Chuẩn bị 1

Câu 1 (trang 44, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Đọc trước bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Mai Liễu.

Phương pháp giải:

Đọc và tìm hiểu về tác giả

Lời giải chi tiết:

Tác giả Mai Liễu (1949-2020), người dân tộc Tày, quê quán: Tuyên Quang. Ông viết nhiều đề tài nhưng dành mối quan tâm đặc biệt cho quê hương và tình người miền núi. Mỗi bài thơ giống như một cánh cửa mở vào cõi tâm hồn trĩu nặng tình yêu thương của nhà thơ đối với quê hương, nguồn cội của mình.

Chuẩn bị 2

Câu 2 (trang 44, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Hãy tìm hiểu và chia sẻ ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân.

Phương pháp giải:

Tìm hiểu và chia sẻ ấn tượng về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía Bắc nước ta vào mùa xuân.

Lời giải chi tiết:

Mùa xuân ở miền núi phía bắc nước ta rất đẹp, tràn ngập sức sống của thiên nhiên. Con người ở đây mộc mạc, giản dị.

Đọc hiểu 1

Câu 1 (trang 45, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chỉ ra biện pháp tu từ nhân hóa trong khổ thơ.

Phương pháp giải:

Đọc khổ 2 và tìm biện pháp tu từ nhân hoá.

Lời giải chi tiết:

Biện pháp nhân hoá:

“ Đá ngồi dưới bến trông nhau
   Non Thần hình như trẻ lại”

Đọc hiểu 2

Câu 2 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Dòng thơ nào được điệp lại trong khổ cuối?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ khổ cuối.

Lời giải chi tiết:

Dòng thơ được điệp lại trong khổ cuối: Nếu mai em về Chiêm Hoá.

CH cuối bài 1

Câu 1 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Hãy xác định bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa.

Phương pháp giải:

Đọc văn bản và xác định bố cục, mạch cảm xúc.

Lời giải chi tiết:

- Bố cục:

Khổ 1, 2: Bức tranh thiên nhiên mùa xuân ở Chiêm Hóa.

Khổ 3, 4: Miêu tả vẻ đẹp của những người con gái vùng Chiêm Hóa.

Khổ 5: Lễ hội xuân ở vùng Chiêm Hóa.

- Mạch cảm xúc: Cảm xúc, nỗi nhớ mà nhà thơ dành cho vùng đất Chiêm Hoá.

CH cuối bài 2

Câu 2 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tác giả sử dụng những hình ảnh, chi tiết nào để thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân? Hãy chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em về bức tranh đó (Gợi ý: về màu sắc, sức sống; về những nét riêng của mùa xuân ở vùng núi phía bắc,…)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản.

Lời giải chi tiết:

Những hình ảnh, chi tiết thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân: mưa tơ rét lộc, sông Gâm đôi bờ cát trắng, đá ngồi trông nhau, Non Thần như trẻ lại, cô gái Dao, cô gái bản Tày.

=> Nhận xét: Bức tranh thiên nhiên và con người hiện lên với những màu sắc tươi sáng, không khí tươi vui tràn đầy sức sống khi mùa xuân về.

CH cuối bài 3

Câu 3 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng trong các khổ thơ 2, 4 của văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ hai khổ thơ 2, 4

Lời giải chi tiết:

Khổ 2:

- Đá - ngồi, trông nhau.

- Non Thần - trẻ lại.

=> Tác dụng: Làm cho sự vật có hồn, bức tranh thiên nhiên mùa xuân trở nên sống động.

Khổ 4:

Mùa xuân - lạc đường.

=> Tác dụng: Gợi vẻ đẹp của các cô gái bản Tày, vẻ đẹp khiến cho mùa xuân mải mê say đắm đến mức lạc đường.

CH cuối bài 4

Câu 4 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tìm các từ đồng nghĩa với từ “về” trong dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hóa”. Theo em, vì sao nên chọn từ “về”?

Phương pháp giải:

Tìm các từ đồng nghĩa với từ “về” và lí giải.

Lời giải chi tiết:

Các từ đồng nghĩa với từ về: quay lại, lại, đến,....

Nên chọn từ “về” vì nó tạo cho ta một cảm giác thân quen như người đi xa quay lại nơi mình có quan hệ gắn bó coi như nhà mình, quê hương mình, hoặc người nhà mình

CH cuối bài 5

Câu 5 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của tác giả với quê hương?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản.

Lời giải chi tiết:

Bài thơ thể hiện tình yêu, nỗi nhớ của tác giả đối với quê hương mình.

CH cuối bài 6

Câu 6 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Giả sử sau dấu ba chấm “Nếu mai em về…” là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh, chi tiết nào của quê hương mình? Vì sao em lại chọn các chi tiết, hình ảnh ấy?

Phương pháp giải:

Đưa ra câu trả lời và lí giải hợp lí.

Lời giải chi tiết:

Nếu sau dấu ba chấm là tên vùng đất quê hương em thì em sẽ chia sẻ hình ảnh những đồng lúa chín, những đàn trâu chiều chiều gặm cỏ, những hàng cây xanh mát mỗi trưa hè. Em chọn những hình ảnh ấy bởi vì đó là những điểm đặc trưng nổi bật của quê hương em, nó khiến cho em có cảm giác yên bình mỗi khi nhớ về.

Câu 1: Hãy xác định bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hoá.

- Bố cục: 

• Khổ 1+2: Bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp vào tháng Giêng ở Chiêm Hóa.
• Khổ 3+4: Hình ảnh những người con gái xinh đẹp ở vùng Chiêm Hóa.
• Khổ 5: Lời mời tham gia lễ hội xuân truyền thống của Chiêm Hóa.

- Mạch cảm xúc: Toàn bộ bài thơ là nỗi nhớ của tác giả về thiên nhiên, con người và văn hóa của quê nhà Chiêm Hóa

Câu 2: Tác giả sử dụng những hình ảnh, chi tiết nào để thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân? Hãy chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em về bức tranh đó (Gợi ý: về màu sắc, sức sống, về những nét riêng của mùa xuân ở vùng núi phía bắc,...).

- Những hình ảnh, chi tiết thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân là:

+ Bức tranh thiên nhiên: "Tháng Giêng mưa tơ rét lộc"; “Em về vừa kịp mùa măng”; “Sông Gâm đôi bờ cát trắng”; “Đá ngồi dưới bến trông nhau”; "Non thần hình như trẻ lại”; “Xanh lên ngút ngát một màu"

+ Con người: "Cô gái Dao nào cũng đẹp...Ngù hoa mơn mởn ngực đầy"; "Con gái bản Tày...riêng nụ cười môi mọng"

- Bức tranh đó khiến cho em cảm thấy vô cùng tươi đẹp, với những tông màu rực rỡ, tràn đầy sức sống mãnh liệt của mùa xuân, cùng với đó là những hình ảnh mà ta chỉ có thể thấy ở vùng núi phía Bắc đó là những cô gái xinh đẹp mặc những bộ trang phục truyền thống cuẩ dân tộc Dao, dân tộc Tày

Câu 3: Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hoá được sử dụng trong các khổ thơ 2, 4 của văn bản.

- Khổ 2:

+ Đá - ngồi dưới bến, trông nhau.

+ Non Thần – hình như trẻ lại.

Biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng trong khổ 2 đã khiến thiên nhiên Chiêm Hóa trở nên tươi đẹp hơn và sinh động, có hồn hơn.

- Khổ 4:

+ Sắc chàm - pha hương.

+ Mùa xuân – e cũng lạc đường.

Biện pháp tu từ nhân hóa ở khổ 4 đã nhấn mạnh hơn vẻ đẹp gần gũi, tươi tắn tựa thiên nhiên vùng núi Tây Bắc của những cô gái Tày.

Câu 4: Tìm các từ đồng nghĩa với từ “về” trong dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hoá”. Theo em, vì sao nên chọn từ “về”?

- Từ đồng nghĩa với từ "về": trở lại, đi, đến

- Theo em, tác giả chọn từ “về” vì nó mang tới cảm giác quay lại nơi thân thuộc nhất. Chỉ người phải đi xa khỏi quê hương, khỏi nơi mình quen thuộc vì lí do nào đó, rồi được trở về thăm lại quê hương.

Câu 5: Bài thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của tác giả với quê hương?

Bài thơ đã thể hiện tình yêu quê hương và nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả, nhớ từng cảnh vật thiên nhiên tươi đẹp, những con người dễ mến và cả những văn hóa truyền thống lâu đời. Qua đó, tác giả cũng mang cả cảm xúc tự hào, muốn giới thiệu quê hương của mình với bạn đọc, mong muốn mọi người tới tham quan và cảm nhận cảnh quan thiên nhiên, tham dự lễ hội đặc sắc quê mình.

Câu 6: Giả sử sau dấu ba chấm Nếu mai em về... là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh, chi tiết nào của quê hương mình" Vì sao em lại chọn các chi tiết, hình ảnh ấy?

Sau dấu ba chấm Nếu mai em về...là tên vùng đất quê hương em thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh là nhãn lồng, phố Hiến, đền Chử Đồng Tử và Hồ Bán Nguyệt. Em chọn những hình ảnh đó bởi vì quê hương em là Hưng Yên, nơi được mệnh danh “Thứ nhất Kinh Kì, thứ nhì Phố Hiến”.

Chuẩn bị

- Đọc trước bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Mai Liễu.

- Hãy tìm hiểu và chia sẻ ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân.

Hướng dẫn trả lời:

- Tác giả Mai Liễu (1949-2020), người dân tộc Tày, quê quán: Tuyên Quang. Ông viết nhiều đề tài nhưng dành mối quan tâm đặc biệt cho quê hương và tình người miền núi. Mỗi bài thơ giống như một cánh cửa mở vào cõi tâm hồn trĩu nặng tình yêu thương của nhà thơ đối với quê hương, nguồn cội của mình.

- Ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân: Mùa xuân ở miền núi phía bắc nước ta rất đẹp, tràn ngập sức sống của thiên nhiên. Con người ở đây mộc mạc, giản dị.

Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 45, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chỉ ra biện pháp tu từ nhân hóa trong khổ thơ.

Hướng dẫn trả lời:

Biện pháp nhân hoá:

“ Đá ngồi dưới bến trông nhau

Non Thần hình như trẻ lại”

Câu 2 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Dòng thơ nào được điệp lại trong khổ cuối?

Hướng dẫn trả lời:

Dòng thơ được điệp lại trong khổ cuối:Nếu mai em về Chiêm Hoá.

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1):

Hãy xác định bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa.

Hướng dẫn trả lời:

- Bố cục bài thơ: 5 khổ thơ.

+ Khổ 1, 2: bức tranh thiên nhiên vào mùa xuân ở Chiêm Hóa.

+ Khổ 3, 4: vẻ đẹp con người trong mùa xuân.

+ Khổ 5: nét riêng trong lễ hội đầu năm ở Chiêm Hóa.

- Mạch cảm xúc với kết cấu giản đơn, bình dị, đi từ khung cảnh thiên nhiên đến con người và những rung cảm, nét đặc sắc riêng về cảnh sắc khi bước sang xuân tại quê hương.

Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1):

Tác giả sử dụng những hình ảnh, chi tiết nào để thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân? Hãy chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em về bức tranh đó (Gợi ý: về màu sắc, sức sống, về những nét riêng của mùa xuân ở vùng núi phía bắc,...)

Hướng dẫn trả lời:

- Những hình ảnh, chi tiết thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân:

+ Mưa tơ rét lộc, mùa măng, sông Gâm “đôi bờ cát trắng”, non Thần “xanh ngút ngát”.

+ Cô gái Dao nào cũng đẹp, vòng bạc rung rinh, ngù hoa mơn mởn, con gái bản Tây duyên quá, nụ cười môi mọng.

- Chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em: bức tranh được tái hiện lại khung cảnh thiên nhiên gần gũi, giản đơn nhưng có hồn tạo nên một mùa xuân tràn đầy sức sống. Cùng với đó, hình ảnh con người được miêu tả đầy khéo léo và tinh tế đã đem lại cho em những cái nhìn chân thực về cảnh sắc và con người tại mảnh đất Chiêm Hóa.

Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1):

Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng trong các khổ thơ 2, 4 của văn bản.

Hướng dẫn trả lời:

- Biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng:

+ Trong khổ 2: hình ảnh “đá ngồi dưới bến trông nhau”, “non Thần hình như trẻ lại”.

+ Trong khổ 4: hình ảnh “mùa xuân e cũng lạc đường”.

- Tác dụng: phác họa lên bức tranh mùa xuân đầy hấp dẫn, giúp người đọc hình dung ra khung cảnh thiên nhiên trở nên sinh động, gần gũi hơn.

Câu 4 (trang 46 SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Tìm các từ đồng nghĩa với từ “về” trong dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hóa”. Theo em, vì sao nên chọn từ “về”?

Hướng dẫn trả lời:

Các từ đồng nghĩa với từ về: quay lại, lại, đến,....

Nên chọn từ “về” vì nó tạo cho ta một cảm giác thân quen như người đi xa quay lại nơi mình có quan hệ gắn bó coi như nhà mình, quê hương mình, hoặc người nhà mình

Câu 5 trang 46 SGK Ngữ văn 8 tập 1)

Bài thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của tác giả với quê hương?

Hướng dẫn trả lời:

Bài thơ thể hiện tình yêu, nỗi nhớ của tác giả đối với quê hương mình.

Câu 6 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Giả sử sau dấu ba chấm “Nếu mai em về…” là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh, chi tiết nào của quê hương mình? Vì sao em lại chọn các chi tiết, hình ảnh ấy?

Hướng dẫn trả lời:

Nếu sau dấu ba chấm là tên vùng đất quê hương em thì em sẽ chia sẻ hình ảnh những đồng lúa chín, những đàn trâu chiều chiều gặm cỏ, những hàng cây xanh mát mỗi trưa hè. Em chọn những hình ảnh ấy bởi vì đó là những điểm đặc trưng nổi bật của quê hương em, nó khiến cho em có cảm giác yên bình mỗi khi nhớ về.

Dàn ý Phân tích Nếu mai em về Chiêm Hóa (ngắn gọn)

a. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm.

b. Thân bài

* Phân tích khổ 1: 

Nếu mai em về Chiêm Hóa

Cho ta gửi nỗi nhớ cùng

Tháng giêng mưa tơ rét lộc

Em về vừa kịp mùa măng.

- Cách xưng hô “em” - “ta”: tạo cảm giác thân thương.

- Danh từ riêng “Chiêm Hóa”: là một huyện nằm ở phía bắc của tỉnh Tuyên Quang.

- Nỗi nhớ quê hương của tác giả được thể hiện qua những hình ảnh như: nhứ về cái rét tháng riêng, mùa măng.

* Phân tích khổ 2: 

Sông Gâm đôi bờ cát trắng

Đá ngồi dưới bến trông nhau

Non Thần hình như trẻ lại

Xanh lên ngút ngát một màu.

- Cách nhắc đến các địa danh ở Chiêm Hóa: Sông Gâm, Non Thần đã cho thấy sự mến thương của tác giả giành cho từng cảnh vật nơi đây.

- Cách sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hóa, đảo ngữ đã nhấn mạnh được vẻ đpẹ của thiên nhiên nơi đây.

* Phân tích khổ 3 và 4: 

Phố đông cứ mải tìm nhau

Cô gái Dao nào cũng đẹp

Vòng bạc rung rinh cổ tay

Ngù hoa mơn mởn ngực đầy.

- Hình ảnh con phố với các cô gái dân tộc Dao đã tái hiện lại khung cảnh đường phố và người dân Chiêm Hóa.

Con gái bản Tày duyên quá

Sắc chàm như cũng pha hương

Chỉ riêng nụ cười môi mọng

Mùa xuân e cũng lạc đường.

- Không chỉ có dân tộc Dao mà nơi đây còn có dân tộc tày sinh sống. Việc liệt kê các dân tộc cùng những bản sắc văn hóa nơi đây đã cho thấy tình cảm của tác giả giành cho quê hương. 

* Phân tích khổ 5: 

Nếu mai em về Chiêm Hóa

Đầu xuân đi hội lùng tùng

Quả còn chạm vai thì nhặt

Ngày lành duyên tốt mừng nhau.

- Câu thơ: "Nếu mai em về Chiêm Hóa" được lặp lại hai lần và được lấy làm tên tác phẩm đã cho thấy mong muốn được trở về của tác giả nhiều như nào.

c. Kết bài

- Khẳng định lại nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

1. Chuẩn bị

- Đọc trước bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Mai Liễu.

- Hãy tìm hiểu và chia sẻ ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân.

Gợi ý:

- Tác giả Mai Liễu sinh năm 1949, mất năm 2020. Quê ở Tuyên Quang, là người dân tộc Tày. Một số tác phẩm của ông như: Mây bay về núi, Lời then ai buộc, Bếp lửa nhà sàn, Núi vẫn còn mưa…

- Cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía Bắc nước ta vào mùa xuân: Cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng và tràn đầy sức sống; Con người mang vẻ tươi vui, yêu đời với nhiều lễ hội truyền thống được tổ chức.

2. Đọc hiểu

Câu 1. Chỉ ra biện pháp tu từ nhân hóa trong khổ thơ.

Biện pháp tu từ nhân hóa: Đá ngồi dưới bến trông nhau, Non Thần hình như trẻ lại.

Câu 2. Dòng thơ nào được điệp lại trong khổ thơ?

Dòng thơ: Nếu mai em về Chiêm Hóa

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Hãy xác định bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hoá.

- Bố cục: Gồm 3 phần:

• Phần 1. Khổ 1 và 2: Bức tranh thiên nhiên mùa xuân ở Chiêm Hóa.
• Phần 2. Khổ 3, 4: Vẻ đẹp của con người Chiêm Hóa
• Phàm 3. Còn lại: Nét đẹp của lễ hội truyền thống của Chiêm Hóa.

- Mạch cảm xúc: Những rung cảm đến từ cảnh sắc thiên nhiên, cho đến vẻ đẹp của con người cùng với niềm tự hào về lễ hội đặc sắc của mảnh đất Chiêm Hóa.

Câu 2. Tác giả sử dụng những hình ảnh, chi tiết nào để thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân? Hãy chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em về bức tranh đó (Gợi ý: về màu sắc, sức sống; về những nét riêng của mùa xuân ở vùng núi phía bắc,...).

- Những hình ảnh, chi tiết thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người mùa xuân:

• Thiên nhiên: mưa tơ rét lộc; sông Gâm đôi bờ cát trắng; Non Thần xanh lên ngút ngát một màu
• Con người: Cô gái Dao với vòng bạc rung rinh cổ tay, ngù hoa mơn mởn, con gái bản Tây duyên quá, nụ cười môi mọng.

- Ấn tượng, nhật xét của em về bức tranh: Tươi sáng, tràn đầy sức sống.

Câu 3. Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hoá được sử dụng trong các khổ thơ 2, 4 của văn bản.

- Khổ 2:

• Biện pháp tu từ nhân hóa: Đá ngồi dưới bến trông nhau; Non Thần hình như trẻ lại
• Tác dụng: Góp phần diễn tả vẻ đẹp sinh động, tràn đầy sức sống của thiên nhiên.

- Khổ 4:

• Biện pháp tu từ nhân hóa: Mùa xuân e cũng lạc đường.
• Tác dụng: Góp phần diễn tả vẻ duyên dáng, đẹp đẽ của những cô gái, và giúp cho vẻ đẹp bức tranh mùa xuân thêm sinh động hơn.

Câu 4. Tìm các từ đồng nghĩa với từ “về” trong dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hoá”. Theo em, vì sao nên chọn từ “về”?

- Từ đồng nghĩa: trở lại, quay lại…

- Việc sử dụng từ “về” góp phần diễn tả tâm trạng hoài niệm của nhà thơ khi nhắc tới quê hương, thể hiện tình cảm gắn bó, nhớ thương.

Câu 5. Bài thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của tác giả với quê hương?

Bài thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả: Tình cảm yêu mến, nhớ nhung và đầy chân thành, tha thiết dành cho quê hương.

Câu 6. Giả sử sau dấu ba chấm “Nếu mai em về...” là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh, chi tiết nào của quê hương mình? Vì sao em lại chọn các chi tiết, hình ảnh ấy?

- Những hình ảnh, chi tiết của quê hương: Cánh đồng lúa chín vàng; Những căn nhà mái ngói đỏ tươi, Tiếng gà gáy báo thức xóm làng…

- Những hình ảnh quen thuộc thể hiện được vẻ đẹp của quê hương, đã gắn với kí ức của tuổi thơ vì vậy mà cảm thấy trân trọng, yêu mến.

CHUẨN BỊ

Yêu cầu: 

- Đọc trước bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Mai Liễu.

- Hãy tìm hiểu và chia sẻ ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân.

=> Xem hướng dẫn giải

- Thông tin về tác giả Mai Liễu:

+ Nhà thơ Mai Liễu (1949 – 2020): tên thật là Ma Văn Liễu, sinh năm 1950 tại xã Công Đa, huyện Yên Sơn tỉnh Tuyên Quang. Khi làm thơ, làm báo ông thường lấy bút danh là Mai Liễu.

+ Ông là nhà thơ dân tộc Tày, nổi tiếng với những vần thơ thấm đẫm tình yêu quê hương đất nước, đặc biệt là những vần thơ về đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao, biên giới.

+ Thơ Mai Liễu khá phong phú về đề tài. Nhà thơ viết nhiều về Bác Hồ, về chiến tranh - người lính, về tình yêu, và gần đây viết nhiều về thế sự, nhưng đề tài mà ông quan tâm hơn cả và qua đó cũng bộc lộ “con người thơ” của mình nhiều hơn cả là quê hương và tình người miền núi. Không chỉ như vậy thơ Mai Liễu còn là nỗi hoài niệm sâu sắc về quê hương và cội nguồn của một người ly hương do những đổi thay của cuộc sống cá nhân, khiến người đọc nhìn thấy những điều lớn lao hơn về sự thay đổi của cả một cộng đồng. Thơ ông lặng lẽ với câu chữ hồn hậu, nguyên sơ của tình người miền núi, để rồi những câu chữ thấm hồn dân tộc ấy cứ đọng lại mãi trong lòng người.

+ Trong cuộc đời sáng tác của mình, ông đã đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị với hàng chục tập thơ đã xuất bản như: “Suối làng” (1994), “Mây vẫn bay về núi” (1995), “Lời then ai buộc” (1996), “Tìm tuổi” (1998), “Giấc mơ của núi” (2001), “Đầu nguồn mây trắng” (2004), “Bếp lửa nhà sàn” (2005), “Núi vẫn còn mưa” (2013), tuyển tập “Thơ Mai Liễu”,…

- Ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân: khi mùa xuân đến đem theo sức sống khắp muôn nơi, cả vùng núi như một tấm khăn thổ cẩm rực rỡ sắc màu, bừng sáng lên vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng hiểm trở cùng những cánh đồng hoa bạt ngàn trải dài dưới các thung lũng, triền núi, triền đồi. Đến với các cung đường nơi đây, ta như lạc giữa tiên cảnh đẹp mê hoặc lòng người.

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1. Chỉ ra biện pháp tư từ nhân hóa trong khổ thơ.

=> Xem hướng dẫn giải

Biện pháp tu từ nhân hóa trong khổ thơ: “đá ngồi dưới bến trông nhau”, “non Thần hình như trẻ lại”.

Câu 2. Dòng thơ nào được điệp lại trong khổ cuối?

=> Xem hướng dẫn giải

Dòng thơ được điệp lại là: "Nếu mai em về Chiêm Hóa"

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1. Hãy xác định bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hoá.

=> Xem hướng dẫn giải

- Bố cục: 

• Khổ 1+2: Bức tranh thiên nhiên mùa xuân ở Chiêm Hóa.
• Khổ 3+4: Vẻ đẹp con người trong mùa xuân.
• Khổ 5: Giới thiệu lễ hội xuân ở vùng Chiêm Hóa.

- Mạch cảm xúc: kết cấu giản đơn, bình dị, đi từ khung cảnh thiên nhiên đến con người và những rung cảm, nét đặc sắc riêng về cảnh sắc khi bước sang xuân tại quê hương.

Câu 2. Tác giả sử dụng những hình ảnh, chi tiết nào để thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân? Hãy chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em về bức tranh đó (Gợi ý: về màu sắc, sức sống; về những nét riêng của mùa xuân ở vùng núi phía bắc,...).

=> Xem hướng dẫn giải

- Những hình ảnh, chi tiết thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân:

• "Tháng Giêng mưa tơ rét lộc"
• "Non thần....Xanh lên ngút ngát một màu"
• "Cô gái Dao nào cũng đẹp/ Vòng bạc rung rinh cổ tay/ Ngù hoa mơn mởn ngực đầy"
• "Con gái bản Tày...riêng nụ cười môi mọng"

- Bức tranh thiên nhiên và con người hiện ra với tông màu tươi sáng, tràn đầy sức sống của núi rừng khi mùa xuân về. Những người con gái khoác trên mình những bộ trang phục truyền thống, cùng nét cười duyên vừa duyên dáng là vừa hiền hậu.

Câu 3. Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hoá được sử dụng trong các khổ thơ 2, 4 của văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

Khổ 2:

• Đá - ngồi, trông nhau.
• Non Thần - trẻ lại.

-> Việc sử dụng biên pháp tu từ nhân hóa khiến cảnh vật trở nên có hồn hơn. Qua đó nhấn mạnh được vẻ đẹp của thiên nhiên vùng Chiêm Hóa.

Khổ 4:

• Sắc chàm - pha hương.
• Mùa xuân - lạc đường.

-> Phác họa lên bức tranh mùa xuân đầy hấp dẫn, giúp người đọc hình dung ra khung cảnh thiên nhiên trở nên sinh động, gần gũi hơn.

Câu 4. Tìm các từ đồng nghĩa với từ “về” trong dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hoá”. Theo em, vì sao nên chọn từ “về”?

=> Xem hướng dẫn giải

- Từ đồng nghĩa với từ "về": lại, đến, đi.

- Theo em, thay vì sử dụng các từ đồng nghĩa khác, tác giả sử dụng từ "về" là có nguyên nhân. Từ "về" tạo cho người ta một cảm giác thân quen như người đi xa quay lại nơi mình có quan hệ gắn bó coi như nhà mình, quê hương mình, hoặc người nhà mình.

Câu 5. Bài thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của tác giả với quê hương?

=> Xem hướng dẫn giải

Mượn hình ảnh cảnh sắc thiên nhiên cùng con người tại mảnh đất Chiêm Hóa khi mùa xuân về, bài thơ đã thể hiện được tình cảm sâu sắc, da diết, đầy gắn bó cùng với tình yêu thương của nhà thơ đối với quê hương, nguồn cội của mình.

Câu 6. Giả sử sau dấu ba chấm “Nếu mai em về...” là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh, chi tiết nào của quê hương mình? Vì sao em lại chọn các chi tiết, hình ảnh ấy?

=> Xem hướng dẫn giải

Giả sử sau dấu ba chấm “Nếu mai em về...” là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh, chi tiết về bãi biển Cồn Vành, về Chùa Keo, lễ hội đền A Sào và món bánh Cáy. Bởi đây đều là những hình ảnh quen thuộc với mỗi người con quê lúa Thái Bình, đồng thời cũng là những hình ảnh mọi người hình dung khi nhắc đến mảnh đất này.

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 44 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1):

- Đọc trước bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Mai Liễu.

- Hãy tìm hiểu và chia sẻ ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân.

Trả lời:

- Thông tin về tác giả Mai Liễu:

+ Nhà thơ Mai Liễu (1949 – 2020): tên thật là Ma Văn Liễu, sinh năm 1950 tại xã Công Đa, huyện Yên Sơn tỉnh Tuyên Quang. Khi làm thơ, làm báo ông thường lấy bút danh là Mai Liễu.

+ Ông là nhà thơ dân tộc Tày, nổi tiếng với những vần thơ thấm đẫm tình yêu quê hương đất nước, đặc biệt là những vần thơ về đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao, biên giới.

+ Thơ Mai Liễu khá phong phú về đề tài. Nhà thơ viết nhiều về Bác Hồ, về chiến tranh - người lính, về tình yêu, và gần đây viết nhiều về thế sự, nhưng đề tài mà ông quan tâm hơn cả và qua đó cũng bộc lộ “con người thơ” của mình nhiều hơn cả là quê hương và tình người miền núi. Không chỉ như vậy thơ Mai Liễu còn là nỗi hoài niệm sâu sắc về quê hương và cội nguồn của một người ly hương do những đổi thay của cuộc sống cá nhân, khiến người đọc nhìn thấy những điều lớn lao hơn về sự thay đổi của cả một cộng đồng. Thơ ông lặng lẽ với câu chữ hồn hậu, nguyên sơ của tình người miền núi, để rồi những câu chữ thấm hồn dân tộc ấy cứ đọng lại mãi trong lòng người.

+ Trong cuộc đời sáng tác của mình, ông đã đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị với hàng chục tập thơ đã xuất bản như: “Suối làng” (1994), “Mây vẫn bay về núi” (1995), “Lời then ai buộc” (1996), “Tìm tuổi” (1998), “Giấc mơ của núi” (2001), “Đầu nguồn mây trắng” (2004), “Bếp lửa nhà sàn” (2005), “Núi vẫn còn mưa” (2013), tuyển tập “Thơ Mai Liễu”,…

- Ấn tượng của em về cảnh sắc thiên nhiên và con người ở vùng núi phía bắc nước ta vào mùa xuân: khi mùa xuân đến đem theo sức sống khắp muôn nơi, cả vùng núi như một tấm khăn thổ cẩm rực rỡ sắc màu, bừng sáng lên vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng hiểm trở cùng những cánh đồng hoa bạt ngàn trải dài dưới các thung lũng, triền núi, triền đồi. Đến với các cung đường nơi đây, ta như lạc giữa tiên cảnh đẹp mê hoặc lòng người.

Đọc hiểu

*Nội dung chính: Văn bản viết về quê hương, mảnh đất Chiêm Hóa - một huyện nằm ở phía bắc của tỉnh Tuyên Quang với những cảnh sắc khi mùa xuân về.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý các hình ảnh thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên.

Trả lời:

- Các hình ảnh thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên: Mưa tơ rét lộc, mùa măng, sông Gâm “đôi bờ cát trắng”, non Thần “xanh ngút ngát”.

Câu 2 (trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chỉ ra biện pháp tu từ nhân hóa trong khổ thơ.

Trả lời:

- Biện pháp tu từ nhân hóa trong khổ thơ: “đá ngồi dưới bến trông nhau”, “non Thần hình như trẻ lại”.

Câu 3 (trang 45 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý các hình ảnh thể hiện vẻ đẹp của con người.

Trả lời:

- Các hình ảnh thể hiện vẻ đẹp con người: cô gái Dao nào cũng đẹp, vòng bạc rung rinh, ngù hoa mơn mởn, con gái bản Tây duyên quá, nụ cười môi mọng.

Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Dòng thơ nào được điệp lại trong khổ cuối?

Trả lời:

- Dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hóa” được điệp lại với câu thơ đầu tiên trong bài.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Hãy xác định bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ Nếu mai em về Chiêm Hóa.

Trả lời:

- Bố cục bài thơ: 5 khổ thơ.

+ Khổ 1, 2: bức tranh thiên nhiên vào mùa xuân ở Chiêm Hóa.

+ Khổ 3, 4: vẻ đẹp con người trong mùa xuân.

+ Khổ 5: nét riêng trong lễ hội đầu năm ở Chiêm Hóa.

- Mạch cảm xúc với kết cấu giản đơn, bình dị, đi từ khung cảnh thiên nhiên đến con người và những rung cảm, nét đặc sắc riêng về cảnh sắc khi bước sang xuân tại quê hương.

Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tác giả sử dụng những hình ảnh, chi tiết nào để thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân? Hãy chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em về bức tranh đó (Gợi ý: về màu sắc, sức sống, về những nét riêng của mùa xuân ở vùng núi phía bắc,...)

Trả lời:

- Những hình ảnh, chi tiết thể hiện bức tranh thiên nhiên và con người trong mùa xuân:

+ Mưa tơ rét lộc, mùa măng, sông Gâm “đôi bờ cát trắng”, non Thần “xanh ngút ngát”.

+ Cô gái Dao nào cũng đẹp, vòng bạc rung rinh, ngù hoa mơn mởn, con gái bản Tây duyên quá, nụ cười môi mọng.

- Chia sẻ ấn tượng, nhận xét của em: bức tranh được tái hiện lại khung cảnh thiên nhiên gần gũi, giản đơn nhưng có hồn tạo nên một mùa xuân tràn đầy sức sống. Cùng với đó, hình ảnh con người được miêu tả đầy khéo léo và tinh tế đã đem lại cho em những cái nhìn chân thực về cảnh sắc và con người tại mảnh đất Chiêm Hóa.

Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng trong các khổ thơ 2, 4 của văn bản.

Trả lời:

- Biện pháp tu từ nhân hóa được sử dụng:

+ Trong khổ 2: hình ảnh “đá ngồi dưới bến trông nhau”, “non Thần hình như trẻ lại”.

+ Trong khổ 4: hình ảnh “mùa xuân e cũng lạc đường”.

- Tác dụng: phác họa lên bức tranh mùa xuân đầy hấp dẫn, giúp người đọc hình dung ra khung cảnh thiên nhiên trở nên sinh động, gần gũi hơn.

Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tìm các từ đồng nghĩa với từ “về” trong dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hóa”. Theo em, vì sao nên chọn từ “về”?

Trả lời:

- Các từ đồng nghĩa với từ “về” trong dòng thơ “Nếu mai em về Chiêm Hóa”: đi, trở lại, tới.

- Theo em, nên chọn từ “về” bởi câu thơ sẽ truyền tải được mong muốn, những hoài niệm của nhà thơ khi nhắc tới cội nguồn. Qua đó, giúp bộc lộ được tâm tư, tình cảm đầy yêu thương của nhà thơ đối với quê hương của mình.

Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Bài thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của tác giả với quê hương?

Trả lời:

- Mượn hình ảnh cảnh sắc thiên nhiên cùng con người tại mảnh đất Chiêm Hóa khi mùa xuân về, bài thơ đã thể hiện được tình cảm sâu sắc, da diết, đầy gắn bó cùng với tình yêu thương của nhà thơ đối với quê hương, nguồn cội của mình.

Câu 6 (trang 46 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Giả sử sau dấu ba chấm Nếu mai em về… là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh, chi tiết nào của quê hương mình? Vì sao em lại chọn các chi tiết, hình ảnh ấy?

Trả lời:

- Nếu mai em về… là tên vùng đất quê hương em, thì em sẽ chia sẻ những hình ảnh cảnh vật vào mùa nước nổi.

- Em chọn hình ảnh đó là bởi đây là đặc trưng nhất cho vùng quê sông nước quê hương em. Vào mùa này, nước dâng lên hiền hòa, do đó người dân quê em gọi đó là mùa nước nổi. Mưa dần về, mưa từ ngày này sang ngày khác. Nước dần dâng lên. Do đó phương tiện đi lại chính ở quê em là những chiếc ghe. Em rất thích được ngồi trên ghe theo mẹ ra chợ và tha thẩn xuôi theo dòng nước. Em rất yêu mùa nước nổi với biết bao kỉ niệm đẹp của quê hương.