Câu 1 trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Xếp các từ sau đây vào hai nhóm: từ ghép, từ láy.

mẫm bóng, hủn hoẳn, lợi hại, phành phạch, giòn giã

Trả lời: 

- Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại

- Từ láy: hủn hoẳn, phành phạch, giòn giã

Câu 2 trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Các từ mẫm bóng, hủn hoẳn là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài. Qua các từ đó, em hình dung như thế nào về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn?

Trả lời: 

Qua các từ đó, em hình dung về Dế Mèn với đôi càng đầy đặn, mập mạp và đôi cánh trước ngắn đến khó coi mà giờ đã dài đến tận chấm đuôi.

Câu 3 trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Các thành ngữ chết ngay đuôi, vái cả sáu tay mà nhà văn Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên có điểm gì khác những thành ngữ đã có sẵn như chết thẳng cẳng, vái cả hai tay? Theo em, thành ngữ nào phù hợp hơn đề nói về loài dế? 

Trả lời:

- Điểm khác giữa thành ngữ mà nhà văn sáng tạo ra với những thành ngữ có sẵn ở chỗ là Tô Hoài đã thay thế cẳng bằng đuôi và sáu tay bằng hai tay.

- Theo em, thành ngữ mà Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản phù hợp để nói về loài dế vì chúng khác con người ở chỗ là dế có đuôi và sáu chân.

Câu 4 trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Tìm chủ ngữ là cụm danh từ trong những câu dưới đây:

a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. (Tô Hoài)

b) Những gã xốc nổi thường lầm cử chỉ ngông cuồng là tài ba. (Tô Hoài)

c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng hiện ra trước mắt em bé. (Cô bé bán điêm)

Trả lời: 

a) Chủ ngữ: Những cái vuốt ở chân, ở khoeo

b) Chủ ngữ: Những gã xốc nổi

c) Chủ ngữ: Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

Câu 5 trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ trong từng cụm danh từ làm chủ ngữ nói trên. Nêu tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ.

Trả lời:

a) Chủ ngữ: Những cái vuốt ở chân, ở khoeo

- Thành phần phụ trước: Những cái

- Thành phần trung tâm: vuốt

- Thành phần phụ sau: ở chân, ở khoeo

b) Chủ ngữ: Những gã xốc nổi

- Thành phần phụ trước: Những

- Thành phần trung tâm: gã

- Thành phần phụ sau: xốc nổi

c) Chủ ngữ: Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

*Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi

- Thành phần phụ trước: Hàng ngàn

- Thành phần trung tâm: ngọn nến

- Thành phần phụ sau: sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi

*rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

- Thành phần phụ trước: rất nhiều

- Thành phần trung tâm: bức tranh

- Thành phần phụ sau: màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

Câu 6 trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên hoặc Ông lão đánh cá và con cả vàng, trong đoạn văn có sử dụng chủ ngữ là cụm từ. Xác định chủ ngữ là cụm từ trong đoạn văn đó.

Trả lời: 

Dế Mèn là một chàng thanh niên cường tráng. Cậu ta tự ý thức được về bản thân của mình – một vẻ đẹp khỏe khoắn. Thế nhưng tính tình của Dế Mèn lại vô cùng hống hách, ngang bướng, thích lên mặt dạy đời, trêu ghẹo người khác. Chính vì vậy cậu đã có một bài học để đời – bớt sống ích kỉ, thay vào đó là biết quan tâm đến người khác hơn.

Câu 1. Xếp các từ sau đây vào hai nhóm từ ghép, từ láy: mẫm bóng, hủn hoẳn, lợi hại, phành phạch, giòn giã.

Gợi ý:

• Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại
• Từ láy: hủn hoẳn, phành phạch, giòn giã

Câu 2. Các từ “mẫm bóng, hủn hoắn” là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài. Qua các từ đó, em hình dung như thế nào về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn?

• Mẫm bóng: mập mạc, chắc khỏe (miêu tả đôi càng); hủn hoẳn: ngắn đến nỗi khó coi (miêu tả đôi cánh).
• Các từ láy trên đã giúp người đọc hình dung rõ hơn về đặc điểm ngoại hình của Dế Mèn: khỏe mạnh hơn, đẹp đẽ hơn.

Câu 3. Các thành ngữ “ chết ngay đuôi, vái cả sáu tay” mà nhà văn Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên có điểm gì khác những thành ngữ đã có sẵn như “chết thẳng cẳng, vái cả hai tay” ? Theo em, thành ngữ nào phù hợp hơn đề nói về loài dế?

• Thành ngữ “chết ngay đuôi, vái cả sáu tay” khác ở chỗ sử dụng từ “đuôi” thay cho “cẳng” và “sáu tay” thay cho “hai tay”.
• Thành ngữ do Tô Hoài sáng tạo phù hợp hơn khi sử dụng để nói về đặc điểm của Dế Mèn (chúng có đuôi, 6 cái càng).

Câu 4. Tìm chủ ngữ là cụm danh từ trong những câu dưới đây:

Gợi ý:

Câu 5. Xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ trong từng cụm danh từ làm chủ ngữ nói trên. Nêu tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ.

Thành tố phụ trước

Danh từ trung tâm

Thành tố phụ sau

những, cái

vuốt

ở khoeo, ở chân

những

gã

xốc nổi

hàng, ngàn

ngọn nến

sáng rực, lấp lánh, trên cành lá xanh tươi

rất nhiều

bức tranh

màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

=> Tác dụng: Giúp cho các sự vật trong các câu văn trở nên cụ thể, sinh động hơn.

Câu 6. Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 - 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên hoặc Ông lão đánh cá và con cá vàng, trong đoạn văn có sử dụng chủ ngữ là cụm từ. Xác định chủ ngữ là cụm từ trong đoạn văn đó.

Gợi ý:

Khi đọc đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên”, người đọc sẽ cảm thấy ấn tượng với nhân vật Dế Mèn. Một chàng dế rất khỏe mạnh, cường tráng. Dế Mèn sống tự lập từ lúc còn rất nhỏ. Hàng ngày, chú ta đi chu du khắp nơi, đi đến đâu cũng làm cho những con vật nhỏ bé sợ hãi. Đặc biệt là người hàng xóm của Dế Mèn - Dế Choắt. Cậu ta là một chú dế gầy gò, ốm yếu. Bởi vậy mà Dế Mèn đã luôn có thái độ trịch thượng, coi thường Choắt. Một hôm, Dế Mèn bày trò trêu chị Cốc dẫn đến cái chết thương tâm của Dế Choắt. Sau đó, Dế Mèn đã nhận ra bài học đường đời đầu tiên quý giá.

Câu mở rộng: Một chàng dế rất khỏe mạnh, cường tráng. (Cụm danh từ: một chàng dế)

Trả lời câu 1 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Xếp các từ sau đây vào hai nhóm: từ ghép, từ láy.

mẫm bóng, hủn hoẳn, lợi hại, phành phạch, giòn giã

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về từ ghép, từ láy.

Lời giải chi tiết:

- Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại.

- Từ láy: phành phạch, hủn hoẳn, giòn giã.

Trả lời câu 2 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Các từ mẫm bóng, hủn hoẳn là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài. Qua các từ đó, em hình dung như thế nào về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn?

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức cấu tạo từ ghép để trả lời câu này.

Lời giải chi tiết:

Các từ mẫm bóng, hủn hoẳn là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài giúp em hình dung ra bộ càng bóng bẩy, khỏe khoắn cùng bộ cánh trước đây của Dế Mèn ngắn ngủn đến mức khó coi thì bây giờ đã dài đến chấm đuôi.

Trả lời câu 3 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Các thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay" mà nhà văn Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên có điểm gì khác những thành ngữ đã có sẵn như "chết thẳng cẳng, vái cả hai tay"? Theo em, thành ngữ nào phù hợp hơn đề nói về loài dế?

Phương pháp giải:

So sánh các thành ngữ và trả lời.

Lời giải chi tiết:

- Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay" sử dụng các bộ phận đuôi và 6 tay thay vì các bộ phận cẳng và 2 tay ở thành ngữ "chết thẳng cẳng, vái cả hai tay".

- Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay" phù hợp hơn với loài dế, vì loài dế khác với con người, đặc tính của chúng là có đuôi và có 6 chân.

Trả lời câu 4 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Tìm chủ ngữ là cụm danh từ trong những câu dưới đây:

a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. (Tô Hoài)

b) Những gã xốc nổi thường làm cử chỉ ngông cuồng là tài ba. (Tô Hoài)

c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng hiện ra trước mắt em bé. (Cô bé bán điêm)

Phương pháp giải:

Liệt kê và tìm cụm chủ ngữ trong từng câu.

Lời giải chi tiết:

Những cụm danh từ là: 

Trả lời câu 5 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ trong từng cụm danh tử làm chủ ngữ nói trên. Nêu tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ.

Phương pháp giải:

Từ đáp án của câu 4, em có thể kẻ bảng, xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ.

Lời giải chi tiết:

Thành phần trước

Thành phần trung tâm

Thành phần sau

những

cái vuốt

ở chân, ở khoeo

những

gã

xốc nổi

hàng ngàn

ngọn nến

sáng rực, lấp lánh trên cành cây xanh tươi

rất nhiều

bức tranh

màu sắc rực rỡ như những bức bày trong tủ hàng

=> Tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ là để phản ánh đầy đủ hiện thực khách quan và biểu thị tình cảm, thái độ của người viết (người nói).

Trả lời câu 6 (trang 16 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Viết một đoạn văn ngăn (khoảng 5 - 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên hoặc Ông lão đánh cá và con cá vàng, trong đoạn văn có sử dụng chủ ngữ là cụm từ. Xác định chủ ngữ là cụm từ trong đoạn văn đó.

Phương pháp giải:

Em tùy chọn một nhân vật trong các nhân vật đề bài đưa ra, viết đoạn văn ngắn bày tỏ cảm nghĩ và sử dụng chủ ngữ là cụm từ.

Lời giải chi tiết:

 Bài học đường đời đầu tiên kể lại truyện một cậu thanh niên cường tráng có tính kiêu căng, xốc nổi. Cậu luôn tự cho mình là nhất, trêu chọc bà con trong xóm. Vào một lần nọ, do bày trò trêu chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt. Sau cơ sự ấy, Dế Mèn đã nhận cái sai của bản thân. Qua tất cả sự việc trên, em thấy rằng Dế Mèn là một người mặc dù kiêu ngạo nhưng có trái tim nhân hậu. Cậu đã dần thay đổi sau khi nhận ra sai lầm. Và em cũng sẽ cố gắng để hoàn thiện bản thân hơn mỗi ngày.

* Chú thích: Chủ ngữ là cụm từ được in đậm.

Câu 1 trang 16 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Xếp các từ sau đây vào hai nhóm: từ ghép, từ láy.

mẫm bóng, hủn hoắn, lợi hại, phành phạch, giòn giã

Gợi ý:

- Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại.

- Từ láy: hủn hoắn, phành phạch, giòn giã.

Câu 2 trang 16 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Các từ mẫm bóng, hủn hoẳn là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài. Qua các từ đó, em hình dung như thế nào về ngoại hình của nhân vật Dễ Mèn?

Gợi ý:

Em có thể hình dung về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn:

- Mẫm bóng: đôi càng mập mạp, cứng, khỏe khoắn.

- Hủn hoẳn: đôi cánh ngắn ngủn khác hẳn với đôi cánh bây giờ của Dế Mèn (dài đến chấm đuôi)

Câu 3 trang 16 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Các thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay" mà nhà văn Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên có điểm gì khác những thành ngữ đã có sẵn như "chết thẳng cẳng, vái cả hai tay"? Theo em, thành ngữ nào phù hợp hơn đề nói về loài dế?

Gợi ý:

- Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay " sử dụng các bộ phận đuôi và sáu tay thay vì các bộ phận cẳng và hai tay ở thành ngữ "chết thẳng cẳng, vái cả hai tay"

- Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay"  phù hợp với loài dế hơn, vì loài dế khác với con người, đặc tính của chúng là có đuôi và có 6 chân

Câu 4 trang 16 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Tìm chủ ngữ là cụm danh từ trong những câu dưới đây:

a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng đần và nhọn hoắt. (Tô Hoài)

b) Những gã xốc nổi thường làm cử chỉ ngông cuồng là tài ba. (Tô Hoài)

c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng hiện ra trước mắt em bé. (Cô bé bán diêm)

Gợi ý:

Chủ ngữ là cụm danh từ trong các câu trên là:

a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo

b) Những gã xốc nổi

c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

Câu 5 trang 16 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ trong từng cụm danh từ làm chủ ngữ nói trên. Nêu tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ.

Gợi ý:

Thành phần trước

Thành phần trung tâmThành phần saunhữngcái vuốtở chân, ở khoeonhữnggãxốc nổihàng ngànngọn nếnsáng rực, lấp lánh trên cành cây xanh tươirất nhiềubức tranhmàu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

- Tác dụng: phản ánh đầy đủ hiện thực khách quan và biểu thị tình cảm, thái độ của người viết (người nói)

Câu 6 trang 16 Ngữ Văn 6 tập 2 Cánh Diều

Câu hỏi: Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 — 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên hoặc Ông lão đánh cá và con cá vàng, trong đoạn văn có sử dụng chủ ngữ là cụm từ. Xác định chủ ngữ là cụm từ trong đoạn văn đó.

Gợi ý: Miêu tả nhân vật Dế Mèn

Truyện “Dế Mèn phiêu lưu kí” là một tác phẩm đặc sắc và nổi tiếng của nhà văn Tô Hoài dành cho lứa tuổi thiếu nhi. Ngay phần mở đầu, bằng cái nhìn tinh tế, trí tưởng tượng phong phú, kĩ lưỡng của mình, nhà văn Tô Hoài đã tái hiện chân dung của một chàng dế thanh niên thật đẹp và sinh động: thân hình cường tráng, đôi càng mẫm bóng, những vuốt ở chân và ở khoeo cứng và nhọn hoắt “chỉ cần lia qua là những ngọn cỏ đã ngã rạp xuống”…

Dế Mèn luôn tự tin về bản thân mình, mỗi bước đi của cậu trở nên “trịnh trọng, khoan thai”, cho ra cái dáng điệu của “con nhà võ”. Không chỉ dừng lại ở việc miêu tả hình dáng bên ngoài của Dế Mèn, nhà văn còn đi sâu vào tính cách của chú dế này, cho người đọc cảm nhận một chú dế nhỏ bé cũng có những nét tính cách khác nhau. Dế Mèn là một chú dế tự tin, yêu đời và luôn tự hào về bản thân mình, luôn hãnh diện với bà con hàng xóm về ngoại hình và sức mạnh của mình. Nhưng chính từ sự tự hào và tự tin thái quá của tuổi trẻ mà Dế Mèn lại trở thành kiểu tự cao, tự đắc, kiêu căng và xốc nổi.

Dế Mèn đem cái sức mạnh của mình đi để chòng ghẹo hàng xóm chứ không phải là giúp đỡ, hàng xóm chỉ là nhường nhịn không thèm chấp với Mèn nhưng chú lại nghĩ đó là họ sợ mình, không ai dám đối đầu với mình. Chính vì thế sự ảo tưởng ngông cuồng của Dế Mèn lại càng được đà đẩy lên cao, bản thân tự cho mình là “một tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi”. Rồi chính bản tính kiêu căng, hống hách và ngông cuồng ấy của Dế Mèn đã để lại cho chú dế một bài học nhớ đời, bài học đắt giá ấy đã đánh đổi bằng cả mạng sống của anh bạn hàng xóm là Dế Choắt.

Bằng nghệ thuật miêu tả tài tình và bút pháp nhân hóa so sánh điêu luyện, nhà văn Tô Hoài đã cho người đọc thấy được chân dung sống động về một chú dế, bên cạnh đó còn rút ra những bài học sâu sắc trong cuộc sống, đó là phải luôn biết khiêm tốn, giúp đỡ người khác và khi mắc lỗi phải biết sửa chữa lỗi lầm.

A. Soạn bài Thực hành Tiếng Việt ngắn gọn:

Câu 1 (trang 16 SGK Ngữ Văn 6 tập 2):

- Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại.

- Từ láy: hủn hoắn, phành phạch, giòn giã.

Câu 2 (trang 16 SGK Ngữ Văn 6 tập 2)

Em có thể hình dung về ngoại hình của nhân vật Dế Mèn:

- Mẫm bóng: đôi càng mập mạp, cứng, khỏe khoắn.

- Hủn hoẳn: đôi cánh ngắn ngủn

Câu 3 (trang 16 SGK Ngữ Văn 6 tập 2)

- Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay " sử dụng các bộ phận đuôi và sáu tay thay vì các bộ phận cẳng và hai tay ở thành ngữ "chết thẳng cẳng, vái cả hai tay"

- Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay"  phù hợp với loài dế hơn, vì loài dế khác với con người, đặc tính của chúng là có đuôi và có 6 chân

Câu 4 (trang 16 SGK Ngữ Văn 6 tập 2)

Chủ ngữ là cụm danh từ trong các câu trên là:

a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo

b) Những gã xốc nổi

c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

Câu 5 (trang 16 SGK Ngữ Văn 6 tập 2)

Thành phần trước

Thành phần trung tâm

Thành phần sau

những

cái vuốt

ở chân, ở khoeo

những

gã

xốc nổi

hàng ngàn

ngọn nến

sáng rực, lấp lánh trên cành cây xanh tươi

rất nhiều

bức tranh

màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

- Tác dụng: phản ánh đầy đủ hiện thực khách quan và biểu thị tình cảm, thái độ của người viết (người nói)

Câu 6 (trang 16 SGK Ngữ Văn 6 tập 2)

Bài học đường đời đầu tiên kể lại truyện một cậu thanh niên cường tráng có tính kiêu căng, xốc nổi.Cậu luôn tự cho mình là nhất, trêu chọc bà con trong xóm.Vào một lần nọ, do bày trò trêu chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt.Sau cơ sự ấy, Dế Mèn đã nhận cái sai của bản thân.Qua tất cả sự việc trên,em thấy rằng Dế Mèn là một người mặc dù kiêu ngạo nhưng có trái tim nhân hậu.Cậu đã dần thay đổi sau khi nhận ra sai lầm.Và em cũng sẽ cố gắng để hoàn thiện bản thân hơn mỗi ngày.

Chú thích:

Chủ ngữ là cụm từ: phần in đậm.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Thực hành tiếng Việt:

Mở rộng chủ ngữ

- Chủ ngữ là một trong hai thành phần chính của câu; chỉ sự vật, hiện tượng có hoạt động, trạng thái, đặc điểm nêu ở vị ngữ; trả lời cho các câu hỏi Ai?, Con gì?, Cái gì?. Chủ ngữ thường được biểu hiện bằng danh từ, đại từ. Câu có thể có một hoặc nhiều chủ ngữ.

- Để phản ánh đầy đủ hiện thực khách quan và biểu thị tình cảm, thái độ của người viết (người nói), chủ ngữ là danh từ thường được mở rộng thành cụm danh từ, tức là cụm từ có danh từ làm thành tố chính (trung tâm) và một hay một số thành tố phụ.

VD: Một ngôi nhà to lớn ở trên núi

              CDT       

Cụm danh từ

* Khái niệm

- Cụm danh từ (còn được gọi là ngữ danh từ, nhóm danh từ, danh ngữ) là một tập hợp tự do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành (Từ ngữ phụ thuộc được gọi là phụ ngữ).

- So với danh từ, cụm danh từ có ý nghĩa cụ thể hơn, chi tiết hơn và có cấu tạo phức tạp hơn. Cụm danh từ đảm nhiệm các chức vụ ngữ pháp giống như danh từ (làm chủ ngữ, phụ ngữ động từ...).

- Quan hệ giữa dành từ trung tâm với các phụ ngữ đứng trước hoặc đứng sau danh từ trung tâm ấy là quan hệ chính phụ.

Ví dụ: học sinh (danh từ) —> tất cả học sinh lóp 6A (cụm danh từ).

* Cấu tạo

- Về cấu tạo, cụm danh từ có thể có cấu tạo đầy đủ hoặc không đầy đủ

+ Dạng cấu tạo dẩy dủ:

Phần trước

Phần trung tâm

Phần sau

một

ngôi nhà

vững chãi

+ Dạng cấu tạo đầy đủ:

Phần trước

Phần trung tâm

một

ngôi nhà

Phần trung tâm

Phần sau

ngôi nhà

vững chãi

- Chú ý:

+ Phần trung tâm còn được gọi là: chính tố, danh từ trung tâm, danh từ chính,...

+ Phụ ngữ trước còn được gọi là: phụ tố trước, phụ ngữ trước,...

+ Phụ ngữ sau còn được gọi là: phụ tố sau, phụ ngữ sau,...

Câu 1 trang 16 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Xếp các từ sau đây vào hai nhóm: từ ghép, từ láy.

Mẫm bóng, hủn hoắn, lợi hại, phành phạch, giòn giã

Trả lời:

- Từ ghép: mẫm bóng, lợi hại

- Từ láy: hủn hoẳn, phành phạch, giòn giã

Câu 2 trang 16 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Các từ mẫm bóng, hủn hoắn là sáng tạo của nhà văn Tô Hoài. Qua các từ đó, em hình dung như thế nào về ngoại hình của nhân vật Dễ Mèn?

Trả lời:

- Các từ mẫm bóng, hủn hoẳn đã giúp em hình dung về ngoại hình của Dế Mèn, chú có đôi càng mập mạp khỏe khoắn, còn đôi cánh trước đây chỉ ngắn ngủn thì bây giờ đã dài đến chấm đuôi.

- Qua các từ ngữ đó ta thấy sự trưởng thành về ngoại hình của Dế Mèn.

Câu 3 trang 16 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Các thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay" mà nhà văn Tô Hoài sáng tạo ra trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên có điểm gì khác những thành ngữ đã có sẵn như "chết thẳng cẳng, vái cả hai tay"? Theo em, thành ngữ nào phù hợp hơn đề nói về loài dế?

Trả lời:

• Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay " sử dụng các bộ phận đuôi và 6 tay thay vì các bộ phận cẳng và 2 tay ở thành ngữ "chết thẳng cẳng, vái cả hai tay"
• Thành ngữ "chết ngay đuôi, vái cả sáu tay "  phù hợp hơn với loài dễ, vì loài dế khác với con người, đặc tính của chúng là có đuôi và có 6 chân

Câu 4 trang 16 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Tìm chủ ngữ là cụm danh từ trong những câu dưới đây:

a) Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. (Tô Hoài)

b) Những gã xốc nổi thường làm cử chỉ ngông cuồng là tài ba. (Tô Hoài)

c) Hàng ngàn ngọn nến sáng rực, lấp lánh trên cành lá xanh tươi và rất nhiều bức tranh màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng hiện ra trước mắt em bé. (Cô bé bán điêm)

Trả lời:

Câu 5 trang 16 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Xác định danh từ trung tâm và các thành tố phụ trong từng cụm danh tử làm chủ ngữ nói trên. Nêu tác dụng của việc mở rộng chủ ngữ.

Trả lời:

Thành phần trước

Thành phần trung tâm

Thành phần sau

những

cái vuốt

ở chân, ở khoeo

những

gã

xốc nổi

hàng ngàn

ngọn nến

sáng rực, lấp lánh trên cành cây xanh tươi

rất nhiều

bức tranh

màu sắc rực rỡ như những bức bày trong các tủ hàng

Câu 6 trang 16 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Viết một đoạn văn ngăn (khoảng 5 — 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em về một nhân vật trong văn bản Bài học đường đời đầu tiên hoặc Ông lão đánh cá và con cả vàng, trong đoạn văn có sử dụng chủ ngữ là cụm từ. Xác định chủ ngữ là cụm từ trong đoạn văn đó.

Trả lời:

 Trong truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng em đặc biệt ấn tượng với nhân vật ông lão đánh cá. Người đàn ông già nua, nghèo khổ nhưng rất tốt bụng và thật thà. Hằng ngày phải ra biển để đánh cá. Cuộc sống thật khó khăn vất vả, ấy vậy mà ông còn phải sống cạnh người vợ tham lam vật chất, độc ác và vô cùng bội bạc. Mụ ta bắt ông lão phải đi xin con cá vàng để thỏa lòng tham của mình, ông lão vì sợ hãi nên vẫn phải ra đi. Cuối cùng, kết cục xứng đáng để đến với người vợ tham lam kia bà ta phải quay lại với cái máng lợn cũ và cuộc sống nghèo khổ.

- Câu văn có chứa CN là cụm từ (cụm danh từ): Người đàn ông già nua, nghèo khổ nhưng rất tốt bụng và thật thà.