Câu 1 (Trang 93 sgk ngữ văn 10 tập 1)

Diễn biến tâm trạng của chàng trai:

   + Đau xót khi phải tiễn người yêu về nhà chồng

   + Gọi người yêu thân mật “người đẹp anh yêu”

   + Khẳng định tình yêu thắm thiết trong anh

   + Đôi lúc tình cảm của Anh mâu thuẫn với hiện thực Chị đang theo chồng.

- Anh có những cử chỉ, hành động dường như muốn níu kéo cho dài thời gian

   + Cho anh kề vóc mảnh, quấn quanh vải ủ lấy hương người, lửa đượm xác hơi.

   + Anh bồng nựng con của cô gái “con rồng, con phượng” như chính con của mình

- Anh xót xa nói tới nguyện ước chung thủy, son sắt: “đợi tới tháng Năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về… chim tăng ló gọi hè”

Không lấy nhau được mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông.

Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”

→ Lời nói nghe ai oán, não nùng khi những lời quyết tâm được thốt ra chứa chan nước mắt, ẩn chưa trong đó quyết tâm sắt đá của hai người yêu nhau

Câu 2 (trang 96 sgk ngữ văn 10 tập 1)

Tâm trạng và hành động của cô gái trên đường về nhà chồng biểu lộ tình yêu của chàng trai đối với cô gái:

- Chàng trai dùng dằng muốn níu kéo giây phút cuối hai người được ở bên nhau.

- Chàng cảm nhận được sự lưu luyến của cô gái, khi cô chùng chân bước:

   + Vừa đi vừa ngoảnh lại, vừa bước vừa ngoái trông

- Cô gái đưa ra những lý do chính đáng chờ đợi chàng trai:

   + Chân bước xa lòng càng nhớ

   + Em từng ngắt lá ớt ngồi chờ/ Tới rừng lá ngón ngóng trông

- Chàng trai bằng tình yêu dõi theo, cảm nhận từng bước chân ngập ngừng của cô gái

→ Cô gái sống trong sự dằn vặt, đau khổ khi chia xa, ngăn cách, tất cả không thốt nên lời chỉ thông qua cảm nhận nơi chàng trai. Giữa hai người có sợi dây tình cảm bền chặt, tình nghĩa.

Câu 3 (Trang 96 sgk ngữ văn 10 tập 1)

Những hành động thể hiện thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:

- Nâng chị dậy, phủi áo, chải tóc khi chị bị chồng đánh ngã lăn miệng cối gạo, bên máng lợn vầy

- Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho chị “khỏi đau”

→ Anh thể hiện sự xót xa, thương cảm đối với nỗi đau của người yêu. Từ đó, trỗi dậy ý chí đưa người yêu về đoàn tụ với mình

Câu 4 (trang 96 sgk ngữ văn 10 tập 1):

- Sử dụng nhiều câu thơ với các hình ảnh so sánh, ẩn dụ liên tiếp để nhấn mạnh tấm lòng son sắc thủy chung của chàng trai- cô gái

   + Vừa đi vừa ngoảnh lại

Vừa đi vừa ngoái trông

- Sử dụng câu thơ có cấu trúc chung, từ ngữ, hình ảnh được lặp lại nhiều lần, khẳng định sự bền lòng, tình cảm bền chặt và quyết tâm đoàn tụ của hai người

   + Em tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi

Tới rừng lá ngón ngóng trông

   + Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông

Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già

→ Tình cảm của hai người dâng trào mãnh liệt, đó là tình cảm thuần phác, trong lành, mạnh mẽ như thiên nhiên.

Nội dung chính:

Tâm trạng xót thương của chàng trai trên đường tiễn cô gái về nhà chồng và chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập. Đồng thời đoạn trích còn khẳng định khát vọng hạnh phúc, tình yêu thuỷ chung của chàng trai với cô gái.

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Diễn biến tâm trạng của chàng trai:

- Cách gọi của chàng trai :

   + Người đẹp anh yêu >< cất bước theo chồng

-> Yêu thương, trìu mến, đau lòng

- Hành động thể hiện sự nuối tiếc, níu kéo những giây phút cuối cùng.

- Cử chỉ, hành động của chàng trai:

   + Được nhủ đôi câu.. mới đành lòng

   + Được dặn đôi lời… mới chịu quay đi.

   + Nựng con rồng, con phượng…

-> Cử chỉ âu yếm, hành động săn sóc hết sức sôi nổi, thiết tha.

- Lòng quyết tâm giữ trọn tình yêu của chàng trai:

   + Đôi ta…. Đợi tới tháng năm rau nở.

   + … ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già.

=> Tâm trạng rối bời, đau đớn, đầy mâu thuẫn khi phải từ biệt người yêu, tiễn cô về nhà chồng.

=>Tâm trạng của một người có tình yêu tha thiết, thuỷ chung.

Câu 2 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

- Tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng:

   + Bước đi mà đầu “còn ngoảnh lại”.

   + Mắt “ngoái trông anh”.

   + Chân bước càng xa thì lòng càng đau đớn.

   + Em tới rừng ớt …. Ngồi chờ.

   + Em tới rừng cà.. ngồi đợi.

   + Tới rừng lá ngón, ngóng trông.

=>Nỗi lòng đầy khắc khoải và tâm trạng bồn chồn, đau khổ, đắng cay của cô gái như muốn bám víu trong sự vô vọng.

Câu 3 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Những hành động thể hiện thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:

   + Dậy đi em. Dậy đi em ơi!...

   + Làm ống thuốc này em uống khỏi đau

-> Chàng trai cảm thông săn sóc, vỗ về an ủi cô gái bằng những lời lẽ hết mực yêu thương trong nỗi xót xa đầy thương cảm.

Câu 4 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

Đoạn trích sử dụng rất nhiều câu thơ trùng điệp từ như:

- Vừa đi vừa ngoảnh lại

Vừa đi vừa ngoái trông

- Chết ba năm hình còn treo đó

Chết thành sông, vục nước uống mát lòng…

Chết thành hồn, chung một mái, song song.

- Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng

Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già

Giá trị biểu cảm:

- Nhấn mạnh sự thủy chung, son sắt trong tình yêu của đôi bạn trẻ.

- Khẳng định ý chí và ước mơ đoàn tụ không gì lay chuyển nổi của chàng trai và cô gái.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Diễn biến tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng:

   - Mặc dù cô gái đã có chồng nhưng chàng trai vẫn gọi cô gái là “Người đẹp anh yêu” thể hiện tình cảm thủy chung, son sắt, mâu thuẫn với hiện thực khách quan là cô gái đã lấy chồng.

   - Tiễn người yêu mà chàng trai vẫn không nỡ chia lìa:

“Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,

Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi”.

   - Chàng trai muốn níu kéo cô gái, thậm chí còn nựng con của cô gái và gọi là “con rồng, con phượng” để rồi vỡ òa trong cảm xúc, ước nguyện của mình:

“Đôi ta yêu nhau, đợi đến tháng Năm lau nở,

Đợi mùa nước đỏ cá về,

Đợi chim tăng ló hót gọi hè.

Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,

Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già.”

   - Lời thơ ai oán, não nùng nhưng ẩn chứa quyết tâm sắt đá của hai người.

Câu 2 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Hành động, tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng:

   - Cô gái cũng muốn níu kéo giây phút hai người ở gần nhau:

“Người đẹp anh yêu vừa cất bước theo chồng

Vừa đi vừa ngoảnh lại,

Vừa đi vừa ngoái trông”

   - Bước chân càng xa thì lòng càng nhớ, càng khắc khoải kỉ niệm bởi vậy cô gái luôn tìm cho mình những cái cớ để đợi chàng trai và cô cũng đang day dứt, đau đớn, khổ sở khi phải chia xa.

   - Tất cả những hành động, tâm trạng ấy chỉ là cảm nhận của chàng trai chứng tỏ sự đồng vọng của hai trái tim, hai người đều quyến luyến, không nỡ xa rời.

Câu 3 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:

   - Chàng trai chứng kiến cảnh cô gái bị chồng đánh. Anh tiến đến đỡ chị dậy, phủi áo, chải tóc, búi tóc:

“Dậy đi em, dậy đi em ơi!

Dậy rũ áo kẻo bọ,

Dậy phủi áo kẻo lấm!

Đầu bù anh chải cho,

Tóc rối đưa anh búi hộ!”

   - Sau đó chàng trai đi chặt tre làm thuốc cho cô gái uống khỏi đau. Lúc này anh như chỗ dựa tinh thần của chị, đây là điều mà chị cần nhất vào lúc này. Chàng trai thấy xót xa cho cô gái và quyết tâm sẽ đón cô gái về đoàn tụ với mình.

Câu 4 (trang 96 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):

   - Đoạn trích sử dụng rất nhiều câu thơ có dùng phép điệp:

“Vừa đi vừa ngoảnh lại

Vừa đi vừa ngoái trông…”

“Chết ba năm hình còn treo đó;

Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,

…

Chết thành hồn, chung một mái, song song”

“Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng

Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già…”

   - Tác giả dân gian đã kết hợp giữa phép điệp và những hình ảnh so sánh, ẩn dụ để nhấn mạnh sự thủy chung, son sắt của đôi bạn trẻ và khẳng định ý chí và ước mơ đoàn tụ không gì lay chuyển nổi của chàng trai và cô gái.

Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Diễn biến tâm trạng của chàng trai:

    + Đau xót khi phải tiễn người yêu về nhà chồng

    + Gọi người yêu thân mật “người đẹp anh yêu”

    + Khẳng định tình yêu thắm thiết trong anh

    + Đôi lúc tình cảm của Anh mâu thuẫn với hiện thực Chị đang theo chồng.

- Những hình ảnh thể hiện sự nuối tiếc và đau khổ của chàng trai

    + Anh có những cử chỉ, hành động dường như muốn níu kéo cho dài thời gian

    • Cho anh kề vóc mảnh, quấn quanh vải ủ lấy hương người, lửa đượm xác hơi.

    • Anh bồng nựng con của cô gái “con rồng, con phượng” như chính con của mình

    + Anh xót xa nói tới nguyện ước chung thủy, son sắt:

    • Đợi tới tháng Năm lau nở/ Đợi mùa nước đỏ cá về… chim tăng ló gọi hè

    • Không lấy nhau được mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông.

Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già

Câu 2 (trang 96 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Hành động tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng qua cảm nhận của chàng trai:

    + Cô gái sống trong sự dằn vặt, đau khổ khi chia xa, ngăn cách, tất cả không thốt nên lời chỉ thông qua cảm nhận nơi chàng trai

    + Vừa đi vừa ngoảnh lại, vừa bước vừa ngoái trông

    + Cô gái đưa ra những lý do chính đáng chờ đợi chàng trai:

    • Chân bước xa lòng càng nhớ

    • Em từng ngắt lá ớt ngồi chờ/ Tới rừng lá ngón ngóng trông

- Cách mô tả ấy biểu lộ tình cảm bền chặt gắn bó của chàng trai: dù cô đi lấy chồng nhưng anh vẫn từng phút giây dõi theo cô, xem cô là cuộc sống, niềm hạnh phúc của mình.

Câu 3 (trang 96 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Những câu thơ, những chi tiết thể hiện thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:

    + Chàng trai nâng cô gái dậy, phủi áo, chải tóc cho cô gái

    + Đi chặt tre về làm ống lam thuốc cho cô gái uống

+ Dậy đi em, dậy đi em ơi

Dậy rũ áo kẻo bọ

Dậy phủi áo kẻo lấm

Đầu bù anh chải cho

Tóc rối đưa anh búi hộ

- Qua những hành động cử chỉ đó cho thấy tình cảm sâu nặng của chàng trai dành cho cô gái rất chân thành và sâu sắc.

Câu 4 (trang 96 sgk Ngữ văn 10 Tập 1):

- Sử dụng nhiều câu thơ với các hình ảnh so sánh, ẩn dụ liên tiếp để nhấn mạnh tấm lòng son sắc thủy chung của chàng trai- cô gái

    + Vừa đi vừa ngoảnh lại

    + Vừa đi vừa ngoái trông

- Sử dụng câu thơ có chung cấu trúc , từ ngữ, hình ảnh được lặp lại để khẳng định sự bền lòng, tình cảm bền chặt và quyết tâm đoàn tụ của hai người

    + Em tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi Tới rừng lá ngón ngóng trông

    + Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già

Trả lời câu 1 trang 96 SGK Ngữ văn 10, tập 1

- Cách gọi cô gái: người đẹp anh yêu => trân trọng và khẳng định tình yêu dành cho cô gái còn thắm thiết (mâu thuẫn với sự thật phũ phàng là cô gái đang cất bước theo chồng).

- Muốn níu kéo giây phút còn được ở bên cô gái:

+ Phải được dặn, được nhủ cô gái đôi câu anh mới đành lòng (được nhủ đôi câu…mới đành  lòng quay lại, được dặn…mới chịu quay đi)

+ Muốn ngồi bên ủ lấy hương người cho mai sau còn đượm hơi người yêu (xin hãy cho anh…đượm hơi)

+ Nựng con riêng của cô gái như nựng con mình (hãy đưa anh ẵm, hãy đưa anh bồng, nựng con rồng con phượng).

- Ý chí quyết tâm đoàn tụ: Không lấy được nhau mùa hạ…/Không lấy được nhau thời trẻ…

Trả lời câu 2 trang 96 SGK Ngữ văn 10, tập 1

- Bịn rịn, lưu luyến, muốn kéo dài giây phút cuối cùng được ở bên chàng trai: vừa đi vừa ngoảnh lại, vừa đi vừa ngoái trông, ngắt lá ớt ngồi chờ, ngắt lá cà ngồi đợi, tới rừng lá ngón ngóng trông.

- Mang cùng tâm trạng yêu thương, mong nhớ với chàng trai, cô quyết chờ gặp chàng trai: anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi.

=> Cách mô tả ấy biểu lộ tình yêu sâu đậm và vô cùng thấu hiểu của chàng trai đối với cô gái. Hai người cùng ở trong cảnh ngộ tiễn dặn và sống cùng tâm trạng day dứt, dằn vặt, đau đớn vì phải cách xa.

Trả lời câu 3 trang 96 SGK Ngữ văn 10, tập 1 

- Chạy lại đỡ cô gái dậy, ân cần phủi áo, chải lại đầu cho cô gái: dậy đi em…tóc rối đưa anh búi hộ.

- Đi chặt tre về làm ống lam làm thuốc cho cô khỏi đau: anh chặt tre về đốt gióng đầu…lam ống thuốc này em uống khỏi đau.

- Tâm trạng của chàng trai: xót xa đau đớn và quyết tâm bằng mọi cách đón cô gái về đoàn tụ với mình (22 câu cuối để khẳng định quyết tâm này).

=> Chàng trai biểu lộ niềm xót xa, thương cảm sâu sắc đối với cảnh ngộ thảm thương của người yêu khi ở nhà chồng.

Trả lời câu 4 trang 96 SGK Ngữ văn 10, tập 1

- Phép điệp được sử dụng liên hoàn trong đoạn thơ (điệp ngữ, điệp hình ảnh, điệp cú pháp):

+ Cách điệp này thỏa mãn phần nào cảm xúc đang dâng đầy trong lòng những con người sống chất phác, hồn nhiên, mãnh liệt giữa núi rừng.

+ Phép điệp còn tạo nên những điệp khúc yêu thương, những điệp khúc thể hiện sự quyết tâm đoàn tụ của chàng trai và cô gái. Đó là cách biểu đạt gợi cảm của một tình yêu thủy chung, chân thành, thắm thiết. 

Câu 1 (trang 96 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Diễn biến tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn người yêu về nhà chồng như thế nào? Hyax phân tích những câu thơ, những dẫn chứng thể hiện tâm trạng đó.

Lời giải chi tiết:

- Phải tiễn người yêu về với nhà chồng, lòng Anh vô cùng đau xót. Thế nhưng trên đường đưa tiễn, Anh gọi chị là “người đẹp anh yêu”, khẳng định tình yêu trong Anh vẫn còn thắm thiết. Nhưng cũng có lúc, tình cảm của Anh mâu thuẫn với hiện thực khách quan là Chị đang “cất bước theo chồng” (thậm chí đã có con với chồng).

- Lúc tiễn đưa, Anh có những cử chỉ, hành  động dường như muốn níu kéo cho dài giây phút được ở thêm bên Chị. Anh phải được dặn Chị đôi câu thì mới “đành lòng” quay gót. Anh muốn ngồi lại bên Chị, âu yếu Chị để “ủ lấy hương người” cho mai sau “khi chết”, lửa xác (của mình) vẫn đượm hơi người thương yêu. Anh nựng con Chị mà như nựng chính con mình. Cách ứng xử ấy nói lên tình thương yêu vô bờ mà Anh dành cho Chị.

=> Như vậy, lúc tiễn đưa, Anh sống trong tâm trạng dằn vặt, day dứt khổ đau. Phải chăng chính vì thế mà hai câu thơ cuối đoạn như là một sự phá phách. Nó khẳng định cái ý chí quyết tâm đoàn tụ của cả hai người.

Câu 2 (trang 96 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Phân tích những câu thơ mô tả hành động, tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng. Cách mô tả ấy biểu lộ tình yêu của chàng trai với cô gái như thế nào?

Lời giải chi tiết:

Tâm trạng và hành động của cô gái trên đường về nhà chồng biểu lộ tình yêu của chàng trai đối với cô gái:

- Chàng trai dùng dằng muốn níu kéo giây phút cuối hai người được ở bên nhau.

- Chàng cảm nhận được sự lưu luyến của cô gái, khi cô chùng chân bước: Vừa đi vừa ngoảnh lại, vừa bước vừa ngoái trông

- Cô gái đưa ra những lý do chính đáng chờ đợi chàng trai:

+ Chân bước xa lòng càng nhớ

+ Em từng ngắt lá ớt ngồi chờ/ Tới rừng lá ngón ngóng trông

- Chàng trai bằng tình yêu dõi theo, cảm nhận từng bước chân ngập ngừng của cô gái

=> Cô gái sống trong sự dằn vặt, đau khổ khi chia xa, ngăn cách, tất cả không thốt nên lời chỉ thông qua cảm nhận nơi chàng trai. Giữa hai người có sợi dây tình cảm bền chặt, tình nghĩa.

Câu 3 (trang 96 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Phân tích những câu thơ, những chi tiết thể hiện thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô.

Lời giải chi tiết:

Những hành động thể hiện thái độ, cử chỉ ân cần của chàng trai đối với cô gái trong những ngày anh còn lưu lại ở nhà chồng của cô:

- Nâng chị dậy, phủi áo, chải tóc khi chị bị chồng đánh ngã lăn miệng cối gạo, bên máng lợn vầy

- Anh đi chặt tre làm ống thuốc cho chị “khỏi đau”

=> Anh thể hiện sự xót xa, thương cảm đối với nỗi đau của người yêu. Từ đó, trỗi dậy ý chí đưa người yêu về đoàn tụ với mình

Câu 4 (trang 96 SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Đoạn trích có sử dụng rất nhiều câu thơ có sự trùng điệp từ, kiểu câu, ví dụ.

Lời giải chi tiết:

- Vừa đi vừa ngoảnh lại

Vừa đi vừa ngoái trông…

- Chết ba năm hình con treo đó

Chết thành sông vục nước uống mát lòng

…

Chết thành hồn, chung một mái song song.

- Yêu nhau , yêu trọn đời gỗ cứng

Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già…

- Thể hiện nghệ thuật bằng cách sử dụng nhiều câu thơ với nhiều hình ảnh so sánh tương đồng, những hình ảnh ẩn dụ liên tiếp hay lớp lớp những câu có một cấu trúc cú pháp chung, tác giả dân gian muốn nhấn mạnh sự thuỷ chung son sắt trong tình yêu của đôi bạn trẻ. Nó cũng đồng thời khẳng định cái ý chí và ước mơ đoàn tụ không gì lay chuyển nổi.

- Chọn cách diễn đạt như vậy, tác giả dân gian đã mã hoá ngôn ngữ một cách thành công những cảm xúc đang trào dâng mãnh liệt trong lòng của những con người sống chất phác, mạnh mẽ giữa thiên nhiên núi rừng cường tráng.