Câu 1. Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả, quan sát ở thời điểm nào? Chỉ ra những từ ngữ hình ảnh thể hiện điều đó?

- Thiên nhiên được miêu tả, quan sát ở thời điểm một ngày mùa đông, trời nắng hanh.

- Các từ ngữ, hình ảnh thể hiện điều đó: Nắng đã vàng hanh như phấn bay; Nắng lên khói ủ mộng yên lành; Nắng chiều ngả bóng thông in đất; Xuân sắp sang rồi, xuân sắp sang.

Câu 2. Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Bài thơ là lời của “anh” nói với “em”. Điều đó góp phần diễn tả nỗi niềm nhớ nhung, mong chờ của chủ thể trữ tình.

Câu 3. Nhận xét cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần đó trong bài thơ.

• Vần chân (Tiếng cuối cùng của câu 1, 2 và 4): bay - gày - hay, tranh - lành - cành, không - thông - mong, qua - qua - xa.
• Tác dụng: Góp phần tạo ra âm điệu nhẹ nhàng, chậm rãi của bài thơ.

Câu 4. Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh có tác dụng quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng ấy.

- Chủ đề: Vẻ đẹp thiên nhiên trong ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chủ đạo: Nỗi mong nhớ, chờ đợi được khơi gợi qua vẻ đẹp thiên nhiên.

- Phân tích:

• “Nắng hanh”: Cái nắng của mùa đông, vừa lạnh lẽo, vừa hanh khô.
• “Tiếng sếu vọng sông gày”: Âm thanh vang vọng, khắc khoải báo hiệu mùa đông đã về.
• “Em ở xa nhà, em có hay”/ “Anh ngả vào đâu nỗi nhớ mang”: Sự xa cách của anh và em, nỗi nhớ da diết mong mỏi gặp gỡ.

Câu 1 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Thiên nhiên trong bài thơ được quan sát, miêu tả ở thời điểm nào? Chỉ ra những từ ngữ, hình ảnh thể hiện điều đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

- Chú ý những chi tiết, từ ngữ chỉ thời gian.

Lời giải chi tiết:

- Thiên nhiên trong bài thơ được quan sát, miêu tả vào thời điểm mùa đông.

- Dấu hiệu:

+ Nắng hanh: vừa nắng vừa lạnh. Đây là một kiểu thời tiết đặc trưng của mùa đông “Nắng đã vàng hanh như phấn bay”.

+ Tiếng sếu vọng sông ngày: theo như dân gian, khi nghe tiếng sếu kêu nghĩa là báo hiệu mùa đông.

+ Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua: mùa xuân sắp tới, từ đó thấy được hiện tại chính là mùa đông

Câu 2 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều đó có tác dụng thế nào trong việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ là lời của “anh” nói với “em” ở nơi xa. Có thể là người chồng / người yêu nói với vợ / người yêu mình.

- Điều đó càng nhấn mạnh và làm chân thực nỗi nhớ, tâm trạng, cảm xúc của chủ thể trữ tình trong bài thơ.

Câu 3 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần đó trong bài thơ.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

- Chú ý cách gieo vần.

Lời giải chi tiết:

Qua các khổ thơ, ta thấy được tác giả chú trọng về việc gieo vần ở cuối câu thơ, tạo nên một nhịp cố định cho cả bài thơ. Như khổ 1, vần được gieo là vần “ay”': bay, gày, hay. Hay như khổ 2, vần được gieo ở đây là vần “anh”: tranh, lành, cành. Mỗi vần sẽ được gieo ở câu 1, 2 và 4 của khổ thơ. Từ đó, ta có thể dễ dàng bắt được nhịp điệu, âm tiết của bài thơ.

Câu 4 trang 72 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh có tác dụng quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng ấy.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ toàn bộ bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề: Không gian thiên nhiên ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chủ đạo: nỗi nhớ trong tình yêu và nhưng rung cảm, cảm nhận trong không gian thiên nhiên.

- Biểu hiện:

+ “Nắng đã vàng hanh”, “tiếng sếu vọng sông gày”: những dấu hiệu của một ngày vừa nắng vừa se lạnh. Đay chính là cảm hứng của bài thơ.

+ “Em ở nhà xa, em có hay”: ở kia, liệu người đó có biết nỗi niềm. Khung cảnh nắng hanh, mây trôi như mở ra không gian, như một lời nhắn của “anh” đến với “em”.

Nội dung chính: Cảm nhận sự thay đổi và xuất hiện cái nắng hanh dưới con mắt vô cùng tinh tế của nhà thơ. Qua hình ảnh nắng hanh tác giả đã kín đáo gửi gắm những tâm tư thầm kín.

Câu 1 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Thiên nhiên trong bài thơ được quan sát, miêu tả ở thời điểm nào? Chỉ ra những từ ngữ, hình ảnh thể hiện điều đó.

Lời giải 

- Thiên nhiên trong bài thơ được quan sát, miêu tả vào thời điểm mùa đông.

- Dấu hiệu:

+ Nắng hanh: vừa nắng vừa lạnh. Đây là một kiểu thời tiết đặc trưng của mùa đông “Nắng đã vàng hanh như phấn bay”.

+ Tiếng sếu vọng sông ngày: theo như dân gian, khi nghe tiếng sếu kêu nghĩa là báo hiệu mùa đông.

+ Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua: mùa xuân sắp tới, từ đó thấy được hiện tại chính là mùa đông

Câu 2 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều đó có tác dụng thế nào trong việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Lời giải 

Bài thơ như lời bày tỏ của nhân vật ''anh'' đến nhân vật ''em'' thông qua miểu tả, cảm nhận thiên nhiên xung quanh. Những câu từ như một lời mời gọi, mời ''em'' đến với không gian, thiên nhiên ngày nắng. Điều làm cho việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tifnh nên độc đáo, giàu màu sắc và cảm xúc

Câu 3 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Nhận xét về cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần đó trong bài thơ.

Lời giải 

     Qua các khổ thơ, ta thấy được tác giả chú trọng về việc gieo vần ở cuối câu thơ, tạo nên một nhịp cố định cho cả bài thơ. Như khổ 1, vần được gieo là vần “ay”': bay, gày, hay. Hay như khổ 2, vần được gieo ở đây là vần “anh”: tranh, lành, cành. Mỗi vần sẽ được gieo ở câu 1, 2 và 4 của  khổ thơ. Từ đó, ta có thể dễ dàng bắt được nhịp điệu, âm tiết của bài thơ.

Câu 4 trang 72 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh có tác dụng quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng ấy.

Lời giải

- Chủ đề: Không gian thiên nhiên ngày nắng hanh.

- Cảm hứng chủ đạo: nỗi nhớ trong tình yêu và nhưng rung cảm, cảm nhận trong không gian thiên nhiên.

- Biểu hiện:

+ “Nắng đã vàng hanh”, “tiếng sếu vọng sông gày”: những dấu hiệu của một ngày vừa nắng vừa se lạnh. Đay chính là cảm hứng của bài thơ.

+ “Em ở nhà xa, em có hay”: ở kia, liệu người đó có biết nỗi niềm. Khung cảnh nắng hanh, mây trôi như mở ra không gian, như một lời nhắn của “anh” đến với “em”.

I. Tác giả văn bản Nắng đã hanh rồi

- Vũ Quần Phương (sinh năm 1940)

- Quê quán: Nam Định

- Phong cách nghệ thuật : Trong trẻo, gần gũi

- Tác phẩm chính: Cỏ mùa xuân, Hoa trong cây, Đợi,...

II. Tìm hiểu tác phẩm Nắng đã hanh rồi

1. Thể loại: Thơ 7 chữ
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: In trong tập Hoa trong cây, Những điều cùng đến, vết thời gian
3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
4. Bố cục:

- Khổ 1: Khung cảnh thiên nhiên mùa đông ở trước sân

- Khổ 2: Khung cảnh thiên nhiên mùa đông ở trên những mái tranh

- Khổ 3: Khung cảnh thiên nhiên mùa đông ở trên núi

- Khổ 4: Những hy vọng tương lai của nhân vật trữ tình

• Giá trị nội dung:

- Bài thơ miêu tả khung cảnh thiên nhiên mùa đông

- Bài thơ là dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình đối với người con gái ở phương xa

• Giá trị nghệ thuật:

- Nghệ thuật miêu tả tài tình

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Nắng đã hanh rồi

• Khung cảnh thiên nhiên mùa đông ở trước sân

- Nắng hanh: vừa nắng vừa lạnh.

=> Đây là một kiểu thời tiết đặc trưng của mùa đông ''Nắng đã vàng hanh như phấn bay'

- Tiếng sếu vọng sông ngày: theo như dân gian. Khi nghe tiếng sếu kêu nghĩa là báo hiệu mùa đông

=> Khung cảnh thiên nhiên trước sân nhà tiêu điều, hiu hắt. Tác giả sử dụng láy vần “ay” mở rộng không gian trước sân nhà vào mùa đông. Nhà thơ nhắc đến nhân vật “em xa nhà” thể hiện những nỗi niềm nhớ nhung với cô gái ở xa.

• Khung cảnh thiên nhiên mùa đông ở trên những mái tranh

- Khung cảnh nắng hanh mùa đông thay bằng “nắng lên khói ủ”

=> Khói ở đây có thể là sương sớm nhưng cũng có thể là khói bếp chiều. Tác giả muốn miêu tả không gian trở thân thuộc, gần gũi.

- Nghệ thuật nhân hóa vườn mía “xôn xao” lá gợi không gian vui vẻ, phấn khởi với sự hiện diện thấp thoáng bóng con người

• Khung cảnh thiên nhiên mùa đông ở trên núi

- Dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình tràn ngập nỗi nhớ mong

+ Câu hỏi tu từ “em có muốn...” Bộc lộ những cảm xúc khát khao được ở gần người con gái đang ở phương xa.

+ Cảnh nắng chiều luôn là một cảnh gợi nhớ đến nỗi niềm nhớ mong vì buổi chiều là lúc con người sum họp sau một ngày dài, cũng là lúc ngôi nhà chợt thấy thiếu vắng vì một người con gái đang ở xa.

• Những hy vọng tương lai của nhân vật trữ tình

- Điệp từ “xuân sắp sang” lặp lại hai lần

=> Nhân vật trữ tình như đang reo vui, phân khởi chờ mong mùa xuân tới cũng là chờ mong được sum họp, được gần gũi với người em ở phương xa.

Nắng đã hanh rồi

• Xuất xứ

- In trong Hoa trong cây, Những điều cùng đến, Vết thời gian, NXB Hội Nhà Văn, Hà Nội. 2014, trang 33

• Bố cục

2 phần:

Phần 1: 2 khổ đầu: Khung cảnh thiên nhiên ở vùng quê vào một chiều đông có nắng

Phần 2: 2 khổ sau: Lời thì thầm, nhắn gửi, tâm sự của “anh” đối với “em” và tâm trạng bồi hồi, xao xuyến khi sắp sang xuân

• Giá trị nội dung

- Bài thơ miêu tả bức tranh thiên nhiên vào một buổi chiều đông tươi vui, hừng sáng, ấm áp và đầy sức sống

- Bộc lộ tâm trạng vui tươi, yêu đời, yêu người, yêu thiên nhiên, những rung cảm của nhân vật trữ tình trước khung cảnh lãng mạn, nên thơ. Đồng thời cũng cho thấy nỗi nhớ, cảm xúc của “anh” đối với “em”

• Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ bảy chữ, gieo vần cuối câu

- Giọng thơ lúc tươi vui, lúc thủ thỉ tâm tình, réo rắt đi vào lòng người

- Ngôn từ thuần Việt, giàu cảm xúc

Câu 1: Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả, quan sát ở thời điểm nào? Chỉ ra những từ ngữ hình ảnh thể hiện điều đó?

Trả lời

Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả vào thời điểm một ngày mùa đông nắng hanh

• Nắng hanh: vừa nắng vừa lạnh. Đây là một kiểu thời tiết đặc trưng của mùa đông ''Nắng đã vàng hanh như phấn bay''
• Tiếng sếu vọng sông ngày: theo như dân gian, khi nghe tiếng sếu kêu nghĩa là báo hiệu mùa đông
• Xuân sắp sang rồi, xuân sắp qua: mùa xuân sắp tới, từ đó thấy được hiện tại chính là mùa đông

Câu 2:Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình?

Trả lời

Bài thơ như lời bày tỏ của nhân vật ''anh'' đến nhân vật ''em'' thông qua miểu tả, cảm nhận thiên nhiên xung quanh. Những câu từ như một lời mời gọi, mời ''em'' đến với không gian, thiên nhiên ngày nắng. Điều làm cho việc thể hiện tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tifnh nên độc đáo, giàu màu sắc và cảm xúc

Câu 3:Nhận xét cách gieo vần và tác dụng của cách gieo vần đó trong bài thơ

Trả lời

Qua các khổ thơ, ta thấy được tác giả chú trọng về việc gieo vần ở cuối câu thơ, tạo nên một nhịp cố định cho cả bài thơ.

• Khổ 1: vần được gieo là vần ''ay'': bay, gày, hay.
• Khổ 2: vần được gieo ở đây là vần ''anh'': tranh, lành, cành. Mỗi vần sẽ được gieo ở câu 1,2 và 4 của  khổ thơ. Từ đó, ta có thể dễ dàng bắt được nhịp điệu, âm tiết của bài
• Khổ 3: vần: không, thông, monh
• Khổ 4: gieo vần qua, qua, xa

Câu 4: Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh có tác dụng quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng ấy

Trả lời

• Chủ đề: Không gian thiên ngày nắng hanh
• Cảm hứng chủ đạo: cảm xúc trong tình yêu và nhưng rung cảm, cảm nhận trong không gian thiên nhiên

- ''Nắng đã vàng hanh'',''tiếng sếu vọng sông gày'': những dấu hiệu của một ngày vừa nắng vừa se lạnh. Đay chính là cảm hứng của bài thơ

- ''Em ở nhà xa, em có hay'': ở kia, liệu người đó có biết nỗi niềm. Khung cảnh nắng hanh, mây trôi như mở ra không gian, như một lời nhắn của ''anh'' đến với ''em''

- "Em chẳng là cây trĩu cành": Hình ảnh liên tưởng độc đáo nói lên lòng anh đang nặng trĩu những ưu tư, mong nhớ.

- "Anh ngã vào đây nỗi nhớ mong": Câu hỏi tu từ không được hồi đáp tô thêm sự cô đơn, chờ đợi khắc khoải của anh không biết bày tỏ cùng ai.

Câu hỏi 1. Thiên nhiên trong bài thơ được miêu tả và quan sát vào thời gian nào? Chỉ ra các từ hình ảnh thể hiện điều đó?

– Thiên nhiên được miêu tả, quan sát vào thời điểm một ngày mùa đông, trời nắng.

– Từ ngữ, hình ảnh cho thấy: Nắng vàng như phấn bay; Mặt trời mọc hun hút mơ bình yên; Nắng chiều đổ bóng xuống mặt đất; Mùa xuân đang đến, mùa xuân đang đến.

Câu 2. Bài thơ là lời của ai nói với ai? Điều đó có tác dụng như thế nào trong việc bộc lộ tâm tư, tình cảm của chủ thể trữ tình?

Bài thơ là lời của “em” với “em”. Điều đó góp phần thể hiện nỗi nhớ nhung, mong chờ của chủ thể trữ tình.

Câu 3. Nhận xét về vần và tác dụng của vần đó trong bài thơ.

• Nhịp chân (âm cuối câu 1, câu 2 và câu 4): vịnh – ngày – hay, hình – tốt – cành, không – thông – vọng, quá khứ – quá khứ – xa.
• Tác dụng: Góp phần tạo nên giọng điệu nhẹ nhàng, chậm rãi của bài thơ.

Câu 4. Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ. Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh có tác dụng quan trọng trong việc thể hiện chủ đề và cảm hứng đó.

– Chủ đề: Cảnh đẹp thiên nhiên ngày nắng.

– Cảm hứng chủ đạo: Niềm khao khát, chờ đợi được gợi lên qua vẻ đẹp của thiên nhiên.

– Phân tích:

• “Nắng”: Mặt trời của mùa đông, vừa lạnh vừa khô.
• “Tiếng hạc vang sông”: Âm thanh vang vọng, khắc khoải báo hiệu mùa đông đến.
• “Em xa quê anh có biết” / “Nơi nào rơi nỗi nhớ”: Khoảng cách giữa anh và em, nỗi nhớ mong được gặp …