* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 13 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1):

Chia sẻ với các bạn một bài thơ hoặc câu ca dao mà em yêu thích về người mẹ.

Trả lời:

- Câu ca dao mà em yêu thích về người mẹ là:

+

Đố ai đếm được lá rừng

Đố ai đếm được mấy tầng trời cao

Đố ai đếm được vì sao

Đố ai đếm được công lao mẹ già.

+

Ai rằng công mẹ như non

Thật ra công mẹ lại còn lớn hơn

* Trải nghiệm cùng văn bản

Liên hệ: Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru nào?

Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru sau:

- Chú Cuội ngồi gốc cây đa,

Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời

Cha còn cắt cỏ trên trời

Mẹ còn cưỡi ngựa đi mời quan viên

- Cái cò cái vạc cái nông

Sao mày dẵm lúa nhà ông hỡi cò

không không, tôi đứng trên bờ

Mẹ con cái diệc đổ thừa cho tôi

à ơi...

Suy luận: Điều mà con “nghe” được trong lời mẹ hát ở khổ thơ này có gì khác biệt so với bảy khổ thơ trước đó?

- Bảy khổ trước nói về công lao to lớn và sự hi sinh thầm lặng của người mẹ dành cho con còn khổ thơ cuối thể hiện sự biết ơn và tình thương của người con dành cho mẹ.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Bài thơ bộc lộ niềm xót xa và lòng biết ơn của người con trước những hi sinh thầm lặng của người mẹ.

Câu 1 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Xác định thể thơ của bài “Trong lời mẹ hát”.

Trả lời:

- Bài thơ được viết theo thể thơ: 6 chữ.

Câu 2 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Vần trong bài thơ là vần cách hay vần liền? Dựa vào đâu để xác định như vậy?

Trả lời:

Vần trong bài thơ là vần cách vì tiếng cuối ở hai dòng thơ cách nhau vần với nhau. Ví dụ: ngào – dao, xanh – chanh,…

Câu 3 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Vẽ sơ đồ bố cục của bài thơ. Nét độc đáo của cách bố cục ấy là gì?

Trả lời:

- Sơ đồ bố cục của bài thơ:

- Nét độc đáo của cách bố cục bài thơ là:

+ 3 khổ đầu: Cuộc đời được thu nhỏ trong tầm mắt của con khi nghe lời mẹ hát.

+ 4 khổ tiếp: Niềm xót xa của con trước công lao to lớn và sự hi sinh thầm lặng của mẹ.

+ Khổ cuối: Niềm tin về tương lai của người con

Câu 4 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Chỉ ra nét đặc sắc trong các hình ảnh Chòng chành nhịp võng ca dao và Vầng trăng mẹ thời con gái/ Vẫn còn thơm ngát hương cau.

Trả lời:

- Chòng chành nhịp võng ca dao:

+ “chòng chành” ẩn dụ “khó khăn, vất vả của mẹ”

→ Dù có bộn bề lo toan vất vả, mẹ vẫn chịu đựng nuôi con khôn lớn, dành cho con những điều tốt nhất, muốn con được nhìn ngắm những vẻ đẹp tuyệt vời nhất của đất nước, của cuộc đời.

+ Đảo tính từ “chòng chành” lên đầu câu.

→ Nhấn mạnh lời ru của mẹ đi cùng năm tháng, gắn liền với vẻ đẹp của đất nước.

- Vầng trăng mẹ thời con gái/ Vẫn còn thơm ngát hương cau: “mẹ thời con gái” ẩn dụ cho “quãng thời gian trước đây”.

→ Trong lời ru của mẹ, con thấy được những hình ảnh quen thuộc về quê hương, đất nước ngày xưa, những hình ảnh thân thuộc ấy giúp con thêm yêu mến, hiểu và trân trọng hơn vẻ đẹp của thiên nhiên đồng thời thấy được nỗi vất vả của mẹ chảy trôi cùng thời gian và năm tháng.

Câu 5 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Em hình dung như thế nào về hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy? Cách khắc họa hình ảnh người mẹ có gì độc đáo?

Trả lời:

- Hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy: hình ảnh người mẹ tần tảo, vất vả làm lụng qua năm tháng để nuôi con khôn lớn, trưởng thành.

- Cách khắc họa hình ảnh người mẹ: Hình ảnh người mẹ hiện lên gắn liền với công việc, những hình ảnh giản dị đời thường và sự chảy trôi của thời gian: cối, lúa, gạo… gợi lên một người mẹ tảo tần theo năm tháng.

Câu 6 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ và cho biết tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh trong việc thể hiện cảm hứng đó.

Trả lời:

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Nỗi xót xa và lòng biết ơn của người con dành cho người mẹ đã vất vả tảo tần nuôi con khôn lớn.

- Vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh giúp cho bài thơ trở nên nhẹ nhàng, truyền cảm và gợi tả được rõ nét tình yêu thương, sự vất vả lam lũ của người mẹ qua năm tháng.

Câu 7 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Theo em, nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ?

Trả lời:

- Nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ: nó lột tả rõ nét, chân thực tình yêu thương của người mẹ dành cho con, gói gọn tất cả trong tiếng hát.

Câu 8 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này có gì khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết?

Trả lời:

- Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết là: ở các bài thơ khác tác giả dùng các hình ảnh tượng trưng: “miếng cau khô”, “nước trong nguồn” … để nói về tình yêu thương của mẹ dành con cái, nhưng trong bài thơ này tác giả sử dụng tiếng hát, nhờ tiếng hát để thể hiện tình yêu thương to lớn của mình dành cho con.

Chuẩn bị đọc

(trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chia sẻ với các bạn một bài thơ hoặc câu ca dao mà em yêu thích về người mẹ.

Phương pháp giải:

Vận dụng kiến thức về thơ, câu ca dao

Huy động kiến thức các bài thơ, các câu ca dao có nội dung viết về mẹ.

Lời giải chi tiết:

Ca dao:

Lên non mới biết non cao

Nuôi con mới biết công lao mẹ hiền.

Ai rằng công mẹ như non

Thật ra công mẹ lại còn lớn hơn.

Mẹ già như ánh trăng khuya

Dịu dàng soi tỏ bước đi con hiền.

Bài thơ “Con yêu mẹ” - Xuân Quỳnh:

- Con yêu mẹ bằng ông trời

Rộng lắm không bao giờ hết

- Thế thì làm sao con biết

Là trời ở những đâu đâu

Trời rất rộng lại rất cao

Mẹ mong, bao giờ con tới!

- Con yêu mẹ bằng Hà Nội

Để nhớ mẹ con tìm đi

Từ phố này đến phố kia

Con sẽ gặp ngay được mẹ

- Hà Nội còn là rộng quá

Các đường như nhện giăng tơ

Nào những phố này phố kia

Gặp mẹ làm sao gặp hết!

- Con yêu mẹ bằng trường học

Suốt ngày con ở đấy thôi

Lúc con học, lúc con chơi

Là con cũng đều có mẹ

- Nhưng tối con về nhà ngủ

Thế là con lại xa trường

Còn mẹ ở lại một mình

Thì mẹ nhớ con lắm đấy

Tính mẹ cứ là hay nhớ

Lúc nào cũng muốn bên con

Nếu có cái gì gần hơn

Con yêu mẹ bằng cái đó

- À mẹ ơi có con dế

Luôn trong bao diêm con đây

Mở ra là con thấy ngay

Con yêu mẹ bằng con dế

Trải nghiệm cùng VB 1

Câu 1 (trang 13, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru nào?

Phương pháp giải:

Nhớ những câu hát ru đã từng được nghe

Lời giải chi tiết:

Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru:

Cái cò đi đón cơn mưa

Tối tăm mù mịt ai đưa cò về

Cò về thăm quán cùng quê

Thăm cha thăm mẹ cò về thăm anh.

Nhớ những câu hát ru đã từng được nghe

Trải nghiệm cùng VB 2

Câu 2 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Điều mà con “nghe” được trong lời mẹ hát ở khổ thơ này có gì khác biệt so với bảy khổ thơ trước đó?

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức đọc

Phân tích ngôn từ tác giả sử dụng để hiểu nội dung

Lời giải chi tiết:

Nếu như 7 khổ thơ trước vẻ đẹp thiên nhiên, tình yêu quê hương được thể hiện qua lời  mẹ, thì sang đến khổ thơ cuối, lời  ru của mẹ là lời động viên để con biết phấn đấu, biết nuôi dưỡng ước mơ, đam mê và đó là động lực lớn để người con cố gắng.

Suy ngẫm và phản hồi 1

Câu 1 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Xác định thể thơ của bài Trong lời mẹ hát.

Phương pháp giải:

Vận dụng kiến thức đã được học về các thể thơ

Lời giải chi tiết:

Thể thơ sáu chữ

Suy ngẫm và phản hồi 2

Câu 2 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Vần trong bài thơ là vần cách hay vần liền? Dựa vào đâu để xác định như vậy?

Phương pháp giải:

Vận dụng kiến thức đã được học về cách gieo vần

Lời giải chi tiết:

- Vần trong bài thơ là: vần cách “ngào - dao”; “xanh - chanh”...

- Căn cứ: Vần cách là vần không gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ ở ca dao, tục ngữ.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Câu 3 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Vẽ sơ đồ bố cục của bài thơ. Nét độc đáo của cách bố cục ấy là gì?

Phương pháp giải:

Áp dụng phương pháp đọc để hiểu nội dung của văn bản

Lời giải chi tiết:

Bố cục của bài thơ:

- Phần 1 (Khổ 1,2): Lời ru của mẹ chứa những kỷ niệm tuổi thơ

- Phần 2 (Khổ 3,4,5,6,7): Theo thời gian, mẹ ngày càng già đi

- Phần 3 (Khổ cuối): Niềm tin về tương lai của người con

Suy ngẫm và phản hồi 4

Câu 4 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chỉ ra nét đặc sắc trong các hình ảnh Chòng chành nhịp võng ca dao và Vầng trăng mẹ thời con gái,/ Vẫn còn thơm ngát hương cau.

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Chòng chành nhịp võng ca dao: Câu thơ gợi về thế giới tuổi thơ với tình yêu thương của mẹ, cho con những tháng năm ngọt ngào như cổ tích

Vầng trăng mẹ thời con gái,/ Vẫn còn thơm ngát hương cau: hình ảnh vầng trăng nhắc tới thời trẻ của mẹ, vẫn còn thơm ngát hương cau, tác giả đã sử dụng hình ảnh nhân hóa để tô đậm lên hình ảnh của lúc trẻ, là lúc mẹ xinh đẹp nhất, rực rỡ nhất và chính thời gian, sự hi sinh cho con đã khiến mẹ già đi mỗi ngày.

Suy ngẫm và phản hồi 5

Câu 5 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Em hình dung như thế nào về hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh mẹ được tác giả khắc họa khiến cho ai đọc cũng không khỏi ngậm ngùi. Mẹ trong văn bản cũng giống như tất cả nhưng bà mẹ ngoài đời thực luôn yêu thương con vô bờ bến, nâng niu, chắt chiu, dành dụm để cho con có một cuộc sống đầy đủ nhất, hi sinh tất cả vì con, mong con lớn khôn nên người.

Suy ngẫm và phản hồi 6

Câu 6 (trang 15, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ và cho biết tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh trong việc thể hiện cảm hứng đó.

Phương pháp giải:

Vận dụng phương pháp đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Mẹ đem đến cho con cả “cuộc đời” trong lời hát, mẹ chắp cho con “đôi cánh” để lớn lên con sẽ bay xa. Những cảm xúc, suy nghĩ của tác giả về người mẹ thật đẹp đẽ biết bao ! Nhờ tiếng hát của mẹ mà con hiểu cuộc đời, đặc biệt là hiểu được sự vất vả và tình yêu thương mà mẹ dành cho con.

Cách nói ý vị đó cho thấy tấm lòng biết ơn sâu nặng mà tác giả gửi gắm, để từ đó tác giả hướng đến một lối sống tốt đẹp, vị tha: Lời ru chắp con cánh/ Lớn rồi con sẽ bay xa. Lời hứa hẹn đó như trở thành phương châm sống của tác giả luôn hướng về tương lai với niềm hưng phấn ngọt ngào.

Tác gia sử dụng vần cách; nhịp 2/4, 3/3; hình ảnh đa dạng, gần gũi, bình dị giúp truyền tải tư tưởng, cảm xúc của nhà thơ, thể hiện tình yêu thương, sự biết ơn đối với mẹ.

Suy ngẫm và phản hồi 7

Câu 7 (trang 15, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Theo em, nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Nhan đề có vai trò hé lộ và thể hiện tư tưởng, chủ đề của tác phẩm. Đối với văn bản “Trong lời mẹ hát” đã giúp người đọc hiểu được một phần nội dung tác giả đề cập trong văn bản đó là vai trò của lời ru của mẹ đối với mỗi người con.

Suy ngẫm và phản hồi 8

Câu 8 (trang 15, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này có gì khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng phân tích

Lời giải chi tiết:

Văn bản “Trong lời mẹ hát” tác giả gửi gắm sự yêu thương và biết ơn mẹ bằng cách sử dụng những hình ảnh bình dị, thân thương, mộc mạc và đặc biệt sử dụng lời ru, tác giả không trực tiếp nói ra nhưng từng câu, từng hình ảnh lại thể hiện rõ điều đó, điều này vừa cho thấy sự tinh tế của nhà thơ vừa thấy được cái tài của Trương Nam Hương.

Trong lời mẹ hát
(Trương Nam Hương)

I. Chuẩn bị đọc.

Chia sẻ với các bạn một bài thơ hoặc câu ca dao mà em yêu thích về người mẹ.

Gợi ý:

– Vận dụng kiến thức về thơ, câu ca dao.

– Huy động kiến thức các bài thơ, các câu ca dao có nội dung viết về mẹ.

Ca dao:

1. Lên non mới biết non cao
   Nuôi con mới biết công lao mẹ hiền.
2. Ai rằng công mẹ như non
   Thật ra công mẹ lại còn lớn hơn.
3. Mẹ già như ánh trăng khuya
   Dịu dàng soi tỏ bước đi con hiền.

Bài thơ “Con yêu mẹ” – Xuân Quỳnh:

– Con yêu mẹ bằng ông trời
Rộng lắm không bao giờ hết
– Thế thì làm sao con biết
Là trời ở những đâu đâu
Trời rất rộng lại rất cao
Mẹ mong, bao giờ con tới!
– Con yêu mẹ bằng Hà Nội
Để nhớ mẹ con tìm đi
Từ phố này đến phố kia
Con sẽ gặp ngay được mẹ
– Hà Nội còn là rộng quá
Các đường như nhện giăng tơ
Nào những phố này phố kia
Gặp mẹ làm sao gặp hết!
– Con yêu mẹ bằng trường học
Suốt ngày con ở đấy thôi
Lúc con học, lúc con chơi
Là con cũng đều có mẹ
– Nhưng tối con về nhà ngủ
Thế là con lại xa trường
Còn mẹ ở lại một mình
Thì mẹ nhớ con lắm đấy
Tính mẹ cứ là hay nhớ
Lúc nào cũng muốn bên con
Nếu có cái gì gần hơn
Con yêu mẹ bằng cái đó
– À mẹ ơi có con dế
Luôn trong bao diêm con đây
Mở ra là con thấy ngay
Con yêu mẹ bằng con dế

II. Trải nghiệm cùng văn bản.

Câu 1. Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru nào?

Trả lời:

– Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru:

Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về
Cò về thăm quán cùng quê
Thăm cha thăm mẹ cò về thăm anh.
Nhớ những câu hát ru đã từng được nghe.

Câu 2. Điều mà con “nghe” được trong lời mẹ hát ở khổ thơ này có gì khác biệt so với bảy khổ thơ trước đó?

Trả lời:

– Nếu như 7 khổ thơ trước vẻ đẹp thiên nhiên, tình yêu quê hương được thể hiện qua lời mẹ, thì sang đến khổ thơ cuối, lời ru của mẹ là lời động viên để con biết phấn đấu, biết nuôi dưỡng ước mơ, đam mê và đó là động lực lớn để người con cố gắng.

IV. Suy ngẫm và phản hồi.

Câu 1. Xác định thể thơ của bài “Trong lời mẹ hát”.

Trả lời:

– Thể thơ sáu chữ.

Câu 2. Vần trong bài thơ là vần cách hay vần liền? Dựa vào đâu để xác định như vậy?

Trả lời:

– Vần trong bài thơ là: vần cách “ngào – dao”; “xanh – chanh”…

– Căn cứ: Vần cách là vần không gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ ở ca dao, tục ngữ.

Câu 3. Vẽ sơ đồ bố cục của bài thơ. Nét độc đáo của cách bố cục ấy là gì?

Trả lời:

Bố cục của bài thơ:

– Phần 1 (Khổ 1,2): Lời ru của mẹ chứa những kỷ niệm tuổi thơ.

– Phần 2 (Khổ 3,4,5,6,7): Theo thời gian, mẹ ngày càng già đi.

– Phần 3 (Khổ cuối): Niềm tin về tương lai của người con.

Câu 4. Chỉ ra nét đặc sắc trong các hình ảnh “Chòng chành nhịp võng ca dao” và “Vầng trăng mẹ thời con gái,/ Vẫn còn thơm ngát hương cau”.

Trả lời:

– Chòng chành nhịp võng ca dao: Câu thơ gợi về thế giới tuổi thơ với tình yêu thương của mẹ, cho con những tháng năm ngọt ngào như cổ tích

– Vầng trăng mẹ thời con gái,/ Vẫn còn thơm ngát hương cau: hình ảnh vầng trăng nhắc tới thời trẻ của mẹ, vẫn còn thơm ngát hương cau, tác giả đã sử dụng hình ảnh nhân hóa để tô đậm lên hình ảnh của lúc trẻ, là lúc mẹ xinh đẹp nhất, rực rỡ nhất và chính thời gian, sự hi sinh cho con đã khiến mẹ già đi mỗi ngày.

Câu 5. Em hình dung như thế nào về hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy?

Trả lời:

– Hình ảnh mẹ được tác giả khắc họa khiến cho ai đọc cũng không khỏi ngậm ngùi. Mẹ trong văn bản cũng giống như tất cả nhưng bà mẹ ngoài đời thực luôn yêu thương con vô bờ bến, nâng niu, chắt chiu, dành dụm để cho con có một cuộc sống đầy đủ nhất, hi sinh tất cả vì con, mong con lớn khôn nên người

Câu 6. Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ và cho biết tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh trong việc thể hiện cảm hứng đó.

Trả lời:

– Mẹ đem đến cho con cả “cuộc đời” trong lời hát, mẹ chắp cho con “đôi cánh” để lớn lên con sẽ bay xa. Những cảm xúc, suy nghĩ của tác giả về người mẹ thật đẹp đẽ biết bao ! Nhờ tiếng hát của mẹ mà con hiểu cuộc đời, đặc biệt là hiểu được sự vất vả và tình yêu thương mà mẹ dành cho con.

– Cách nói ý vị đó cho thấy tấm lòng biết ơn sâu nặng mà tác giả gửi gắm, để từ đó tác giả hướng đến một lối sống tốt đẹp, vị tha: Lời ru chắp con cánh/ Lớn rồi con sẽ bay xa. Lời hứa hẹn đó như trở thành phương châm sống của tác giả luôn hướng về tương lai với niềm hưng phấn ngọt ngào.

– Tác gia sử dụng vần cách; nhịp 2/4, 3/3; hình ảnh đa dạng, gần gũi, bình dị giúp truyền tải tư tưởng, cảm xúc của nhà thơ, thể hiện tình yêu thương, sự biết ơn đối với mẹ.

Câu 7. Theo em, nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ?

Trả lời:

– Nhan đề có vai trò hé lộ và thể hiện tư tưởng, chủ đề của tác phẩm. Đối với văn bản “Trong lời mẹ hát” đã giúp người đọc hiểu được một phần nội dung tác giả đề cập trong văn bản đó là vai trò của lời ru của mẹ đối với mỗi người con.

Câu 8. Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này có gì khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết?

Trả lời:

– Văn bản “Trong lời mẹ hát” tác giả gửi gắm sự yêu thương và biết ơn mẹ bằng cách sử dụng những hình ảnh bình dị, thân thương, mộc mạc và đặc biệt sử dụng lời ru, tác giả không trực tiếp nói ra nhưng từng câu, từng hình ảnh lại thể hiện rõ điều đó, điều này vừa cho thấy sự tinh tế của nhà thơ vừa thấy được cái tài của Trương Nam Hương.

CHUẨN BỊ ĐỌC

Câu hỏi: Chia sẻ với các bạn một bài thơ hoặc câu ca dao mà em yêu thích về người mẹ

Bài giải:

Tham khảo thêm:

Ca dao 1:

Đố ai đếm được lá rừng
Đố ai đếm được mấy tầng trời cao
Đố ai đếm được vì sao
Đố ai đếm được công lao mẹ già.

Ca dao 2:

Ôm con mẹ đếm sao trời
Đếm hoài không hết một đời long đong.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Câu 1: Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru nào?

Bài giải:

Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru: 

Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về
Cò về thăm quán cùng quê
Thăm cha thăm mẹ cò về thăm anh.

hay:

Con ơi con ngủ cho ngoan
Để mẹ xúc nốt, để mẹ xúc nốt bồ than cho đầy
Ngủ đi con nhé con ơi
Mai sau con lớn, mai sau con lớn thành người trò ngoan.

Câu 2: Điều mà con " nghe" được trong lời mẹ hát ở khổ thơ này có gì khác biệt so với bảy khổ thơ trước đó?

Bài giải:

Điều mà con " nghe" được trong lời mẹ hát ở khổ thơ này là cả cuộc đời của mẹ, thông qua lời mẹ hát mà tác giả nhìn thấy cả cuộc đời của mình: Mẹ ơi, trong lời mẹ hát/ Có cả cuộc đời hiện ra. Còn trong các khổ thơ trước thì con "nghe" được các sự vật ngoài kia mà mẹ kể.

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Câu 1: Xác định thể thơ của bài Trong lời mẹ hát.

Bài giải:

Bài thơ Trong lời mẹ hát được viết theo thể thơ tự do.

Câu 2: Vần trong bài thơ là vần cách hay vần liền? Dựa vào đâu để xác định như vậy?

Bài giải:

Vần trong bài thơ là vần cách. Đa phần chữ cuối câu thơ thứ 2 và thứ 4 ở các đoạn có cùng vần với nhau do đó vần trong bài thơ là vần cách.

Câu 3: Vẽ sơ đồ bố cục của bài thơ? Nét độc đáo của cách bố cục ấy là gì? (Hình minh hoạ)

Câu 4: Chỉ ra nét đặc sắc trong các hình ảnh. Chòng chành nhịp võng ca dao và Vầng trăng mẹ thời con gái/ Vẫn còn thơm ngát hương cau.

Bài giải:

Tác giả đã sử dụng từ láy chòng chành thay cho từ đung đưa thể hiện sự nhẹ nhàng, có nhịp diệu gây ấn tượng mạnh cho câu thơ. Vầng trăng mẹ thời con gái/ Vẫn còn thơm ngát hương cau. hình ảnh vầng trăng khi mẹ còn trẻ hiện lên qua lời thơ, còn thơm ngát hương cau, tác giả đã sử dụng hình ảnh nhân hóa để tô đậm lên hình ảnh của mẹ thời còn trẻ.

Câu 5: Em hình dung như thế nào về hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy?

Bài giải:

Người mẹ là một người gắn bó, yêu mến cuộc sống làng quê. Hết lòng yêu thương con, chăm chỉ, tần tảo, suốt đời hi sinh thầm lặng cho con qua mái tóc bạc ghi dấu thời gian, qua tấm lưng còng chịu nhiều sương gió. Mẹ luôn chú trọng bồi đắp đời sống tâm hồn phong phú cho con, mang đến cho con những điều tốt đẹp nhất.

Câu 6: Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ và cho biết tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh trong việc thể hiện cảm hứng đó.

Bài giải:

Bài thơ là cảm xúc yêu thương và biết ơn trước công ơn và đức hi sinh của người mẹ.

Tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh: nhấn mạnh, gây ấn tượng cho lời thơ. Nhấn mạnh thời gia trôi quá nhanh kéo theo sự già đi của mẹ. Gợi cảm xúc nôn nao, buồn đến xót xa khi trông thấy mẹ ngày càng già đi, thêm tuổi. Đã khắc hoạ tình yêu thương vô bờ bến cùng lòng biết ơn vô hạn của người con với mẹ mình. Bên cạnh đó, Trương Nam Hương đã khéo léo sử dụng các biện pháp tu từ đặc sắc để nhấn mạnh thời gian trôi qua nhanh – sự già nua của mẹ đến cũng nhanh.

Câu 7: Theo em, nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ.

Bài giải:

Thể hiện tình cảm của người con, qua lời hát ru của mẹ mà người con nhận ra nhiều điều đặc biệt là nhận ra sự già đi của mẹ. Từ đó có thể thấy nhan đề thể hiện được khái quát nội dung bài thơ, thể hiện được cái hồn của tác phẩm.

Câu 8: Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này có gì khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết?

Bài giải:

Hình ảnh của người mẹ trên văn bản: Là một người mẹ ngọt ngào, luôn thương yêu con cái. Là một người phải trải qua bao nhiêu gian nan, vất vả. Theo thời gian, tóc mẹ dần bạc đi, lưng mẹ còng xuống, sức khỏe yếu đi. Mặc dù vậy nhưng vẫn luôn sát cánh bên con, chắp cánh ước mơ cho con bay xa, hi sinh tất cả tuổi thanh xuân vì những đứa con bé bỏng cần sự chở che. Khác với hình ảnh người mẹ trong các bài thơ khác, được miêu tả qua hình dáng, bề ngoài thì ở bài thơ này hình ảnh người mẹ được miêu tả qua chính lời hát của người mẹ, theo trình tự thời gian.

Chuẩn bị đọc

Chia sẻ với các bạn một bài thơ hoặc câu ca dao mà em yêu thích về người mẹ.

Hướng dẫn trả lời:

Ca dao:

• Lên non mới biết non cao

Nuôi con mới biết công lao mẹ hiền.

• Ai rằng công mẹ như non

Thật ra công mẹ lại còn lớn hơn.

• Mẹ già như ánh trăng khuya

Dịu dàng soi tỏ bước đi con hiền.

• Đố ai đếm được lá rừng

Đố ai đếm được mấy tầng trời cao

Đố ai đếm được vì sao

Đố ai đếm được công lao mẹ già.

Trải nghiệm cùng văn bản

Liên hệ 1 trang 13 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru nào?

Hướng dẫn trả lời:

Khổ thơ này gợi cho em nhớ đến những câu hát ru:

Cái cò đi đón cơn mưa

Tối tăm mù mịt ai đưa cò về

Cò về thăm quán cùng quê

Thăm cha thăm mẹ cò về thăm anh.

Nhớ những câu hát ru đã từng được nghe

Suy luận 2 trang 14 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Điều mà con “nghe” được trong lời mẹ hát ở khổ thơ này có gì khác biệt so với bảy khổ thơ trước đó?

Hướng dẫn trả lời:

Nếu như 7 khổ thơ trước vẻ đẹp thiên nhiên, tình yêu quê hương được thể hiện qua lời mẹ, thì sang đến khổ thơ cuối, lời ru của mẹ là lời động viên để con biết phấn đấu, biết nuôi dưỡng ước mơ, đam mê và đó là động lực lớn để người con cố gắng.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Xác định thể thơ của bài Trong lời mẹ hát.

Hướng dẫn trả lời:

Thể thơ sáu chữ

Câu 2 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Vần trong bài thơ là vần cách hay vần liền? Dựa vào đâu để xác định như vậy?

Hướng dẫn trả lời:

- Vần trong bài thơ là: vần cách “ngào - dao”; “xanh - chanh”...

- Căn cứ: Vần cách là vần không gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ ở ca dao, tục ngữ.

Câu 3 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Vẽ sơ đồ bố cục của bài thơ. Nét độc đáo của cách bố cục ấy là gì?

Hướng dẫn trả lời:

Bố cục của bài thơ:

- Phần 1 (Khổ 1,2): Lời ru của mẹ chứa những kỷ niệm tuổi thơ

- Phần 2 (Khổ 3,4,5,6,7): Theo thời gian, mẹ ngày càng già đi

- Phần 3 (Khổ cuối): Niềm tin về tương lai của người con

Câu 4 (trang 14, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chỉ ra nét đặc sắc trong các hình ảnh Chòng chành nhịp võng ca dao và Vầng trăng mẹ thời con gái,/ Vẫn còn thơm ngát hương cau.

Hướng dẫn trả lời:

Chòng chành nhịp võng ca dao: Câu thơ gợi về thế giới tuổi thơ với tình yêu thương của mẹ, cho con những tháng năm ngọt ngào như cổ tích

Vầng trăng mẹ thời con gái,/ Vẫn còn thơm ngát hương cau: hình ảnh vầng trăng nhắc tới thời trẻ của mẹ, vẫn còn thơm ngát hương cau, tác giả đã sử dụng hình ảnh nhân hóa để tô đậm lên hình ảnh của lúc trẻ, là lúc mẹ xinh đẹp nhất, rực rỡ nhất và chính thời gian, sự hi sinh cho con đã khiến mẹ già đi mỗi ngày.

Câu 5 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)

Em hình dung như thế nào về hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy? Cách khắc họa hình ảnh người mẹ có gì độc đáo?

Hướng dẫn trả lời:

- Hình ảnh người mẹ được miêu tả từ khổ thơ thứ ba đến khổ thơ thứ bảy: hình ảnh người mẹ tần tảo, vất vả làm lụng qua năm tháng để nuôi con khôn lớn, trưởng thành.

- Cách khắc họa hình ảnh người mẹ: Hình ảnh người mẹ hiện lên gắn liền với công việc, những hình ảnh giản dị đời thường và sự chảy trôi của thời gian: cối, lúa, gạo… gợi lên một người mẹ tảo tần theo năm tháng.

Câu 6 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1):

Nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ và cho biết tác dụng của vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh trong việc thể hiện cảm hứng đó.

Hướng dẫn trả lời:

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Nỗi xót xa và lòng biết ơn của người con dành cho người mẹ đã vất vả tảo tần nuôi con khôn lớn.

- Vần, nhịp, cách sử dụng hình ảnh giúp cho bài thơ trở nên nhẹ nhàng, truyền cảm và gợi tả được rõ nét tình yêu thương, sự vất vả lam lũ của người mẹ qua năm tháng.

Câu 7 (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)

Theo em, nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ?

Hướng dẫn trả lời:

Nhan đề Trong lời mẹ hát có vai trò quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ: nó lột tả rõ nét, chân thực tình yêu thương của người mẹ dành cho con, gói gọn tất cả trong tiếng hát.

Câu 8 (trang 14 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)

Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này có gì khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết?

Hướng dẫn trả lời:

Cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ này khác với cách thể hiện hình ảnh người mẹ trong bài thơ khác mà em biết là: ở các bài thơ khác tác giả dùng các hình ảnh tượng trưng: “miếng cau khô”, “nước trong nguồn” … để nói về tình yêu thương của mẹ dành con cái, nhưng trong bài thơ này tác giả sử dụng tiếng hát, nhờ tiếng hát để thể hiện tình yêu thương to lớn của mình dành cho con.

Nội Dung Bài Thơ Trong Lời Mẹ Hát

Nhắc đến nhà thơ Trương Nam Hương chúng ta nhớ đến thi phẩm vang danh của ông. Ông là một nhà thơ tài hoa của nền văn học Việt Nam. Nổi bật là bài thơ Trong lời mẹ hát với những vần thơ tha thiết tràn đầy tình cảm nồng thắm của ông dành cho người mẹ của mình.

Trong lời mẹ hát
Tác giả: Trương Nam Hương

Tuổi thơ chở đầy cổ tích
Dòng sông lời mẹ ngọt ngào
Đưa con đi cùng đất nước
Chòng chành nhịp võng ca dao.

Con gặp trong lời mẹ hát
Cánh cò trắng, dải đồng xanh
Con yêu màu vàng hoa mướp
“Con gà cục tác lá chanh”.

Thời gian chạy qua tóc mẹ
Một màu trắng đến nôn nao
Lưng mẹ cứ còng dần xuống
Cho con ngày một thêm cao.

Mẹ ơi, trong lời mẹ hát
Có cả cuộc đời hiện ra
Lời ru chắp con đôi cánh
Lớn rồi con sẽ bay xa.

Về Nhà Thơ Trương Nam Hương

Gửi đến bạn một số thông tin về nhà thơ Trương Nam Hương:

• Nhà thơ Trương Nam Hương sinh ngày 23-10-1963 tại Hải Phòng, lớn lên ở Hà Nội và vào TP Hồ Chí Minh từ năm 12 tuổi.
• Ông là một nhà thơ tài hoa của nền văn học Việt Nam. Với những chùm thơ hay và giàu ý nghĩa đã giúp ông nhận được nhiều giải thưởng cao quý của văn học nghệ thuật.
• Tốt nghiệp Khoa Ngữ văn Trường Đại học Tổng hợp TP Hồ Chí Minh.
• Từng biên tập sách ở nhà xuất bản Công an nhân dân, báo An ninh Thế giới.
• Đương kim Phó Chủ tịch Hội đồng Thơ – Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh khóa VIII (2021-2025).
• Một số giải thưởng: Giải thưởng thơ Hội Nhà văn Việt Nam 1991, Giải thưởng thơ Văn nghệ Quân đội (1989-1990), Tặng thưởng Văn học Thiếu nhi Hội Nhà văn Việt Nam 1995, Giải thưởng thơ Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam 2000, Giải thưởng thơ dịch (Tạp chí Văn học nước ngoài 1996)
• Tác phẩm:
  • Khúc hát người xa xứ  (Thơ, NXB Trẻ, 1990)
  • Cỏ, tuổi hai mươi (Thơ, NXB Văn nghệ, 1992)
  • Hè phố tuổi thơ (Văn, NXB Trẻ, 1992)
  • Ban mai xanh (Thơ, NXB Đồng Nai, 1994)
  • Ngoảnh lại tháng năm (Thơ, NXB Văn học, 1995)
  • Thơ tình Trương Nam Hương (Thơ, NXB Đồng Nai, 1995)

Về Tác Phẩm Trong Lời Mẹ Hát

Về tác phẩm Trong lời mẹ hát, đây là bài thơ thuộc thể thơ 6 chữ, gợi về thế giới tuổi thơ với tình yêu thương của mẹ, cho con những tháng năm ngọt ngào như cổ tích.

Trong Lời Mẹ Hát là một bài thơ mang một giá nghĩa sâu sắc và giá trị to lớn. Đọc bài thơ ta có thể cảm nhận được cảm xúc yêu thương và biết ơn trước công ơn và đức hi sinh của người mẹ. Ca ngợi những người mẹ Việt Nam luôn chăm sóc, bảo vệ con mình. Mẹ là người đã tốn bao công sức nuôi ta lớn khôn vì vậy là một đứa con của mẹ hãy sống sao cho trọn chữ hiếu, vẹn đạo con, để không phụ công cha mẹ nuôi dưỡng chúng ta nên người.

Đọc hiểu tác phẩm

Hoàn Cảnh Sáng Tác Bài Thơ Trong Lời Mẹ Hát

• “Tôi viết bài thơ này cách đây đã hơn 20 năm, bài thơ bằng tuổi con gái tôi bây giờ. Tôi viết trong lúc ru con, viết để nhớ những tháng năm thơ bé của mình cũng là nhớ lại những lời ru ngày xưa của mẹ. Mỗi lần tôi đưa nôi là một lần con tôi bồng bềnh trong lời thơ ấy (nói đúng hơn đầy đủ hơn là chính tôi cũng đang bồng bềnh trong các miền kí ức tuổi thơ của mình). “
• “Tôi nhớ về mẹ, về quê hương, về những miền đất, về những năm tháng gian nan khó nghèo, đã cưu mang nuôi dưỡng mình. Đẹp, buồn và trong trẻo biết bao. Không chỉ có thế, bài thơ còn là một phần đời chính người mẹ của tôi. Tất cả sự vật, hình ảnh trong bài thơ tôi lấy chất liệu từ quê ngoại của mình: Kinh Bắc.”

Bài thơ lần đầu được đăng trên báo Khăn quàng đỏ năm 1987, sau đó được in trong rất nhiều tuyển tập thơ thiếu nhi trước khi được trích trọn vào SGK lớp 5 (tập 2) vào năm 2005.

Ý Nghĩa Nhan Đề Bài Thơ Trong Lời Mẹ Hát

Nhan đề bài thơ Trong lời mẹ hát có nghĩa là lời ru của mẹ, lời ru ấy mang nhiều ý nghĩa với người con.

Từ thuở nhỏ, người mẹ đã hát ru những bài ca êm đềm cho đứa con nhỏ của mình. Mẹ ru những bài ca tràn đầy tương lai xán lạn, nhiều mơ ước của người mẹ dành cho người con.

Những bài ca đó không chỉ ru con ngủ mà nó còn là tình yêu thương của mẹ khắc sâu vào những câu hát đó. Người con rất hiếu thảo và biết ơn công lao của mẹ và đã nhận ra được tình mẫu tử là như vậy

Bố cục bài thơ Trong lời mẹ hát được chia thành 3 phần:

• Phần 1: 2 khổ đầu: Lời ru của mẹ chứa những kỷ niệm tuổi thơ
• Phần 2: khổ thứ 3: Theo thời gian, mẹ ngày càng già đi
• Phần 3: Khổ cuối: Niềm tin về tương lai của người con

Giá Trị Tác Phẩm Trong Lời Mẹ Hát

Giá trị nội dung

• Bài thơ chính là sự khẳng định ,niềm tin về tương lai của người con khi phải lớn lên và tự mình đối diện với cuộc đời dài rộng. Sắc thái chủ đạo của bài thơ là tình cảm gắn bó, yêu kính dành cho mẹ, sự yêu mến với quê hương mộc mạc, nghĩa tình.

Giá trị nghệ thuật

• Tác giả đã sử dụng biện pháp nhân hoá để nhấn mạnh sự khổ cực của mẹ qua thời gian
• Sử dụng thể thơ sáu chữ, lời thơ mộc mạc, gần gũi, giản dị
• Phương pháp tương phản: Lưng mẹ còng xuống  con thêm cao

Hướng dẫn cách lập dàn ý phân tích bài thơ Trong lời mẹ hát.

I. Mở bài

• Những nét chính về tác giả Trương Nam Hương, tác phẩm Trong lời mẹ hát.
• Dẫn vào bài thơ Trong lời mẹ hát

II. Thân bài

– Khát quát đôi nét về bài thơ

– Vào các ý chính phân tích bài thơ Trong lời mẹ hát

• Ý thức về dòng chảy trôi của thời gian
• Thời gian trôi đi, người mẹ cũng già dần, tóc mẹ bạc trắng.
• Tình yêu thương của mẹ dành cho các con.
• Những suy tư của người con
• Tình cảm của người con dành cho mẹ của mình.

III. Kết bài

• Khái quát lại nội dung và giá trị nghệ thuật của bài thơ
• Cảm nhận, suy nghĩ về tình cảm của người mẹ