* Đọc văn bản

Nội dung chính: Văn bản nói về cố đô Huế nổi tiếng không phải chỉ có các danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử mà còn nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca và âm nhạc cung đình. Ca Huế là một hình thức sinh hoạt văn hóa – âm nhạc thanh lịch và tao nhã, một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển.

* Sau khi đọc

Câu 1 (trang 48 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Các điệu hò xứ Huế gắn bó như thế nào với cuộc sống của con người.

Trả lời:

- Các điệu hò xứ Huế gắn bó với cuộc sống con người khi đánh cá trên sông ngòi, biển cả, hò lúc cấy cày, gặt hái, trồng cây, chăn tằm.

- Từ ngữ địa phương được sử dụng nhuần nhuyễn và phổ biến nhất là các câu hò đối đáp tri thức.

Câu 2 (trang 48 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Đêm ca Huế có gì đặc biệt về thời gian, không gian? Theo em, thời gian, không gian ấy tác động như thế nào đến việc thưởng thức ca Huế?

Trả lời:

- Sự đặc biệt của Ca Huế về không gian, thời gian:

+ Không gian: yên tĩnh, sông nước đẹp, huyền ảo, thơ mộng, trên chiếc thuyền rồng.

+ Thời gian: đêm khuya.

- Thời gian, không gian ấy tác động vô cùng quan trọng đến việc thưởng thức ca Huế. Tâm hồn người nghe cũng bỗng chốc được gột rửa, thanh tịnh, trong sạch, không vướng bận, không lo âu. Từ đó mới cảm nhận được trọn vẹn những gì tinh túy, giá trị nhất của ca Huế. Cảm nhận được trọn vẹn những cung bậc cảm xúc của con người nơi đây.

Câu 3 (trang 48 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Theo văn bản, ca Huế được hình thành từ đâu? Nguồn gốc đặc biệt ấy mang lại cho ca Huế vẻ đẹp gì?

Trả lời:

- Ca Huế bắt nguồn từ nhạc dân gian và nhạc cung đình (là nhạc dùng trong những buổi lễ trang nghiêm nơi cung đình, tôn miếu nên trang trọng uy nghi). Nhạc dân gian là các làn điệu dân ca, điệu hò, hát lí...

- Nguồn gốc đặc ấy mang lại cho ca Huế vẻ đẹp sôi nổi, tươi vui, trang trọng, uy nghi chính là vì nó tiếp thu tính chất của hai dòng nhạc. Sôi nổi, tươi vui (có cả buồn cảm, bâng khuâng, tiếc thương ai oán) là có nguồn gốc từ nhạc dân gian. Còn trang trọng, uy nghi là có nguồn gốc từ nhạc cung đình.

Câu 4 (trang 48 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Nêu tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận,… trong văn bản.

Trả lời:

Tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận,… trong văn bản: đem đến cho người đọc nhiều hiểu biết về nét đặc trưng riêng của làn điệu dân ca xứ Huế. Qua đó, không chỉ giới thiệu về ca Huế trên sông Hương, tác giả còn ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn con người Huế thể hiện trong mỗi câu ca, lời hát, gửi gắm tình yêu tha thiết của mình dành cho văn hóa nghệ thuật, dành cho ca Huế và con người Huế.

Câu 5 (trang 48 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Nhận xét về tình cảm tác giả dành cho ca Huế, xứ Huế.

Trả lời:

Tình cảm tác giả dành cho ca Huế, xứ Huế:

- Tác giả ca ngợi vẻ đẹp tinh thần đằm thắm, thiết tha của con người xứ Huế.

- Tác giả đã thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về ca Huế và bày tỏ tình cảm yêu mến trân trọng dành cho ca Huế.

- Tác giả thể hiện sự tự hào, trân trọng những vẻ đẹp văn hóa tinh thần dành cho mảnh đất cố đô.

Câu 1 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Các điệu hò xứ Huế gắn bó như thế nào với cuộc sống của con người?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Các điệu hò xứ Huế gắn bó mật thiết, sâu sắc với cuộc sống con người, xuất hiện khi đánh cá trên sông ngòi, biển cả, hò lúc cấy cày, gặt hái, trồng cây, chăn tằm. Mỗi câu hò Huế dù ngắn hay dài dều được gửi gắm ít ra một ý tình trọn vẹn.

Câu 2 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Đêm ca Huế có gì đặc biệt về thời gian, không gian? Theo em, thời gian, không gian ấy tác động như thế nào đến việc thưởng thức ca Huế?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

Đêm ca Huế diễn ra trong thời gian buổi đêm, với không gian trên thuyền rồng, giữa sông Hương, gió mát trăng thanh. Thành phố lên đèn như sao sa. Màn sương dày dần lên, cảnh vật mờ đi trong một màu trắng đục. Xa xa bờ bên kia Thiên Mụ hiện ra mờ ảo, ngọn tháp Phước Duyên dát ánh trăng vàng.

=> Cảnh sông nước buổi đêm đẹp thơ mộng say đắm lòng người. Không gian cổ kính, trang trọng. Thời gian về khuya ngày càng yên tĩnh. Thời gian, không gian ấy đã làm ca Huế nghe buồn man mác thương cảm, bi ai, vương vấn…

Câu 3 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Theo văn bản, ca Huế được hình thành từ đâu? Nguồn gốc đặc biệt ấy mang lại cho ca Huế vẻ đẹp gì?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

- Ca Huế được hình thành, nuôi dưỡng từ dòng ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình.

- Nguồn gốc đó mang lại cho ca Huế vẻ đẹp đặc biệt: phong phú, đa dạng; vừa sôi nổi tươi vui vừa trang trọng, uy nghi – từ khúc điệu, thể điệu đến âm hưởng, lời ca,…

Câu 4 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Nêu tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận,… trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và dựa vào hiểu biết của em để trả lời câu hỏi

Lời giải chi tiết:

Tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận,… trong văn bản: giúp người đọc hiểu nguồn gốc, đặc điểm, cách biểu diễn và thưởng thức ca Huế; thể hiện được tình cảm, thái độ của người viết và nhấn mạnh vị trí, ý nghĩa của ca Huế…

Câu 5 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Nhận xét về tình cảm tác giả dành cho ca Huế, xứ Huế.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và đưa ra nhận xét của em về tình cảm của tác giả.

Lời giải chi tiết:

Trong bài tùy bút Ca Huế trên sông Hương, Hà Ánh Minh đã dành những lời đẹp nhất, hay nhất ngợi ca một thú chơi tao nhã của con người núi Ngự sông Hương đã bao đời nay. Điều đó cho thấy tình yêu, niềm tự hào về một sản phẩm văn hóa độc đáo của quê hương; là thái độ nâng niu, trân trọng và ý thức gìn giữ, tôn vinh những di sản tinh thần quý giá của dân tộc.

Câu 1. Các điệu hò xứ Huế gắn bó như thế nào với cuộc sống của con người?

Trả lời:

Các điệu hò xứ Huế gắn bó mật thiết với cuộc sống con người. Nó là một phần không thể thiếu, là liều thuốc tinh thần, đồng hành cùng con người trong lao động, sản xuất, trong mọi mặt của xã hội.

Câu 2. Đêm ca Huế có gì đặc biệt về thời gian, không gian? Theo em, thời gian, không gian ấy tác động như thế nào đến việc thưởng thức ca Huế?

Trả lời:

Đêm ca Huế gợi cho ta những đặc điểm nổi bật về không gian và thời gian: Thành phố Huế lên đèn như sao sa; Cảnh vật mờ đi bởi màu trắng đục của màn sương dày đặc; Đêm đã về khuya; Xa xa chùa Thiên Mụ thoắt ẩn thoắt hiện mờ ảo, ngọn tháp Phước Duyên được ánh trăng chiếu rọi như rát vàng.

=> Thời gian và không gian ấy đã làm cho ca Huế nghe như nỗi buồn man mác, niềm thương cảm, vướng vấn, bi ai,…

Câu 3. Theo văn bản, ca Huế được hình thành từ đâu? Nguồn gốc đặc biệt ấy mang lại cho ca Huế vẻ đẹp gì?

Trả lời:

Theo văn bảo, ca Huế được hình thành từ nhạc dân gian và nhạc cung đình. Nhạc dân gian giúp các làn điệu dân gian Huế trở nên sôi động, tươi vui.  Nhạc cung đình khiến các làn điệu dân gian trở nên uy nghi, sang trọng.

Câu 4. Nêu tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận.... trong văn bản.

Trả lời:

Qua sự kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận.... trong văn bản, ta nhận ra được vẻ đẹp của Huế nói chung và ca Huế nói riêng. Cố đo Huế không chỉ thu hút khách tham quan, du lịch vì cảnh đẹp hút hồn mà còn nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca và âm nahjc cung đình Huế. Ca Huế chính là hình thức sinh hoạt văn hóa - âm nhạc thanh cao, một kết tinh của tinh thần dân tộc đáng được trân trọng, bảo tồn, giữ gìn và phát triển.

Câu 5. Nhận xét về tình cảm tác giả dành cho ca Huế, xứ Huế.

Trả lời:

Trong các thành phố lớn ở Việt Nam, có lẽ thành phố Huế chỉ xếp sau Hà Nội với các địa danh đi vào lịch sử, thi ca nhiều vô kể. Nhắc đến Huế là nhắc đến một bầu trời hoài niệm nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử văn hóa mang hơi thở cổ kính và tuyền thống huy hoàng của ông cha. Huể nổi tiếng không chỉ bằng những danh lam thẳng cảnh mà còn được biết đến với những làn điệu dân ca, âm nhạc cùng đình với những tà áo dài dịu dàng, thướt tha. Đặc biệt, ca Huế trên sông Hương vừa là nét văn hóa truyền thống, vừa là một thú vui tao nhã, đầy sức mê hoặc.

Dưới ngòi bút của Hà Ánh Minh, “Ca Huế trên sông hương” là bài tùy bút đặc sắc giàu chất thơ ca ngợi vẻ đẹp phong phú, sống động, đặc sắc của những điệu hò, bào lí, đân ca Huế. Còn có những khúc nhạc, tiếng đàn tình tứ, du dương đặc trưng cho tâm hồn trong trẻo, đẹp đẽ của con người nơi đây.

Tác giả cho biết “xứ Huế nổi tiếng với các điệu hò” như: bài thai, hò đưa linh, chèo cạn, hò mái đẩy, ru em, giã vôi,…Người dân xứ Huế mộng mơ còn cất tiếng ngân vàng điệu ca huế trong đời sống thường ngày, trong lao động sản xuất. Hò xứ Huế mang ý tình “trọn vẹn”, từ ngữ địa phương sử dụng “nhuần nhuyễn”. Giọng điệu đa màu sắc: khi thì “buồn bã”, khi thì “náo nước,cuồng nhiệt”. Các điệu hò lơ, hò xay lúa,.. thể hiện khát khao thiết tha trong tâm hồn mỗi con người xứ Huế. Dân ca Huế còn nổi tiếng với các điệu lí tình tứ, ngọt ngào: lí hoài xuân, lí con sáo,…

Ca Huế là sự kết hợp hài hòa giữa dòng dân gian đậm đà và ca nhạc nhã nhạc của cung đình. Ca Huê sphong phú, đa dạng với hai dòng điệu lớn: Điệu Bắc và điệu Nam gồm hơn 60 tác phẩm biến hóa tài tình về âm hưởng, thể điệu và lời ca. Âm hưởng của bản nhạc điệu Bắc pha phách điệu Nam thì “không vui, không buồn” như “tứ đại cảnh”. Cho ta thấy ca Huế mang cảm xúc đa dạng “sôi nổi, tươi vui, có buồn tủi, bâng khuâng, có tiếc thương ai oán”. Lời ca  Huế thì muôn màu muôn vẻ: “thong thả, trang trọng, trong sáng gợi lên tình người, tình đất nước, trai thanh gái tú”.

Ca Huế thu hút du khách vì không gian trình diễn là trên một con thuyền rộng và dài, mũi thuyền là hình đầu rồng như muốn bay lên; sàn gỗ thuyền được bào nhẵn, mui vòm trang trí nguy nga. Màn đêm buông xuống, sương dày đặc. Trăng lên cao. Gió khẽ mơn man lay nhẹ nhàng, dìu dịu. Dòng sông Hương gợn sóng lăn tăn. Con thuyền trôi bồng bền, hờ hững. Đêm ca Huế lung linh, huyền ảo tuyệt vời như vậy.

Đêm ca Huế tưng bừng, náo nhiệt với các dàn nhạc dân tộc đa sắc màu: có đàn tranh, đàn nguyệt, đàn bầu, sáo, tì bà, nhi, đàn tam, có sự góp mặt đầy đủ các mặt anh tài. Các ca công trẻ trung, năng động, nam với áo dài the, quần thụng, khăn xếp; nữ rất xinh đẹp, mặc áo dài, khăn dóng, duyên dáng. Nghệ thuật biểu diễn của họ vô cùng điêu luyện, chỉn chu với các ngón tay, ngón bấm, vỗ vả, chớp, búng,… thuận thục, điêu luyện tạo nên những làn điệu du dương, trầm bổng làm lay động tận đáy hồn người. Hòa cùng những tiếng đàn, những làn điệu múa, ca miền anh miền chị là tiếng “sóng vỗ ru mạn thuyền”, là tiếng gà gáy làng Thọ Xương, tiếng chuông chùa Thiên Mụ. Dêm xuống chùa Thiên Mụ  được phủ kín ánh trăng vàng. Khung cảnh thơ mộng tưởng chỉ có ở trốn bồng lai, hòa cũng những điệu miền Nam gợi cảm giác buồn man mác. 

Đúng như lời của tác giả: “Thú nghe ca Huế tao nhã, đầy sức quyến rũ”. Đêm ca Huế có lẽ đã đọng lại trong tâm hồn lữ khách Hà Ánh Minh một cảm xúc không bao giờ quên. Lúc bước xuống thuyền rồng “với hồn thơ lai láng, tình người nồng hậu”. Lúc ngồi trên dòng Hương để thưởng thức ca Huế “với tâm trạng chờ đợi rộn lòng”. Chìm đắm trong từng lời ca tiếng nhạc du dương, tác giả cảm nhận: “Không gian như lắng đọng. Thời gian như ngừng trôi”.

Tùy bút “Ca Huế trên sông Hương” được Hà Ánh Minh gửi gắm bằng những lời văn đẹp đẽ nhất. Tác giả ngợi ca thú vui tao nhã của con người sứ Huế, qua bao đời nay vẫn giữ nguyên vẹn bản sắc văn hóa thiêng liêng, đáng tự hào. Hò Huế, ca Huế và những tiếng đàn du dương trong đêm trăng thanh bên dòng sông Huế mộng mơ thật đáng được trân trọng, giữ gìn.

Hà Ánh Minh với hồn thơ lai láng, giọng điều thơ trữ tình đặc sắc của một lữ khách đã cho ta thêm hiểu biết về các điệu hò, bài ca Huế và hình ảnh các liền anh, liền chị, các ca nhi tài hoa trong buổi trình diễn ca Huế trên sông Hương. Hà Minh thành công khắc họa cảnh tình và thời gian, tâm trạng nghệ thuật chất chứa bao cảm xúc nghèn ngào, bao la với câu hát, lời ca, tiếng đàn du dương hòa quyện.

Ca Huế trên sông Hương
(Hà Ánh Minh)

* Nội dung chính: Văn bản Ca Huế trên sông Hương nói về cố đô Huế nổi tiếng không phải chỉ có các danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử mà còn nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca và âm nhạc cung đình. Ca Huế là một hình thức sinh hoạt văn hóa – âm nhạc thanh lịch và tao nhã, một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển.

Câu 1. Các điệu hò xứ Huế gắn bó như thế nào với cuộc sống của con người.

Trả lời:

– Các điệu hò xứ Huế gắn bó với cuộc sống con người khi đánh cá trên sông ngòi, biển cả, hò lúc cấy cày, gặt hái, trồng cây, chăn tằm.

– Từ ngữ địa phương được sử dụng nhuần nhuyễn và phổ biến nhất là các câu hò đối đáp tri thức.

Câu 2. Đêm ca Huế có gì đặc biệt về thời gian, không gian? Theo em, thời gian, không gian ấy tác động như thế nào đến việc thưởng thức ca Huế?

Trả lời:

– Sự đặc biệt của Ca Huế về không gian, thời gian:

+ Không gian: yên tĩnh, sông nước đẹp, huyền ảo, thơ mộng, trên chiếc thuyền rồng.

+ Thời gian: đêm khuya.

– Thời gian, không gian ấy tác động vô cùng quan trọng đến việc thưởng thức ca Huế. Tâm hồn người nghe cũng bỗng chốc được gột rửa, thanh tịnh, trong sạch, không vướng bận, không lo âu. Từ đó mới cảm nhận được trọn vẹn những gì tinh túy, giá trị nhất của ca Huế. Cảm nhận được trọn vẹn những cung bậc cảm xúc của con người nơi đây.

Câu 3. Theo văn bản, ca Huế được hình thành từ đâu? Nguồn gốc đặc biệt ấy mang lại cho ca Huế vẻ đẹp gì?

Trả lời:

– Ca Huế bắt nguồn từ nhạc dân gian và nhạc cung đình (là nhạc dùng trong những buổi lễ trang nghiêm nơi cung đình, tôn miếu nên trang trọng uy nghi). Nhạc dân gian là các làn điệu dân ca, điệu hò, hát lí…

– Nguồn gốc đặc ấy mang lại cho ca Huế vẻ đẹp sôi nổi, tươi vui, trang trọng, uy nghi chính là vì nó tiếp thu tính chất của hai dòng nhạc. Sôi nổi, tươi vui (có cả buồn cảm, bâng khuâng, tiếc thương ai oán) là có nguồn gốc từ nhạc dân gian. Còn trang trọng, uy nghi là có nguồn gốc từ nhạc cung đình.

Câu 4. Nêu tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận,… trong văn bản.

Trả lời:

– Tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận,… trong văn bản: đem đến cho người đọc nhiều hiểu biết về nét đặc trưng riêng của làn điệu dân ca xứ Huế. Qua đó, không chỉ giới thiệu về ca Huế trên sông Hương, tác giả còn ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn con người Huế thể hiện trong mỗi câu ca, lời hát, gửi gắm tình yêu tha thiết của mình dành cho văn hóa nghệ thuật, dành cho ca Huế và con người Huế.

Câu 5. Nhận xét về tình cảm tác giả dành cho ca Huế, xứ Huế.

Trả lời:

Tình cảm tác giả dành cho ca Huế, xứ Huế:

– Tác giả ca ngợi vẻ đẹp tinh thần đằm thắm, thiết tha của con người xứ Huế.

– Tác giả đã thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về ca Huế và bày tỏ tình cảm yêu mến trân trọng dành cho ca Huế.

– Tác giả thể hiện sự tự hào, trân trọng những vẻ đẹp văn hóa tinh thần dành cho mảnh đất cố đô.

→ Trong bài tùy bút Ca Huế trên sông Hương, Hà Ánh Minh đã dành những lời đẹp nhất, hay nhất ngợi ca một thú chơi tao nhã của con người núi Ngự sông Hương đã bao đời nay. Điều đó cho thấy tình yêu, niềm tự hào về một sản phẩm văn hóa độc đáo của quê hương; là thái độ nâng niu, trân trọng và ý thức gìn giữ, tôn vinh những di sản tinh thần quý giá của dân tộc. 

SAU KHI ĐỌC 

Câu hỏi 1. Các điệu hò xứ Huế gắn bó như thế nào với cuộc sống của con người? 

=> Xem hướng dẫn giải

Các điệu hò xứ Huế gắn bó với con người trong lao động, sản xuất, trong đời sống tinh thần của mỗi con người. 

Câu hỏi 2. Đêm ca Huế có gì đặc biệt về thời gian, không gian? Theo em, thời gian, không gian ấy tác động như thế nào đến việc thưởng thức ca Huế? 

=> Xem hướng dẫn giải

Đêm. Thành phố lên đèn như sao sa. Màn sương dày dần lên, cảnh vật mờ đi trong một màu trắng đục. Đêm đã về khuya. Xa xa bờ bên kia Thiên Mụ hiện ra mờ ảo, ngọn tháp Phước Duyên dát ánh trăng vàng. Thời gian, không gian ấy đã làm ca Huế nghe buồn man mác thương cảm, bi ai, vương vấn…

Câu hỏi 3. Theo văn bản, ca Huế được hình thành từ đâu? Nguồn gốc đặc biệt ấy mang lại cho ca Huế vẻ đẹp gì? 

=> Xem hướng dẫn giải

Ca Huế hình thành từ nhạc dân gian và nhạc cung đình. Các làn điệu ca Huế sôi nổi, tươi vui vì có nguồn gốc từ nhạc dân gian, còn sang trọng, uy nghi ảnh hưởng từ nhạc cung đình.

Câu hỏi 4. Nêu tác dụng của việc kết hợp các yếu tố có vai trò kể chuyện, miêu tả, bộc lộ cảm xúc, bình luận,... trong văn bản. 

=> Xem hướng dẫn giả

Qua bài viết này, học sinh nhận ra được vẻ đẹp của Huế và ca Huế. Cố đô Huế nổi tiếng không chỉ bởi các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử mà con nổi tiếng bởi các làn điệu dân ca và âm nhạc cung đình. Ca Huế là một hình thức sinh hoạt văn hóa – âm nhạc thanh lịch và tao nhã, một sản phẩm tinh thần đáng trân trọng, cần được bảo tồn và phát triển.

Câu hỏi 5. Nhận xét về tình cảm tác giả dành cho ca Huế, xứ Huế. 

=> Xem hướng dẫn giải

Huế không chỉ nổi tiếng bởi danh lam thắng cảnh và các di tích lịch sử. Huế còn nổi tiếng với những làn điệu dân ca, âm nhạc cung đình Huế, những tà áo dài dịu dàng. Đặc biệt nghe ca Huế trong thuyền rồng trên sông Hương là một thú tao nhã, đầy quyến rũ.

Ca Huế trên sông Hương là một bài tùy bút đặc sắc, giàu chất thơ của Hà Ánh Minh đã đăng trên báo Người Hà Nội. Bài tùy bút đã ngợi ca vẻ đẹp phong phú, đặc sắc, độc đáo của những điệu hò, bài lí, những bài dân ca Huế, những khúc nhạc, những tiếng đàn réo rắt du dương đầy sức quyến rũ, thể hiện một cách tuyệt đẹp tâm hồn con người Huế xưa và nay.

Hà Ánh Minh cho biết “xứ Huế nổi tiếng với các điệu hò” như: chèo cạn, bài thai, hò đưa linh, hò giã gạo, hò mái nhì, hò mái đẩy, ru em, giã điệp, giã vôi, bài chòi, bài tiệm, nàng vung... Bà con xứ Huế cất tiếng hò trong lao động sản xuất, hay trong mọi sinh hoạt đồng quê, “hò khi đánhcá trên sông ngòi, biền cả, hò lúc cày cấy, gặt hái, trồng cây, chăn tằm”... Hò xứ Huế, ý tình “trọn vẹn”, từ ngữ địa phương được dùng “nhuần nhuyễn”, ngôn ngữ diễn tả “thật tài ba-phong phú”. Giọng điệu cũng muôn màu muôn vẻ: hồ đưa kinh (tông tiễn linh hồn) thì “buồn bã”; chèo cạn, hò giã gạo, hò mái nhì, mái đẩy, bài chòi... thì “náo nức, nồng hậu tình người". Các điệu hò lơ, hò xay lúa, hò nện... “thể hiện lòng khát khao, nỗi mong chờ hoài vọng thiết tha của tâm hồn Huế”. Dân ca Huế còn nổi tiếng với các điệu lí rất tình tứ, dịu ngọt như: lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam...

Thú nghe ca Huế tao nhã, đầy sức quyến rũ. Ca Huế là sự kết hợp hài hòa giữa dòng ca nhạc dân gian đậm đà, đắm say và ca nhạc cung đình, nhã nhạc “trang trọng uy nghi". Ca Huế rất phong phú, thể hiện theo hai dòng lớn: điệu Bắc và điệu Nam với trên 60 tác phẩm thanh nhạc và khí nhạc. Điệu Nam như nam ai, nam bình, quả phụ, nam xuân, tương tư khúc, hành vân... thì “buồn man mác, thương cảm, bi ai, vương vấn”.

Ca Huế rất phong phú, đa dạng, biến hóa về âm hưởng, thể điệu và lời ca. Âm hưởng các bản nhạc điệu Bắc pha phách điệu Nam thì “không vui, không buồn” như “tứ đại cảnh”. Thể hiện ca Huế có “sôi nổi, tươi vui, có buồn cảm, bâng khuâng, có tiếc thương ai oán”. Lời ca thì trăm màu trăm vẻ: “thong thả, trang trọng, trong sáng gợi lên tình người, tình đất nước, trai hiền, gái lịch”:

Ca Huế rất hấp dẫn đối với du khách vì không gian trình diễn là trên một con thuyền rộng to và dài, đầu rồng như muốn bay lên; sàn gỗ bào nhẵn, mui vòm trang trí lộng lẫy. Đêm xuống, màn sương dày lên. Trăng lên. Gió mơn man dìu dịu. Dòng sông Hương gợn sóng. Con thuyền bồng bềnh. Những đêm ca Huế tuyệt vời như vậy. Dàn nhạc dân tộc trong đêm ca Huế có đàn tranh, đàn nguyệt, tì bà, nhi, đàn tam, đàn bầu, sáo, cặp sanh để gõ nhịp, có đủ mặt anh tài tham gia.

Các ca công rất trẻ, nam với áo dài the, quần thụng, khăn xếp; nữ rất xinh đẹp, mặc áo dài, khăn dóng, duyên dáng. Nghệ thuật biểu diễn vô cùng điêu luyện, đủ các ngón đàn trau chuốt như: ngón nhấn, mổ, vỗ, vả, ngón bấm, day, chớp, búng, ngón phi, ngón rãi..., nghe rất du dương, trầm bổng, réo rắt, lúc khoan lúc nhặt “làm nên tiết tấu xao động tận đáy hồn người”.

Hòa cùng tiếng đàn, nhịp phách là “sóng vỗ ru mạn thuyền”, là tiếng gà gáy bên làng Thọ Xương, tiếng chuông chùa Thiên Mụ gọi năm canh... Đêm đã khuya, chùa Thiên Mụ mờ ảo, ngọn tháp Phước Duyên dát vàng... Khung cảnh ấy thật huyền ảo, thơ mộng. Giữa không gian ấy lúc đêm đã về khuya, các ca nhi đẹp như những nàng tiên cất lên những điệu Nam “nghe buồn man mác, thương cảm, bi ai, vương vấn”. Đúng như tác giả đã nói: “Thú nghe ca Huế tao nhã, đầy sức quyến rũ”. Gà gáy đã sang canh mà trong khoang thuyền “vẫn đầy ắp lời ca, tiếng nhạc”.

Hà Ánh Minh, một lữ khách thích giang hồ, lần đầu được thưởng thức một đêm ca Huế trên sông Hương không bao giờ có thể quên. Lúc bước xuống thuyền rồng “với hồn thơ lai láng, tình người nồng hậu”. Lúc nằm trên dòng Hương thơ mộng để nghe ca Huế “với tâm trạng chờ đợi rộn lòng”. Say đắm trong lời ca tiếng nhạc du dương, tác giả cảm thấy: “Không gian như lắng đọng. Thời gian như ngừng trôi”. Ca Huế, chính là nội tâm con gái Huế “thật phong phú và âm thầm, kín đáo và sâu thẳm”. Nhận xét ấy rất xác đáng, rất phong tình và tài hoa. Câu văn như rung động, cảm xúc dồn nén lại, lắng đọng và bâng khuâng.

Trong chúng ta, ai đã được tham dự, được thưởng thức một đêm ca Huế trên sông Hương? Và những ai trong chúng ta đã có ít nhiều hiểu biết về dân ca Huế và tâm hồn Huế? Huế đẹp và thơ. Cảnh sắc thiên nhiên đẹp. Nhất là sông Hương - bài thơ trữ tình của cô' đô Huế. Những câu hò, những bài ca Huế với tiếng đàn tranh, đàn tam huyền diệu... mãi mãi in sâu vào tâm hồn người gần xa..

Qua bài tùy bút Ca Huế trên sông Hương, Hà Ánh Minh dành những lời đẹp nhất, hay nhất ngợi ca một thú chơitao nhã của con người núi Ngự sông Hương đã bao đời nay. Hò Huế, ca Huế và những tiếng đàn réo rắt du dương trong những đêm trăng ca Huế trên sông Hương là một nét đẹp của miền văn hóa Huế rất đáng trân trọng và tự hào.

Hà Ánh Minh với cảm xúc “hồn thơ lai láng" của một lữ khách đã giới thiệu cho ta biết các điệu hò, bài ca Huế, hình ảnh các nhạc công và các ca nhi tài hoa, điệu nghệ, cách trình diễn những đêm ca Huế trên sông Hương. Câu văn của Hà Ánh Minh rất giàu chất thơ khi viết về thiên nhiên, gió, trăng, sóng, con thuyền, chùa Thiên Mụ, tháp Phước Duyên... cảnh và tình, không gian nghệ thuật, thời gian nghệ thuật và tâm trạng nghệ thuật đồng hiện. Câu hát, lời ca và tiếng đàn du dương hòa quyện, được nói đến với bao cảm xúc dạt dào.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Ca Huế trên sông Hương ( Hà Ánh Minh)

=> Xem hướng dẫn giải

- Giá trị nội dung: 

Hiểu được giá trị văn hóa, nghệ thuật của ca Huế cũng như vẻ đẹp của con người xứ Huế: khung cảnh và sân khấu đặc biệt một buổi ca Huế trên sông Hương trong một đêm trăng thơ mộng; ca Huế là hình thức sinh hoạt văn hóa truyền thống cần được bảo tồn và phát triển; con người Huế tài năng, tinh tế.

- Giá trị nghệ thuật: 

• Thể loại bút kí
• Ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm, thấm đẫm chất thơ
• Miêu tả âm thanh, cảnh vật, con người sinh động