* Nghĩa của từ ngữ  

Câu 1 (trang 35 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

STT

Từ ngữ

Ý nghĩa

a

(xanh) mơn mởn

(xanh) non, tươi

lúc lỉu

(trạng thái) nhiều quả trên khắp các cành.

b

ròng rã

(thời gian) kéo dài, liên tục.

vợi hẳn

Giảm đi đáng kể.

Câu 2 (trang 35 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

a. 

Sự kiện

Vợ chồng người em

Vợ chồng người anh

Động từ, cụm động từ

Đặc điểm

Động từ, cụm động từ

Đặc điểm

Chuẩn bị theo chim ra đảo

Nghe lời chim,

May một túi

Từ tốn, biết điểm dừng

Cuống quýt bàn cãi may túi, định may nhiều túi.

Tham lam, nôn nóng.

Lên lưng chim để ra đảo

Trèo, trèo lên lưng

Ôn tồn, bình tĩnh

Tót, tót ngay lên lưng.

Vội vã, sỗ sàng, thô lỗ.

Lấy vàng bạc trên đảo

Không dám vào, chỉ dám nhặt ít

Cẩn trọng, từ tốn, không tham lam.

Hoa mắt vì của quý, mêm mẩn tâm thần, quên đối, quên khát, lấy thêm, cố nhặt vàng và kim cương.

Tham lam vô độ, mất hết lí trí.

Giải thích nghĩa của một số động từ, cụm động từ: 

- tót: di chuyển lên một nơi khác bằng động tác rất nhanh, gọn và đột ngột. 

- cuống quýt: vội vã, rối rít do bị cuống, không bình tĩnh. 

- mê mẩn tâm thần: tâm trí, tinh thần không còn tỉnh táo hoặc quá say mê đến mất bình tĩnh. 

- nghe lời chim: lắng nghe và làm theo lời chỉ dẫn của chim,… 

* Biện pháp tu từ  

Câu 3 (trang 36 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

Trong cả hai câu đều có hiện tượng một số từ ngữ được lặp lại, cụ thể là: 

• ăn mãi, ăn mãi. 

→ nhấn mạnh hành động “ăn”, có nghĩa là ăn rất lâu và rất nhiều, như thể không bao giờ dừng. 

• hết…đến…, hết…đến…

→ nhấn mạnh hành động “bay”, nghĩa là bay rất lâu và rất xa, ý “rất xa” còn được nhấn mạnh thêm ở điệp ngữ “hết đồng ruộng đến rừng xanh, hết rừng xanh đến biển cả”, nghĩa là các khoảng không gian cứ nối tiếp nhau tưởng như vô tận. 

Câu 4 (trang 36 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

Đặt câu: 

Cô bé đợi mãi, đợi mãi mà vẫn chưa thấy ba mẹ đến đón.

Nghĩa của từ ngữ

Câu 1 (trang 35 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Tìm hiểu nghĩa của từ in đậm, sau đó tìm từ ngữ phù hợp để thay thế.

Lời giải chi tiết:

- mơn mởn: tươi

    - lúc lỉu: trĩu trịt

- ròng rã: đằng đẵng

    - vợi hẳn: bớt dần hẳn

Câu 2 (trang 35 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Em đọc kĩ hai đoạn trích, nhớ lại kiến thức về cụm động từ, động từ để làm bài.

Lời giải chi tiết:

Các động từ và cụm động từ nêu rõ sự khác biệt trong bảng sau:

Vợ chồng người em

Vợ chồng người anh

Hai vợ chồng nghe lời chim may một túi vải, bề dọc bề ngang vừa đúng ba gang

Hai vợ chồng cuống quýt bàn cãi may túi. Mới đầu họ định may nhiều túi, sau lại sợ chim không ưng, bèn chỉ mang một túi như em nhưng to gấp ba lần, thành ra như một cái tay nải lớn

Người chồng xách túi ra, chim rạp mình xuống đất cho anh trèo lên lưng rồi vỗ cánh bay lên

Người chồng tót ngay lên lưng chim, còn người vợ vái lấy vái để chim thần

Anh thấy hang sâu và rộng nên không dám vào, chỉ dám nhặt ít vàng, kim cương ở ngoài rồi ra hiệu cho chim bay về

Trên lưng chim bước xuống, anh ta đã hoa mắt vì của quý. Vào trong hang, anh ta lại càng mê mẩn thâm thần, quên đói, quên khát, cố nhặt vàng và kim cương cho thật đầy tay nải. Tay nải đã đầy, ống quần đến nỗi nặng quá phải lê mãi mới ra khỏi hang

Giải thích nghĩa của những động từ hoặc cụm động từ:

- may một túi vải: hành động dùng kim chỉ và vải để tạo ra một túi đựng đồ bằng vải.

- cuống quýt bàn cãi: tranh chấp, bàn cãi một cách vội vàng, hấp tấp cho sự việc đang gấp rút.

- chim rạp mình xuống đất: chim nằm xuống cho người leo lên.

- trèo lên: hành động đứng lên trên cao hoặc lên trên một vật gì đó một cách thận trọng, từ từ.

- tót ngay lên: hành động trèo lên sự vật một cách vội vã, khẩn trương, vô duyên.

- vái lấy vái để: hành động quỳ lạy vội vàng, nhanh như cầu khẩn điều gì.

- không dám vào: bẽn lẽn, rụt rè, không dám vào trong.

- hoa mắt: cảm giác xây xẩm, tối sầm mặt lại vì điều gì đó khiến ta lạ lẫm.

- mê mẩn tâm thần, quên đói, quên khát, cố nhặt vàng: như người mất trí, mê mẩn quên hết mọi thứ, chỉ nghĩ đến thứ trước mắt.

- lấy thêm: hành động tham lam, lấy thêm nhiều nữa vì cảm giác chưa đủ.

Biện pháp tu từ

Câu 3 (trang 36 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Nhớ lại các biện pháp tu từ đã học.

Lời giải chi tiết:

a.

- Biện pháp tu từ: điệp từ

- Tác dụng: nhấn mạnh sự thần kì của niêu cơm, phản ánh ước mơ hòa bình của nhân dân qua hình tượng niêu cơm thần.

b.

- Biện pháp tu từ: điệp ngữ

- Tác dụng: Tăng sức gợi hình cho câu văn, thể hiện sự bao la, rộng lớn với những nơi mà chim thần bay qua. 

Câu 4 (trang 36 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phương pháp giải:

Từ biện pháp tìm được ở bài tập 3, đặt một câu phù hợp.

Lời giải chi tiết:

- Tôi đi mãi, đi mãi mà vẫn chưa đến nơi.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ: đi mãi.

Nghĩa của từ

Câu 1. Giải thích nghĩa của các từ ngữ in đậm trong câu sau:

Gợi ý:

a.

• mơn mởn xanh non, tươi tốt, đầy sức sống
• lúc lỉu: sai trĩu xuống

b.

• ròng rã: liên tục trong suốt một thời gian được coi là quá dài
• vợi hẳn: giảm bớt đi so với trước

Câu 2. So sánh những lời kể về vợ chồng người em và vợ chồng người anh (khi chuẩn bị theo chim ra đảo, khi lấy vàng bạc trên đảo) và thực hiện yêu cầu nêu ở dưới:

Vợ chồng người em

Vợ chồng người anh

Hai vợ chồng nghe lời chim may một túi vải, bề dọc bề ngang vừa đúng ba gang.

Hai vợ chồng cuống quýt bàn cãi may túi, sau lại sợ chim không ưng, bèn chỉ mang ra một túi như em nhưng to gấp ba lần, thành ra như một cái tay nải lớn.

Người chồng xách túi ra, chim rạp mình xuống đất cho anh trèo lên lưng rồi vỗ cánh bay lên.

Người chồng tót ngay lên chim ưng, còn người vợ vái lấy vái để chim thần

Anh thấy hang sâu và rộng nên không dám vào, chỉ dám nhặt ít vàng, kim cương ở ngoài rồi ra hiệu cho chim bay về.

Trên lưng chim bước xuống, anh ta đã hoa mắt vì của quý. Vào trong hang, anh ta lại càng mê mẩn tâm thần, quên đói, quên khát, cố nhặt vàng và kim cương cho thật đầy tay nải. Tay nải đã đầy, anh ta còn lấy thêm cả vàng dồn vào ống tay áo, ống quần đến nỗi nặng quá phải lê mãi mới ra khỏi hang.

Gợi ý:

Những động từ hoặc cụm động từ thể hiện rõ sự khác biệt về hành động giữa vợ chồng người em và vợ chồng người anh:

• nghe lời - cuống quýt bàn cãi
• xách túi ra, trèo lên lưng - tót ngay lên lưng chim
• chỉ dám nhặt, ra hiệu - mê mẩn tâm thần, cố nhặt cho thật đầy, lấy thêm vàng dồn vào ống tay áo, ống quần.

Giải thích một số từ, cụm từ:

• nghe lời: cho là đúng và làm theo lời
• cuống quýt: vội vã, rối rít do đang cuống lên
• bàn cãi: trao đổi qua lại những ý kiến trái ngược nhau về việc gì, vấn đề gì
• tót: di chuyển tới một nơi khác bằng động tác rất nhanh, gọn và đột ngột
• mê mẩn tâm thần: tinh thần không còn tỉnh táo hoặc quá say mê đến mất bình tĩnh.

Biện pháp tu từ

Câu 3. Hai câu sau đây có sử dụng cùng một biện pháp tu từ. Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu văn sau và nêu tác dụng:

• Biện pháp tu từ: điệp ngữ “ăn mãi”, “bay mãi”.
• Tác dụng: Nhấn mạnh vào hành động được điệp lại trong câu để cho thấy sự kéo dài, lặp lại của hành động.

Câu 4. Đặt một câu có sử dụng biện pháp tu từ được chỉ ra ở bài tập 3.

Màu xanh của thiên nhiên gợi ra một cảm giác thật tươi mới và mát mẻ: Màu xanh của thảm cỏ, màu xanh của lá cây, màu xanh của bầu trời…

Nghĩa của từ

Câu 1. Đọc những câu sau trong truyện Cây khế (Bùi Mạnh Nhị kể). Tìm những từ ngữ phù hợp để thay thế cho các từ ngữ in đậm.

a) Quanh năm hai vợ chồng chăm chút cho nên cây khế xanh mơn mởn, quả lúc lỉu sát đất, trẻ lên ba cũng với tay được.

b) Từ đó ròng rã một tháng trời, hằng ngày chim cứ đến ăn vào lúc sáng sớm làm quả vợi hẳn đi.

Trả lời câu 1 trang 35 Ngữ văn 6 tập 2 Kết nối tri thức

a.

- mơn mởn: xanh non và tươi tốt.

- lúc lỉu: trĩu trịt.

b.

- ròng rã: đằng đẵng.

- vợi hẳn: bớt dần hẳn đi.

Câu 2. 

Vợ chồng người em

Vợ chồng người anh

Hai vợ chồng nghe lời chim may một túi vải, bề dọc bề ngang vừa đúng ba gang.

Hai vợ chồng cuống quýt bàn cãi may túi. Mới đầu họ định may nhiều túi, sau lại sợ chim không ưng, bèn chỉ mang một túi như em nhưng to gấp ba lần, thành ra như một cái tay nải lớn.

Người chồng xách túi ra, chim rạp mình xuống đất cho anh trèo lên lưng rồi vỗ cánh bay lên.

Người chồng tót ngay lên lưng chim, còn người vợ vái lấy vái để chim thần.

Anh thấy hang sâu và rộng nên không dám vào, chỉ dám nhặt ít vàng, kim cương ở ngoài rồi ra hiệu cho chim bay về.

Trên lưng chim bước xuống, anh ta đã hoa mắt vì của quý. Vào trong hang, anh ta lại càng mê mẩn tâm thần, quên đói, quên khát, cố nhặt vàng và kim cương cho thật đầy tay nải. Tay nải đã đầy, anh ta còn lấy thêm vàng dồn cả vào ống tay áo, ống quần đến nỗi nặng quá phải lê mãi mới ra khỏi hang.

Trả lời câu 2 trang 35 Ngữ văn 6 tập 2 Kết nối tri thức

Giải thích nghĩa của một số động từ, cụm động từ:

- tót: di chuyển lên một nơi khác bằng động tác rất nhanh, gọn và đột ngột.

- cuống quýt: vội vã, rối rít do bị cuống, không bình tĩnh.

- mê mẩn tâm thần: tâm trí, tinh thần không còn tỉnh táo hoặc quá say mê đến mất bình tĩnh.

- nghe lời chim: lắng nghe và làm theo lời chỉ dẫn của chim,…

Biện pháp tu từ

Câu 3. Hai câu sau đây có sử dụng cùng một biện pháp tu từ. Chỉ ra biện pháp tu từ đó và nêu tác dụng của nó.

Trả lời câu 3 trang 35 Ngữ văn 6 tập 2 Kết nối tri thức

Trong cả hai câu đều có hiện tượng một số từ ngữ được lặp lại, cụ thể là:

ăn mãi, ăn mãi.

=> nhấn mạnh hành động “ăn”, có nghĩa là ăn rất lâu và rất nhiều, như thể không bao giờ dừng.

hết…đến…, hết…đến…

=> nhấn mạnh hành động “bay”, nghĩa là bay rất lâu và rất xa, ý “rất xa” còn được nhấn mạnh thêm ở điệp ngữ “hết đồng ruộng đến rừng xanh, hết rừng xanh đến biển cả”, nghĩa là các khoảng không gian cứ nối tiếp nhau tưởng như vô tận.

Câu 4. Đặt một câu có sử dụng biện pháp tu từ được chỉ ra ở bài tập 3.

Trả lời câu 4 trang 35 Ngữ văn 6 tập 2 Kết nối tri thức

Đặt câu:

Cô bé đợi mãi, đợi mãi mà vẫn chưa thấy ba mẹ đến đón.

Em đi mãi, đi mãi mà vẫn chưa tìm thấy ngọn hải đăng mà bố kể.

Câu 1 trang 35 SGK Ngữ văn 6 tập 2: 

Câu 

a. mơn mởn: (xanh) non, tươi

lúc lỉu: (trạng thái) nhiều quả trên khắp các cành

vợi hẳn: giảm đi đáng kể

Câu 2 trang 35, 36 SGK Ngữ văn 6 tập 2: 

a.

Vợ chồng người em

Vợ chồng người anh

nghe lời chim may một túi

cuống quýt bàn cãi may túi, định may nhiều túi

trèo lên lưng

tót ngay lên lưng

không dám vào, chỉ dám nhặt ít

hoa mắt vì của quý, mê mẩn tâm thần, quên đói, quên khát, cố nhặt, lấy thêm 

b.

- tót: di chuyển lên một nơi khác bằng động tác rất nhanh, gọn và đột ngột;

- cuống quýt: vội vã, rối rít do bị cuống, không bình tĩnh;

- mê mẩn tâm thần: tâm trí, tinh thần không còn tỉnh táo hoặc quá say mê đến mất bình tĩnh;

- nghe lời chim: lắng nghe và làm theo lời chỉ dẫn của chim,...

Biện pháp tu từ

Câu 3 trang 36 SGK Ngữ văn 6 tập 2: 

a. Biện pháp tu từ điệp ngữ nhấn mạnh hành động “ăn” rất lâu và rất nhiều, như thể không bao giờ dừng.

b. Biện pháp tu từ điệp ngữ nhấn mạnh hành động “bay” rất lâu và rất xa.

Câu 4 trang 36 SGK Ngữ văn 6 tập 2: 

Chúng tôi đi mãi, đi mãi mà chưa tới nơi.

Tri thức tiếng Việt
​Nghĩa của từ
1. Khi gặp một từ ngữ mới trong văn bản, trước khi dùng từ điển để tra cứu, có thể dựa vào nghĩa của những yếu tố tạo nên từ ngữ đó để suy đoán nghĩa của nó.
Ví dụ: độc giả (độc là đọc; giả là người; độc giả là người đọc)
2. Khi gặp một từ ngữ mới trong văn bản, trước khi dùng từ điển để tra cứu, cũng có thể dựa vào những từ ngữ xung quanh để suy đoán nghĩa của nó.
Ví dụ, khi đọc câu: Người anh thì an nhàn, sung túc, còn người em thì vất vả, bần hàn.
Có thể có người không biết nghĩa của từ bần hàn ; nhưng trong văn cảnh câu trên, nó đi cùng với an nhàn, sung túc và vất vả nên có thể suy đoán bần hàn là nghèo khổ.

Điệp ngữ
Điệp ngữ là biện pháp tu từ chỉ việc lặp đi, lặp lại một từ hoặc cụm từ nhiều lần trong một câu nói, đoạn văn, đoạn thơ. Mục đích là để gây sự chú ý, liệt kê, nhấn mạnh, khẳng định.. một vấn đề nào đó.
Ví dụ:
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta.

Trả lời câu hỏi trang 35, 36 – Văn 6 tập 2, Kết nối tri thức với cuộc sống
​Nghĩa của từ
Câu 1. Giải thích nghĩa của các từ ngữ in đậm trong các câu sau:
a. Quanh năm hai vợ chồng chăm chút cho nên cây khế xanh mơn mởn, quả lúc lỉu sát đất, trẻ lên ba cũng với tay được.
b. Từ đó ròng rã một tháng trời, hàng ngày chim cứ đến ăn vào lúc sáng sớm làm quả vợi hẳn đi.
Trả lời câu 1 trang 35 – Văn 6 tập 2, Kết nối tri thức
Nghĩa của các từ in đậm:
- Mơn mởn: Xanh non, tươi tốt, đầy sức sống.
- Lúc lỉu: Sai quả, nhiều quả trên khắp các cành.
- Ròng rã: Kéo dài, liên tục trong thời gian dài
- Vợi hẳn: Giảm đi một số lượng nhiều so với lúc đầu.

Câu 2.
a. Tìm những động từ hoặc cụm động từ thể hiện sự khác biệt giữa vợ chồng người em và vợ chồng người anh trong bảng so sánh:
b. Giải thích nghĩa của những động từ, cụm động từ đã tìm được.

Trả lời câu 2 trang 35 – Văn 6 tập 2, Kết nối tri thức
a. Những từ ngữ thể hiện sự khác biệt giữa vợ chồng người em và vợ chồng người anh:
b. Giải thích nghĩa của những động từ, cụm động từ đã tìm được:
- nghe lời chim: Làm đúng như lời chim dặn dò.
- may một túi vải: Hành động dùng kim chỉ kết nối các miếng vải với nhau để tạo ra một túi đựng đồ bằng vải.
- trèo, trèo lên lưng: Hành động đứng lên trên cao hoặc lên trên một vật gì đó một cách thận trọng, từ từ.
- không dám vào: E ngại, cẩn trọng, không dám vào trong.
- chỉ dám nhặt ít: Không tham nhặt nhiều, chỉ nhặt ít, vừa đủ.
- cuống quýt bàn cãi: Bàn chuyện một cách vội vàng, hấp tấp để đưa ra quyết định cho sự việc đang gấp rút.
- định may nhiều túi: Suy nghĩ, tính toán dự định may nhiều túi.
- tót, tót ngay lên lưng: Hành động trèo lên sự vật một cách vội vã, khẩn trương, vô duyên.
- hoa mắt vì của quý: Cảm giác xây xẩm, tối sầm mặt lại vì vàng bạc quá nhiều.
- mê mẩn tâm thần, quên đói, quên khát, cố nhặt vàng: Như người mất trí, mê mẩn quên hết mọi thứ, chỉ nghĩ đến thứ trước mắt.
- lấy thêm, cố nhặt: Hành động tham lam, lấy thêm, cố nhặt thêm nhiều nữa vì cảm giác chưa đủ.

Biện pháp tu từ
Câu 3. Hai câu sau đây có sử dụng cùng một biện pháp tu từ. Chỉ ra biện pháp tu từ đó và nêu tác dụng của nó.
a. Quân sĩ mười tám nước ăn mãi, ăn mãi nhưng niêu cơm bé xíu cứ hết lại đầy.
b. Chim bay mãi, bay mãi, qua bao nhiêu là miền, hết đồng ruộng đến rừng xanh, hết rừng xanh đến biển cả.

Trả lời câu 3 trang 36 – Văn 6 tập 2, Kết nối tri thức
a. Điệp ngữ: ăn mãi.. ăn mãi
Tác dụng: Nhấn mạnh hành động ăn rất lâu và rất nhiều, như thể không bao giờ dừng.
b. Điệp ngữ: bay mãi.. bay mãi, hết.. đến, hết.. đến
Tác dụng:
+ Điệp ngữ bay mãi.. bay mãi nhấn mạnh quãng đường đi lấy vàng rất khó khăn, chim phải bay rất lâu và xa.
+ Điệp ngữ hết.. đến là các khoảng không gian cứ nối tiếp nhau, tưởng chừng như vô tận, không có kết thúc.

Câu 4. Đặt một câu có sử dụng biện pháp tu từ được chỉ ra ở bài tập 3.
Trả lời câu 4 trang 36 – Văn 6 tập 2, Kết nối tri thức (hình minh họa)