I. Giới thiệu tác giả Giuyn Véc-nơ

Jules Verne sinh năm 1828 tại thành phố Nantes, Pháp. Verne là anh cả trong số năm người con của ông Pierre Verne, một luật sư và bà Sophie Allote de la Fuÿe Verne, con gái của một gia đình tư sản chuyên làm chủ tàu buôn. Ông có bốn người em là Paul (sinh năm 1829), Anna (1836), Mathilde (1839) và Marie (1842). Jules trải qua thời niên thiếu tại nhà với bố mẹ tại thành phố cảng náo nhiệt Nantes. Vào mùa hè, cả nhà sống ở căn nhà miền quê ở miền ngoại ô thành phố, bên bờ Sông Loire. Cảnh thuyền bè đi lại tấp nập đã gợi mở cho Jules Verne một trí tưởng tượng phong phú như ông đã ghi lại trong truyện ngắn "Souvenirs d'enfance et de jeunesse" (Kỷ niệm thời niên thiếu).

Jules Verne sau đó theo học luật ở Trường Đại học Tổng hợp Paris để trở thành một luật sư giống như cha. Song với tâm hồn bay bổng cộng với trí tưởng tượng phong phú, ông vẫn giành nhiều thời gian để tập tành sáng tác các tác phẩm kịch, thơ văn và dùng ngòi bút của mình để viết lên những chuyến phiêu lưu để thỏa mãn đam mê.

Từ năm 1900, Jules Verne còn mắc thêm chứng đục thủy tinh thể và sau đó là bệnh tiểu đường. Ngày 24 tháng 3 năm 1905, Jules Verne qua đời ở tuổi 77 tại ngôi nhà số 44, đại lộ Longueville (ngày nay được đổi tên thành đại lộ Jules-Verne). Ông được mai táng tại Nghĩa trang La Madeleine ở Amiens.

II. Khái quát tác phẩm Dòng “Sông Đen” 

1. Hoàn cảnh sáng tác

Dòng “Sông Đen” được trích từ tác phẩm Hai vạn dặm dưới biển của Giuyn Véc-nơ. Câu chuyện bắt đầu vào năm 1866. Tin tức lan truyền về một con quái vật biển có khả năng đâm thủng vỏ tàu bằng thép, có kích thước khổng lồ và tốc độ di chuyển nhanh đã gây ra nỗi hoang mang vì mất an toàn hàng hải. Giáo sư A-rô-nắc (Aronnax), người nghiên cứu về sinh vật học cùng cộng sự Công-xây (Conseil) nhận lời mời tham gia đoàn thám hiểm của tàu Lin-côn (Lincoln) để truy tìm quái vật biển. Đi cùng chuyến thám hiểm còn có Nét Len (Ned Land), một thợ săn cá voi.

Tàu Lin-côn đụng độ con quái vật, bị nó đâm chìm. Giáo sư A-rô-nắc, cùng Công-xây, Nét Len bị rơi xuống biển trong đêm tối, được tùa Nau-ti-lơt (Nautilus) cứu. Họ nhận ra con quái vật biển trong lời đồn thực ra là tàu ngầm hiện đại chạy bằng điện Nau-ti-lơt, thuyền trưởng bí ẩn của nó là Nê-mô (Nemo). Sống trong con tàu Nau-ti-lơt, giáo sư A-rô-nắc trải nghiệm cuộc sống kì thú dưới lòng đại dương, thấy được lục địa Át-lan-tích (Atlantic) đã biến mất, mỏ than đá, những viên đá quý cùng hàng ngàn bãi san hô tuyệt đẹp,... Tuy nhiên những điều đó chỉ hấp dẫn với giáo sư còn Nét Len thì luôn mong muốn tìm mọi cách trở về đất liền. Trong một chuyến đi, tàu Nau-ti-lơt đã lọt vào một vùng nước xoáy, ba người nhân cơ hội đó mà bỏ trốn. Cả ba đã được cứu sống và họ không biết số phận của tàu Nau-ti-lơt và thuyền trưởng Nê-mô sẽ ra sao.

- Đoạn trích trong SGK được trích từ chương 14 của truyện, kể về những ngày đầu của hành trình hai vạn dặm dưới biển trên con tàu Nau-ti-lơt

2. Thể loại

Văn bản thuộc thể loại truyện Khoa học viễn tưởng.

Khoa học viễn tưởng là một thể loại tiểu thuyết hư cấu mang các yếu tố khoa học. Nó còn được gọi là "văn học về ý tưởng" và thường khám phá hoặc dự đoán những hệ quả, hậu quả tiềm tàng của những đổi mới trong khoa học, xã hội và công nghệ. 

3. Bố cục 

- Phần 1: từ đầu..nước đại dương lạnh ngắt : Giải thích nhan đề

- Phần 2: tiếp theo …như những thằng mù: Cuộc đối thoại giữa A - rô - nắc và Nét Len

- Phần 3: Còn lại : Miêu tả môi trường đáy biển

4. Tóm tắt

Dòng “Sông Đen” kể về câu chuyện giáo sư A-rô-nắc-người nghiên cứu về sinh vật học cùng cộng sự Công-xây và Nét Len-một thợ săn cá voi đã bị rơi xuống biển và được tàu Nau-ti-lux cứu. Và câu chuyện là cuộc hành trình khám phá về thuyền trưởng bí ẩn Nê-mô và những điều bí ẩn dưới đáy đại dương bao la. Trong khi giáo sư A-rô-nắc luôn thích thú, tò mò về những điều bí ẩn nơi đây thì Nét Len luôn tìm cách trốn chạy để thoát khỏi nơi này. Và rồi họ đã được chiêm ngưỡng khung cảnh chốn thần tiên nơi này với vô số loài cá khác nhau cùng vẻ đẹp tuyệt diệu nơi đây. Câu chuyện khép lại là dòng suy nghĩ của giáo sư A-rô-nắc và con tàu Nau-ti-lux chảy xiết theo Dòng “Sông Đen”.

5. Giá trị nội dung

Văn bản là cuộc hành trình khám phá về vị thuyền trưởng bí ẩn Nê-mô và những điều bí ẩn dưới đại dương bao la.

6. Đặc sắc nghệ thuật 

- Ngôi kể thứ nhất làm câu chuyện trở nên chân thực, bộ lộ cảm xúc của người kể chuyện

- Nghệ thuật kể chuyện thú vị, lôi cuốn

- Từ ngữ giàu gợi hình, gợi cảm

- Đề tài khám phá đại dương với sự độc đáo của khoa học viễn tưởng giúp truyện trở nên hấp dẫn

- Cốt truyện được xây dựng trên các sự việc giả tưởng liên quan đến các thành tựu khoa học

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Tưởng tượng em ở trong phòng khách của một tàu ngầm và tàu đang lặn xuống đáy biển, dưới mặt nước năm mươi mét. Hãy ghi lại những hình dung của em về cảnh vật trong không gian đó. 

Trả lời: 

Em hình dung những cảnh vật ở không gian đó: Có muôn vàn loài vật dưới đại dương và cỏ cây mới lạ!

* Trải nghiệm cùng văn bản 

• Suy luận: Dựa vào hành trình mà giáo sư A- rô- nắc đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng “Sông Đen”?

Trả lời: 

Vì ở đây có một con quái vật biển có khả năng đâm thủng vỏ tàu bằng thép, có kích thước khổng lồ và tốc độ di chuyển nhanh đã gây nỗi hoang mang vì mất an toàn hàng hải. 

• Theo dõi: Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A- rô- nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê- mô và việc ở lại con tàu Nau- ti- lúx?

Trả lời: 

Họ thấy thuyền trưởng là một người bí ẩn và khó hiểu, việc ở lại con tàu là điều họ không hề muốn, họ muốn chạy trốn. 

• Theo dõi: Xác định những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau- ti- lúx. 

Trả lời: 

Bóng tối trong phòng càng tăng thêm ánh sáng rực rỡ bên ngoài. Nhìn qua ô cửa, ta có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ. 

• Tưởng tượng: Em hình dung như thế nào để về cảnh được miêu tả?

Trả lời: 

Đó là một cảnh rất đẹp với sự xuất hiện của muôn loài sinh vật dưới độ sâu 50m nước biển. 

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Văn bản kể về những ngày đầu của hành trình hai vạn dưới đáy biển trên con tàu Nau-ti-lúx

Câu 1 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Văn bản viết về đề tài gì ?

Trả lời: 

Văn bản viết về đề tài khoa học viễn tưởng: cuộc sống hay trải nghiệm dưới đại dương trên một con tàu hiện đại. 

Câu 2 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Xác định tình huống, nhân vật, không gian, thời gian trong văn bản. 

Trả lời: 

Tình huống: Các nhân vật bị đâm thủng tàu và được con tàu Nau- ti- lux cứu, ở đây họ gặp thuyền trưởng nemo và có những trải nghiệm mới. 

Nhân vật: Thuyền trưởng Ne- mo, Nét và Công – xây, giáo sư A- rô- nắc

Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Liệt kê những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A- rô- nắc trong văn bản. 

Trả lời: 

Gặp thuyền trưởng Ne- mo - Ở trên con tàu Nau- ti- lux – Trải nghiệm cuộc sống và quanh cảnh dưới sâu thẳm đại dương. 

Câu 4 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Tác giả để cho giáo sư A- rô- nắc và Nét Len tranh luận về vấn đề gì? Em có đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả không? Vì sao?

Trả lời: 

Tác giả để cho giáo sư A- rô- nắc và Nét Len tranh luận về con tàu, về những điều bí ẩn đang xảy ra với họ. Cách giải quyết là giáo sư thì muốn quan sát xung quanh và ở lại con tàu còn Nét Len muốn bỏ trốn vì coi đây như trốn ngục tù. Em có đồng ý với cách giải quyết của họ vì nó tăng tính hấp dẫn và kịch tính cho câu chuyện. 

Câu 5 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Tìm trong văn bản một số chi tiết phù hợp, điền vào bảng sau: 

Nhân vật Nê- mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê- mô

Thái độ của A- rô- nắc về Nê- mô

Thái độ của Công- xây về Nê- mô

Thái độ của Nét len về Nê- mô

Từ những chi tiết đó, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật Nê- mô?

Trả lời: 

Nhân vật Nê- mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê- mô

Tiếp đón chu đáo, không bắt tay ai.

Thái độ của A- rô- nắc về Nê- mô

Tò mò, coi đây là con người bí ẩn.

Thái độ của Công- xây về Nê- mô

Không chú ý đến Nê- mô mà quan tâm nhiều đến những điều kì lạ

Thái độ của Nét len về Nê- mô

Hỏi han về Nê- mô, về lai lịch, ý đồ của ông ta.

- Đây là một nhân vật có khả năng sáng tạo và bí ẩn, khó hiểu. 

Câu 6 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Tóm tắt nội dung văn bản: 

Trả lời: 

Văn bản là những ngày đầu của A- rô- nắc, Công- xây và Nét len trên con tàu Nau-ti-lux. Họ gặp thuyền trưởng Ne-mô được tiếp đón chu đáo nhưng cũng nhiều thắc mắc về con người bí ẩn này. Họ được chứng kiến những cảnh tượng vô cùng kì vĩ dưới đáy đại dương qua góc nhìn quan sát từ con tàu. Đây là trải nghiệm thú vị và đầy hoài nghi với họ.

Câu 7 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2): Tàu Nau- ti- úx được điều khiển hoàn toàn bằng điện năng, trong khi vào thời điểm tác phẩm ra đời, điện năng chưa phải là năng lượng chủ yếu trong công nghiệp. Tàu Nau-ti-lúx có thể lặn xuống bất cứ độ sâu nào mà không bị vỡ kính. 

 Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lúx giúp em hiểu thêm điều gì về đặc điểm của truyện khoa học viễn tưởng?

Trả lời: 

Truyện mang đậm màu sắc giả định và có thể sáng tạo vượt ngoài phạm vi thực tế hoàn toàn dựa trên sự hiểu biết và tri thức của tác giả. 

Chuẩn bị đọc

Tưởng tượng em ở trong phòng khách của một tàu ngầm và tàu đang lặn xuống đáy biển, dưới mặt nước năm mươi mét. Hãy ghi lại những hình dung của em về cảnh vật trong không gian đó.

Gợi ý:

Tưởng tượng: Không gian dưới đáy biển tối tăm. Ánh đèn của tàu ngầm chiếu sáng đến đâu mới nhìn rõ đến đấy. Tàu đang dần đi xuống đáy biển, hai bên là hai vách đá lớn. Một số loài sinh vật nhỏ bé, có hình dáng kì lạ đang bơi xung quanh.

Đọc văn bản

Câu 1. Dựa vào hành trình mà giáo sư A-rô-nắc đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng “Sông Đen”.

Chương này kể về tàu Nau-ti-lơtx chạy theo một hải lưu có cái tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô nghĩa là Sông Đen.

Câu 2. Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê-mô và việc ở lại con tàu Nau-ti-lớt?

Họ không biết gì về thuyền trưởng Nê-mô, trong khi Nét Len tỏ ra lo lắng, muốn trốn khỏi tàu thì giáo sư A-rô-nắc muốn ở lại con tàu để xem xét mọi thứ.

Câu 3. Xác định những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lơtx.

• Đáy biển mênh mông.
• Ánh sáng rực rỡ.
• Nhìn qua ô cửa, ta có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ.

Câu 4. Em hình dung như thế nào về cảnh được miêu tả trong đoạn này?

Khung cảnh đẹp đẽ, kì lạ.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Văn bản viết về đề tài gì?

Đề tài: Khám phá thế giới bí ẩn dưới đại dương.

Câu 2. Xác định tình huống, nhân vật, không gian, thời gian trong văn bản.

• Tình huống: A-rô-nắc, Công-xây, Nét Len bị bắt vào con tàu Nau-ti-lơtx hiện đại, với một vị thuyền trưởng bí ẩn và họ không biết điều gì sẽ xảy ra.
• Nhân vật: A-rô-nắc, Công-xây, Nét Len
• Không gian: Trong chiếc tàu ngầm đang ở dưới đáy biển với khung cảnh thiên nhiên đẹp đẽ.
• Thời gian: Từ trưa cho đến chiều, ánh sáng tự nhiên giúp họ nhìn khám phá được vẻ đẹp của biển cả.

Câu 3. Liệt kê những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản.

- Giáo sư A-rô-nắc kết thúc cuộc nói chuyện với thuyền trưởng Nê-mô, tiếp tục ngồi nghĩ về cách tiếp đón lạnh lùng nhưng vẫn chu đáo của vị thuyền trưởng này.

- Tìm trên bản đồ và xác định tàu Nau-ti-lơtx đang chạy theo hải lưu có cái tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô, nghĩa là “Sông Đen”.

- Giáo sư A-rô-nắc tranh cãi với Nét Len về thuyền trưởng Nê-mô và về việc ở lại hay trốn khỏi con tàu Nau-ti-lơtx.

- Tận mắt chứng kiến hình ảnh dưới đáy đại dương khi con tàu đi vào dòng sông đen.

Câu 4. Tác giả để cho giáo sư A-rô-nắc và Nét Len tranh luận về vấn đề gì? Em có đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả không? Vì sao?

- Giáo sư A-rô-nắc và Nét Len tranh luận về vấn đề: Chiến con tàu Nau-ti-lơtx hoặc bỏ trốn khỏi con tàu. Nhưng trước thế giới bí ẩn của đại dương, Nét Len đã từ bỏ ý định.

- Ý kiến: Đồng ý/Không đồng ý.

- Nguyên nhân: Đồng ý vì nếu bỏ trốn sẽ không có cơ hội trải nghiệm hành trình dưới đáy biển/Không đồng tình với cách giải quyết của tác giả vì với cách giải quyết này, mâu thuẫn trong Nét Len không được giải quyết, chỉ tạm lắng xuống khi Nét Len bị hấp dẫn bởi vẻ đẹp của đại dương bí ẩn. Trên thực tế, vào cuối cuộc hành trình, Nét Len, giáo sư A-rô-nắc, Công-xây đã bỏ trốn khỏi tàu Nau-ti-lơtx.

Câu 5. Tìm trong văn bản một số chi tiết về nhân vật Nê-mô và điền vào cột thứ 2 của bảng sau (làm vào vở):

Nhân vật Nê-mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê-mô

Lịch sự chào A-rô-nắc trước khi đi ra.

Đón tiếp ba người họ lạnh lùng nhưng vẫn chu đáo.

Chưa lần nào bắt tay và đưa tay cho A-rô-nắc.

Cho dọn sẵn bàn ăn tiếp đón các vị khách.

Thái độ của A-rô-nắc về Nê-mô

Băn khoăn về thái độ đón tiếp lạnh lùng mà vẫn chu đáo của Nê-mô.

Đánh giá cao tài năng chế tạo tàu ngầm hiện đại của Nê-mô.

Thái độ của Nét Len về Nê-mô

Nghi ngờ, không tin tưởng.

Chống đối, cho rằng ở trên tàu không an toàn.

Câu 6. Tóm tắt nội dung văn bản.

Giáo sư A-rô-nắc, Công-xây và Nét Len được đưa vào tàu Nau-ti-lơtx . Ở đây, họ được thuyền trưởng Nê-mô tiếp đãi rất chu đáo. Trong khi giáo sư A-rô-nắc tỏ ra thích thú, tò mò về những điều bí ẩn nơi đây thì Nét Len lại tỏ ra nghi ngờ, cho rằng ở trên tàu không an toàn và muốn tìm cách bỏ trốn. Những khung cảnh đẹp đẽ dưới đáy biển đã khiến anh từ bỏ ý định. Câu chuyện khép lại là dòng suy nghĩ của giáo sư A-rô-nắc và con tàu Nau-ti-lơtx chảy xiết theo Dòng “Sông đen”.

Câu 7. Tàu Nau-ti-lơtx được điều khiển hoàn toàn bằng điện năng, trong khi vào thời điểm tác phẩm ra đời, điện năng chưa phải là năng lượng chủ yếu trong công nghiệp. Tàu Nau-ti-lơtx có thể lặn xuống bất cứ độ sâu nào mà không bị vỡ cửa kính.

Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lúx giúp em hiểu thêm điều gì về đặc điểm của truyện khoa học viễn tưởng?

• Tình huống truyện mang tính thử thách, phiêu lưu.
• Nhân vật thường là nhà phát minh khoa học, hoặc những ngành nghề liên quan.
• Những yếu tố tưởng tượng…

Nội dung chính

Văn bản Dòng sông đen đã đem đến cho người đọc những trải nghiệm thú vị về những ngày đầu của hành trình hai vạn dặm dưới biển trên con tàu Nau-ti-lux của giáo sư A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len

Chuẩn bị đọc

(Trang 69, SGk Ngữ văn 7, tập 2)

Tưởng tượng em ở trong phòng khách của một tàu ngầm và tàu đang lặn xuống đáy biển, dưới mặt nước năm mươi mét. Hãy ghi lại những hình dung của em về cảnh vật trong không gian đó.

Phương pháp giải:

Hãy tưởng tượng và ghi lại hình dung về cảnh vật trong không gian đó.

Lời giải chi tiết:

Trong không gian đó em thấy bao quanh mình là nước biển xanh rì. Có rất nhiều loài cá khác nhau đang bơi lượn tung tăng, dường như chúng đang đi kiếm mồi. Những loài cá to, nhỏ khác nhau trông rất rực rỡ sắc màu. Có những loài cá bơi theo đàn uốn lượn thành những hình thù khác nhau. Không chỉ vậy, còn có những loài thủy sinh, rong biển hết sức thú vị.

Trải nghiệm cùng VB 1

Câu 1 (Trang 70, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Dựa vào hành trình mà giáo sư A-rô-nắc đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng “Sông Đen”?

Phương pháp giải:

Đọc hành trình mà giáo sư A-rô-nắc kể, giải thích tên chương.

Lời giải chi tiết:

Tác giả đặt tên chương là Dòng “Sông Đen” vì:

Trong cuộc hành trình, tàu Nau-ti-lux chạy theo một hải lưu, có cái tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô (Kuroshio), nghĩa là “Sông Đen”. Đây chính là dòng hải lưu nóng, chảy ven bờ đông quần đảo Nhật Bản sang phía bờ biển miền tây lục địa Bắc Mỹ.

Trải nghiệm cùng VB 2

Câu 2 (Trang 72, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê–mô và việc ở lại con tàu Nau-ti-lúx?

Phương pháp giải:

Đọc lại 5 lượt thoại, nêu những ý kiến về thuyền trưởng Nê-mô và việc ở lại con tàu Nau-ti-lux.

Lời giải chi tiết:

Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến về thuyền trưởng Nê – mô và việc ở lại con tàu Nau-ti-lúx là:

- Họ không biết gì về thuyền trưởng Nê-mô, họ còn cho rằng các thủy thủ bằng điện.

- Việc ở lại còn tàu Nau-ti-lux là một điều họ muốn, muốn được ở lại con tàu này để trải nghiệm và tìm hiểu nó một cách kĩ càng.

Trải nghiệm cùng VB 3

Câu 3 (Trang 72, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Xác định những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lúx.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và tìm các chi tiết.

Lời giải chi tiết:

Những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lúx là:

- Nước biển chan hòa ánh điện.

- Ánh sáng lung linh trong nước biển trong vắt từ đáy lên.

- Đáy biển mênh mông.

- Ánh sáng rực rỡ.

- Một bể nuôi cá khổng lồ.

Trải nghiệm cùng VB 4

Câu 4 (Trang 73, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Em hình dung như thế nào về cảnh được miêu tả?

Phương pháp giải:

Trả lời dựa vào hình dung của bản thân.

Lời giải chi tiết:

Em hình dung được cảnh ở đây là một khung cảnh vô cùng đẹp, mọi vật như cảnh thần tiên, có rất nhiều các loại cá đang tung tăng bơi lượn.

Suy ngẫm và phản hồi 1

Câu 1 (Trang 74, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Văn bản viết về đề tài gì?

Phương pháp giải:

Dựa vào phần Tri thức Ngữ văn và sự hiểu biết của bản thân để xác định đề tài.

Lời giải chi tiết:

Văn bản viết về đề tài: khám phá thế giới bí ẩn dưới đại dương.

Suy ngẫm và phản hồi 2

Câu 2 (Trang 74, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Xác định tình huống, nhân vật, không gian, thời gian trong văn bản.

Phương pháp giải:

Dựa vào phần Tri thức Ngữ văn và sự hiểu biết của bản thân để xác định tình huống, nhân vật, không gian, thời gian trong văn bản.

Lời giải chi tiết:

- Tình huống: 3 nhân vật (A-rô-nắc, Công-xây, Nét Len) rơi vào con tàu Nau-ti-lớtx hiện đại, với một người thuyền trưởng bí ẩn và họ không thể biết điều gì đón đợi họ trong hành trình phía trước.

- Nhân vật: thuyền trưởng Nê-mô (xuất hiện gián tiếp qua suy nghĩ, lời kể của A-rô-nắc và đoạn đối thoại giữa A-rô-nắc với Nét Len); A-rô-nắc: giáo sư sinh vật học; Nét Len: thợ săn cá voi; Công-xây: cộng sự của giáo sư, chuyên nghiên cứu về sinh vật biển.

- Không gian: dưới đáy biển sâu với nhiều cảnh đẹp tựa thế giới thần tiên, lần đầu tiên các nhân vật được chiêm ngưỡng.

- Thời gian: từ trưa cho đến 5 giờ chiều, nhờ vào quãng thời gian này mà ánh sáng tự nhiên dưới đáy biển sâu giúp các nhân vật khám phá vẻ đẹp biển cả.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Câu 3 (Trang 74, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Liệt kê những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và tìm những sự kiện chính chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc.

Lời giải chi tiết:

Những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản là:

- Kết thúc cuộc nói chuyện với thuyền trưởng Nê-mô, tiếp tục ngồi nghĩ về cách tiếp đón lạnh lùng nhưng vẫn chu đáo của vị thuyền trưởng này

- Tìm trên bản đồ và xác định tàu Nau-ti-lơtx đang chạy theo hải lưu có cái tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô, nghĩa là “Sông Đen”

- Tranh cãi của giáo sư A-rô-nắc với Nét Len về thuyền trưởng Nê-mô và về việc ở lại hay trốn khỏi con tàu Nau-ti-lơtx

- Tận mắt chứng kiến hình ảnh dưới đáy đại dương khi con tàu đi vào dòng sông đen

Suy ngẫm và phản hồi 4

Câu 4 (Trang 74, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Tác giả để cho giáo sư A-rô-nắc và Nét len tranh luận về vấn đề gì? Em có đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Dựa vào văn bản tìm vấn đề tranh luận và nêu ý kiến của bản thân về cách giải thuyết mâu thuẫn ấy, nêu lý do.

Lời giải chi tiết:

- Nét Len đã tranh luận khá gay gắt với giáo sư A-rô-nắc vì anh ta có ý định chiếm đoạt tàu Nau-ti-lơtx hoặc cả ba người bỏ trốn khỏi con tàu. Nhưng khi thế giới bí ẩn, diệu kì dưới đáy đại dương được mở ra trước mắt anh ta, anh ta đã từ bỏ hai ý định trên.

- Có thể có hai ý kiến được đưa ra về cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả:

+ Đồng ý với cách giải quyết của tác giả vì với cách giải quyết này, Nét Len đã có cơ hội chiêm ngưỡng vẻ đẹp dưới đáy biển. Nếu bỏ trốn khỏi con tàu, anh sẽ không thấy và không thể trải nghiệm hành trình khám phá hai vạn dặm dưới biển.

+ Không đồng tình với cách giải quyết của tác giả vì với cách giải quyết này, mâu thuẫn trong Nét Len không được giải quyết, chỉ tạm lắng xuống khi Nét Len bị hấp dẫn bởi vẻ đẹp của đại dương bí ẩn. Trên thực tế, vào cuối cuộc hành trình, Nét Len, giáo sư A-rô-nắc, Công-xây đã bỏ trốn khỏi tàu Nau-ti-lơtx

Suy ngẫm và phản hồi 5

Câu 5 (Trang 74, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Tìm trong văn bản một số chi tiết về nhân vật Nê-mô và điền vào cột thứ 2 của bảng sau (làm vào vở):

Nhân vật Nê-mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê-mô

Thái độ của A-rô-nắc về Nê-mô

Thái độ của Công-xây về Nê-mô

Thái độ của Nét len về Nê-mô

Từ những chi tiết đó, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật Nê-mô?

Phương pháp giải:

Tìm chi tiết và điền vào bảng, sau đó nhận xét về tính cách Nê-mô.

Lời giải chi tiết:

Nhân vật Nê-mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê-mô

- Lịch sự cáo từ A-rôn-nắc trước khi đi ra

- Đón tiếp ba người một cách lạnh lùng như chu đáo

- Chưa lần nào bắt tay và đưa tay cho giáo sư A-rô-nắc bắt

- Dọn sẵn bữa ăn trên bàn cho A-rô-nắc

Thái độ của A-rô-nắc về Nê-mô

- Băn khoăn về sự đón tiếp chu đáo mà vẫn lạnh lùng của Nê-mô

- Đánh giá cao tài năng chế tạp tàu ngầm hiện đại của Nê-mô

- Cho rằng tàu Nau-ti-lơtx

Thái độ của Công-xây về Nê-mô

Phải chăng ông ta là một trong số những nhà bác học không được thừa nhận, là một thiên tài “bị người đời hắt hủi”.

Thái độ của Nét len về Nê-mô

- Nghi ngờ, không tin tưởng, khó cịu khi ở trên con tàu của Nê-mô (hỏi han giáo sư A-rô-nắc về lai lịch của Nê-mô, cho rằng ở trong con tàu của Nê-mô giống như ngục tù bằng sắt)

- Chống đối, cho rằng ở trên tàu Nau-ti-lơtx sẽ không an toàn (có ý định đoạt tàu Nau-ti-lơtx của Nê-mô)

*Tính cách Nê mô: lịch sự, có vẻ lạnh lùng bên ngoài nhưng chu đáo, hiếu khách (thể hiện qua cách đối xử với giáo sư A-rô-nắc); tài năng, khao khát khám phá đáy đại dương, khám phá những vùng đất mới (thể hiện qua thiết kế hiện đại của con tàu Nau-ti-lơtx).

Suy ngẫm và phản hồi 6

Câu 6 (Trang 74, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Tóm tắt nội dung văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và tóm tắt những sự kiện chính.

Lời giải chi tiết:

Dòng “Sông đen” kể về câu chuyện giáo sư A-rô-nắc - người nghiên cứu về sinh vật học cùng cộng sự Công-xây và Nét Len - một thợ săn cá voi đã bị rơi xuống biển và được tàu Nau-ti-lux cứu. Và câu chuyện là cuộc hành trình khám phá về thuyền trưởng bí ẩn Nê-mô và những điều bí ẩn dưới đáy đại dương bao la. Trong khi giáo sư A-rô-nắc luôn thích thú, tò mò về những điều bí ẩn nơi đây thì Nét Len luôn tìm cách trốn chạy để thoát khỏi nơi này. Và rồi họ đã được chiêm ngưỡng khung cảnh chốn thần tiên nơi này với vô số loài cá khác nhau cùng vẻ đẹp tuyệt diệu nơi đây. Câu chuyện khép lại là dòng suy nghĩ của giáo sư A-rô-nắc và con tàu Nau-ti-lux chảy xiết theo Dòng “Sông đen”.

Suy ngẫm và phản hồi 7

Câu 7 (Trang 74, SGK Ngữ văn 7, tập 2)

Tàu Nau-ti-lux được điều khiển hoàn toàn bằng điện năng, trong khi vào thời điểm tác phẩm ra đời, điện năng chưa phải là năng lượng chủ yếu trong công nghiệp. Tàu Nau-ti-lux có thể lặn xuống bất cứ độ sâu nào mà không bị vỡ cửa kính.

Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lux giúp em hiểu thêm gì về đặc điểm của truyện khoa học viễn tưởng?

Phương pháp giải:

Dựa vào suy nghĩ của em để trả lời.

Lời giải chi tiết:

Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lux giúp em hiểu thêm về đặc điểm của truyện là:

- Tình huống truyện mang tính thử thách, phiêu lưu, khám phá: hành trình các nhân vật bị mắc kẹt trong một con tàu ngầm hiện đại ở dưới đáy đại dương

- Nhân vật là nhà phát minh khoa học tài năng, thông qua con tàu Nau-ti-lơtx, chúng ta có thể nhận ra tài năng sáng chế của thuyền trưởng Nê-mô

- Sự mở rộng không gian không có giới hạn: tàu Nau-ti-lơtx là sự tưởng tượng của nhà văn về một con tàu hiện đại, cho phép lặn ở bất cứ độ sâu nào dưới đáy biển. Hình ảnh con tàu cùng chuyến hành trình của các nhân vật thể hiện khao khát khám phá, tìm hiểu bí ẩn dưới đáy đại dương của con người

I. Tác giả văn bản Dòng Sông Đen

- Jules Verne (1828-1905) 

- Quê quán: Pháp

- Ông người đi tiên phong trong thể loại văn học: Khoa học viễn tưởng và được coi là một trong những “Cha đẻ” của thể loại này

- Theo tổ chức Index Translationnum, ông là người có tác phẩm được dịch nhiều thứ ba trên thế giới, những tác phẩm của ông cũng được chuyển thể thành phim nhiều lần.

- Tác phẩm chính:

 + Với những tác phẩm nổi tiếng như Hành trình vào tâm Trái đất (1864), Hai vạn dặm dưới đáy biển (1870), Vòng quanh thế giới trong 80 ngày (1873), Jules Verne đã đề cập đến những cuộc phiêu lưu bằng máy bay, tàu ngầm hay những chuyến du hành vào vũ trụ trước khi những phương tiện này được con người phát minh trong thực tế. 

II. Tìm hiểu tác phẩm Dòng Sông Đen

Thể loại:

Dòng “Sông Đen” thuộc thể loại truyện khoa học viễn tưởng

Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

- Văn bản Dòng sông đen được trích từ chương 14, truyện Hai vạn dặm dưới đáy biển của Giuyn Véc-nơ, xuất bản năm 1870

Phương thức biểu đạt: 

Dòng “Sông Đen” có phương thức biểu đạt là tự sự, miêu tả, biểu cảm

Người kể chuyện:

Dòng “Sông Đen” được kể theo ngôi thứ nhất

Tóm tắt văn bản Dòng “Sông Đen”: 

   Giáo sư A-rô-nắc nghĩ về thuyền trưởng Nê-mô mà không biết vì lí do gì ông ấy đã từ bỏ Tổ quốc. Thuyền trưởng Nê-mô tuy lạnh lùng nhưng tiếp đón A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len rất chu đáo. Giáo sư A-rô-nắc lần ngón tay trên bản đồ, tìm giao điểm độ kinh, độ vĩ mà Nê-mô đã chỉ. Giáo sư thấy các đại dương, lục địa đều có dòng sông của riêng mình: hải lưu đáng kể nhất Gơn-xtơ-rim và năm hải lưu lớn nhất. Tàu Nau-ti-lux chạy theo hải lưu Cư-rô-xi-ô, nghĩa là “Sông Đen” – dòng hải lưu nóng, khác hẳn các đại dương lạnh ngắt. Anh Công-xây và Nét len đã sững sờ trước cảnh huyền diệu của căn phòng trên tàu Nau-ti-lux mà Công-xây cứ ngỡ như là đang ở Viện bảo tàng Quebec. Sau đó, ba người tranh luận và say mê cảnh đẹp dưới biển sâu khi nhìn qua con tàu Nau-ti-lux…

Bố cục bài Dòng “Sông Đen”: 

Dòng “Sông Đen” có bố cục gồm 2 phần:

- Phần 1: Từ đầu đến “đại dương lạnh ngắt”: Suy nghĩ của giáo sư A-rô-nắc về con tàu và thuyền trưởng Nê-mô

- Phần 2: Còn lại: Cuộc tranh luận của giáo sư A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len trên con thuyền Nau-ti-lux

Giá trị nội dung: 

- Văn bản Dòng sông đen đã đem đến cho người đọc những trải nghiệm thú vị về những ngày đầu của hành trình hai vạn dặm dưới biển trên con tàu Nau-ti-lux của giáo sư A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len.

Giá trị nghệ thuật: 

- Tình huống truyện đặc biệt, từ đó thể hiện tầm nhìn, tính cách của A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len

- Không gian, thời gian: mang tính giả định

- Cốt truyện dựa trên thành tựu khoa học nhưng có thêm yếu tố giả tưởng, hư cấu

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Dòng Sông Đen

Suy nghĩ của giáo sư A-rô-nắc về con tàu và thuyền trưởng Nê-mô

- Giáo sư A-rô-nắc nghĩ về thuyền trưởng Nê-mô mà không biết vì lí do gì ông ấy đã từ bỏ Tổ quốc. 

+ Thuyền trưởng Nê-mô tuy lạnh lùng nhưng tiếp đón A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len rất chu đáo. 

- Giáo sư A-rô-nắc lần ngón tay trên bản đồ, tìm giao điểm độ kinh, độ vĩ mà Nê-mô đã chỉ. 

- Giáo sư thấy các đại dương, lục địa đều có dòng sông của riêng mình: 

+ Hải lưu đáng kể nhất Gơn-xtơ-rim 

+ Năm hải lưu lớn nhất: “hải lưu thứ nhất ở phía Bắc Đại Tây Dương, thứ hai ở phía Nam Đại Tây Dương, thứ ba ở phía Bắc Thái Bình Dương, thứ thư ở phía Nam Thái Bình Dương, hải lưu cuối cùng ở phía Nam Ấn Độ Dương” 

+ Tàu Nau-ti-lux chạy theo hải lưu Cư-rô-xi-ô, nghĩa là “Sông Đen” – dòng hải lưu nóng, khác hẳn các đại dương lạnh ngắt.

→ Suy nghĩ của giáo sư về thuyền trưởng Nê-mô – một con người “bí ẩn đã từ bỏ Tổ Quốc” và những điều thú vị mà giáo sư A-rô-nắc thấy trên bản đồ

Cuộc tranh luận của giáo sư A-rô-nắc, anh Công-xây và Nét len trên con thuyền Nau-ti-lux

- Bối cảnh: 

+ Giáo sư A-rô-nắc đang say sưa “nghiên cứu đường đi của hải lưu trên bản đồ”, “thấy nó bị mất hút giữa Thái Bình Dương” thì Nét Len và Công-xây vào mà ông không biết

- Tình huống:

+ Nét Len và Công-xây sững sỡ “trước cảnh huyền diệu đang hiện ra trước mắt”

+ Net Len tưởng rằng mình đang ở “Viện bảo tàng Quebec”

+ Công-xây thì “cúi xuống xem xét và lẩm bẩm những thuật ngữ sinh vật học”

+ A-rô-nắc giải thích: Đây không phải ở Pháp hay Canada mà chính là ở trên con tàu Nau-ti-lux

+ Nét Len còn tưởng rằng thủy thủ trên tàu này “cũng bằng điện”

+ Nét Len giận dữ, hét lên : “Trong cái ngục tù bằng sắt này thì còn thấy gì nữa mà quan sát! Chúng ta đang đi như những thằng mù”

→ Khi sống trên tàu Na-ti-lux: Giáo sư A-rô-nắc luôn thích thú trải nghiệm cuộc sống thú vị dưới lòng đại dương còn về Nét Len: anh ta luôn giận dữ và muốn tìm mọi cách về đất liền.

- Khi thấy cảnh đẹp biển sâu:

+ Cảm tưởng như đứng trước “bể nuôi cá khổng lồ”

+ Thái độ của Nét Len thay đổi: “Kì diệu thật! Kì diệu thật”

+ Giáo sư A-rô-nắc thì đã hiểu ra cuộc sống của thuyền trưởng Nê-mô: một thế giới đặc biệt dưới lòng đại dương tuyệt đẹp

+ Nét thích thú gọi tên từng loại cá

+ Công-xây phân loại cá

+ Giáo sư thì say sưa nhìn cá “tung tăng”

→ Thái độ của Nét Len đã thay đổi, anh ta bị vẻ đẹp của đại dương hấp dẫn nên đã quên đi “sự giận dữ và kế hoạch chạy trốn của mình”

→ Nhận xét: Tàu Nau-ti-lux được điều khiển bằng điện năng, trong khi vào thời điểm tác phẩm “Hai vạn dặm dưới biển” ra đời thì điện năng chưa phải năng lượng chủ yếu trong công nghiệp.  

Điều này đã chứng tỏ trí tưởng tượng phong phú của tác giả khi viết truyện khoa học viễn tưởng này.

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 69 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2) :

Em như lạc giữa "khu vườn" tuyệt đẹp với cảnh sắc độc đáo, chẳng nơi đâu có được khiến em thấy hứng thú, say mê vô cùng.

* Trải nghiệm cùng văn bản

• Suy luận: Dựa vào hành trình mà giáo sư A- rô- nắc đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng “Sông Đen”?

Trả lời: 

Vì hải lưu họ đi có tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô (Kuroshio), nghĩa của từ kuroshio là đen, và nó là hình ảnh của màu lam sẫm của nước biển ở đó.

• Theo dõi: Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A- rô- nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê- mô và việc ở lại con tàu Nau- ti- lúx?

Trả lời: 

- Nét-len không kiềm chế được bản thân nên đã nóng giận và cho rằng ý kiến mà giáo sư A-rô-nắc đưa ra là điên rồ, lo lắng việc mình đã chọn ở lại.

- Giáo sư A-rô-nắc lại cảm thấy hào hứng vì mình sẽ biết thêm được điều gì thú vị nếu ông bình tĩnh quan sát, tận hưởng trong con tàu.

• Theo dõi: Xác định những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau- ti- lúx. 

Trả lời: 

Những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lúx:

- Quang cảnh trước mắt tôi đẹp tuyệt vời, không bút nào tả xiết.

- Chẳng bàn tay họa sĩ nào vẽ được tất cả cái dịu dàng của màu sắc, của ánh sáng lung linh trong nước biển trong vắt từ đáy lên.

- Bóng tối trong phòng càng tăng thêm ánh sáng rực rỡ bên ngoài.

- Nhìn qua ô cửa, ta có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ.

• Tưởng tượng: Em hình dung như thế nào để về cảnh được miêu tả?

Trả lời: 

Cảnh vật tuyệt đẹp với cảnh sắc độc đáo, chẳng nơi đâu có được khiến em thấy hứng thú, say mê vô cùng.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Cuộc tranh luận đầy mâu thuẫn của giáo sư A-rô-nắc và Nét-len trong con tàu Nau-ti-lúx của thuyền trưởng bí ẩn Nê-mô dưới lòng đại dương.

Câu 1 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2) :

Đề tài: những ngày đầu tiên trong hành trình hai vạn dặm dưới biển trên con tàu Nau-ti-lúx.

Câu 2 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2) :

- Tình huống: cuộc tranh luận đầy mâu thuẫn của giáo sư A-rô-nắc và Nét-len trong con tàu Nau-ti-lúx của thuyền trưởng bí ẩn Nê-mô dưới lòng đại dương.

- Nhân vật: giáo sư A-rô-nắc, Nét-len, Công-xây.

- Không gian: dưới lòng đại dương.

- Thời gian: giả định.

Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2) :

Những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản:

- Suy nghĩ về thuyền trưởng Nê-mô.

- Cuộc tranh cãi giữa giáo sư với Nét-len.

- Say mê, hào hứng trước cảnh đẹp tuyệt mỹ dưới lòng đại dương.

Câu 4 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2) :

- Vấn đề tranh luận: Nét-len chỉ muốn bàn về kế hoạch muốn bỏ trốn của mình còn giáo sư A-rô-nắc lại  mong muốn khám phá đại dương bí ẩn.

- Em đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả vì trước khunh cảnh hùng vĩ kia, các nhân vật đã bộc lộ được sự thích thú của mình mà quên đi cuộc mâu thuẫn trước đó.

Câu 5 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2) :

Nhân vật Nê- mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê- mô

Đón tiếp 3 người họ lạnh lùng nhưng vẫn chu đáo.

Thái độ của A- rô- nắc về Nê- mô

Suy nghĩ rất nhiều và cảm thấy khó hiểu về ông Nê-mô

Thái độ của Công- xây về Nê- mô

Gọi ông Nê-mô là một thiên tai “bị người đời hắt hủi”

Thái độ của Nét len về Nê- mô

Hỏi A-rô-nắc về lai lịch, ý đồ của ông Nê-mô.

Thuyền trưởng Nê-mô là nhân vật bí ẩn với tính cách phức tạp, khó đoán.

Câu 6 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Truyện xoay quanh cuộc sống của Nét Len, giáo sư A-rô-nắc và Công-xây khi họ bị rơi xuống biển và được tàu Nau-ti-lúx cứu. Họ đã xảy ra cuộc mâu thuẫn khi họ đi vào hải lưu của dòng "Sông đen" về kế hoạch chạy trốn hay là cùng nhau quan sát, tìm hiểu những điều hay ho dưới đáy biển này. Được chứng kiến tận mắt những cảnh đẹp mê hồn đó, dường như mỗi người đều thả hồn, chăm chú, đầy thích thú với cảnh vật mà quên đi cuộc tranh luận trước đó và họ dần hiểu ra thế giới đặc biệt với những bí mật thầm kín của người thuyền trưởng đầy bí ẩn Nê-mô.

Câu 7 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 2):

Truyện khoa học viễn tưởng được viết theo thể hư cấu về một điều giả định nhưng vẫn dựa trên tri thức khoa học và trí tưởng tượng của người viết truyện để nội dung được triển khai một cách mạch lạc, logic.

CHUẨN BỊ ĐỌC

Câu hỏi: Tưởng tượng em ở trong phòng khách của một tàu ngầm và tàu đang lặn xuống đáy biển, dưới mặt nước năm mươi mét. Hãy ghi lại những hình dung của em về cảnh vật trong không gian đó.

Câu trả lời:

Em như lạc giữa "khu vườn" đầy mê hoặc dưới nước, nơi những chú cá đầy màu sắc đua nhau bơi lội tạo thành phong cảnh đẹp như tranh vẽ.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Dựa vào hành trình mà giáo sư A-rô-nắc đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng "Sông Đen"?

Câu trả lời:

Tác giả đặt tên chương này là Dòng "Sông Đen" vì hải lưu họ đi có tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô (Kuroshio), nghĩa của từ kuroshio là đen, và nó là hình ảnh của màu lam sẫm của nước biển ở đó.

Câu hỏi 2: Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A-rô-nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê-mô và việc ở lại con tàu Nau-ti-lúx?

Câu trả lời:

- Nét-len không kiềm chế được bản thân nên đã nóng giận và cho rằng ý kiến mà giáo sư A-rô-nắc đưa ra là điên rồ, không hợp lí. Càng lo lắng hơn về việc mình ở lại con tàu này.

- Trái với Nét-len, giáo sư A-rô-nắc lại cảm thấy như mình sẽ biết thêm được điều gì thú vị nếu nhưng ông quan sát và tìm hiểu, bình tĩnh, tận hưởng trong con tàu.

Câu hỏi 3: Xác định những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lúx.

Câu trả lời:

Những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lúx:

- Quang cảnh trước mắt tôi đẹp tuyệt vời, không bút nào tả xiết.

- Chẳng bàn tay họa sĩ nào vẽ được tất cả cái dịu dàng của màu sắc, của ánh sáng lung linh trong nước biển trong vắt từ đáy lên.

- Bóng tối trong phòng càng tăng thêm ánh sáng rực rỡ bên ngoài.

- Nhìn qua ô cửa, ta có cảm tưởng như đứng trước một bể nuôi cá khổng lồ.

Câu hỏi 4: Em hình dung như thế nào về cảnh được miêu tả?

Câu trả lời:

Em hình dung được khung cảnh miêu tả đẹp như tranh vẽ.

B. Bài tập và hướng dẫn giải

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Câu hỏi 1: Văn bản viết về đề tài gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Đề tài: những ngày đầu của hành trình hai vạn dặm dưới biển trên con tàu Nau-ti-lúx.

Câu hỏi 2: Xác định tình huống, nhân vật, không gian, thời gian trong văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

- Tình huống: cuộc tranh luận đầy mâu thuẫn của giáo sư A-rô-nắc và Nét-len trong con Nau-ti-lúx của thuyền trưởng bí ẩn Nê-mô dưới lòng đại dương.

- Nhân vật: giáo sư A-rô-nắc, Nét-len, Công-xây.

- Không gian: dưới lòng đại dương.

- Thời gian: giả định.

Câu hỏi 3: Liệt kê những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

Những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản:

- Suy nghĩ về thuyền trưởng Nê-mô.

- Cuộc tranh cãi giữa giáo sư với Nét-len.

- Thích thú, say mê trước cảnh đẹp dưới lòng đại dương.

Câu hỏi 4: Tác giả để cho giáo sư A-rô-nắc và Nét Len tranh luận về vấn đề gì? Em có đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả không? Vì sao?

=> Xem hướng dẫn giải

- Tác giả để cho giáo sư A-rô-nắc và Nét Len tranh luận về kế hoạch muốn bỏ trốn của Nét-len và sự muốn tìm tòi khám phá đại dương của giáo sư.

- Em đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả vì trước cảnh đẹp đến nao lòng, các nhân vật đã bộc lộ được sự thích thú của mình mà quên đi cuộc mâu thuẫn trước đó.

Câu hỏi 5: Tìm trong văn bản một số chi tiết về nhân vật Nê-mô và điền vào cột thứ 2 của bảng sau (làm vào vở):

=> Xem hướng dẫn giải

Nhân vật Nê-mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê-mô

Đón tiếp 3 người họ lạnh lùng nhưng vẫn chu đáo.

Thái độ của A-rô-nắc về Nê-mô

Suy nghĩ rất nhiều và cảm thấy khó hiểu về ông Nê-mô

Thái độ của Công-xây về Nê-mô

Gọi ông Nê-mô là một thiên tai “bị người đời hắt hủi”

Thái độ của Nét Len về Nê-mô

Hỏi A-rô-nắc về lai lịch, ý đồ của ông Nê-mô.

Câu hỏi 6: Tóm tắt nội dung văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

Truyện xoay quanh cuộc sống của Nét Len, giáo sư A-rô-nắc và Công-xây khi họ bị rơi xuống biển và được tàu Nau-ti-lúx cứu. Họ đã xảy ra cuộc mâu thuẫn khi họ đi vào hải lưu của dòng "Sông đen" về kế hoạch chạy trốn hay là cùng nhau quan sát, tìm hiểu những điều hay ho dưới đáy biển này. Được chứng kiến tận mắt những cảnh đẹp mê hồn đó, dường như mỗi người đều thả hồn, chăm chú, đầy thích thú với cảnh vật mà quên đi cuộc tranh luận trước đó và họ dần hiểu ra thế giới đặc biệt với những bí mật thầm kín của người thuyền trưởng đầy bí ẩn Nê-mô. 

Câu hỏi 7: Tàu Mau-ti-lúx được điều khiển hoàn toàn bằng điện năng, trong khi vào thời điểm tác phẩm ra đời, điện năng chưa phải là năng lượng chủ yếu trong công nghiệp. Tàu Nau-ti-lúx có thể lặn xuống bất cứ độ sâu nào mà không bị vỡ cửa kính.

Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lúx giúp em hiểu thêm điều gì về đặc điểm của truyện khoa học viễn tưởng?

=> Xem hướng dẫn giải

Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lúx cho em thấy truyện khoa học viễn tưởng được viết theo thể hư cấu về một điều giả định được dựa trên tri thức khoa học và trí tưởng tượng của người viết truyện.

I. Tác giả

- Giuyn Véc- nơ (1828- 1905)

- Tác giả nhà văn người Pháp

- Ông được xem là “nhà tiên tri khoa học” kì tài vì đã dề cập đến những cuộc phiêu lưu kì thú bằng tàu ngầm, máy bay, tàu vũ trụ trước khi con người chế tạo ra các phương tiện này

- Tác phẩm chính: Hành trình vào Trái Đất (1864), Từ Trái Đất đến mặt trăng(1865), Hai vạn dặm dưới biển(1870)

II. Tác phẩm Dòng “sông Đen”

• Thể loại: Truyện khoa học viễn tưởng
• Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

- Trích tác phẩm Hai vạn dặm dưới biển (1986). Tác giả tin rằng ước mơ chinh phục đại dương của con người sẽ sớm thành hiện thực, và chiếc tàu ngầm của ông hoàn toàn không phải là ý tưởng viễn vông

• Người kể chuyện: Ngôi thứ nhất
• Phương thức biểu đạt: Tự sự và miêu tả
• Tóm tắt Dòng “sông Đen”

- Tác phẩm miêu tả hành trình thám hiểm đáy biển của các nhà thám hiểm trên tàu Nau- tilux

• Bố cục tác phẩm Dòng “sông Đen”

- Phần 1: từ đầu..nước đại dương lạnh ngắt : Giải thích nhan đề

- Phần 2: tiếp theo …như những thằng mù: Cuộc đối thoại giữa A- rô- nắc và Nét Len

- Phần 3: Còn lại : Miêu tả môi trường đáy biển

• Giá trị nội dung tác phẩm Dòng “sông Đen”

- Hành trình khám phá đáy biển của các nhà khoa học

• Giá trị nghệ thuật tác phẩm Dòng “sông Đen”

- Tình huống truyện độc đáo

- Tình tiết hấp dẫn, lôi cuốn

- Ngôi kể thứ nhất

- Miêu tả chi tiết đặc sắc

- Hình ảnh mang tính sáng tạo

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Dòng “sông Đen”

• Nhan đề “dòng sông đen”

- Hành trình thám hiểm năm hải lưu lớn

+ Hải lưu thứ nhất ở Bắc Đại Tây Dương

+ Thứ hai là phía Nam Đại Dương

+ Thứ ba phía Bắc Thái Bình Dương

+ Thứ tư ở Nam Thái Bình Dương

+ Cuối cùng là Nam Ấn Độ Dương

- Ý nghĩa nhan đề “dòng sông đen”

+ Tàu Nau- ti- lux chạy theo các dòng hải lưu kể trên có tên là có tên Nhật bản Cư- rô- xi- ô nghĩa là dòng sông đen

• Vẻ đẹp của đáy biển

- Vẻ đẹp của đáy biển rộng mênh mông

- Ánh sáng rực rỡ

- Qua khung cửa sổ thế giới bên ngoài giống bể cá khổng lồ

- Cảnh biển sâu rất đẹp đến nỗi dán mắt nhìn qua ô kính chẳng nói nên lời

- Cảnh vật dưới đáy biển say đắm lòng người

+ Làm cho con người quên hết tất cả

+ Kì diệu thật!, kì diệu thật!

- Xung quanh tàu có đàn cá dẫn đường

+ Những con cá tuyệt đẹp mà các nhà thám hiểm chưa thấy bao giờ

I. Chuẩn bị đọc

Câu hỏi: Tưởng tượng em ở trong phòng khách của một tàu ngầm và tàu đang lặn xuống đáy biển, dưới mặt nước năm mươi mét. Hãy ghi lại những hình dung của em về cảnh vật trong không gian đó.

Trả lời:

Em như lạc giữa "khu vườn" đầy mê hoặc dưới nước, nơi những chú cá đầy màu sắc đua nhau bơi lội tạo thành phong cảnh đẹp như tranh vẽ.

II. Trải nghiệm cùng văn bản

• Suy luận: Dựa vào hành trình mà giáo sư A- rô- nắc đã kể, em hãy giải thích tại sao tác giả lại đặt tên chương này là Dòng “Sông Đen”?

Trả lời: 

Vì hải lưu họ đi có tên Nhật Bản là Cư-rô-xi-ô (Kuroshio), nghĩa của từ kuroshio là đen, và nó là hình ảnh của màu lam sẫm của nước biển ở đó.

• Theo dõi: Qua 5 lượt thoại giữa giáo sư A- rô- nắc và Nét Len, em thấy họ có ý kiến như thế nào về thuyền trưởng Nê- mô và việc ở lại con tàu Nau- ti- lúx?

Trả lời: 

- Nét-len không kiềm chế được bản thân nên đã nóng giận và cho rằng ý kiến mà giáo sư A-rô-nắc đưa ra là điên rồ, lo lắng việc mình đã chọn ở lại.

- Giáo sư A-rô-nắc lại cảm thấy hào hứng vì mình sẽ biết thêm được điều gì thú vị nếu ông bình tĩnh quan sát, tận hưởng trong con tàu.

• Theo dõi: Xác định những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau- ti- lúx. 

Trả lời: 

Những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của đáy biển qua cửa kính của con tàu Nau-ti-lúx:

- Quang cảnh trước mắt tôi đẹp tuyệt vời, không bút nào tả xiết.

- Chẳng bàn tay họa sĩ nào vẽ được tất cả cái dịu dàng của màu sắc, của ánh sáng lung linh trong nước biển trong vắt từ đáy lên.

- Bóng tối trong phòng càng tăng thêm ánh sáng rực rỡ bên ngoài.

• Tưởng tượng: Em hình dung như thế nào để về cảnh được miêu tả?

Trả lời: 

Cảnh vật tuyệt đẹp với cảnh sắc độc đáo, chẳng nơi đâu có được khiến em thấy hứng thú, say mê vô cùng.

III. Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Văn bản viết về đề tài gì?

Trả lời: 

Đề tài: những ngày đầu tiên trong hành trình hai vạn dặm dưới biển trên con tàu Nau-ti-lúx.

Câu 2 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Xác định tình huống, nhân vật, không gian, thời gian trong văn bản.

Trả lời: 

- Tình huống: cuộc tranh luận đầy mâu thuẫn của giáo sư A-rô-nắc và Nét-len trong con tàu Nau-ti-lúx của thuyền trưởng bí ẩn Nê-mô dưới lòng đại dương.

- Nhân vật: giáo sư A-rô-nắc, Nét-len, Công-xây.

- Không gian: dưới lòng đại dương.

- Thời gian: giả định.

Câu 3 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Liệt kê những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản.

Trả lời: 

Những sự kiện chính xảy ra với nhân vật giáo sư A-rô-nắc trong văn bản:

- Suy nghĩ về thuyền trưởng Nê-mô.

- Cuộc tranh cãi giữa giáo sư với Nét-len.

- Say mê, hào hứng trước cảnh đẹp tuyệt mỹ dưới lòng đại dương.

Câu 4 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Tác giả để cho giáo sư A-rô-nắc và Nét Len tranh luận về vấn đề gì? Em có đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả không? Vì sao?

Trả lời: 

- Vấn đề tranh luận: Nét-len chỉ muốn bàn về kế hoạch muốn bỏ trốn của mình còn giáo sư A-rô-nắc lại  mong muốn khám phá đại dương bí ẩn.

- Em đồng ý với cách giải quyết mâu thuẫn giữa hai nhân vật này của tác giả vì trước khunh cảnh hùng vĩ kia, các nhân vật đã bộc lộ được sự thích thú của mình mà quên đi cuộc mâu thuẫn trước đó.

Câu 5 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Tìm trong văn bản một số chi tiết về nhân vật Nê-mô và điền vào cột thứ 2 của bảng sau (làm vào vở):

Trả lời: 

Nhân vật Nê- mô

Biểu hiện qua các chi tiết

Cử chỉ, hành động của Nê- mô

Đón tiếp 3 người họ lạnh lùng nhưng vẫn chu đáo.

Thái độ của A- rô- nắc về Nê- mô

Suy nghĩ rất nhiều và cảm thấy khó hiểu về ông Nê-mô

Thái độ của Công- xây về Nê- mô

Gọi ông Nê-mô là một thiên tai “bị người đời hắt hủi”

Thái độ của Nét len về Nê- mô

Hỏi A-rô-nắc về lai lịch, ý đồ của ông Nê-mô.

Thuyền trưởng Nê-mô là nhân vật bí ẩn với tính cách phức tạp, khó đoán.

Câu 6 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Tóm tắt nội dung văn bản.

Trả lời: 

Truyện xoay quanh cuộc sống của Nét Len, giáo sư A-rô-nắc và Công-xây khi họ bị rơi xuống biển và được tàu Nau-ti-lúx cứu. Họ đã xảy ra cuộc mâu thuẫn khi họ đi vào hải lưu của dòng "Sông đen" về kế hoạch chạy trốn hay là cùng nhau quan sát, tìm hiểu những điều hay ho dưới đáy biển này. Được chứng kiến tận mắt những cảnh đẹp mê hồn đó, dường như mỗi người đều thả hồn, chăm chú, đầy thích thú với cảnh vật mà quên đi cuộc tranh luận trước đó và họ dần hiểu ra thế giới đặc biệt với những bí mật thầm kín của người thuyền trưởng đầy bí ẩn Nê-mô.

Câu 7 (trang 74 SGK Ngữ văn lớp 7 tập 2) 

Tàu Mau-ti-lúx được điều khiển hoàn toàn bằng điện năng, trong khi vào thời điểm tác phẩm ra đời, điện năng chưa phải là năng lượng chủ yếu trong công nghiệp. Tàu Nau-ti-lúx có thể lặn xuống bất cứ độ sâu nào mà không bị vỡ cửa kính.

Những khả năng vượt trội như vậy của tàu Nau-ti-lúx giúp em hiểu thêm điều gì về đặc điểm của truyện khoa học viễn tưởng?

Trả lời: 

Truyện khoa học viễn tưởng được viết theo thể hư cấu về một điều giả định nhưng vẫn dựa trên tri thức khoa học và trí tưởng tượng của người viết truyện để nội dung được triển khai một cách mạch lạc, logic.