Tri thức Ngữ văn

1. Tri thức đọc hiểu

Kí là thể loại văn học coi trọng sự thật và những trải nghiệm, chứng kiến của chính người viết. Trong kí, có những tác phẩm thiên về kể sự việc như hồi kí, du kí… có những tác phẩm thiên về biểu cảm như tùy bút, tản văn.

b.

- Hồi kí chủ yếu kể lại những sự việc mà người viết đã từng tham dự hoặc chứng kiến trong quá khứ. Các sự việc trong hồi kí thường được kể theo trình tự thời gian, gắn với một hoặc nhiều giai đoạn trong cuộc đời của tác giả.

- Du kí chủ yếu kể về những sự việc mới diễn ra hoặc đang diễn ra với các chặng đường trong hành trình tìm hiểu những vùng đất nước kì thú của Việt Nam và thế giới.

- Nhân vật xưng “tôi” trong du kí là hình ảnh của tác giả.

2. Tri thức tiếng Việt

- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Hoàn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình gợi cảm cho sự diễn đạt.

Soạn bài Lao xao ngày hè

1. Chuẩn bị đọc

Theo em, vì sao học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè? Hãy nói về vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.

- Học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè vì đây là khoảng thời gian được nghỉ ngơi sau một năm học tập vất vả. Mùa hè cũng có nhiều hoạt động vui chơi hấp dẫn, bổ ích.

- Vẻ đẹp thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ: Kỉ niệm được đi du lịch cùng gia đình, được về quê chơi thả diều hay câu cá…

* Đôi nét về tác giả, tác phẩm

- Duy Khán (1934 - 1993) tên khai sinh là Nguyễn Duy Khán, là nhà văn, nhà báo. Ông sinh tại thôn Sơn Trung, xã Nam Sơn, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh. Năm 15 tuổi, ông bỏ dở việc học trốn ra vùng Việt Minh kiểm soát để nhập ngũ, làm phóng viên chiến trường trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ.

- Bài “Lao xao” được trích từ tác phẩm “Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán, tác phẩm được viết trong nhiều năm từ 1977 đến 1984, xuất bản lần đầu năm 1986.

2. Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản, đó là từ nào?

Các từ “chim ác”, “chim xấu” muốn nói đến các loài chim: bồ các (ác la), chim ri, sáo sậu, sáo đen, tu hú...

Câu 2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp em hiểu gì thêm về nhân vật này?

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy sự am hiểu về tập tính của các loài chim, cũng như sự quan sát tỉ mỉ, chi tiết của “tôi”.

Câu 3. Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có gì giống và khác với nhân vật “tôi”

- Gợi ý: Khác nhau.

- Nhân vật “tôi” có sự quan sát tỉ mỉ về tập tính của các loài chim do sống ở vùng quê xưa. Còn người đọc thì không sống ở vùng quê, không có hiểu biết về các loài chim đó.

3. Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của ai, theo ngôi kể nào?

- Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”.

- Truyện được kể theo ngôi thứ nhất.

Câu 2. Hãy liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp ích gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?

- Một số câu văn:

• Kể chuyện: “Khi con bìm bịp kêu “bìm bịp” tức là đã thông buổi. Nghe đâu trước đây có một ông sư dữ như hổ mang… Ít khi chúng ra mặt vào buổi sớm”; “Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp… tốt lắm!”...
• Miêu tả: “Con diều hâu bay cao tít, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm…”; “Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn”...
• Biểu cảm: “Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo”, “Ôi cái mùa hè hiếm hoi”, “Tôi khao khát thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!”...

- Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện sẽ giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè thêm sinh động, chân thực hơn.

Câu 3. Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh mà theo em, đã góp phần làm nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó cho biết, người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao ấy bằng những giác quan nào?

- Âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịp bịp”, “chéc chéc”, “chè cheo chét”; tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”; tiếng nước chảy ào ào, tiếng sáo diều cao vút, dàn nhạc ve, tiếng chó thủng thẳng sủa giăng.

- Hình ảnh:

• Cây hoa lan nở hoa trắng xóa. Hoa dẻ từng chùm mảnh dẻ. Hoa móng rồng bụ bẫm thơm như mùi mít chín ở góc vườn ông Tuyên
• Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.
• Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.
• Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.
• Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.
• Nước từ núi Tiên giội như thác, trắng xóa…
• Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

=> Người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao bằng thính giác, thị giác và xúc giác.

Câu 4. Xác định chủ đề của văn bản Lao xao ngày hè.

Chủ đề văn bản: Tình yêu dành cho vẻ đẹp thiên nhiên của quê hương.

Câu 5. Đọc kĩ đoạn văn:

“Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…

Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm hình như không ai được ngủ, cùng thức với giời, với đất. Tôi khát khao thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!”

Theo em tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?

Cảm xúc của tác giả khi kể về những ngày hè: sung sướng, hạnh phúc và vui vẻ.

Câu 6. Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.

Tác phẩm đã giúp cho người đọc hiểu được những tập tính thú vị của một số loài chim của mùa hè. Không chỉ vậy vẻ đẹp của một vùng quê hiện lên đầy chân thực, sinh động.

Chuẩn bị đọc

Theo em, vì sao học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè? Hãy nói về vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.

Lời giải

- Học sinh thường yêu thích mùa hè và trông đợi mùa mùa vì đó là khoảng thời gian sẽ được nghỉ học sau một năm học hành căng thẳng, được đi chơi như về quê thăm ông bà hoặc đi du lịch, được tham gia những trò chơi cùng với chúng bạn.

- Kì nghỉ hè vừa qua em đã được bố mẹ cho đi tham quan tại Nha Trang, khung cảnh thiên nhiên vùng biển vô cùng tuyệt vời, những bãi cát trải dài và sóng biển rì rào, những hòn đảo hoang sơ và tuyệt đẹp với nước biển trong xanh.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản, đó là từ nào?
2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp em hiểu gì thêm về nhân vật này?
3. Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có gì giống và khác với nhân vật “tôi”

Lời giải

1. Từ ngữ xuất hiện ở đoạn văn bản trước là bồ các (cũng gọi là ác là)
2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật tôi rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài.
3. Giống nhau: cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi, mỗi loài chim có đặc tính khác nhau, có loài chim hiền, có loài chim hung dữ.

Khác nhau: nhân vật tôi có sự am hiểu sâu sắc từ tự quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở vùng quê.

Suy ngẫm và phản hồi

1, Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của ai, theo ngôi kể nào?

1. Hãy liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp ích gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?
2. Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh mà theo em, đã góp phần làm nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó cho biết, người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao ấy bằng những giác quan nào?
3. Xác định chủ đề của văn bản Lao xao ngày hè.
4. Đọc kĩ đoạn văn:

Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…

Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm hình như không ai được ngủ, cùng thức với giời, với đất. Tôi khát khao thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!

Theo em tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?

1. Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.

Lời giải

1. Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.
2. Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản:

Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiến nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cặp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất đã cất tiếng gọi người” “Chè cheo chét” Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!.....

Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sôi động hơn.

1. Một số âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

Hình ảnh:

- Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.

- Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.

- Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.

- Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

…..

Tác giả đã sử dụng sự quan sát tinh tế, tỉ mỉ bằng thính giác, thị giác  để thấy những âm thanh, hình ảnh trên, góp phần tạo nên cái lao xao ngày hè. 

1. Chủ đề văn bản: thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sắc quê hương Việt Nam.
2. Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè êm đềm, bình yên ở quê hương.
3. Ấn tượng và cảm xúc khi đọc Lao xao ngày hè:

Bài văn đã đêm đến cho em những hiểu biết thú vị về đặc điểm, tập tính, hình dáng của một số loài chim. Bằng khả năng quan sát tinh tế, tỉ mỉ, hiểu biết về các loài chim, tác giả đã miêu tả thế giới các loài chim vô cùng sinh động, chúng liên kết thành một xã hội như loài người: có hiền, có dữ, có mâu thuẫn giải quyết bằng bạo lực… Qua đó, em cảm thấy yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình.

Phần I

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 112 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, vì sao học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè? Hãy nói về vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.

Phương pháp giải:

Thử suy nghĩ xem mùa hè có những gì mà mọi người lại trông đợi như thế.

Lời giải chi tiết:

- Học sinh thường yêu thích mùa hè và trông đợi mùa hè vì đó là khoảng thời gian sẽ được nghỉ học sau một năm học hành căng thẳng, các em được đi du lịch hoặc về quê với ông bà và được thỏa sức chơi đùa cùng nhau.

- Kì nghỉ hè vừa qua em đã được bố mẹ cho đi tham quan tại Nha Trang, khung cảnh thiên nhiên vùng biển vô cùng tuyệt vời, những bãi cát trải dài và sóng biển rì rào, những hòn đảo hoang sơ và tuyệt đẹp với nước biển trong xanh.

Phần II

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản, đó là từ nào?

Phương pháp giải:

Xem lại đoạn trước, xem từ ngữ đó chỉ đối tượng nào.

Lời giải chi tiết:

Từ ngữ xuất hiện ở đoạn văn bản trước là bồ các (cũng gọi là ác là).

Câu 2 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp em hiểu gì thêm về nhân vật này?

Phương pháp giải:

Tìm hiểu sự khác biệt của tác giả khi kể về các nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật tôi rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài và đây là những loài chim ác.

Câu 3 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có gì giống và khác với nhân vật “tôi”?

Phương pháp giải:

Thử xét xem cảm nhận của em có đủ kiến thức và sâu sắc như nhân vật “tôi” hay không.

Lời giải chi tiết:

- Giống nhau: cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi, mỗi loài chim có đặc tính khác nhau, có loài chim hiền, có loài chim hung dữ.

- Khác nhau: nhân vật tôi có sự am hiểu sâu sắc từ sự quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở vùng quê.

Phần III

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Bức tranh cuộc sống trong Lao xao ngày hè được miêu tả qua cảm nhận của ai, theo ngôi kể nào?

Phương pháp giải:

Nhớ lại hai ngôi kể đã được học.

Lời giải chi tiết:

Bức tranh cuộc sống trong Lao xao ngày hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.

Câu 2 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp ích gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?

Phương pháp giải:

Đọc lại văn bản và liệt kê các câu văn theo đúng yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản:

- Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiếng nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.

- Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất đã cất tiếng gọi người “Chè cheo chét”. Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!.....

- Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn.

=> Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sôi động hơn.

Câu 3 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh mà theo em, đã góp phần làm nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó cho biết, người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao ấy bằng những giác quan nào?

Phương pháp giải:

Theo dõi văn bản, liệt kê ra các âm thanh, hình ảnh đặc sắc.

Lời giải chi tiết:

- Âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịp bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

- Hình ảnh:

+ Ong vàng, ong vò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.

+ Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.

+ Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.

+ Con gà trống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

…

=> Tác giả đã sử dụng sự quan sát tinh tế, tỉ mỉ bằng thính giác, thị giác để thấy những âm thanh, hình ảnh trên, góp phần tạo nên cái lao xao ngày hè. 

Câu 4 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Xác định chủ đề của văn bản Lao xao ngày hè.

Phương pháp giải:

Từ nội dung văn bản, xác định chủ đề mà văn bản nhắc tới.

Lời giải chi tiết:

Chủ đề văn bản: thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sắc quê hương Việt Nam.

Câu 5 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Đọc kĩ đoạn văn:

Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…

Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm hình như không ai được ngủ, cùng thức với giời, với đất. Tôi khát khao thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!

Theo em tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?

Phương pháp giải:

Chú ý cảm xúc (yêu, ghét, buồn, vui…) của tác giả được bộc lộ trong đoạn văn trên.

Lời giải chi tiết:

Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè êm đềm, bình yên ở quê hương.

Câu 6 (trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.

Phương pháp giải:

Chia sẻ ấn tượng của em về thế giới tring văn bản và cảm xúc của em với thế giới tự nhiên của chúng ta.

Lời giải chi tiết:

- Ấn tượng và cảm xúc khi đọc Lao xao ngày hè:

  Bài văn đã mở ra trước mắt em một thế giới sinh động của các loài chim và của tự nhiên. Thế giới loài chim hiện lên phong phú, đầy sức sống như thế giới của con người. Qua đó, em cảm thấy yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình hơn.

I. Tác giả

- Duy Khán (1934 – 1993) tên khai sinh là Nguyễn Duy Khán, là một văn thi sĩ người Việt Nam, Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.

- Quê quán: thôn Sơn Trung, xã Nam Sơn, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.

- Thời niên thiếu, ông từng được đi học trong vùng Pháp kiểm soát đến năm 15 tuổi, ông bỏ dở việc học trốn ra vùng Việt Minh kiểm soát để nhập ngũ.

- Thay vì tham gia chiến đấu, ông được đơn vị phân công dạy học, rồi làm phóng viên chiến trường cho chương trình Phát thanh Quân đội.

- Tác phẩm chính: Trận Mới (thơ, 1972), Một tiếng Xa Ma Khi (thơ, 1981, in chung với Xuân Miễn và Phạm Ngọc Cảnh), Tâm sự người đi (thơ, 1984), Tuổi thơ im lặng (hồi ký, 1986)…

- Ông được Nhà nước Việt Nam trao tặng Giải thưởng Nhà nước năm 2012 vì những đóng góp của ông đối với nền văn học Việt Nam.

II. Tìm hiểu sơ lược về tác phẩm

1. Thể loại: Hồi kí chủ yếu kể lại những sự việc mà người viết đã từng tham dự hoặc chứng kiến trong quá khứ được sắp xếp theo trình tự thời gian, gắn với một hoặc nhiều giai đoạn của tác giả.
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: trích từ chương 6 Lao xao trong Tuổi thơ im lặng sáng tác năm 1986.
3. Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm. 
4. Người kể chuyện: Ngôi thứ nhất – tác giả Duy Khán.
5. Tóm tắt: Giời chớm hè, mọi người tụ hội ở góc sân và nói chuyện về các loài chim. Đầu tiên là con bồ các: các…các…các. Sau đó là con sáo đậu sáo đen hót mừng được mùa. Đến con chim tu hú kêu tu hú là lú mùa tu hú chín. Nhạn tha hồ vùng vẫy tít mây xanh chéc chéc. Con bìm bịp kêu bịp bịp thông báo buổi xế đã tới. Diều hâu bay cao tít nhằm vào đàn gà kêu chéc chéc bị lũ chèo bẻo đánh tới tấp. Chèo bẻo chuyên trị kẻ ác gọi ngừi chè cheo chét. Thậm chí quạ đen, quạ khoang cũng sợ chèo bẻo. Mà chèo bẻo sợ mỗi chim cắt – loài quỷ đen, vụt đến vụt đi. Đến con gà mái đẻ xong kêu khiến mọi người nghe như vừa đau vừa rát. Gà trống mổ mồi dỗ gà mái vừa cực cực. Còn vịt bầu thì mặc mặc vày vũng bùn đục ngầu. Rồi anh em chúng tôi rủ nhau đi tắm suối, no nê ngủ ở hiên nhà cho mát.
6. Bố cục (3 phần): 

- Phần 1 (Từ đầu đến …lặng lẽ bay đi): Phong cảnh làng quê vào lúc chớm hè.

- Phần 2 (Tiếp theo đến … tung cả bãi húng dũi): Thế giới các loài chim.

- Phần 3 (Còn lại): Bức tranh sinh hoạt

• Giá trị nội dung: 

- Đặc điểm một số loài chim ở làng quê và mối quan tâm của con người với loài vật.

- Tình cảm yêu quí các loài vật và tình yêu làng quê đất nước.

• Giá trị nghệ thuật: 

- Miêu tả tự nhiên, sinh động, hấp dẫn, nhiều yếu tố dân gian.

- Lời văn giàu hình ảnh.

- Sử dụng nhiều phép tu từ.

III. Tìm hiểu chi tiết về tác phẩm

• Cảnh buổi sáng chớm hè ở làng quê

- Cả khu vườn đang náo nức, rộn rã, hứng khởi để đón chờ một mùa đang tới thật gần.

- Màu sắc:

+ Màu xanh tươi mới của "cây cối um tùm"

+ Màu trắng xóa đến nao lòng của những bông hoa lan

+ Màu vàng của hoa giẻ, hoa móng rồng và của ong bướm.

- Hương thơm: cả làng thơm", mùi thơm ngào ngạt của các loài hoa

- Âm thanh:

+ Tiếng những chú ong đang "đánh lộn nhau"

+ Những chú bướm "bỏ chỗ lao xao"

+ Tiếng của lũ trẻ con trò chuyện

→ Bằng những câu văn ngắn, kết cấu đơn giản cùng biện pháp so sánh, nhân hóa đã đưa người đọc về với thế giới của làng quê với tất cả những gì tinh khôi, bình yên và đẹp đẽ nhất.

• Thế giới các loài chim

- Loài chim hiền:

+ Chim bồ các với tiếng kêu đặc trưng "các...các...các..."

+ Bồ các, chim ri, sáo sậu, sáo đen, tu hú - chúng đều có quan hệ họ hàng với nhau cả.

+ Chúng đều có ích cho con người, mang đến niềm vui trong cuộc sống của con người - sáo sậu, sáo đen "hót mừng được mùa", tu hú kêu để báo hiệu "mùa tu hú chín"

- Loài chim trung gian: Chim ngói, chim nhạn

- Loài chim ác: Tác giả đặc biệt chú ý tới cách bắt mồi và sự đấu tranh sinh tồn của chúng

+ Diều hâu bay cao và nhanh, chúng có khả năng đánh hơi rất tinh.

+ Quạ đen, quạ khoang thì "lia lia, láu láu" để bắt gà con hoặc ăn trộm trứng.

+ Chim cắt thì đúng như tên gọi của nó, lợi hại với "cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn"

+ Tác giả dành tình cảm đặc biệt đối với chim chèo bẻo vì dẫu là loài chim ác song chèo bẻo đã thay đổi, chúng thường đi trừng trị loài chim ác.

→ Với cái nhìn độc đáo và tràn đầy cảm xúc, Duy Khán đã đưa đến cho người đọc một câu chuyện độc đáo, thú vị và phong phú về thế giới của những loài chim.

• Bức tranh sinh hoạt

- Cùng nhau đi tắm suối sau nhà, khung cảnh:

+ Vườn sắn xanh biếc.

+ Tiếng nước chảy ào ào.

+ Nước giội như thác, trắng xóa

- Lũ trẻ con la ó, té nhau, reo hò.

- Cả nhà ăn cơm trong hương lúa đầu mùa, trong tiếng sáo diều cao vút, trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…

Chuẩn bị đọc

Theo em, vì sao học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè? Hãy nói về vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.

Lời giải

- Học sinh thường yêu thích mùa hè và trông đợi mùa mùa vì đó là khoảng thời gian sẽ được nghỉ học sau một năm học hành căng thẳng, được đi chơi như về quê thăm ông bà hoặc đi du lịch, được tham gia những trò chơi cùng với chúng bạn.

- Kì nghỉ hè vừa qua em đã được bố mẹ cho đi tham quan tại Nha Trang, khung cảnh thiên nhiên vùng biển vô cùng tuyệt vời, những bãi cát trải dài và sóng biển rì rào, những hòn đảo hoang sơ và tuyệt đẹp với nước biển trong xanh.

Trải nghiệm cùng văn bản

1. Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản, đó là từ nào?
2. Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp em hiểu gì thêm về nhân vật này?
3. Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có gì giống và khác với nhân vật “tôi”

Lời giải

1. Từ ngữ xuất hiện ở đoạn văn bản trước là bồ các (cũng gọi là ác là)

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật tôi rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài.

1. Giống nhau: cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi, mỗi loài chim có đặc tính khác nhau, có loài chim hiền, có loài chim hung dữ.

Khác nhau: nhân vật tôi có sự am hiểu sâu sắc từ tự quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở vùng quê.

Suy ngẫm và phản hồi

1, Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của ai, theo ngôi kể nào?

1. Hãy liệt kê một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản. Theo em, việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp ích gì cho việc thể hiện không khí ngày hè?
2. Chỉ ra một số âm thanh, hình ảnh mà theo em, đã góp phần làm nên cái “lao xao ngày hè” trong văn bản này. Từ đó cho biết, người kể chuyện đã cảm nhận cái lao xao ấy bằng những giác quan nào?
3. Xác định chủ đề của văn bản Lao xao ngày hè.
4. Đọc kĩ đoạn văn:

Cả nhà ngồi ăn cơm trong hương lúa đầu mùa từ đồng Chõ thoảng về, trong tiếng sáo diều cao vút của chú Chàng; trong dàn nhạc ve, trong tiếng chó thủng thẳng sủa giăng…

Chúng tôi no nê, rủ nhau giải chiếu ở hiên nhà ngủ cho mát.

Ôi cái mùa hè hiếm hoi. Ngày lao xao, đêm cũng lao xao. Cả làng xóm hình như không ai được ngủ, cùng thức với giời, với đất. Tôi khát khao thầm ước: Mùa hè nào cũng được như mùa hè này!

Theo em tác giả hồi kí đã thể hiện những cảm xúc gì khi kể về những ngày hè đã qua?

1. Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.

Lời giải

1. Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.
2. Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản:

Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiến nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cặp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất đã cất tiếng gọi người” “Chè cheo chét” Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!.....

Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sôi động hơn.

1. Một số âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

Hình ảnh:

- Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.

- Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.

- Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.

- Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

…..

Tác giả đã sử dụng sự quan sát tinh tế, tỉ mỉ bằng thính giác, thị giác  để thấy những âm thanh, hình ảnh trên, góp phần tạo nên cái lao xao ngày hè. 

1. Chủ đề văn bản: thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sắc quê hương Việt Nam.
2. Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè êm đềm, bình yên ở quê hương.
3. Ấn tượng và cảm xúc khi đọc Lao xao ngày hè:

Bài văn đã đêm đến cho em những hiểu biết thú vị về đặc điểm, tập tính, hình dáng của một số loài chim. Bằng khả năng quan sát tinh tế, tỉ mỉ, hiểu biết về các loài chim, tác giả đã miêu tả thế giới các loài chim vô cùng sinh động, chúng liên kết thành một xã hội như loài người: có hiền, có dữ, có mâu thuẫn giải quyết bằng bạo lực… Qua đó, em cảm thấy yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình.

Nội dung chính

Bằng sự quan sát tinh tường, vốn hiểu biết phong phú và tình cảm yêu mến cảnh sắc quê hương, tác giả bài văn đã vẽ nên những bức tranh cụ thể, sinh động, nhiều màu sắc về thế giới các loài chim ở đồng quê. Từ đó giúp cho mỗi chúng ta yêu mến hơn và có tinh thần trân trọng giữ gìn vẻ đẹp của thiên nhiên, của cảnh sắc quê hương.

Bố cục

Có thể chia văn bản thành 2 phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến ...cả bãi húng dũi): Âm thanh lao xao ngày hè

- Phần 2 (Còn lại): Kỉ niệm với anh em.

Chuẩn bị đọc

Câu 1 (trang 112 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

- Học sinh thường yêu thích mùa hè và trông đợi mùa mùa vì đó là khoảng thời gian sẽ được nghỉ học sau một năm học hành căng thẳng, được đi chơi như về quê thăm ông bà hoặc đi du lịch, được tham gia những trò chơi cùng với chúng bạn.

- Kì nghỉ hè vừa qua em đã được bố mẹ cho đi tham quan tại Nha Trang, khung cảnh thiên nhiên vùng biển vô cùng tuyệt vời, những bãi cát trải dài và sóng biển rì rào, những hòn đảo hoang sơ và tuyệt đẹp với nước biển trong xanh.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Từ ngữ xuất hiện ở đoạn văn bản trước là bồ các (cũng gọi là ác là)

Câu 2 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật tôi rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài.

Câu 3 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Giống nhau: cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi, mỗi loài chim có đặc tính khác nhau, có loài chim hiền, có loài chim hung dữ.

Khác nhau: nhân vật tôi có sự am hiểu sâu sắc từ tự quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở vùng quê.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.

Câu 2 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản:

Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiến nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cặp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất đã cất tiếng gọi người” “Chè cheo chét” Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!.....

Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sôi động hơn.

Câu 3 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Một số âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

Hình ảnh:

- Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.

- Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.

- Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.

- Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

…..

Tác giả đã sử dụng sự quan sát tinh tế, tỉ mỉ bằng thính giác, thị giác  để thấy những âm thanh, hình ảnh trên, góp phần tạo nên cái lao xao ngày hè. 

Câu 4 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Chủ đề văn bản: thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sắc quê hương Việt Nam.

Câu 5 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè êm đềm, bình yên ở quê hương.

Câu 6 (trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Ấn tượng và cảm xúc khi đọc Lao xao ngày hè:

Bài văn đã đêm đến cho em những hiểu biết thú vị về đặc điểm, tập tính, hình dáng của một số loài chim. Bằng khả năng quan sát tinh tế, tỉ mỉ, hiểu biết về các loài chim, tác giả đã miêu tả thế giới các loài chim vô cùng sinh động, chúng liên kết thành một xã hội như loài người: có hiền, có dữ, có mâu thuẫn giải quyết bằng bạo lực… Qua đó, em cảm thấy yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình.

Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 112 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, vì sao học sinh thường yêu thích và trông đợi mùa hè? Hãy nói về vẻ đẹp của thiên nhiên hoặc một trải nghiệm đáng nhớ từ một kì nghỉ hè đã qua.

 Trả lời:

- Học sinh thường yêu thích mùa hè và trông đợi mùa mùa vì đó là khoảng thời gian sẽ được nghỉ học sau một năm học hành căng thẳng, các em được đi du lịch hoặc về quê với ông bà và được thỏa sức chơi đùa cùng nhau.

- Kì nghỉ hè vừa qua em đã được bố mẹ cho đi tham quan tại Nha Trang, khung cảnh thiên nhiên vùng biển vô cùng tuyệt vời, những bãi cát trải dài và sóng biển rì rào, những hòn đảo hoang sơ và tuyệt đẹp với nước biển trong xanh.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1 (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Các từ “chim ác”, “chim xấu” ở đây nhắc đến một từ ngữ đã xuất hiện trong đoạn trước của văn bản, đó là từ nào?

 Trả lời:

- Từ ngữ xuất hiện ở đoạn văn bản trước là bồ các (cũng gọi là ác là).

Câu 2 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt giúp em hiểu gì thêm về nhân vật này?

Trả lời:

Sự khác biệt trong thái độ của nhân vật “tôi” đối với chèo bẻo, quạ, diều hâu và chim cắt cho thấy nhân vật tôi rất am hiểu về tập tính của các loài chim, có sự quan sát kĩ lưỡng với từng loài và đây là những loài chim ác.

Câu 3 (trang 114 SGK Ngữ văn 6 tập 1): Những hiểu biết và cảm nhận của em về các loài chim có gì giống và khác với nhân vật “tôi”?

Trả lời:

- Giống nhau: cảm nhận của em cũng giống với nhân vật tôi, mỗi loài chim có đặc tính khác nhau, có loài chim hiền, có loài chim hung dữ.

- Khác nhau: nhân vật tôi có sự am hiểu sâu sắc từ tự quan sát tự nhiên và kinh nghiệm có được khi sống ở vùng quê.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Bức tranh cuộc sống trong Lao xao mùa hè được miêu tả qua cảm nhận của nhân vật “tôi”, ngôi thứ nhất.

Câu 2 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

Một số câu văn kể chuyện, miêu tả và biểu cảm được sử dụng trong văn bản:

- Kia kìa! Con diều hâu bay tít lên cao, nó có cái mũi khoằm, đánh hơi tinh lắm: Đâu có xác chết. Đâu có gà con… Khi tiến nó rú lên, tất cả gà chui vào cánh mẹ.

- Người ta nói chèo bẻo là kẻ cặp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo/ Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất đã cất tiếng gọi người” “Chè cheo chét” Chèo bẻo trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!.....

- Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn.

=> Việc kết hợp miêu tả, biểu cảm khi kể chuyện đã giúp cho việc thể hiện không khí ngày hè trở nên sôi động hơn.

Câu 3 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

 Trả lời:

- Âm thanh: tiếng kêu của các loài chim “các… các”, “bịm bịp”, “chéc chéc”, tiếng con gà mái “cực cực”, con vịt bầu “mặc mặc”.

- Hình ảnh:

+ Ong vàng, ong bò vẽ, ong mật đánh lộn nhau để hút mật.

+ Con diều hâu lao xuống như mũi tên, gà mẹ xù cánh vừa kêu vừa mổ, vừa đạp diều hâu.

+ Chèo bẻo lao vào đánh diều hâu túi bụi.

+ Con gà sống đứng ngơ ngác một lúc, rồi mổ mồi để dỗ gà mái.

…..

=> Tác giả đã sử dụng sự quan sát tinh tế, tỉ mỉ bằng thính giác, thị giác để thấy những âm thanh, hình ảnh trên, góp phần tạo nên cái lao xao ngày hè. 

Câu 4 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

Chủ đề văn bản: thể hiện tình yêu với thiên nhiên và sự trân trọng, gìn giữ vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh sắc quê hương Việt Nam.

Câu 5 (trang 115 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

Tác giả đã thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc khi được trải qua những mùa hè êm đềm, bình yên ở quê hương.

Câu 6 (trang 116 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chia sẻ với bạn về ấn tượng và cảm xúc của em khi đọc Lao xao ngày hè.

Trả lời:

- Ấn tượng và cảm xúc khi đọc Lao xao ngày hè:

- Bài văn đã mở ra trước mắt em một thế giới sinh động của các loài chim và của tự nhiên. Thế giới loài chim hiện lên phong phú, đầy sức sống như thế giới của con người. Qua đó, em cảm thấy yêu mến thế giới tự nhiên quanh mình hơn.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Lao xao ngày hè:

I. Tác giả

• Cuộc đời

- Duy Khán (1934 - 1993), quê ở huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh.

- Duy Khán tên đầy đủ là Nguyễn Duy Khán, là một phóng viên, nhà thơ, nhà văn Việt Nam. Ông là một đại tá của Quân đội Việt Nam.

- Nhà văn Duy Khán qua đời ngày 29/01/1993, tại thành phố Hải Phòng.

• Sự nghiệp văn học

Tác phẩm:

- Trận Mới (Thơ)

- Tâm sự người đi (Thơ)

- Tuổi thơ im lặng (hồi ký)

Giải thưởng:

- Năm 2012, nhận giải thưởng Nhà nước.

- Năm 1987, nhận giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam với tác phẩm Tuổi thơ im lặng.

II. Tác phẩm

• Hoàn cảnh ra đời, xuất xứ:

Bài “Lao xao” được trích từ tác phẩm “Tuổi thơ im lặng” của Duy Khán, tác phẩm được giải thưởng Hội Nhà văn năm 1987.

• Thể loại: Hồi kí tự truyện.
• Bố cục:

- Đoạn 1 (Từ đầu … đến "râm ran"): Cảnh làng quê lúc chớm hè.

- Đoạn 2 (Còn lại): Thế giới các loài chim.

• Tóm tắt (đối với văn bản truyện, với văn bản thơ thì ko cần):

Trời chớm vào hè, cây cối um tùm, ngát hương hoa, bướm ong rộn rịp xôn xao. Thế giới các loài chim ở đồng quê hiện lên thật sinh động dưới ngòi bút củatác giả. Bồ các to mồm. Chị Điệp nhanh nhảu. Rồi sáo sậu, sáo đen, tu hú, chimngói, chim nhạn hiền lành, gần gũi với con người. Bìm bịp suốt ngày đêm rúc trong bụi cây, diều hâu hung ác bắt gà con, quạ lia lia láu láu dòm chuồng lợn, chèo bẻo kẻ cắp nhưng hung hăng, thích đánh nhau, đánh cả diều hâu lẫn quạ. Chim cắt hung dữ, không một loài chim nào trị được thế mà bị chèo bẻo đánh cho ngắc ngoải. Gà mái thì vừa đẻ xong, gà trống thì mồ mồi dỗ gà mái, vịt bầu thì đủng đỉnh nhảy xuống vũng bùn. Chúng tôi thì đi tắm sông, ăn cơm trong hương lúa đầu mùa, và ngủ ngay hiên nhà cho mát. Vào mùa hè cả ban ngày và ban đêm đều lao xao, rộn ràng.

• Giá trị nội dung:

Bằng sự quan sát tinh tường, vốn hiểu biết phong phú và tình cảm yêu mến cảnh sắc quê hương, tác giả đã vẽ nên những bức tranh cụ thể, sinh động, nhiều màu sắc về thế giới các loài chim ở đồng quê.

• Giá trị nghệ thuật:

- Miêu tả tự nhiên, sinh động, hấp dẫn, nhiều yếu tố dân gian.

- Lời văn giàu hình ảnh.

- Sử dụng nhiều phép tu từ.