Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 47 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1):

- Đọc trước bài thơ Đường về quê mẹ và tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ.

- Đọc những cảm nhận của nhà phê bình Hoài Thanh dưới đây để hiểu thêm về thơ của tác giả Đoàn Văn Cừ:

“Những bức tranh trong thơ Đoàn Văn Cừ không phải chỉ đơn sơ vài nét như các bức tranh xưa của Á Đông. Bức tranh nào cũng đầy rẫy sự sống và rộn rịp những hình sắc tươi vui. Mỗi bức tranh là một thế giới linh hoạt. Người xem tranh hoa mắt vì những nét, những màu hình như rối rít cả lại; nhưng nhìn kĩ thì màu nào nét nào cũng ngộ nghĩnh vui vui.” (Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh – Hoài Châu).

Trả lời:

- Thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ:

+ Nhà thơ Đoàn Văn Cừ (1913 - 2004) quê gốc ở xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Ông được bạn đọc biết đến từ những bài thơ viết về hội hè, đình đám, chợ tết nông thôn đăng trên báo Ngày nay của nhóm Tự lực văn đoàn. Ông vốn là một giáo viên tiểu học, hay làm thơ và đã từng có tập thơ Thôn ca in từ năm 1939.

+  Ông còn có các bút danh khác là Kẻ Sỹ, Cư sỹ Nam Hà, Cư Sỹ Sông Ngọc và ngoài thơ cũng sáng tác văn xuôi.

+ Từ năm 1948 đến 1952, ông phục vụ trong quân đội nhân dân Việt Nam.

+ Từ năm 1955, ông công tác ở Chi hội văn nghệ Liên khu II, sau đó công tác ở NXB Phổ thông. Đến tuổi nghỉ hưu ông về lại quê hương xã Trực Nội, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định vui với thú điền viên xưa cũ.

+ Ông viết không nhiều. Sau tập Thôn ca I (1939) ông có tập Thôn ca II (1960), NXB Văn học ấn hành. Năm 1979, Hội văn học nghệ thuật tỉnh Hà Nam Ninh cho in tập Dọc đường xuân tập hợp một số bài thơ của ông.

Đọc hiểu

* Nội dung chính: Văn bản nói về những dòng hoài niệm của người con về những lần cùng mẹ về quê ngoại. Trong kí ức đẹp đẽ ấy, cứ mỗi độ xuân về mẹ lại dẫn đàn con về quê của mẹ, diễn tả được tâm trạng vui mừng, háo hức của người con mỗi lần cùng mẹ về quê ngoại. Đồng thời còn thể hiện tình cảm yêu mến, niềm tự hào của con về vẻ xinh đẹp, nết na của mẹ.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 48 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào thời gian nào và để làm gì?

Trả lời:

- Mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào mỗi mùa xuân để nhận họ hàng.

Câu 2 (trang 48 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Ở các khổ 2, 4: Thiên nhiên và con người hiện lên như thế nào?

Trả lời:

- Nhân vật trữ tình “tôi” nhớ lại những hình ảnh gắn với làng quê đó: rạng đề, dòng sông uốn lượn ven đê, cồn xanh, bãi tía, đường làng, trời xanh, phơi xác lá bàng và cả những người xới cà, ngô bộn bề, đoàn người gánh khoai làng. Qua đó, ta thấy được thiên nhiên và con người hiện lên đầy vẻ mộc mạc, giản dị đến lạ nhưng cũng đầy thân thương, yên bình của một làng quê, mà khiến cho ai đi đâu cũng nhớ về.

Câu 3 (trang 48 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Ở các khổ 3, 5: Chú ý các hình ảnh tác giả khắc họa về người mẹ trên con đường về quê.

Trả lời:

- Các hình ảnh tác giả khắc họa về người mẹ trên con đường về quê: thúng cắp bên hông, nón đội đầu, khuyên vàng, áo thắm, áo the nâu, mắt sáng, môi hồng, má đỏ au, bóng u hay bóng người thôn nữ.

Câu 4 (trang 49 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Xác định thể thơ, vần và nhịp của bài thơ.

Trả lời:

- Thể thơ: thơ bảy chữ.

- Vần được gieo trong bài thơ: vần chân (ngần – thân, đê – bề, vàng – bàng, đầu – nâu, đồng – hồng, quen – quên).

- Nhịp thơ: 4/3.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 49 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Bài thơ là lời của ai? Nhan đề bài thơ được tác giả đặt theo cách nào?

Trả lời:

- Bài thơ là lời của nhân vật “tôi”.

- Nhan đề bài thơ được tác giả đặt theo nội dung xoay quanh bài thơ, miêu tả khung cảnh đồng quê trên đường đi của mấy mẹ đã hiện lên những kí ức đẹp về thiên nhiên và con người quê ngoại.

Câu 2 (trang 49 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Hãy chỉ ra bố cục của bài thơ và đặt tên cho từng phần.

Trả lời:

- Bố cục bài thơ: gồm 6 khổ thơ.

+ Khổ 1: không gian và thời gian khi “tôi” về quê.

+ Khổ 2, 4: bức tranh thiên nhiên và con người nơi làng quê.

+ Khổ 3, 5: hình ảnh người mẹ trên con đường về quê.

+ Khổ 6: những tâm tư, tình cảm của tác giả về nơi cội nguồn.

Câu 3 (trang 49 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.

Trả lời:

- Những hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ: rạng đề, dòng sông uốn lượn ven đê, cồn xanh, bãi tía, đường làng, trời xanh, phơi xác lá bàng và cả những người xới cà, ngô bộn bề, đoàn người gánh khoai làng.

- Nhận xét: ta thấy được những dòng hoài niệm của người con về những lần cùng mẹ về quê ngoại. Khung cảnh thiên nhiên mùa xuân thật đẹp với những rặng đề, dòng sông trắng, bãi tía, cồn xanh,... Cảnh vật vừa sinh động, tràn đầy sức sống, hiện lên như một bức tranh thôn quê với những màu sắc và đường nét được phối hài hòa. Con người nơi đây đang rộn ràng trong khung cảnh lao động quen thuộc: Người xới cà, ngô rộn cánh đồng. Khung cảnh đầy bình yên và ấm áp. Qua những cảm nhận của người con, quê ngoại là cả một vùng kí ức êm đềm và thơ mộng.

Câu 4 (trang 49 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Bài thơ đã diễn ra được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?

Trả lời:

- Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng vui mừng, háo hức của nhà thơ mỗi lần cùng mẹ về quê ngoại. Qua đó, ta thấy được tình cảm gắn bó của tác giả đối với quê hương, và sự yêu mến, niềm tự hào của người con về vẻ xinh đẹp, đằm thắm của người mẹ.

Câu 5 (trang 49 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Em thích nhất hình ảnh, chi tiết nào trong bài thơ? Hãy tưởng tượng và miêu tả bằng lời hoặc vẽ lại bức tranh thể hiện chi tiết, hình ảnh đó.

Trả lời:

- Em thích nhất hình ảnh người mẹ - một người phụ nữ đẹp người, đẹp nết. Hình ảnh về người mẹ với khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu, mắt sáng, môi hồng, má đỏ,... vẫn in đậm trong tâm trí con, có lẽ bởi người mẹ xinh đẹp và đằm thằm nên khiến người con phải thốt lên ngỡ ngàng: Trông u chẳng khác thời con gái.

Chuẩn bị

(trang 47, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Đọc trước bài thơ Đường về quê mẹ và tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu trước về nhà thơ Đoàn Văn Cừ.

Lời giải chi tiết:

- Đoàn Văn Cừ (1913 – 2004), quê ở thôn Đô Đò, xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định.

- Gia đình: sinh ra trong một gia đình nông dân

- Ông còn có các bút danh khác là Kẻ Sĩ, Cư sĩ Nam Hà, Cư Sĩ Sông Ngọc và ngoài thơ cũng sáng tác văn xuôi.

Câu 1 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào thời gian nào và để làm gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ khổ 1

Lời giải chi tiết:

Mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào mùa xuân để gặp mặt họ hàng.

Câu 2 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Ở các khổ 2, 4: Thiên nhiên và con người hiện lên như thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ khổ 2, 4

Lời giải chi tiết:

- Khổ 2: Miêu tả những hình ảnh quen thuộc trên con đường mẹ dẫn "tôi" về quê với “những rặng cây đề, là con sông lượn ven đê, là cồn cỏ xanh, bãi tía, người làm đất trồng cây”.

- Khổ 4: Miêu tả cuộc sống nơi thôn quê, với đoàn người thu hoạch nông sản, cánh có trắng bay bà xóm chợ lều đầy lá bàng rơi.

=> Đây đều là những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam xưa.

Câu 3 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Xác định thể thơ, vần và nhịp của bài thơ.

Phương pháp giải:

Dựa vào kiến thức đã học về thơ tự do để trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

- Thể thơ thất ngôn

- Vần: Khổ thơ bốn câu ba vần, nhà thơ sử dụng vần ân: xuân, gần, thân tạo cho người đọc cảm giác rân rân, gần gần, phân thân, bần thần…như một tiếng chuông ngân dài mãi nỗi phân vân “U tôi” ngày ấy.

- Nhịp thơ linh hoạt: 3/2/2, 2/2/3, 4/3.

Câu 1 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ là lời của ai? Nhan đề bài thơ được tác giả đặt theo cách nào?

Phương pháp giải:

Đọc kỹ thông tin trong SGK, trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ là của người con - cũng chính là tác giả Đoàn Văn Cừ.

- Nhan đề bài thơ được đặt theo một hình ảnh khơi nguồn cảm xúc trong tác giả.

Câu 2 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Hãy chỉ ra bố cục của bài thơ và đặt tên cho từng phần.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và chia bố cục

Lời giải chi tiết:

Khổ 1: Miêu tả về không gian và thời gian trở về quê ngoại

Khổ 2: Tả khái quát toàn cảnh quê hương

Khổ 3: Miêu tả về người mẹ khi xưa

Khổ 4: Khung cảnh trên đường về quê ngoại

Khổ 5: Hình ảnh người mẹ

Khổ 6: Lời khen của những người cùng quê dành cho mẹ

Câu 3 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

- Các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ:

+ Về thiên nhiên: rặng đề, dòng sông, cồn xanh, bãi mía, xóm chợ, trời xanh, cò trắng.

+ Về con người: người lao động hăng say làm việc, trang phục, tính cách của người mẹ.

- Bài thơ là đã vẽ lên một bức tranh tả thực, sống động tái hiện lại cảnh làng quê Việt Nam xưa. Bức tranh ấy bình dị, gần gũi với những hình ảnh thân thuộc. Bài thơ còn là sự nhớ nhung, biết ơn của nhà thơ với quá khứ.

Câu 4 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?

Phương pháp giải:

Đọc bài thơ và trả lời.

Lời giải chi tiết:

Qua bài thơ, tác giả đã ngầm thể hiện sự biết ơn quá khứ, biết ơn người mẹ.

CH cuối bài 5

Câu 5 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Em thích nhất hình ảnh, chi tiết nào trong bài thơ? Hãy tưởng tượng và miêu tả bằng lời hoặc vẽ lại bức tranh thể hiện chi tiết, hình ảnh đó.

Lời giải chi tiết:

Em thích nhất hình ảnh người mẹ trong bài thơ. Người mẹ được hiện lên qua bài thơ thật đẹp nhưng cũng thật bình dị, gần gũi. Đó là hình ảnh người phụ nữ xưa với vẻ đẹp truyền thống. Qua lời thơ hình ảnh ấy lại càng hiện lên rõ nét, người mẹ đẹp cái đẹp của làng quê gắn với hình ảnh cô thôn nữ như tác giả so sánh.

CHUẨN BỊ

Yêu cầu:

- Đọc trước bài thơ Đường về quê mẹ và tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ.

- Đọc những cảm nhận của nhà phê bình Hoài Thanh dưới đây để hiểu thêm về thơ của tác giả Đoàn Văn Cừ:

“Những bức tranh trong thơ Đoàn Văn Cừ không phải chỉ đơn sơ vài nét như các bức tranh xưa của Á Đông. Bức tranh nào cũng đầy rẫy sự sống và rộn rịp những hình sắc tươi vui. Mỗi bức tranh là một thế giới linh hoạt. Người xem tranh hoa mắt vì những nét, những màu hình như rối rít cả lại; nhưng nhìn kĩ thì màu nào nét nào cũng ngộ nghĩnh vui vui.” (Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh – Hoài Châu).

=> Xem hướng dẫn giải

- Thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ:

+ Nhà thơ Đoàn Văn Cừ (1913 - 2004) quê gốc ở xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Ông được bạn đọc biết đến từ những bài thơ viết về hội hè, đình đám, chợ tết nông thôn đăng trên báo Ngày nay của nhóm Tự lực văn đoàn. Ông vốn là một giáo viên tiểu học, hay làm thơ và đã từng có tập thơ Thôn ca in từ năm 1939.

+  Ông còn có các bút danh khác là Kẻ Sỹ, Cư sỹ Nam Hà, Cư Sỹ Sông Ngọc và ngoài thơ cũng sáng tác văn xuôi.

+ Từ năm 1948 đến 1952, ông phục vụ trong quân đội nhân dân Việt Nam.

+ Từ năm 1955, ông công tác ở Chi hội văn nghệ Liên khu II, sau đó công tác ở NXB Phổ thông. Đến tuổi nghỉ hưu ông về lại quê hương xã Trực Nội, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định vui với thú điền viên xưa cũ.

+ Ông viết không nhiều. Sau tập Thôn ca I (1939) ông có tập Thôn ca II (1960), NXB Văn học ấn hành. Năm 1979, Hội văn học nghệ thuật tỉnh Hà Nam Ninh cho in tập Dọc đường xuân tập hợp một số bài thơ của ông.

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1. Ở các khổ 2, 4: Thiên nhiên và con người hiện lên như thế nào?

=> Xem hướng dẫn giải

- Khổ 2: Miêu tả những hình ảnh quen thuộc trên con đường mẹ dẫn "tôi" về quê: những rặng cây đề, là con sông lượn ven đê, là cồn cỏ xanh, bãi tía, người làm đất trồng cây.

- Khổ 4: Miêu tả cuộc sống nơi thôn quê, với đoàn người thu hoạch nông sản, cánh có trắng bay bà xóm chợ lều đầy lá bàng rơi. 

=>  Đó đều là những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam xưa. Những khung cảnh, bình dị, gần gũi.

Câu 2. Em hiểu nghĩa của từ ngữ "mang đi" trong dòng 20 là gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Em hiểu nghĩa của từ ngữ "mang đi" trong dòng 20 là: thanh xuân người con gái mẹ theo thời gian  bị tàn phai. 

Câu 3. Xác định thể thơ, vần và nhịp của bài thơ.

=> Xem hướng dẫn giải

- Thể thơ thất ngôn

- Vần: Khổ thơ bốn câu ba vần, nhà thơ xử dụng vần ân: xuân, gần, thân tạo cho người đọc cảm giác rân rân, gần gần, phân thân, bần thần…như một tiếng chuông ngân dài mãi nỗi phân vân “U tôi” ngày ấy.

- Nhịp thơ: 3/2/2, 2/2/3, 4/3.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1. Bài thơ là lời của ai? Nếu ấn tượng chung của em về tác phẩm?

=> Xem hướng dẫn giải

- Bài thơ là của tác giả Đoàn Văn Cừ

- Bài thơ đưa người đọc trở về tuổi thơ, một thời nhỏ dại vô tư. Với ngôn từ giản dị, những nét bút tả thực, hình ảnh làng quê cùng người mẹ hiện lên thật đẹp và ý nghĩa. 

Câu 2. Hãy chỉ ra bố cục của bài thơ và đặt tên cho từng phần.

=> Xem hướng dẫn giải

+ Khổ 1: không gian và thời gian khi “tôi” về quê.
+ Khổ 2, 4: bức tranh thiên nhiên và con người nơi làng quê.
+ Khổ 3, 5: hình ảnh người mẹ trên con đường về quê.

+ Khổ 6: những tâm tư, tình cảm của tác giả về nơi cội nguồn.

Câu 3. Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.

=> Xem hướng dẫn giải

- Các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ: 

• Chi tiết về thiên nhiên: rặng đề, dòng sông, cồn xanh, bãi mía, xóm chợ, trời xanh, cò trắng.
• Chi tiết về con người: người lao động hăng say làm việc, trang phục, tính cách của người mẹ.

- Bài thơ là một bức tranh tả thực, sống động tái hiện lại cảnh làng quê Việt Nam xưa. Nó đẹp một cách bình dị, gần gũi, thân thương. Khung cảnh về làng quê, con người ấy rực rỡ, nhộn nhịp nhưng ta vẫn thấy đâu đó trong các câu thơ vẫn ẩn chứa những nỗi buồn man mac, sự cô đơn của tác giả. Đồng thời bài thơ cũng thể hiện nỗi lòng biết ơn quá khứ, biết ơn người mẹ của tác giả.

Câu 4. Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?

=> Xem hướng dẫn giải

Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng vui mừng, háo hức của nhà thơ mỗi lần cùng mẹ về quê ngoại. Qua đó, ta thấy được tình cảm gắn bó của tác giả đối với quê hương, và sự yêu mến, niềm tự hào của người con về vẻ xinh đẹp, đằm thắm của người mẹ.

Câu 5. Em thích nhất hình ảnh, chi tiết nào trong bài thơ? Hãy tưởng tượng và miêu tả bằng lời hoặc vẽ lại bức tranh thể hiện chi tiết, hình ảnh đó.

=> Xem hướng dẫn giải

- Em thích nhất hình ảnh người mẹ - một người phụ nữ đẹp người, đẹp nết. Hình ảnh về người mẹ với khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu, mắt sáng, môi hồng, má đỏ,... vẫn in đậm trong tâm trí con, có lẽ bởi người mẹ xinh đẹp và đằm thằm nên khiến người con phải thốt lên ngỡ ngàng: Trông u chẳng khác thời con gái.

Câu 1: Bài thơ là lời của ai? Nhan đề bài thơ được tác giả đặt theo cách nào?

Bài thơ là lời của chính tác giả. Nhan đề bài thơ được tác giả Đoàn Văn Cừ đặt theo cách chọn chính hình ảnh làm khơi gợi nên cảm hứng sáng tác của mình.

Câu 2: Hãy chỉ ra bố cục của bài thơ và đặt tên cho từng phần.

• Khổ 1: Thời gian và khoảng cách để về quê ngoại của tác giả
• Khổ 2: Bức thiên nhiên tươi đẹp nơi quê nhà
• Khổ 3: Hình ảnh người mẹ Việt Nam truyền thống thời xưa
• Khổ 4: Tâm trạng ẩn chứa trong khung cảnh chi tiết của quê hương
• Khổ 5: Hình ảnh người mẹ tần tảo đang lao động hăng say
• Khổ 6: Tính nết của mẹ hiện lên rõ nét qua những lời khen của người cùng quê

Câu 3: Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.

- Các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ là:

+ Thiên nhiên: rặng đề, dòng sông trắng, cồn xanh, bãi mía, nắng nhạt vàng, xóm chợ, xác lá bàng, trời xanh, cò trắng.

+ Con người: Người mẹ Việt Nam với tà áo tứ thân truyền thống, những con người thôn quê hăng say lao động

- Bài thơ đã khắc họa một bức tranh thiên nhiên thật tươi đẹp và thanh bình đặc trưng của làng quê nước ta. Bức tranh đó có màu sắc tươi tắn, nhẹ nhàng và đường nét cũng dịu dàng, chân thật. Qua bài thơ, chúng ta thấy được tác giả là một người rất yêu quê hương, biết ơn mẹ và quá khứ đã qua.

Câu 4: Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?

Bài thơ đã diễn tả được sự cô đơn và nỗi buồn man mác của tác giả. Màu sắc vui tươi và yên bình của làng quê bỗng bị trầm xuống theo tâm trạng của nhà thơ thể hiện qua cảnh vật ở khổ thơ thứ tư. Qua đó tác giả đã bộc lộ tâm trạng nặng trĩu tâm sự của mình, cũng như thể hiện sự biết ơn mẹ của mình và quá khứ đã qua.

Câu 5: Em thích nhất hình ảnh, chi tiết nào trong bài thơ? Hãy tưởng tượng và miêu tả bằng lời hoặc vẽ lại bức tranh thể hiện chi tiết, hình ảnh đó.

Em thích nhất hình ảnh làng quê Việt Nam xưa trong bài thơ. Bức tranh làng quê xưa hiện ra trước mắt em vô cùng thanh bình và tươi đẹp với những cảnh vật vô cùng gần gũi với chúng ta như rặng đề, dòng sông trắng lượn, bãi cỏ xanh, cánh đồng bát ngát. Con người thì đang hăng say lao động trong không gian thiên nhiên tươi mát đó. Tất cả đã tạo nên một bức tranh phong cảnh hài hòa và đẹp hơn bao giờ hết của làng quê Việt xưa.

Bài thơ “Đường về quê mẹ” là một bài thơ khá tiêu biểu của nhà thơ Đoàn Văn Cừ, in trong tập “Thôn ca” năm 1942. Năm 1941, khi giới thiệu thơ Đoàn Văn Cừ trong “Thi nhân Việt Nam”, Hoài Thanh đã viết: “Trong các nhà thơ đồng quê, không ai có ngòi bút dồi dào mà rực rỡ như Đoàn Văn Cừ “. Hoài Thanh lại cũng rất đúng khi viết: “Nhưng nghĩ đến Đoàn Văn Cừ là tôi lại nghĩ đến tết”. Trong dịp tết Nguyên Đán này, chúng ta cùng theo Đoàn Văn Cừ lên ” Đường về quê mẹ”, để tìm ra con đường về quê thơ của tác giả hơn năm mươi năm trước hồn hậu và thương mến biết chừng nào…

Đọc hiểu Đường về quê mẹ

Câu 1. Nhà thơ về quê mẹ vào thời điểm nào?

Câu 2. Cảnh sắc và con người quê mẹ hiện lên qua những hình ảnh nào? Anh/Chị có cảm nhận gì về cảnh và người nơi đây?

Tà áo nâu in giữa cánh đồng,

Gió chiều cuốn bụi bốc sau lưng.

Bóng u hay bóng người thôn nữ

Cúi nón mang đi cặp má hồng.

Câu 3. Đọng lại sâu nhất trong anh/chị là hình ảnh nào trong bài thơ?

Câu 4. Một trong những nét đặc sắc của thơ Đoàn Văn Cừ là tả cảnh đầy màu sắc. Anh/Chị hãy sưu tầm thêm một số bài thơ khác của ông có nét đặc sắc ấy.

Câu 5. Có ý kiến cho rằng: Nếu Anh Thơ thạo về cảnh quê, Bàng Bá Lân nghiêng về đời quê, Nguyễn Bính lại đậm hồn quê, thì Đoàn Văn Cừ giỏi về nếp quê. Bằng những hiểu biết của mình, anh/chị hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.

Trả lời câu hỏi đọc hiểu

Câu 1. Nhà thơ về quê mẹ khi đã lớn

Câu 2. Cảnh sắc và con người quê mẹ hiện lên qua những hình ảnh nào? Anh/Chị có cảm nhận gì về cảnh và người nơi đây?

Bài thơ tả nhiều cảnh sắc và con người quê mẹ như: dòng sông trắng, cồn xanh, bãi tía, người xới cà, ngô, thúng cắp, nón đội đầu, áo thắm, chiều mát, đường xa, cúi nón mang đi cặp má hồng, v.v.

Cảnh và con người nơi đây được tả rất sinh động, chân thực, đẹp đẽ và gần gũi. Điều này khiến người đọc cảm nhận được sự bình yên, đơn giản và chất phác của cuộc sống nơi đây.

Câu 3.

Điều đọng lại sâu nhất trong tâm trí người đọc có thể là hình ảnh bóng u hay bóng người thôn nữ, cúi nón mang đi cặp má hồng, tượng trưng cho những người phụ nữ trẻ tuổi ở quê hương, vì lấy chồng mà xa quê.

Câu 4. Chợ Tết, Tết quê bà, trăng hè.

Câu 5.

Ý kiến này có thể được hiểu như sau: Nếu như Anh Thơ tập trung mô tả cảnh vật, Bàng Bá Lân tập trung vào con người, Nguyễn Bính tập trung vào tình cảm thì Đoàn Văn Cừ chú trọng vào nếp sống, phong tục tập quán của người dân. Các tác phẩm của Đoàn Văn Cừ thường có sự gắn kết mật thiết giữa con người và lối sống với tình cảm gia đình, tập quán và truyền thống của người dân. Những giá trị văn hóa, nếp sống đặc trưng của đồng bào quê hương thường được tái hiện trong những bài thơ của ông, tạo nên một phong cách đặc biệt và sâu sắc.

Ý Nghĩa Bài Thơ Đường Về Quê Mẹ

Bài thơ “Đường về quê mẹ” của Đoàn Văn Cừ là một trong những bài thơ hay nhất về tình cảm con cái dành cho mẹ và quê hương. Bài thơ này đã diễn tả được tâm trạng vui mừng, háo hức của người con mỗi lần cùng mẹ về quê ngoại. Đồng thời còn thể hiện tình cảm yêu mến, niềm tự hào của con về vẻ xinh đẹp, nết na của mẹ.

☛ Cảm Nhận, Phân Tích Bài Thơ Đường Về Quê Mẹ Hay Nhất

Hoài Thanh đã viết: “Trong các nhà thơ đồng quê, không ai có ngòi bút dồi dào mà rực rỡ như Đoàn Văn Cừ”. Câu nói đã như một lời khẳng định Đoàn Văn Cừ luôn hướng ngòi bút của mình tới quê hương, và “Đường về quê mẹ” là một trong số tác phẩm như thế.

Chỉ với sáu khổ thơ, tuy không dài nhưng cũng không ngắn nhưng cũng đã đủ thể hiện tình cảm yêu thương về quê hương, đặc biệt về mẹ của tác giả. Trong sáu khổ thơ, hai khổ thơ đầu của bài đã thể hiện rõ nỗi nhớ về quê hương và kỉ niệm về con đường về quê cùng mẹ.

U tôi ngày ấy mỗi mùa xuân,
Dặm liễu mây bảy sắc trắng ngần,
Lại dẫn chúng tôi về nhận họ
Bên miền quê ngoại của hai thân.

Tôi nhớ đi qua những rặng đề,
Những dòng sông trắng lượn ven đê.
Cồn xanh, bãi tía kề liên tiếp,
Người xới cà, ngô rộn bốn bề.

“U tôi”, một tiếng gọi thân thương cũng như một lời khẳng định. Vào mỗi mùa xuân, u sẽ đưa tôi về quê ngoại, nhận lại họ hàng và thăm mọi người ở quê. Có con đường nào đẹp bằng con đường về quê, nơi có người luôn yêu thương và chờ đợi ta. Con đường về quê luôn đẹp với những rặng liễu, rặng đề ven đường, trời trong xanh với những áng mây trắng bay. Đường về quê luôn có dòng sông trắng uốn lượn chào đón, luôn có những cồn xanh bãi tía cùng người nông dân bộn bề việc nông. Quang cảnh tả thực chứ không hề tô vẽ, phóng đại. Tuy nhiên, cái đẹp của quang cảnh cũng không thể nào sánh được với vẻ đẹp của u.

Thúng cắp bên hông, nón đội đầu,
Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu
Trông u chẳng khác thời con gái
Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au.

U chính là đại diện cho những nét đẹp của người con gái Việt Nam thời xưa. Dù đã lớn tuổi nhưng u vẫn không khác gì thời con gái với thúng cắp bên hông, đầu đội nón lá, đeo khuyên vàng, mặc yếm thắm, áo the nâu. Tuổi tác cũng không che được những nét hồng hào ở u. Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au, tất cả đã làm bừng sáng cả bài thơ. Đối với tác giả, với cương vị là người con và dưới con mắt đa tình của nhà thơ, u luôn đẹp, luôn trẻ, luôn hiện hữu bên cạnh mình, để chỉ cần nhấc bút là có thể vẽ lên mẹ trên những vần thơ.

Chiều mát, đường xa nắng nhạt vàng,
Đoàn người về ấp gánh khoai lang,
Trời xanh cò trắng bay từng lớp,
Xóm chợ lều phơi xác lá bàng.

Tuy nhiên, sự thật vẫn luôn là sự thật. Ở khổ thơ bốn, tác giả đã mượn cảnh đông vui của làng quê để che giấu đi nỗi buồn, nỗi cô đơn trong lòng mình. Dù con đường về quê vẫn vậy, dù cảnh sắc thiên nhiên vẫn thế, nhưng mùa xuân này, tác giả lại về quê một mình. Thời gian cứ trôi, con người vẫn luôn miệt mài trong cuộc sống của họ, những hình ảnh bình dị về quê hương như những buổi chiều mát, con đường đón nhận những tia nắng vàng cùng đoàn người gánh khoai lang ra về. Tất cả vẫn còn hiện hữu, chỉ có người cùng mình về quê mỗi mùa xuân là không còn. Mùa xuân đến cũng là lúc lá bàng lìa khỏi cây. “Xác lá bàng” ở đây chỉ là cái lá rụng rơi trên mặt đất còn hồn lá bàng đã đi theo sự tan biên của mùa đông. Qua hình đó, tác giả đã thể hiện sự biết ơn và nỗi nhớ về mẹ.

Tà áo nâu in giữa cánh đồng,
Gió chiều cuốn bụi bốc sau lưng.
Bóng u hay bóng người thôn nữ
Cúi nón mang đi cặp má hồng.

Tới đường làng gặp những người quen.
Ai cũng khen u nết thảo hiền,
Dẫu phải theo chồng thân phận gái
Đường về quê mẹ vẫn không quên.

Hai khổ thơ cuối đã cho ta thấy những hoài niệm của tác giả về u. Không chỉ mang nét đẹp ngọt ngào, dịu dàng mà còn mang nét đẹp lao động cần mẫn, chăm chỉ. Tà áo nâu cùng chiếc nón lá, u “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”. Dưới gió chiều bụi mịt mù, bóng lưng chăm chỉ làm tác giả phân vân không biết là của mẹ hay của thiếu nữ nào.

Còn gì vui hay tự hào khi về quê, nghe được những lời khen ngợi về gia đình. Cũng chính vì nết na, thảo hiền, lại chăm chỉ, biết lẽ đúng, u luôn được người làng khen ngời hết lời. U không chỉ là đại diện cho nét đẹp thời xưa của con gái Việt Nam mà còn là biểu tượng đẹp nhất trong lòng con.

Với ngôn từ giản dị, với những nét bút tả thực, hình ảnh làng quê cùng người mẹ đã hiện lên thật đẹp và ý nghĩa. Có thể nói, với mỗi nhà thơ, nhà văn, việc viết lên trang giấy những dòng chữ cùng chính là cách mà họ lưu giữ lại những kỉ niệm, những điều mà họ muốn giữ lại đến muôn đời, và mẹ cùng đường về quê mẹ chính là thứ mà Đoàn Văn Cừ muốn lưu giữ cho bản thân mình.