhẹ, thoải mái. Dựa theo số cánh mỗi bông, đặc điểm bên ngoài mà người ta chia đào thành nhiều loại nổi bật là đào bích, đào phai.

Ngoài ra người ta trồng đào còn dựa vào cách trồng mà phân chia đào thành hai loại chính là đào thế và đào cành. Đào thế có tuổi ít nhất là từ hai năm trở lên,thân càng xù xì càng tốt. Người ta uốn các tay đào thành các thế khác nhau. Khi bán đào thế thì phải bán cả cây nên loại đào này thường rất đắt. Ngược lại, đào cành chỉ bán cành giữ lại gốc để tiếp tục trồng nên giá rẻ hơn rất nhiều.

Trồng đào gồm rất nhiều giai đoạn khác nhau. Đầu tiên, phải trồng ở những nơi có đất cao, trồng thành luống xung quanh là rãnh sâu. Người ta sẽ lấy gốc cây đào hạt ươm thành cây sau đó ghép với đào bích, đào phai. Người trồng sẽ phải chăm sóc cây đào đến tận tháng Tám âm lịch rồi mới bắt đầu tuốt lá. Việc này đòi hỏi rất nhiều công sức của người trồng.

Bởi lẽ tuốt lá phải tuốt nhẹ nhàng dần dần cho đến hết. Đặc biệt giai đoạn này còn cần người trồng phải biết trước thời tiết. Nếu Tết nóng thì sẽ tuốt lá muộn hơn. Còn nếu Tết lạnh thì phải tuốt lá sớm. Đồng thời, khi chăm sóc đào cần phải chú ý các loại sâu đục thân… Cây đào bị ứa nhựa hay nổi mụn gỗ thì phải bắt sâu ngay.

Việc mua đào sắm tết dường như đã trở thành thói quen hay một truyền thống của người dân miền bắc trong những ngày tết đến. Và đương nhiên ai cũng có một cách thưởng thức của riêng mình. Đối với đào thế thì thường được trồng trong chậu hoắc trông xuống đất trong vườn. Đào cành thì cắm vào lọ, trang trí ở trong phòng khách hoặc trên bàn thờ. Khi mua về thì nên cắm cành đào vào trong lọ 3-4 tiếng, nước ngập đến cổ. Để giữ đào lâu tàn hơn thì người ta thường dùng vôi bôi ở mặt cắt cuống hoặc dùng lửa đốt cho héo mặt đốt rồi cắm vào lọ. Đặc biệt nước trong lọ phải đầy.

Theo tương truyền, cành đào có khả năng đuổi tà ma đem lại sự ấm áp cho những ngày tết ở miền bắc. Với màu sắc tươi vui, đào đem đến xuân đầy sức sống với những niềm vui, những hứa hẹn năm mới Ngoài ra đào cũng được coi là một đề tài quen thuộc của thơ ca. Bóng cây đào thấp thoáng trong những bài thơ, câu văn của các tác giả Việt Nam như bài thơ "Ông Đồ" của Vũ Đình Liên:

"Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực tàu giấy đỏ

Giữa phố đông người qua".

Không chỉ thế đào được sử dụng như một vị thuốc hiệu quả. Đào có thể làm thuốc đắp mặt khiến cho làn da mịn màng. Danh y Tuệ Tĩnh cũng nhắc nhiều đến đào trong cuốn sách y học của mình.

Cứ mỗi năm, mùa xuân nối tiếp mùa xuân, hoa đào rồi lại tàn. Thời gian cứ trôi mãi trôi mãi chẳng dừng lại. Cuộc sống rồi sẽ thay đổi, con người thay đổi nhưng hoa đào vẫn thế, vẫn là một thứ không thể thiếu trong dịp tết cổ truyền. Đồng thời, hoa đào cũng đã vượt qua nghìn cây số đến với miền Nam. Và mai cũng đã đến với miền bắc chúng ta tạo ra sự giao lưu văn hóa giữa hai miền Nam-Bắc. Hoa đào quả là một loài hoa đẹp, ý nghĩa với tất cả chúng ta.