* Từ mượn    

Câu 1 (trang 86 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

a. 

- Từ vay mượn tiếng Hán: kế hoạch, phát triển, công nghiệp, không khí, ô nhiễm. Vì chúng được dùng như từ thuần Việt. 

- Từ vay mượn tiếng Anh: băng, ô-dôn. Vì chúng được viết nguyên dạng hoặc viết tách từng âm tiết, hình dạng chính tả khác biệt. 

b. 

- Từ ô-dôn gây ấn tượng về từ mượn rõ nhất vì nó có cấu tạo và hình thức chính tả khác biệt. 

c. 

- Không trung, không gian, không quân, không tưởng, hư không,…. 

- Miễn nhiễm, lây nhiễm, truyền nhiễm, nhiễm bệnh, nhiễm khuẩn,… 

Câu 2 (trang 86 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

- Vốn từ tiếng Việt giàu có và phức tạp, gồm nhiều từ được mượn ở những ngôn ngữ khác, nhất là tiếng Hán (trước đây), tiếng Pháp, tiếng Anh (sau này). 

- Khi nhập vào tiếng Việt, các từ mượn đã được Việt hóa ở những mức độ khác nhau và quá trình này vẫn đang tiếp diễn. 

- Nhờ việc chủ động vay mượn từ, tiếng Việt luôn phát triển, trong khi vẫn bảo lưu được những nét tinh túy vốn có của mình. 

Câu 3 (trang 87 sgk ngữ văn 6 tập 2 mới)

- Các từ mượn trong câu là: fan, phấn khích, hân hoan, idol, xuất hiện, chuyên cơ, phi trường. 

- Có thể thay một số từ “lạ tai”  bằng: 

fan = người hâm mộ,

idol = thần tượng,

phi trường = sân bay,  

hân hoan = vui vẻ, … 

- Diễn đạt lại bằng câu sau: 

“Các người hâm mộ cuồng thực sự phấn khích, vui vẻ khi thấy thần tượng của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống sân bay”. 

​Tri thức ngữ văn

Từ tiếng Việt bao gồm hai nhóm từ thuần Việt và từ mượn.
Từ thuần Việt (do ông cha ta sáng tạo ra, đọc lên có thể hiểu ngay).

Từ mượn là gì?
Từ mượn là những từ vay mượn của nước ngoài nhằm hoàn thiện hoặc tạo ra sự phong phú, đa dạng của ngôn ngữ dân tộc.

Tiếng Việt vay mượn ngôn ngữ nào?
- Tiếng Việt vay mượn ngôn ngữ tiếng Hán nhiều nhất. Quá trình vay mượn này chủ yếu diễn ra vào thời kì Bắc thuộc.
Các hình thức vay mượn chủ yếu là: mượn trọn vẹn từ ngữ Hán, chỉ Việt hóa về âm đọc (tâm , tài, đức, mệnh...); rút gọn, đảo vị trí các yếu tố Hán – Việt, đổi nghĩa, thu hẹp hoặc mở rộng nghĩa, ghép từ...
- Ngoài ra, trong tiếng Việt còn có nhiều từ mượn có nguồn tiếng Pháp, Tiếng Anh. Như phiên âm các thuật ngữ khoa học của phương Tây: acide (a-xít), guidon (ghi-đông), frein (phanh)... Hoặc vay mượn hoàn toàn: internet, game, video...

Có nên dùng từ mượn?
Từ mượn có ý nghĩa quan trọng, là quy luật tự nhiên trong quá trình tiếp xúc giao lưu giữa các dân tộc và làm giàu ngôn ngữ dân tộc mình.
Tuy nhiên, tránh lạm dụng từ mượn không cần thiết để không gây cảm giác khó hiểu, khó chịu cho người nghe, người đọc, làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt.

Hướng dẫn học bài
Gợi ý trả lời câu hỏi trang 86 – 87, Ngữ văn 6 – Tập 2 – Kết nối tri thức​
Câu 1. Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu:
Do kế hoạch phát triển công nghiệp thiếu bền vững, Trái Đất đang nóng dần lên, băng ở Bắc Cực và Nam Cực đang tan chảy, khiến nước biển dâng cao, nhấn chìm nhiều thành phố, làng mạc, nhiều cánh đồng màu mỡ. Tầng ô-dôn bị thủng nhiều chỗ, đất đai, nước, không khí bị ô nhiễm nặng nề, đe dọa sự sống của muôn loài.
a. Trong đoạn văn trên có nhiều từ là từ mượn, chẳng hạn: kế hoạch, phát triển, công nghiệp, băng, ô-dôn, không khí, ô nhiễm,.... Theo em, từ nào được vay mượn từ tiếng Hán, từ nào được vay mượn từ tiếng Anh? Vì sao em xác định được như vậy?
b. Trong các từ mượn như công nghiệp, băng, ô-dôn, ô nhiễm, từ nào gây cho em cảm giác từ mượn rõ nhất? Vì sao?
c. Các yếu tố như không, nhiễm không chỉ xuất hiện trong không khí, ô nhiễm mà còn được dùng để tạo nên nhiều từ khác mà chúng ta vẫn sử dụng hằng ngày. Hãy kể thêm một số từ có những yếu tố ấy và giải thích ý nghĩa của chúng.
Gợi ý:
a. Từ được vay mượn từ tiếng Hán: kế hoạch, phát triển, công nghiệp, băng, Bắc cực, Nam Cực, thành phố, không khí, sự sống.
Từ được vay mượn từ tiếng Anh: ô-dôn.
Căn cứ để xác định:
Các từ tiếng vay mượn từ tiếng Hán có yếu tố Hán Việt, đã được Việt hóa âm đọc hoặc ghép yếu tố Việt với yếu tố Hán để tạo ra từ mới.
Từ ô-dôn là mượn từ tiếng Anh vì nó là từ phiên âm của từ ozon.
b. Trong các từ mượn như công nghiệp, băng, ô-dôn, ô nhiễm, từ ô-dôn gây cho em cảm giác từ mượn rõ nhất. Vì các từ mượn Hán Việt đã được sử dụng từ lâu, nên ai cũng hiểu nghĩa rõ ràng, còn từ ô-dôn là thuật ngữ khoa học được phiên âm từ tiếng Anh xuất hiện muộn hơn, không phải ai cũng rõ nghĩa.
c. Kể thêm một số từ có:
- Yếu tố Hán "không": hàng không, không trung, không gian, không vận, tầng không, không quân, không tưởng, hư không, xuyên không...
- Yếu tố Hán "nhiễm": nhiễm lạnh, nhiễm khuẩn, nhiễm trùng, nhiễm bệnh, miễn nhiễm, lây nhiễm, tái nhiễm, truyền nhiễm, bội nhiễm,...

Câu 2. Qua việc thực hiện các yêu cầu ở bài tập 1, em rút ra nhận xét gì về đặc điểm của vốn từ tiếng Việt?
Gợi ý:
- Vốn từ tiếng Việt vô cùng phong phú, không chỉ bao gồm hệ thống từ thuần Việt mà còn vay mượn nhiều từ có nguồn gốc từ ngôn ngữ khác như Hán, Anh, Pháp và các nước khác, nhằm biểu thị những sự vật, hiện tượng, đặc điểm... mà từ tiếng Việt chưa có từ thích hợp để biểu thị.
- Nhờ quá trình vay mượn này mà hệ thống từ tiếng Việt càng trở nên hoàn thiện và phong phú, phù hợp với sự phát triển của thời đại. Tuy nhiên không nên lạm dụng từ mượn khi có thể biểu đạt bằng từ thuần Việt hoặc các từ quen dùng.

Câu 3. Hãy diễn đạt lại câu văn sau đây theo hướng thay thế từ mượn bằng từ quen thuộc hoặc dễ hiểu hơn vốn đã có từ lâu trong vốn từ tiếng Việt:
Các fan cuồng thực sự phấn khích, hân hoan khi thấy idol của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống phi trường.
Gợi ý:
- Các từ mượn trong câu là: fan, phấn khích, hân hoan, idol, xuất hiện, chuyên cơ, phi trường.
- Câu trên có thể với nhiều người không khó tiếp nhận thông tin, nhưng với những người chưa học hoặc không biết ngoại ngữ thì sẽ gây khó hiểu.
- Có thể thay một số từ mượn không cần thiết bằng các cách từ thuần Việt hơn: fan thay bằng người hâm mộ, idol thay bằng thần tượng, phi trường thay bằng sân bay, hân hoan thay bằng vui mừng...
- Diễn đạt lại bằng câu sau:
"Những người hâm mộ cuồng thực sự phấn khích, vui mừng khi thấy thần tượng của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống sân bay".

Từ mượn

Đọc đoạn văn và thực hiện các yêu cầu sau:

Các loài động vật và thực vật thường tồn tại và phát triển thành từng quần xã, trong những bai-ôm khác nhau. Mỗi quần xã có thể được xem như một thế giới riêng, trong đó có sự chung sống của một số loài nhất định với só lượng cá thể hết sức khác nhau ở riêng từng loài.

1. Trong đoạn văn trên có nhiều từ là từ mượn, chẳng hạn: động vật, thực vật, tồn tại, bai-ôm,... Theo em, từ nào được vay mượn từ tiếng Hán, từ nào được vay mượn từ tiếng Anh? Dấu hiệu nào giúp em nhận biết được điều đó?
2. Tìm thêm những từ phức có yếu tố tồn, phát, cá tương tự các từ sau đây; tồn tại, phát triển, cá thể.

=> Xem hướng dẫn giải

Đọc đoạn văn và thực hiện các yêu cầu sau:

Các loài động vật và thực vật thường tồn tại và phát triển thành từng quần xã, trong những bai-ôm khác nhau. Mỗi quần xã có thể được xem như một thế giới riêng, trong đó có sự chung sống của một số loài nhất định với só lượng cá thể hết sức khác nhau ở riêng từng loài.

Câu 1: Theo em:

Các từ vay mượn tiếng Hán: động vật, thực vật, tồn tại. Các từ này có cách độc và hình thức chính tả giống từ thuần Việt, có tính chất khái quát về nghĩa.

Các từ vay mượn tiếng Anh: bai-ôm. Từ có gạch nối giữa các âm tiết. 

Câu 2: Tìm thêm những từ phức có yếu tố tồn, phát, cá tương tự các từ sau đây; tồn tại, phát triển, cá thể: tồn vong, phát tài, cá nhân. 

Câu 3: Trong số các từ mượn, có rất nhiều từ đã được Việt hóa (khó nhận biết là từ mượn). So sánh các từ động vật, thực vật, tồn tại, bai-ôm với nhau, em thấy từ nào được Việt hóa, từ nào vẫn còn mang vẻ xa lạ.

Câu 4: Thử thay thế một số từ mượn trên đoạn văn trên bằng những từ khác em cho là dễ hiểu và đơn giản hơn mà không làm sai lệch điều tác giả muốn nói.

Câu 5: Qua việc thực hiện các yêu cầu trên, em rút ra nhận xét gì về đặc điểm của vốn từ tiếng Việt.

=> Xem hướng dẫn giải

Câu 3: Trong số các từ mượn, có rất nhiều từ đã được Việt hóa (khó nhận biết là từ mượn).

• Từ được Việt hóa: động vật, thực vật, tồn tại
• Từ vẫn còn mang vẻ xa lạ: bai-ôm

Câu 4: Thay thế một số từ mượn trên đoạn văn trên bằng những từ khác em cho là dễ hiểu và đơn giản hơn mà không làm sai lệch điều tác giả muốn nói:

Thay thế từ bai-ôm thành từ khu sinh học.

Câu 5: Qua việc thực hiện các yêu cầu trên, em rút ra nhận xét về đặc điểm của vốn từ tiếng Việt: tiếng Việt có vốn từ đa dạng và phong phú. Trong đó có từ mượn và từ thuần Việt. Từ mượn được vay mượn từ nhiều ngôn ngữ khác, vay mượn nhiều của tiếng Hán, tiếng Pháp, tiếng Anh. Chính sự vay mượn ngôn ngữ này, làm giàu thêm vốn từ tiếng Việt. 

Lựa chọn từ ngữ

Câu 1 (trang 86 SGK Ngữ văn 6, tập 2)

Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu:

Do kế hoạch phát triển công nghiệp thiếu bền vững, Trái Đất đang nóng dần lên, băng Bắc Cực và Nam Cực đang tan chảy, khiển nước biển dâng cao, nhấn chìm nhiều thành phố, làng mạc, nhiều cánh đồng màu mỡ. Tầng ô-dôn bị thủng nhiều chỗ, đất đai, nước, không khí bị ô nhiễm nặng nề, đe doạ sự sống của muôn loài.

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về từ mượn để trả lời câu hỏi này.

Lời giải chi tiết:

a.

- Các từ vay mượn tiếng Hán: công nghiệp, băng, ô nhiễm

=> Các từ này có cách đọc và hình thức chính tả giống từ thuần Việt, có tính chất khái quát về nghĩa.

- Các từ vay mượn tiếng Anh: Ô-dôn

=> Từ có gạch nối giữa các âm tiết. 

b.

- Từ ô-dôn cho em cảm giác từ mượn rõ nhất.

- Vì từ ngữ này có phần gạch nối rất dễ nhận biết.

- chân không: khoảng không gian không chứa một dạng vật chất nào cả

- không gian: hình thức tồn tại cơ bản của vật chất (cùng với thời gian), trong đó các vật thể có độ dài và độ lớn khác nhau, cái nọ ở cách cái kia

- nhiễm trùng: bị vi trùng xâm nhập vào cơ thể.

- miễn nhiễm: cơ thể có đề kháng, không bị yếu tố gây bệnh xâm nhập.

Câu 2 (trang 86 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Qua việc thực hiện các yêu cầu ở bài tập 1, em rút ra nhận xét gì về đặc điểm của vốn từ tiếng Việt?

Phương pháp giải:

Từ các từ mượn và từ thuần Việt của bài tập 1, em nhận xét về ngôn ngữ của Tiếng Việt.

Lời giải chi tiết:

Qua việc thực hiện các yêu cầu trên, em rút ra nhận xét về đặc điểm của vốn từ tiếng Việt: tiếng Việt có vốn từ đa dạng và phong phú. Trong đó có từ mượn và từ thuần Việt. Từ mượn được vay mượn từ nhiều ngôn ngữ khác, vay mượn nhiều của tiếng Hán, tiếng Pháp, tiếng Anh. Chính sự vay mượn ngôn ngữ này, làm giàu thêm vốn từ tiếng Việt.

Lựa chọn cấu trúc câu

Câu 3 (trang 87 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hãy diễn đạt lại câu văn sau đây theo hướng thay thế từ mượn bằng từ quen thuộc hoặc dễ hiểu hơn vốn đã có từ lâu trong vốn từ tiếng Việt:

Các fan cuồng thực sự phấn khích, hân hoan khi thấy idol của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống phi trường.

Phương pháp giải:

Tìm những từ mượn trong câu trên, sau đó thay thế bằng từ Thuần Việt và đặt lại câu.

Lời giải chi tiết:

- Thay đổi: Những người hâm mộ thực sự phấn khích, hân hoan khi thấy thần tượng của mình xuất hiện trên cửa chiếc máy bay vừa đáp xuống sân bay.

+ Các fan cuồng được thay bằng những người hâm mộ

+ Idol được thay bằng thần tượng

+ Chuyên cơ được thay bằng máy bay

+ Phi trường được thay bằng sân bay.

Bài 1: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu:

Do kế hoạch phát triển công nghiệp thiếu bền vững, Trái Đất đang nóng dần lên, băng ở Bắc Cực và Nam Cực đang tan chảy, khiến nước biển dâng cao, nhấn chìm nhiều thành phố, làng mạc, nhiều cánh đồng màu mỡ. Tầng ô-dôn bị thủng nhiều chỗ, đất đai, nước, không khí bị ô nhiễm nặng nề, đe dọa sự sống của muôn loài.

a.

– Từ vay mượn tiếng Hán: kế hoạch, phát triển, công nghiệp, không khí, ô nhiễm. Vì chúng được dùng như từ thuần Việt.

– Từ vay mượn tiếng Anh: băng, ô-dôn. Vì chúng được viết nguyên dạng hoặc viết tách từng âm tiết, hình dạng chính tả khác biệt.

b.

– Từ ô-dôn gây ấn tượng về từ mượn rõ nhất vì nó có cấu tạo và hình thức chính tả khác biệt.

c.

– Không trung, không gian, không quân, không tưởng, hư không,….

– Miễn nhiễm, lây nhiễm, truyền nhiễm, nhiễm bệnh, nhiễm khuẩn,…

Bài 2. Qua việc thực hiện các yêu cầu ở bài tập 1, em rút ra nhận xét gì về đặc điểm của vốn từ tiếng Việt?

– Vốn từ tiếng Việt giàu có và phức tạp, gồm nhiều từ được mượn ở những ngôn ngữ khác, nhất là tiếng Hán (trước đây), tiếng Pháp, tiếng Anh (sau này).

– Khi nhập vào tiếng Việt, các từ mượn đã được Việt hóa ở những mức độ khác nhau và quá trình này vẫn đang tiếp diễn.

– Nhờ việc chủ động vay mượn từ, tiếng Việt luôn phát triển, trong khi vẫn bảo lưu được những nét tinh túy vốn có của mình.

Bài 3. Hãy diễn đạt lại câu văn sau đây theo hướng thay thế từ mượn bằng từ quen thuộc hoặc dễ hiểu hơn vốn đã có từ lâu trong vốn từ tiếng Việt:

Các fan cuồng thực sự phấn khích, hân hoan khi thấy idol của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống phi trường.

– Các từ mượn trong câu là: fan, phấn khích, hân hoan, idol, xuất hiện, chuyên cơ, phi trường.

– Có thể thay một số từ “lạ tai”  bằng:

fan = người hâm mộ,

idol = thần tượng,

phi trường = sân bay,

hân hoan = vui vẻ, …

– Diễn đạt lại bằng câu sau:

“Các người hâm mộ cuồng thực sự phấn khích, vui vẻ khi thấy thần tượng của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống sân bay”.

Nhận biết từ mượn và lưu ý về sử dụng từ mượn

Trong những từ mượn tiếng Hán, nhiều từ đơn như đầu, phòng, cao, tuyết, băng, thần, bút... được cảm nhận như từ thuần Việt. Các từ phức như nhi đồng, phụ lão, không phận, hải phận, địa cực, phục dựng,... ít nhiều còn gây cảm giác khó hiểu, thường chỉ được dùng trong những hoàn cảnh giao tiế trang trọng.

Một số từ mượn các ngôn ngữ châu Âu được Việt hóa gần như hoàn toàn, nhất là những từ đơn như săm, lốp, bom, tăng (xe tăng), mét (đơn vị đo khoảng cách),... Nhiefu từ khác như xà phòng, xi măng, com lê, cà vạt, cà phê, câu lạc bộ, ... cũng được dùng phổ biến, có cách đọc và hình thức chính tả giống như thuần Việt.

Không ít từ mượn tiếng Pháp, tiếng Anh, ... được viết nguyên dạng giống trong ngôn ngữ gốc như video, smartphone, internet, biome,... hoặc được viết tách từng âm tiết (theo cách đọc của tiếng Việt) mà giữa các âm tiết có gạch nối như ô-xi, a-xít, nê-ông, ra-đi-ô, ki-lô-gam,.... Đôi khi một từ có thể có cả hai cách viết như: internet và in-tơ-nét. Tùy quy định chính tả ở mỗi loại sách, báo mà viết các từ vừa dẫn, người ta sẽ chọn cách viết được cho là phù hợp.

Tránh lạm dụng từ mượn để không gây khó hiểu, khó chịu cho người nghe, người đọc và để không làm mất đi sự trong sáng của tiếng Việt.

Giải bài tập

Câu 1. Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu:

Do kế hoạch phát triển công nghiệp thiếu bền vững, Trái Đất đang nóng dần lên, băng ở Bắc Cực và Nam Cực đang tan chảy, khiến nước biển dâng cao, nhấn chìm nhiều thành phố, làng mạc, nhiều cánh đồng màu mỡ. Tầng ô-dôn bị thủng nhiều chỗ, đất đai, nước, không khí bị ô nhiễm nặng nề, đe dọa sự sống của muôn loài.

Trả lời câu 1 trang 86 tập 2 Ngữ văn 6 Kết nối tri thức

a.

- Từ vay mượn tiếng Hán: kế hoạch, phát triển, công nghiệp, không khí, ô nhiễm. Vì chúng được dùng như từ thuần Việt.

- Từ vay mượn tiếng Anh: băng, ô-dôn. Vì chúng được viết nguyên dạng hoặc viết tách từng âm tiết, hình dạng chính tả khác biệt.

b.

- Từ ô-dôn gây ấn tượng về từ mượn rõ nhất vì nó có cấu tạo và hình thức chính tả khác biệt.

c.

- Không trung, không gian, không quân, không tưởng, hư không,….

- Miễn nhiễm, lây nhiễm, truyền nhiễm, nhiễm bệnh, nhiễm khuẩn,…

Câu 2. Qua việc thực hiện các yêu cầu ở bài tập 1, em rút ra nhận xét gì về đặc điểm của vốn từ tiếng Việt?

Trả lời câu 2 trang 86 tập 2 Ngữ văn 6 Kết nối tri thức

- Vốn từ tiếng Việt giàu có và phức tạp, gồm nhiều từ được mượn ở những ngôn ngữ khác, nhất là tiếng Hán (trước đây), tiếng Pháp, tiếng Anh (sau này).

- Khi nhập vào tiếng Việt, các từ mượn đã được Việt hóa ở những mức độ khác nhau và quá trình này vẫn đang tiếp diễn.

- Nhờ việc chủ động vay mượn từ, tiếng Việt luôn phát triển, trong khi vẫn bảo lưu được những nét tinh túy vốn có của mình.

Câu 3. Hãy diễn đạt lại câu văn sau đây theo hướng thay thế từ mượn bằng từ quen thuộc hoặc dễ hiểu hơn vốn đã có từ lâu trong vốn từ tiếng Việt:

Các fan cuồng thực sự phấn khích, hân hoan khi thấy idol của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống phi trường.

Trả lời câu 3 trang 87 tập 2 Ngữ văn 6 Kết nối tri thức

- Các từ mượn trong câu là: fan, phấn khích, hân hoan, idol, xuất hiện, chuyên cơ, phi trường.

- Có thể thay một số từ “lạ tai”  bằng:

fan = người hâm mộ,

idol = thần tượng,

phi trường = sân bay,

hân hoan = vui vẻ, …

- Diễn đạt lại bằng câu sau:

“Các người hâm mộ cuồng thực sự phấn khích, vui vẻ khi thấy thần tượng của mình xuất hiện trên cửa chiếc chuyên cơ vừa đáp xuống sân bay”.