Câu 1 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chỉ ra những đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên.

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức đọc hiểu

Vận dụng kiến thức về văn bản thông tin

Lời giải chi tiết:

Văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên trình bày một cách chuẩn xác, cụ thể, rõ ràng, các số liệu, dẫn chứng về hiện tượng. Văn bản nêu rõ được các đặc điểm của hiện tượng tự nhiên. Cung cấp thông tin hữu ích cho người đọc bằng cách giải thích rõ các hiện tượng tự nhiên

Câu 2 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Văn bản đã trình bảy (những) thông tin cơ bản nào? Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ thể hiện (những) thông tin cơ bản ấy ra sao? Hãy lí giải.

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

- Văn bản đã trình bày các thông tin cơ bản:

+ Lý do chim di cư

+ Giải thích về đội hình bay chữ V của chim di cư

- Các chi tiết trong văn bản đã góp phần giúp tác giả cung cấp đầy đủ, chi tiết thông tin tới bạn đọc, giúp hỗ trợ lí giải đúng các khái niệm, đặc điểm, tính chất, làm rõ những thông tin.

Câu 3 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tìm thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn sau “Én-sân mơ-rơ-lit là một loài chim vô cùng kì lạ. Mỏ của chúng giống loài chim sẻ

 ... trên khắp Bắc Thái Bình Dương”. Vai trò của những thông tin chi tiết trong đoạn văn trên là gì?

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Thông tin cơ bản: Én-sân mơ-rơ-lít (Ancient murrelet) là một loài chim vô cùng kì lạ

Những thông tin sau là những chi tiết về đặc điểm, bề ngoài … có vai trò làm rõ thông tin cơ bản, người đọc dễ hình dung ra hình dáng bên ngoài, đặc tính, đặc điểm của loài chim này.

Câu 4 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Xác định cách trình bày thông tin của đoạn trích: “Hằng năm cứ vào mùa đông, nhiều loài chim lại kéo nhau bay về phương nam để tránh rét và tìm kiếm thêm thức ăn ... mỗi chiếc bay sau có thể tiết kiệm tối đa 18% lượng nhiên liệu”. Dựa vào đâu em có thể xác định như vậy?

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Tác giả cung cấp chó người đọc thông tin về đặc tính di cư của các loài chim bằng cách chia đề mục, chia phần rất rõ ràng, khoa học, logic.

Các thông tin được đề cập chính xác, khách quan, dễ nhớ, dễ nắm bắt. Mỗi phần được tác giả làm rõ bằng dẫn chứng, số liệu, sử dụng hình ảnh minh họa. Người đọc có thể ngay sau khi đọc có thể thu thập được rất nhiều thông tin bổ ích, quý giá.

Câu 5 (trang 46, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Tìm phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản và cho biết tác dụng của chúng.

Phương pháp giải:

Vận dụng khả năng quan sát

Lời giải chi tiết:

Văn bản đã sử dụng các phương tiện phi ngôn ngữ: Tranh ảnh

Tác dụng: Giúp cho việc cung cấp thông tin, số liệu không khô khan mà trở nên sinh động hơn, giúp người đọc dễ hình dung và tưởng tượng ra đối tượng được nhắc tới

I. Tìm hiểu tác phẩm Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim

• Thể loại: Văn bản thông tin
• Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

- Theo 1001 thắc mắc Sự thực có phải chim di cư là do chúng sợ lạnh?

https://tienphong.vn/, ngày 17/3/2022)

• Phương thức biểu đạt

Văn bản Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim có phương thức biểu đạt là tự sự.

• Tóm tắt Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim

-  Hàng trăm tỉ con chim di cư mỗi năm theo chiều Bắc Nam giữa nơi sinh sản và nơi trú đông cách xa hàng ngàn hoặc thậm chí hàng chục ngàn ki-lô-mét. Sự di cư của các loài chim đầy những bí ẩn và thách thức đôi với sự hiểu biết của con người. Đàn chim di cư bay theo đội hình chữ V.

• Bố cục Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim

Gồm 2 phần.

+ Phần 1: Từ đầu đến “phong phú hơn”: Giải thích vì sao chim có tập tính di cư. 

+ Phần 2: Còn lại:  Lí giải việc chim di cư theo đội hình.

• Giá trị nội dung

- Giải thích lí do loài chim có tập tính di cư và trả lời câu hỏi tại sao loài chim khi di cư lại bay theo đội hình. 

• Giá trị nghệ thuật

- Sử dụng ngôn ngữ phi vật thể giúp cho văn bản trở nên sinh động, dễ hiểu.

- Sử dụng cách trình bày thông tin theo cấu trúc so sánh và đối chiếu đối tượng.

- …

II. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim

• Giải thích vì sao chim có tập tính di cư

- Chim di cư vào mùa đông mỗi năm, theo chiều bắc nam giữa nơi sinh sản và nơi trú đông cách xa hàng ngàn hoặc thậm chí hàng chục ngàn ki-lô-mét. 

- Ban đầu, mọi người nghĩ rằng chim di cư là để tránh cái lạnh của mùa đông. 

- Lí do di cư của loài chim là vì tình trạng thiếu lương thực xảy ra ở một số khu vực trong thời tiết lạnh, buộc chúng phải rời khỏi nhà, di chuyển đến những khu vực có nhiệt độ cao và lượng thức ăn phong phú hơn. 

• Lí giải việc chim di cư theo đội hình

- Chim di cư bay theo đội hình chữ V.

-  Nguyên nhân:

+ Đội hình chữ V được xem là đội hình tối ưu về mặt khí động lực học, con chim bay ở đầu mũi tên hay hình chữ V thường là chim đầu đàn và khỏe hơn hẳn những con phía sau.

+ Khi bay theo đội hình chữ V, các chú chim thường tận dụng luồng không khi di qua cánh: luồng khí hướng lên từ phía dưới lên mép sau của đôi cánh giữ cho chúng ở trên không trung mà không phải quạt cánh vất vả. 

+ Khi bay, con chim đầu đàn vỗ cánh làm cho không khí hai bên cánh chuyển động, luồng khí này truyền ra sau. Những con phía sau sẽ nhận luồng khí có lợi từ con đầu đàn và giảm thiểu luồng khí hướng xuống bất lợi nhằm hạn chế việc hao tốn sức lực trong thời gian dài. 

+ Ngoài ra việc bay hình chữ V còn giúp đàn chim giữ liên lạc tốt hơn vì những con chim bay sau sẽ dễ dàng nhìn thấy con chim phía trước = > không bị lạc đàn khi chim đầu đàn ra tín hiệu dừng nghỉ hoặc đổi hướng bay. 

Câu 1. Chỉ ra những đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên.

• Nội dung: Giải thích về tập tính di cư của các loài chim.
• Hình thức: Các nội dung chính được in đậm, sử dụng các thuật ngữ khoa học: di cư, khí hậu ôn đới, thời kì băng hà…

Câu 2. Văn bản đã trình bày (những) thông tin cơ bản nào? Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ thể hiện những thông tin cơ bản ấy ra sao? Hãy lí giải.

- Văn bản đã trình bày thông tin cơ bản:

• Nguyên nhân của việc chim di cư
• Lí do chim di cư bay theo đội hình chữ V

- Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ thể hiện những thông tin cơ bản một cách cụ thể, rõ ràng với dẫn chứng, số liệu.

Câu 3. Tìm thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn sau: “Én-sân mơ-rơ-lít là một loài chim vô cùng kì lạ. Mỏ của chúng giống loài chim sẻ ... trên khắp Bắc Thái Bình Dương”. Vai trò của những thông tin chi tiết trong đoạn văn trên là gì?

• Thông tin cơ bản: Giới thiệu về loài chim Én-sân-mơ-rơ-lít
• Thông tin chi tiết: Giới thiệu và miêu tả chi tiết về ngoại hình (mỏ, cánh, chân, dáng đứng), khu vực và quá trình di cư của loài chim Én-sân mơ-rơ-lít.
• Vai trò: Dẫn chứng phản bác cho quan điểm chim di cư để tránh rét.

Câu 4. Xác định cách trình bày thông tin của đoạn trích: “Hằng năm cứ vào mùa đông, nhiều loài chim lại kéo nhau bay về phương nam để tránh rét và tìm kiếm thêm thức ăn .... mỗi chiếc bay sau có thể tiết kiệm tối đa 18% lượng nhiên liệu”. Dựa vào đâu em có thể xác định như vậy?

- Cách trình bày thông tin của đoạn trích theo quan hệ nhân quả.

- Dựa vào việc tác giả đang trình bày nguyên nhân chim di cư theo đội hình chữ V: Diễn giải mục đích chính của việc bay theo đội hình chữ V; Lợi ích của việc bay theo đội hình chữ V.

Câu 5. Tìm phương tiện phi ngôn ngữ trong văn bản và cho biết tác dụng của chúng.

• Phương tiện phi ngôn ngữ: hình ảnh.
• Tác dụng: Giúp cho văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn hơn cũng như người đọc hình dung dễ dàng hơn về đối tượng được đề cập tới.

* Hướng dẫn đọc

Nội dung chính: Văn bản giải thích lí do chim di cư và tại sao chim di cư lại bay theo đội hình chữ V.

Câu 1 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Chỉ ra những đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên.

Trả lời:

Những đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên là:

- Văn bản giới thiệu lí do chim di cư và tại sao lại di cư theo đội hình chữ V.

- Sử dụng ngôn ngữ thuộc chuyên ngành sinh học để giải thích và miêu tả hoạt động.

- …

Câu 2 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Văn bản đã trình bày (những) thông tin cơ bản nào? Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ thể hiện (những) thông tin cơ bản ấy ra sao? Hãy lí giải.

Trả lời:

- Văn bản đã trình bày những thông tin cơ bản sau:

+ Lí do loài chim di cư.

+ Giới thiệu và miêu tả chi tiết về ngoại hình (mỏ, cánh, chân, dáng đứng), khu vực và quá trình di cư của loài chim Én-sân mơ-rơ-lít.

+ Giải thích lí do loài chim di cư lại bay theo đội hình chữ V.

- Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ truyền tải thông tin đến người đọc, người nghe một cách dễ dàng, chi tiết nhờ các số liệu, địa điểm cụ thể nhất.

Câu 3 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Tìm thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn sau: “Én-sân mơ-rơ-lít là một loài chim vô cùng kì lạ của chúng giống loài chim sẻ… trên khắp Bắc Thái Bình Dương”. Vai trò của những thông tin chi tiết trong văn bản trên là gì?

Trả lời:

- Thông tin cơ bản: Giới thiệu về loài chim Én-sân mơ-rơ-lít.

- Thông tin chi tiết: Giới thiệu và miêu tả chi tiết về ngoại hình (mỏ, cánh, chân, dáng đứng), khu vực và quá trình di cư của loài chim Én-sân mơ-rơ-lít.

= > Vai trò của những thông tin chi tiết trong văn bản: giúp cho người đọc, người nghe hiểu được rõ nét hơn về loài chim Én-sân mơ-rơ-lít: ngoại hình (mỏ, cánh, chân, dáng đứng), khu vực và quá trình di cư của loài chim này.

Câu 4 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Xác định cách trình bày thông tin của đoạn trích: “Hằng năm cứ vào mùa đông, nhiều loài chim lại kéo nhau bay về phương nam để tránh rét và tìm kiếm thêm thức ăn… mỗi chiếc bay sau có thể tiết kiệm tối đa 18% lượng nhiên liệu”. Dựa vào đâu em có thể xác định như vậy?

Trả lời:

- Cách trình bày thông tin của đoạn trích:

Giải thích nguyên nhân vì sao loài chim lại di cư theo đội hình bay chữ V:

+ Diễn giải mục đích chính của việc bay theo đội hình chữ V.

+ Lợi ích của việc bay theo đội hình chữ V.

- Dựa vào số liệu và kết quả nghiên cứu trong văn bản để xác định.

Câu 5 (trang 46 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Tìm phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản và cho biết tác dụng của chúng.

Trả lời:

Phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản là:

- Hình ảnh: Giúp cho người đọc dễ dàng hình dung được đội hình bay chữ V của chim di cư.

- Số liệu: Giúp cho độ chính xác và tin cậy của văn bản cao hơn đối với người đọc và người nghe.

Câu 1. Chỉ ra những đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên.

Trả lời:

Đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên là văn bản được viết để truyền đạt thông tin, kiến thức về tập tính di cư của các loài chim. Loại văn bản này thường trình bày một cách khách quan, trung thực, không có yếu tố hư cấu, tưởng tượng. Qua văn bản thông tin, người đọc, người nghe hiểu chính xác những gì được mô tả, giới thiệu.... Mục đích chính của nó là để thông báo cho người đọc về tập tính di cư của các loài chim. Không giống như tiểu thuyết và các hình thức phi hư cấu khác, văn bản thông tin không sử dụng các ký tự. Nó có các tính năng ngôn ngữ chuyên ngành, chẳng hạn như việc sử dụng các danh từ chung.

Câu 2. Tìm thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn sau “Én sân mơ-ro-lít là một loài chim vô cùng kì lạ, mỏ của chúng giống loài chim sẻ trên khắp Bắc Thái Bình Dương”. Vai trò của những thông tin chi tiết trong đoạn văn trên là gi?

Trả lời:

- Thông tin cơ bản của đoạn văn là: Én-sân mơ-rơ-lít là một loài chim vô cùng kì lạ.

- Thông tin chi tiết: 

+ Mỏ của chúng giống loài chim sẻ...

+ Chân của chúng ở gần đuôi và có dáng đứng thẳng...

+ Chúng vụng về...

+ Bay khoảng hơn 8000 km mỗi năm....

+ Sinh sản ở miền tây Canada....

→ Các thông tin chi tiết trong đoạn văn có tác dụng giúp cho người đọc bổ sung các kiến thức về thông tin cơ bản và đây là dẫn chứng chứng minh cho thông tin cơ bản.

Câu 3. Văn bản đã trình bày (những) thông tin cơ bản nào? Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ thể hiện (những) thông tin cơ bản ấy ra sao? Hãy lí giải.

Trả lời:

- Văn bản đã trình bày các thông tin cơ bản:

+ Lí do chim di cư.

+ Lí do đàn chim di cư lại bay theo đội hình chữ V.

- Các chi tiết trong văn bản là: Các ví dụ cụ thể về các loài chim như Én-sân mơ-rơ-lít.

→ Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ thể hiện (những) thông tin cơ bản ấy là: Cho biết chim di cư không phải vì lạnh và lí giải vì sao chim bay theo đội hình chữ V. Các ví dụ đó là dẫn chứng chứng minh cho các thông tin cơ bản trên.

Câu 4. Xác định cách trình bày thông tin của đoạn trích: “Hằng năm cứ vào mùa đông, nhiều loài chim lại kéo nhau bay về phương nam để tránh rét và tim kiếm thêm thức ăn ... mỗi chiếc bay sau có thể tiết kiệm tối đa 18% lượng nhiên liệu”. Dựa vào đầu em có thể xác định như vậy?

Trả lời:

Đoạn văn trên sử dụng lối diễn dịch để trình bày thông tin, với những chi tiết và bằng chứng cụ thể để minh chứng cho các thông tin chính. Các ý được sắp xếp theo trật tự chặt chẽ và được hỗ trợ bởi các ý phụ. Tác giả cũng luôn cung cấp những bằng chứng cụ thể và xác thực để minh chứng cho mỗi ý được đưa ra.

Câu 5. Tìm phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản và cho biết tác dụng của chúng.

Trả lời:

Phương tiện phi ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản là phương tiện phi ngôn ngữ hình ảnh.

→ Tác dụng:

+ Giúp người đọc tiếp nhận thông tin một cách dễ dàng, đầy đủ và đúng đắn.

+ Giúp người đọc hình dung ra hình ảnh loài chim di cư theo hình chữ V như bài đang hướng đến.

HƯỚNG DẪN ĐỌC

Câu 1: Chỉ ra những đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên.

Trả lời

Đặc điểm của văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được thể hiện trong văn bản trên là văn bản được viết để truyền đạt thông tin, kiến thức....  về tập tính di cư của các loài chim. Loại văn bản này thường trình bày một cách khách quan, trung thực, không có yếu tố hư cấu, tưởng tượng. Qua văn bản thông tin, người đọc, người nghe hiểu chính xác những gì được mô tả, giới thiệu.... Mục đích chính của nó là để thông báo cho người đọc về tập tính di cư của các loài chim. Không giống như tiểu thuyết và các hình thức phi hư cấu khác, văn bản thông tin không sử dụng các ký tự. Nó có các tính năng ngôn ngữ chuyên ngành, chẳng hạn như việc sử dụng các danh từ chung.

Câu 2: Văn bản đã trình bày ( những) thông tin cơ bản nào? Các chi tiết trong văn bản đã góp phần hỗ trợ thể hiện những thông tin cơ bản ấy ra sao? Hãy lí giải.

Trả lời

Văn bản đã trình bày các thông tin cơ bản:

• Lí do chim di cư
• Lí do đàn chim di cư lại bay theo đội hình chữ V

Các ví dụ cụ thể về các loài chim như Én-sân mơ-rơ-lít đã cho biết chim di cư không phải do lạnh hay lợi ích của việc bay theo đội hình chữ V đã lí giải vì sao chim bay theo đội hình chữ V. Các ví dụ đó là dẫn chứng chứng minh cho các thông tin cơ bản trên.

Câu 3: Tìm thông tin cơ bản và thông tin chi tiết của đoạn văn sau: " Én-sân mơ-rơ-lít là một loài chim vô cùng kì lạ. Mỏ của chúng giống loài chim sẻ ... trên khắp Bắc Thái Bình Dương". Vai trò của những thông tin chi tiết trong đoạn văn trên là gì?

Trả lời

Văn bản đã trình bày các thông tin cơ bản:

• Lí do chim di cư
• Lí do đàn chim di cư lại bay theo đội hình chữ V

Các ví dụ cụ thể về các loài chim như Én-sân mơ-rơ-lít đã cho biết chim di cư không phải do lạnh hay lợi ích của việc bay theo đội hình chữ V đã lí giải vì sao chim bay theo đội hình chữ V. Các ví dụ đó là dẫn chứng chứng minh cho các thông tin cơ bản trên.

Câu 4: Xác định cách trình bày thông tin của đoạn trích: " Hằng năm cứ vào mùa đông, nhiều loài chim lại kéo nhau bay về phương nam để tránh rét và tìm kiếm thêm thức ăn .... mỗi chiếc bay sau có thể tiết kiệm tối đa 18% lượng nhiên liệu". Dựa vào đâu em có thể xác định như vậy?

Trả lời

Đoạn trích được trình bày theo lối diễn dịch. Các thông tin được trình bày trong đoạn trích rất logic, hệ thống. Những thông tin chính đều được triển khai chi tiết bởi các ý phụ và bằng chứng cụ thể. Các ý được trình bày theo trật tự chặt chẽ. Đồng thời, tác giả luôn đưa ra những bằng chứng cụ thể, xác thực nhằm thuyết minh cho mỗi ý mà mình cung cấp.

Câu 5: Tìm phương tiện phi ngôn ngữ trong văn bản và cho biết tác dụng của chúng.

Trả lời

Văn bản đã sử dụng loại phương tiện phi ngôn ngữ hình ảnh. Việc sử dụng phương tiện ấy trong văn bản giúp cụ thể hóa lời thuyết minh trong văn bản giúp người đọc tiếp nhận thông tin một cách dễ dàng, đầy đủ và đúng đắn nhất, giúp người đọc dễ dàng hình dung ra hình ảnh loài chim di cư theo hình chữ V.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim

Trả lời

- Giá trị nội dung:

Văn bản "Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim" cung cấp cho bạn đọc những thông tin bổ ích về một trong những tập tình của các loài chim - tập tính di cư. Qua văn bản, người đọc có thêm những kiến thức bổ ích về tập tính di cư của các loài chim.

- Giá trị nghệ thuật:

• Văn bản đưa ra các dẫn chứng cụ thể nhằm tăng tính xác thực, giúp người đọc hình dung rõ nét hơn về tập tính di cư ở các loài chim.
• Văn bản chia bố cục rõ ràng theo các ý chính giúp người đọc dễ theo dõi, nắm bắt nội dung.

Câu hỏi 2.  Em hãy nêu nội dung chính của bài Những điều bí ẩn trong tập tính di cư của các loài chim

Trả lời

Nội dung chính: Văn bản giải thích lí do chim di cư và tại sao chim di cư lại bay theo đội hình chữ V.