* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 90 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Kể tên một số đồ gốm gia dụng trong gia đình bạn. Những đồ gốm ấy có thể “nói” với bạn về (những) điều gì?

Trả lời:

- Một số đồ gốm gia dụng trong gia đình em là: bát, cốc, chén, lọ…

- Những đồ gốm ấy nói cho ta biết về quá trình hình thành và sản xuất của đồ gốm.

* Trải nghiệm cùng văn bản

Phân biệt dữ liệu và ý kiến/ quan điểm: Tìm trong đoạn văn ít nhất hai ý kiến/ quan điểm của tác giả và ít nhất hai dữ liệu.  

Trong đoạn văn, chứa nhiều dữ liệu, ý kiến/ quan điểm của tác giả là:

- Ý kiến/ quan điểm của tác giả: 

+ “Tiền thân của cái bát có lẽ do con người dùng….”

+ “hình như con người lại không ưa một sự mô phỏng thuần túy như thế…”

- Dữ liệu: 

+ “Chỉ riêng cái bát ăn cơm mỗi thời mỗi khác và phản ánh những tập tục ăn ở khác nhau”.

+ “Cái bát thuyền trong các mộ thời Hán có dạng như một lòng bàn tay, có hai cạnh để cầm và nó cũng giống như hình một chiếc thuyền thúng”

Theo dõi: Đoạn văn này trình bày một xu hướng riêng của đồ gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ sau thế kỉ XV. Đó là xu hướng gì?  

-  Đoạn văn trình này trình bày một xu hướng riêng của đồ gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ sau thế kỉ XV là xu hướng dùng đồ gốm gia dụng Trung Hoa và Nội phủ.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính

Văn bản giới thiệu về lịch sử hình thành và phát triển của đồ gốm gia dụng, đồng thời nêu lên sự khác biệt của đồ gốm Lý – Trần và xu hướng chuộng đồ gộm Trung Hoa và Nội phủ từ sau thế kỉ XV.

Câu 1 (trang 93 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Chỉ ra bố cục của văn bản. Bạn đánh giá như thế nào về mối quan hệ giữa bố cục và nhan đề của văn bản?

Trả lời:

- Bố cục của văn bản: 

+ Từ đầu → “tập tục ăn ở khác nhau”: Giới thiệu về lịch sử phát triển và hình thành đồ gốm gia dụng của người Việt.

+ Tiếp theo → “thế kỉ XVIII - XIX”: tiền thân của chiếc bát.

+ Tiếp theo → “đất không tinh, nhưng giá rẻ”: Sự khác biệt của đồ gốm gia dụng thời Lý - Trần.

+ Tiếp theo → Hết: Xu hướng chuộng đồ gốm gia dụng Trung Hoa và Nội phủ từ sau thế XV.

- Mối quan hệ giữa bố cục và nhan đề của bài viết: Bố cục được sắp xếp trình bày theo từng thời kỳ cụ thể, tác giả đi theo lộ trình thời gian từ xưa đến nay, giúp người đọc có những hiểu biết về lịch sử đồ gốm gia dụng của Việt Nam theo một tiến trình lịch sử cụ thể, dễ dàng tiếp cận thông tin.

Câu 2 (trang 93 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Xác định cách trình bày thông tin của các đoạn văn dưới đây và đánh giá hiệu quả của (các) cách trình bày ấy.

Trả lời:

Trình bày theo lối diễn dịch

= > Hiệu quả: Giúp cho người viết dễ dàng đưa thông tin, còn người đọc, người nghe dễ dàng tìm hiểu thông tin một cách đầy đủ, ngắn gọn nhất.

Trình bày theo lối quy nạp

= > Hiệu quả: Giúp cho người viết dễ dàng kết nối nội dung giữa các phần, khiến cho bài không bị ngắt quãng; người đọc người nghe hiểu được lịch sử của đồ gốm gia dụng thông qua các lý lẽ, dẫn chứng một cách tích cực không buồn tẻ, nhàm chán.

Câu 3 (trang 93 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Cách sử dụng các yếu tố hình thức của văn bản này có gì đặc biệt? Nêu tác dụng của chúng đối với việc biểu đạt thông tin chính của văn bản.

Trả lời:

- Cách sử dụng yếu tố hình thức đặc biệt ở chỗ: tác giả sử dụng nhiều hình ảnh minh họa.

- Tác dụng: Giúp người đọc hình dung được các sản phẩm đồ gốm gia dụng, đồng thời giúp cho bài viết sinh động, cuốn hút hơn.

Câu 4 (trang 93 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Xác định thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn: “Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển ... cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVIII – XIX". Chỉ ra mối liên hệ giữa các thông tin chi tiết và vai trò của chúng trong việc thể hiện thông tin chính của đoạn văn.

Trả lời:

- Thông tin cơ bản: 

+ “Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển không giống như những đồ sành như nồi niêu, chum vại cả ngàn năm hầu như không thay đổi”

- Thông tin chi tiết: 

+ “Tiền thân của cái bát….”

+ “Cái bát thuyền trong các mộ thời Hán….”

+ “...những chiếc bát men đen, men ngọc thời Lý….”

→ Mối liên hệ: thông tin chi tiết bổ sung ý nghĩa, làm rõ và làm sáng cho thông tin cơ bản. 

Câu 5 (trang 93 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):  Tác giả thể hiện thái độ như thế nào qua đoạn văn: “Đồ gốm gia dụng thời Lý - Trần quá thanh nhã ... bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế”? Dựa vào đâu bạn cho là như vậy?

Trả lời:

- Tác giả thể hiện thái độ trân trọng, ca ngợi và ngạc nhiên về lịch sử đồ gốm thời Lý Trần.

- Dựa vào các chi tiết trong văn bản:

+ “không thể tưởng tượng rằng có thời con người sống cao sang như thế”

+ “những chiếc chậu chiếc âu mà hôm nay chúng ta nâng niu như cổ vật quý hiếm thì ngày xưa chúng chỉ để rửa ráy chân tay mà thôi”

+ …

Câu 6 (trang 93 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho bạn (những) suy nghĩ gì về văn hoá dân tộc?

Trả lời:

- Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho em những suy nghĩ về văn hoá dân tộc là:

+ Đây là một quá trình lịch sử hào hùng, vĩ đại khi phải trải qua nhiều khó khăn.

+ Văn hóa dân tộc không chỉ mang giá trị to lớn về vật chất mà còn mang cả những giá trị to lớn về mặt tinh th

I. Tác giả văn bản Đồ gốm gia dụng của người Việt

- Theo Phan Cẩm Thượng

II. Tìm hiểu tác phẩm Đồ gốm gia dụng của người Việt

1. Thể loại: Văn bản thông tin   
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

-   In trong Văn minh vật chất của người Việt, NXB Thế giới, 2018, tr228-230)

3.Phương thức biểu đạt: 

Văn bản Đồ gốm gia dụng của người Việt có phương thức biểu đạt là thuyết minh

4.Bố cục bài Đồ gốm gia dụng của người Việt

Gồm: 4 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “tập tục ăn ở khác nhau” - Giới thiệu vấn đề cần thuyết minh

+ Phần 2: Từ “Tiền thân của cái bát” đến “thế kỉ XVIII – XIX” - Nói về tiền thân của chiếc bát

+ Phần 3: Từ “Đồ gốm gia dụng thời Lý-Trần” đến “chất lượng không tình, nhưng giá rẻ”- Đặc điểm của đồ gốm thời Lý- Trần.

+ Phần 4: Từ Còn lại - Xu thế riêng của đồ gốm gia dụng.

5.  Tóm tắt bài Đồ gốm gia dụng của người Việt

Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển không giống như những đồ sành như nồi niêu, chum vại cả ngàn năm hầu như không thay đổi. Ở mỗi thời, mỗi khác chỉ riêng cái bát cũng phản ánh những tập tục ăn ở khác nhau. Tiền thân của cái bát do con người dùng vỏ hoa quả như vỏ quả dừa và vỏ trai, sò để đựng thức ăn sau đó là những chiếc bát bằng gỗ, cuối cùng cái bát ra đời. Song, hình như con người lại không ưa một sự mô phỏng thuần tuý như thế, những chiếc bát men đen, men ngọc thời Lý và những chiếc bát đàn thời Hậu Lê lại có dạng loe miệng và thót đáy như một cái nón, khả năng vuốt bàn xoay hình nón cũng dễ hon vuốt hình tròn cong đều từ chân lên thành. Cái bát cong đều như thế có trong gốm hoa lam thời Trần và chúng có chân rất cao. Đồ gốm gia dụng thời Lý – Trần quá thanh nhã khiến chúng ta không thể tưởng tượng rằng có thời con người sống cao sang như thế, nếu như đồ gốm phản ánh sự sử dụng và món ăn chúng chứa đựng. Những chiếc chậu, những chiếc âu mà hôm nay chúng ta nâng niu như cổ vật quý hiếm thì ngày xưa chúng chỉ được để rửa ráy chân tay mà thôi. 

6. Giá trị nội dung: 

- Văn bản Đồ gốm gia dụng của người Việt nói về nguồn gốc và quá trình phát triển cũng như cách sử dụng đồ gốm qua từng thời kì.

7. Giá trị nghệ thuật: 

-  Hình ảnh, chú thích rõ ràng, mạch lạc theo từng thời kì.

-  Dẫn chứng chi tiết, phù hợp.

- Ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu. 

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Đồ gốm gia dụng của người Việt

Hình thức văn bản

- Sử dụng hình ảnh xuyên suốt bài, mỗi phần đều có các yếu tố hình ảnh minh họa.

= > Các yếu tố này giúp cho các ý tưởng và thông tin sinh động, hấp dẫn, sinh động hơn, người đọc dễ hiểu và hình dung các đồ gia dụng gốm hơn.

Quá trình phát triển của đồ gốm gia dụng

- Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển không giống như những đồ sành như nồi niêu, chum vại cả ngàn năm hầu như không thay đổi:

+ Tiền thân của cái bát có lẽ do con người dùng vỏ hoa quả như vỏ quả dừa và vỏ trai, sò để đựng thức ăn, sau đó có thể làm những chiếc bát bằng gỗ, cuối cùng cái bát ra đời.

+ Cái bát thuyền trong các mộ thời Hán có dạng như một lòng bàn tay, có hai cạnh để cầm và nó cũng giống như hình một chiếc thuyền thúng

+ Song, hình như con người lại không ưa một sự mô phỏng thuần tuý như thế, những chiếc bát men đen, men ngọc thời Lý và những chiếc bát đàn thời Hậu Lê lại có dạng loe miệng và thót đáy như một cái nón, khả năng vuốt bàn xoay hình nón cũng dễ hon vuốt hình tròn cong đều từ chân lên thành. Cái bát cong đều như thế có trong gốm hoa lam thời Trần và chúng có chân rất cao.

+…

- Đồ gốm gia dụng thời Lý – Trần:

+ “quá thanh nhã khiến chúng ta không thể tưởng tượng rằng có thời con người sống cao sang như thế, nếu như đồ gốm phản ánh sự sử dụng và món ăn chúng chứa đựng”

+ " Những chiếc chậy, những chiếc âu mà hôm nay chúng ta nâng niu như cổ vật quý hiếm thì ngày xưa chúng chỉ được để rửa ráy chân tay mà thôi"

+ …

= > Thái độ ngạc nhiên, khó tin.

= >> Nhận xét chung:

- Văn hóa dân tộc ta thật hào hùng. Văn hoá đồ gốm sứ xưa của Việt Nam mở ra cho mọi người một giá trị mênh mông, thoáng đãng vô cùng vô tận về đời sống xã hội xa xưa.

- Đồ gốm sứ xưa là những đồ vật câm lặng, nhưng chúng lại hàm chứa nội dung văn hoá, mỹ thuật trang trí dân tộc phong phú.

Câu 1. Chỉ ra bố cục của văn bản. Bạn đánh giá như thế nào về mối quan hệ giữa bố cục và nhan đề của văn bản?

Trả lời:

Bố cục của văn bản có thể chia làm bốn phần: 

+ Phần 1: Từ đầu đến tập tục ăn ở khác nhau: Giới thiệu về vấn đề thuyết minh.

+ Phần 2: Tiếp đến thế kỉ XVIII - XIX: Giới thiệu về nguồn gốc, xuất xứ của chiếc bát.

+ Phần 3: Đoạn tiếp đến chất lượng không tình, nhưng giá rẻ: Nêu lên đặc điểm của đồ gốm thời Lý- Trần.

+ Phần 4: Phần còn lại: Nêu lên xu thế riêng của đồ gốm gia dụng.

- Qua cách sắp xếp bố cục, ta có thể thấy được sự logic của tác giả, làm cho người đọc có thể hiểu rõ hơn về vấn đề cần thuyết minh.

Câu 2. Xác định cách trình bày thông tin của các đoạn văn dưới đây và đánh giá hiệu quả của (các) cách trình bày ấy.

a) Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVII – XIX.

b) Đồ gốm gia dụng thời Lý - Trần quá thanh nhã ... bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế.

Trả lời:

- Cách trình bày thông tin của các đoạn văn ở câu a được viết theo lối diễn dịch, giúp người đọc có thể hiểu rõ ràng, tường tận nguồn gốc hình thành, xuất xứ của đồ gia dụng.

- Cách trình bày thông tin của các đoạn văn ở câu b được viết theo lối quy nạp, giúp người đọc có thể hiểu rõ hơn về lịch sử của đồ gia dụng nhờ những minh chứng rõ ràng.

Câu 3. Cách sử dụng các yếu tố hình thức của văn bản này có gì đặc biệt? Nêu tác dụng của chúng đối với việc biểu đạt thông tin chính của văn bản.

Trả lời:

Khác với các văn bản khác, văn bản này dùng rất nhiều hình ảnh minh họa. Việc này không những giúp cho bài viết thêm sinh động, hấp dẫn mà còn giúp cho việc đọc có hứng thú đọc hơn, đồng thời hình ảnh đó giúp cho người đọc dễ hình dung hơn về những minh chứng được đưa ra bên trên.

Câu 4. Xác định thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn: “Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển ... cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVIII – XIX”. Chỉ ra mối liên hệ giữa các thông tin chi tiết và vai trò của chúng trong việc thể hiện thông tin chính của đoạn văn.

Trả lời:

Trong đoạn văn: “Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển ... cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVIII – XIX” có những thông tin cơ bản và chi tiết như:

- Thông tin cơ bản: Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển không giống như những đồ sành như nồi niêu, chum vại cả ngàn năm hầu như không thay đổi.

- Thông tin chi tiết là những câu văn tiếp theo bổ sung ý nghĩa cho câu văn chính:

+ Tiền thân của cái bát có lẽ do con người vỏ hoa như vỏ quả dừa và vỏ trai, sò.

+ Cái bát thuyền trong các mộ thời Hán có dạng như một lòng bàn tay.

+ Song, hình như con người lại không ưa một sự mô phỏng thuần túy như thế.

→ Thông tin chi tiết đã góp phần lý giải, giải thích, chứng minh cho thông tin chính, làm cho nó rõ ràng hơn.

Câu 5. Tác giả thể hiện thái độ như thế nào qua đoạn văn: “Đồ gốm gia dụng thời Lý – Trần quá thanh nhã ... bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế”? Dựa vào đâu bạn cho là như vậy?

Trả lời:

Qua đoạn văn: “Đồ gốm gia dụng thời Lý – Trần quá thanh nhã ... bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế”, ta có thể thấy tác giả đã thể hiện thái độ ngạc nhiên và khó tin. Điều đó có thể thấy qua các chi tiết như: "khiến chúng ta không thể tưởng tượng rằng có thời con người sống cao sang như thế" hay "Những chiếc chậu, những chiếc âu mà hôm nay chúng ta nâng niu như cổ vật quý hiếm...."

Câu 6. Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho bạn (những) suy nghĩ gì về văn hoá dân tộc?

Trả lời:

Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho em suy nghĩ về văn hoá dân tộc như sau:

- Ta có thể thấy được lịch sử hình thành cùng sự phát triển và những nét đẹp của nền văn hóa dân tộc nước ta thật hào hùng và đáng trân trọng. 

- Văn hóa dân tộc không chỉ góp phần lưu giữ những tinh hoa mà người xưa để lại mà con phát triển nó đến tận tương lai.

Đồ gốm gia dụng của người Việt
(Phan Cẩm Thượng)

I. Trước khi đọc.

Câu hỏi: Kể tên một số đồ gốm gia dụng trong gia đình bạn. Những đồ gồm ấy có thể “nói” với bạn về(những) điều gì?

Trả lời:

– Một số đồ gốm gia dụng trong gia đình như: bát, cốc, thìa, muôi, đĩa…….. . Những đồ gồm ấy có thể “nói” với em về quá trình hình thành và phát triển của các giai đoạn hình thành gốm, hai các giai đoạn lịch sử.

II. Đọc văn bản.

Câu 1: Tìm trong đoạn văn ít nhất hai ý kiến/ quan điểm của tác giả và ít nhất hai dữ liệu.

Trả lời:

– Dữ liệu:

+ những chiếc bát men đen, men ngọc thời Lý và những chiếc bát đàn thời Hậu Lê có dạng loe miệng và thót đáy như một cái nón

+ Cái bát cong đề như thế có trong gốm hoa Lam thời Trần và chúng có chân rất cao.

– Ý kiến của tác giả:

+ Chỉ riêng cái bát ăn cơm mỗi thời mỗi khác và phản ánh những tập tục ăn ở khác nhau.

+ Một cải tiến nữa kết hợp giữa bát hình nón và bát chân cao sinh ra cái bát chiết yêu duyên dáng.

Câu 2: Đoạn văn này trình bày một xu hướng riêng của đồ gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ sau thế kỉ XV. Đó là xu hướng gì?

Trả lời:

– Đoạn văn này trình bày một xu hướng riêng của đồ gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ sau thế kỉ XV. Đó là xu hướng dùng đồ gốm Trung Hoa và Nội phủ.

III. Sau khi đọc.

Câu 1: Chỉ ra bố cục của văn bản. Bạn đánh giá như thế nào về mối quan hệ giữa bố cục và nhan đề của văn bản?

Trả lời:

+ Từ đầu đến tập tục ăn ở khác nhau -> Giới thiệu vấn đề cần thuyết minh.

+ Từ Tiền thân của cái bát đến thế kỉ XVIII – XIX -> Nói về tiền thân của chiếc bát.

+ Từ Đồ gốm gia dụng thời Lý-Trần đến chất lượng không tình, nhưng giá rẻ → Đặc điểm của đồ gốm thời Lý- Trần

+ Từ Ngay từ cuối thời Trần đến hết -> Xu thế riêng của đồ gốm gia dụng.

→  Bố cục của văn bản trình bày theo thời gian giúp người đọc có thể hiểu và biết được tiến trình lịch sử một cách dễ dàng.

Câu 2: Xác định cách trình bày thông tin của đoạn văn dưới đây và đánh giá hiệu quả của cách trình bày ấy.

a, Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có một lịch sử phát triển…. cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVIII-XIX.

b, Đồ gốm dụng thời Lý – Trần quá thanh nhã …. bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế.

Trả lời:

a, Đoạn văn được viết theo lối diễn dịch.-> Phù hợp với các thông tin đưa ra, giúp người đọc hiểu được tiền thân lịch sử của đồ gốm gia dụng một cách đầy đủ.

b, Đoạn văn được viết theo lối quy nạp. -> Phù hợp với các thông tin đưa ra, giúp người đọc hiểu được lịch sử của đồ gốm gia dụng nhờ việc chững minh, dẫn chứng đưa ra chứng minh cho câu đầu.

Câu 3: Cách sử dụng các yếu tố hình thức của văn bản này có gì đặc biệt? Nêu tác dụng của chúng đối với việc biểu đạt thông tin chính của văn bản.

Trả lời:

– Văn bản sử dụng các hình ảnh xuyên suốt bài, mỗi phần đều có các yếu tố hình thức là các hình ảnh minh họa -> Các yếu tố này giúp cho các ý tưởng và thông tin sinh động, hấp dẫn, sinh động hơn, người đọc dễ hiểu và hình dung các đồ gia dụng gốm hơn.

Câu 4: Xác định thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn” Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển …. cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVIII -XIX”. Chỉ ra mối liên hệ giữa các thông tin chi tiết và vai trò của chúng trong việc thể hiện thông tin chính của đoạn văn.

Trả lời:

– Thông tin cơ bản: Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển không giống như những đồ sành như nồi niêu, chum vại cả ngàn năm hầu như không thay đổi.

– Thông tin chi tiết:

+ Tiền thân của cái bát có lẽ do con người vó hoa như vó quả dừa và vỏ trai……

+ Cái bát thuyền trong các mộ thời Hán có dạng…..

+ Song, hình như con người lại không ưa một sự mô phỏng thuần túy như thế..

→ Thông tin chi tiết chứng minh cho thông tin cơ bản, lí giải và làm rõ vấn đề của thông tin cơ bản.

Câu 5: Tác giả thể hiện thái độ như thế nào qua đoạn văn:”Đồ gốm gia dụng thời Lý … Trần quá thanh nhã …. bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế”? Dựa vào đâu bạn cho là như vậy?

Trả lời:

– Tác giả thể hiện thái độ ngạc nhiên và khó tin qua đoạn văn:”Đồ gốm gia dụng thời Lý … Trần quá thanh nhã …. bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế”. Dựa vào các chi tiết như ” khiến chúng ta không thể tưởng tượng rằng có thời con người sống cao sang như thế” hay ” Những chiếc chậy, những chiếc âu mà hôm nay chúng ta nâng niu như cổ vật quý hiếm….”

Câu 6: Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho bạn ( những) suy nghĩ gì về văn hóa dân tộc.

Trả lời:

– Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho em suy nghĩ: Văn hóa dân tộc ta thật hào hùng. Văn hoá đồ gốm sứ xưa của Việt Nam mở ra cho mọi người một giá trị mênh mông, thoáng đãng vô cùng vô tận về đời sống xã hội xa xưa. Ý nghĩa và giá trị hiện vật luôn được nối dài và sống thêm nhờ vào cách “Đọc” cách thưởng thức của mỗi người, mỗi thời đại. Đồ gốm sứ xưa là những đồ vật câm lặng, nhưng chúng lại hàm chứa nội dung văn hoá, mỹ thuật trang trí dân tộc phong phú. Đó chính là một phần“đời sống” của người Việt còn lại, là chất men tạo sự đam mê cho giới chơi đồ gốm sứ xưa ở Việt Nam cũng như trên thế giới.

Bài tập sáng tạo:

Thiết kế một bưu thiếp hoặc thiệp chúc Tết/ chúc mừng sinh nhật, trên đó có hình vẽ một sản phầm truyền thống của địa phương.

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi: Kể tên một số đồ gốm gia dụng trong gia đình bạn. Những đồ gồm ấy có thể "nói" với bạn về(những) điều gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Một số đồ gốm gia dụng trong gia đình như: bát, cốc, thìa, muôi, đĩa........ . Những đồ gồm ấy có thể "nói" với em về quá trình hình thành và phát triển của các giai đoạn hình thành gốm, hai các giai đoạn lịch sử.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Tìm trong đoạn văn ít nhất hai ý kiến/ quan điểm của tác giả và ít nhất hai dữ liệu.

=> Xem hướng dẫn giải

Dữ liệu:

• những chiếc bát men đen, men ngọc thời Lý và những chiếc bát đàn thời Hậu Lê có dạng loe miệng và thót đáy như một cái nón
• Cái bát cong đề như thế có trong gốm hoa Lam thời Trần và chúng có chân rất cao.

Ý kiến của tác giả:

• Chỉ riêng cái bát ăn cơm mỗi thời mỗi khác và phản ánh những tập tục ăn ở khác nhau.
• Một cải tiến nữa kết hợp giữa bát hình nón và bát chân cao sinh ra cái bát chiết yêu duyên dáng.

Câu 2: Đoạn văn này trình bày một xu hướng riêng của đồ gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ sau thế kỉ XV. Đó là xu hướng gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Đoạn văn này trình bày một xu hướng riêng của đồ gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ sau thế kỉ XV. Đó là xu hướng dùng đồ gốm Trung Hoa và Nội phủ.

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Chỉ ra bố cục của văn bản. Bạn đánh giá như thế nào về mối quan hệ giữa bố cục và nhan đề của văn bản?

=> Xem hướng dẫn giải

+ Từ đầu đến tập tục ăn ở khác nhau -> Giới thiệu vấn đề cần thuyết minh

+ Từ Tiền thân của cái bát đến thế kỉ XVIII - XIX -> Nói về tiền thân của chiếc bát

+ Từ Đồ gốm gia dụng thời Lý-Trần đến chất lượng không tình, nhưng giá rẻ -> Đặc điểm của đồ gốm thời Lý- Trần

+ Từ Ngay từ cuối thời Trần đến hết -> Xu thế riêng của đồ gốm gia dụng.

=> Bố cục của văn bản trình bày theo thời gian giúp người đọc có thể hiểu và biết được tiến trình lịch sử một cách dễ dàng.

Câu 2: Xác định cách trình bày thông tin của đoạn văn dưới đây và đánh giá hiệu quả của cách trình bày ấy.

a, Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có một lịch sử phát triển.... cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVIII-XIX.

b, Đồ gốm dụng thời Lý - Trần quá thanh nhã .... bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế.

=> Xem hướng dẫn giải

a, Đoạn văn được viết theo lối diễn dịch.-> Phù hợp với các thông tin đưa ra, giúp người đọc hiểu được tiền thân lịch sử của đồ gốm gia dụng một cách đầy đủ.

b, Đoạn văn được viết theo lối quy nạp. -> Phù hợp với các thông tin đưa ra, giúp người đọc hiểu được lịch sử của đồ gốm gia dụng nhờ việc chững minh, dẫn chứng đưa ra chứng minh cho câu đầu.

Câu 3: Cách sử dụng các yếu tố hình thức của văn bản này có gì đặc biệt? Nêu tác dụng của chúng đối với việc biểu đạt thông tin chính của văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

Văn bản sử dụng các hình ảnh xuyên suốt bài, mỗi phần đều có các yếu tố hình thức là các hình ảnh minh họa -> Các yếu tố này giúp cho các ý tưởng và thông tin sinh động, hấp dẫn, sinh động hơn, người đọc dễ hiểu và hình dung các đồ gia dụng gốm hơn.

Câu 4: Xác định thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn" Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển .... cái bát chiết yêu duyên dáng thế kỉ XVIII -XIX". Chỉ ra mối liên hệ giữa các thông tin chi tiết và vai trò của chúng trong việc thể hiện thông tin chính của đoạn văn.

=> Xem hướng dẫn giải

Thông tin cơ bản: Đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà có cả một lịch sử phát triển không giống như những đồ sành như nồi niêu, chum vại cả ngàn năm hầu như không thay đổi.

Thông tin chi tiết: 

• Tiền thân của cái bát có lẽ do con người vó hoa như vó quả dừa và vỏ trai......
• Cái bát thuyền trong các mộ thời Hán có dạng.....
• Song, hình như con người lại không ưa một sự mô phỏng thuần túy như thế..

-> Thông tin chi tiết chứng minh cho thông tin cơ bản, lí giải và làm rõ vấn đề của thông tin cơ bản. 

Câu 5: Tác giả thể hiện thái độ như thế nào qua đoạn văn:"Đồ gốm gia dụng thời Lý ... Trần quá thanh nhã .... bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế"? Dựa vào đâu bạn cho là như vậy?

=> Xem hướng dẫn giải

Tác giả thể hiện thái độ ngạc nhiên và khó tin qua đoạn văn:"Đồ gốm gia dụng thời Lý ... Trần quá thanh nhã .... bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế". Dựa vào các chi tiết như " khiến chúng ta không thể tưởng tượng rằng có thời con người sống cao sang như thế" hay " Những chiếc chậy, những chiếc âu mà hôm nay chúng ta nâng niu như cổ vật quý hiếm...."

Câu 6: Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho bạn ( những) suy nghĩ gì về văn hóa dân tộc.

=> Xem hướng dẫn giải

Những thông tin cơ bản của văn bản này gợi cho em suy nghĩ: Văn hóa dân tộc ta thật hào hùng. Văn hoá đồ gốm sứ xưa của Việt Nam mở ra cho mọi người một giá trị mênh mông, thoáng đãng vô cùng vô tận về đời sống xã hội xa xưa. Ý nghĩa và giá trị hiện vật luôn được nối dài và sống thêm nhờ vào cách “Đọc” cách thưởng thức của mỗi người, mỗi thời đại. Đồ gốm sứ xưa là những đồ vật câm lặng, nhưng chúng lại hàm chứa nội dung văn hoá, mỹ thuật trang trí dân tộc phong phú. Đó chính là một phần“đời sống” của người Việt còn lại, là chất men tạo sự đam mê cho giới chơi đồ gốm sứ xưa ở Việt Nam cũng như trên thế giới. 

Bài tập sáng tạo: Thiết kế một bưu thiếp hoặc thiệp chúc Tết/ chúc mừng sinh nhật, trên đó có hình vẽ một sản phầm truyền thống của địa phương.

=> Xem hướng dẫn giải (ẢNH MINH HOẠ)

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Đồ gốm gia dụng của người Việt

=> Xem hướng dẫn giải

- Giá trị nội dung:

Bài viết “Đồ gốm gia dụng của người viết” đem lại cho người đọc những tri thức bổ ích về lịch sử, công dụng của những chiếc bát truyền thống. 

- Giá trị nghệ thuật: 

Các thông tin trong văn bản được liên kết với nhau mạch lạc, cấu trúc logic, hình ảnh minh họa phong phú, có sự kết hợp với thái độ của tác giả. 

Câu 2. Em hãy nêu nội dung chính của văn bản Đồ gốm gia dụng của người Việt

=> Xem hướng dẫn giải

Văn bản viết về đồ gốm sứ nhỏ dùng trong nhà. Chúng có cả một lịch sử phát triển không giống như những đồ sành như nồi niêu, chum vại cả ngàn năm hầu như không thay đổi.

Bài văn phân tích

Văn hóa của một đất nước có thể được thể hiện ở rất nhiều khía cạnh khác nhau từ ngôn ngữ, trang phục đến ẩm thực, âm nhạc,... Bài viết “Đồ gốm gia dụng của người Việt” cung cấp cho người đọc những thông tin bổ ích, chứng minh rằng những đồ dùng trong gia đình cũng phản ánh nề nếp sinh hoạt, phong tục tập quán, quan niệm thẩm mỹ,.. của dân tộc.

Văn bản “Đồ gốm gia dụng của người Việt” có cấu trúc của bài viết logic, có thể chia làm bốn phần. Phần một, tác giả giới thiệu về vấn đề thuyết minh. Phần hai tập trung giới thiệu về nguồn gốc, xuất xứ của chiếc bát. Phần ba nêu lên đặc điểm của đồ gốm thời Lý- Trần. Phần bốn nêu lên xu thế sử dụng của đồ gốm gia dụng.

Ở phần đầu, tác giả nêu lên quan điểm về sự phát triển riêng của đồ gốm sứ để phân biệt nó với những đồ sành như chum, vại, nồi niêu. Chỉ riêng chiếc bát ăn cơm là có sự thay đổi theo từng thời đại, từ đó cho thấy tập tục ăn ở mỗi thời, mỗi vùng. Cách giới thiệu vấn đề thuyết minh rất rõ ràng, rành mạch, thể hiện được tầm quan trọng của đối tượng được thuyết minh.

Sang phần hai, tác giả tập trung nói về lịch sử của những chiếc bát. Người viết đưa ra một phỏng đoán: “Tiền thân của cái bát có lẽ do con người dùng vỏ hoa quả như vỏ quả dừa và vỏ trai, sò để đựng thức ăn, sau đó có thể làm những chiếc bát bằng gỗ, cuối cùng cái bát ra đời”. Một chiếc bát gắn liền với nền ẩm thực, phong tục, nét văn hóa của mỗi thời đại và cho thấy con mắt thẩm mỹ, quan niệm về cái đẹp thay đổi theo thời gian. Cái bát thuyền thời Hán rất đơn giản, “có dạng như một lòng bàn tay, có hai cạnh để cầm và nó cũng giống như hình một chiếc thuyền thúng”. Điều này làm nên nét đặc biệt của chiếc bát thuyền so với những loại bát khác “có thể tích cơ bản là hai lòng bàn tay chụm lại, mà con người đã từng làm như thế để uống nước. Đó chính là chiếc bát ăn cơm thông thường ngày nay”. Sự đơn giản , tiện lợi của những chiếc bát ấy đã được lưu truyền và tận dụng trong xã hội hiện đại. Đến thời Lý - Trần, ta lại bắt gặp những chiếc bát có hoa văn cầu kì, trang nhã. “những chiếc bát men đen, men ngọc thời Lý và những chiếc bát đàn thời Hậu Lê lại có dạng loe miệng và thót đáy như một cái nón, khả năng vuốt bàn xoay hình nón cũng dễ hon vuốt hình tròn cong đều từ chân lên thành. Cái bát cong đều như thế có trong gốm hoa lam thời Trần và chúng có chân rất cao”. Đoạn văn có cách trình bày thông tin rõ ràng, giúp người đọc nắm bắt tường tận nguồn gốc hình thành, xuất xứ của đồ gia dụng.

Ở phần ba, tác giả đã thể hiện thái độ ngạc nhiên, thú vị khi nói về đồ gốm thời Lý - Trần: “Đồ gốm gia dụng thời Lý – Trần quá thanh nhã khiến chúng ta không thể tưởng tượng rằng có thời con người sống cao sang như thế (..) Những chiếc chậu, những chiếc âu mà hôm nay chúng ta nâng niu như cổ vật quý hiếm thì ngày xưa chúng chỉ được để rửa ráy chân tay mà thôi”. Không chỉ nghiên cứu những chiếc bát dựa trên tiến trình lịch sử, người viết còn tìm hiểu chúng trên bình diện văn hóa sinh hoạt hằng ngày. Điều này làm cho bài viết được toàn diện và sâu sắc hơn. “Bát ăn cơm, bát chiết yêu, ang và âu, đĩa lòng nông vài cỡ, đũa cả, đũa ăn, muôi bằng gỗ, còn thìa thì hầu như không có, và thế là đủ cho một bữa ăn gia đình, tối bắc chõng nhỏ ra sân đặt mâm cơm lên, mọi người ngồi xung quanh bằng ghế đẩu. Những đồ gốm này thường có men trắng đục, trắng xanh, ít hoa văn, mỏng manh, dễ võ, cấu tạo đơn sơ, chất lượng đất không tinh, nhưng giá rẻ”. Bài viết chứa nhiều hình ảnh để minh họa sinh động. Những vấn đề được đề cập đến trong bài vừa mới mẻ lại vừa gần gũi nên tác giả không cần đưa ra số liệu thống kê mà vẫn tạo được sự tin tưởng ở người đọc.

Xu hướng sử dụng bát còn cho thấy sự giao thoa giữa văn hóa của các cuộc gia và sự phát triển trong kinh tế, văn hóa. “Từ sau thế kỉ XV, xu hướng đồ dân gian và cung đình ngày càng tách biệt, thậm chí triều đình còn mở những lò riêng hoặc đặt những lỗ hàng riêng có đề chữ Nội phủ, hơn nữa là sang Trung Hoa đặt mua đồ gốm sứ cho hoàng triều”. Người ta thường nói, “Phú quý sinh lễ nghĩa”. Nhân dân ta rất coi trọng văn hóa trên bàn ăn nên cũng rất chăm chút, kĩ lưỡng trong việc sử dụng bát: “Dân thành thị cũng có xu hướng dùng đồ gốm gia dụng Trung Hoa và Nội phủ, tạo ra sự phân biệt giữa nông thôn và thành thị trong thị trường đồ gốm. Loại hình gốm sử gia dụng Trung Hoa và Nội phủ cũng phong phú hơn. Đĩa to có thể đựng được cả con gà hay cá chép lớn rán giòn, bát và âu múc canh có thể đụng đến nửa nồi canh riêu cua, bát ăn com, bát nhỏ đựng nước mắm chấm, đĩa nhỏ đựng chanh ớt, hạt tiêu, nậm hay lục bình đựng rượu, chén tống uống rượu và trà, thìa nhỏ, muôi lớn. Rồi nào ang, liễn, bát quả, tô,... nghĩa là bữa com không còn giản dị tương cà mà nhiều món khác nhau đòi hỏi nhiều đồ ăn, đồ đựng khác nhau. Bàn ăn gốm gia dụng trong xã hội mài như bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu ghế”.

Bài viết “Đồ gốm gia dụng của người viết” đem lại cho người đọc những tri thức bổ ích về lịch sử, công dụng của những chiếc bát truyền thống. Các thông tin trong văn bản được liên kết với nhau mạch lạc, cấu trúc logic, hình ảnh minh họa phong phú, có sự kết hợp với thái độ của tác giả. Từ đó, bài viết cho ta thấy sự phong phú trong vẻ đẹp của văn hóa dân tộc.