Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 102 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): 

- Đọc trước đoạn trích Tôi muốn được là tôi toàn vẹn, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ.

- Tìm đọc truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và cho biết điểm khác biệt quan trọng nhất giữa tác phẩm kịch của Lưu Quang Vũ và truyện cổ tích là gì.

- Đọc nội dung tóm tắt vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt sau đây để hiểu bối cảnh đoạn trích:

Trương Ba (hơn 50 tuổi) là một người làm vườn chất Lưu Quang Vũ (1948 – 1988). phác, nhân hậu, đặc biệt rất cao cờ. Trong một lần đánh cờ, quê ở Đà Nẵng Trương Ba kết bạn với Đế Thích (tiên cờ trên Thiên Định). Mến tải Trương Ba, Đế Thích cho ông một thể hương dặn rằng nếu có gì bất trắc thì thắp một nén, Đế Thích sẽ xuống trần giúp đỡ, nếu thắp ba nén thì sẽ được lên trời.

Do tắc trách, Nam Tào gạch bửa tên Trương Ba, khiến ông phải chết oan. Vợ Trương Ba lấy ba nên hương Đế Thích đã đưa để thấp cho chồng vì thế mà lên được Thiên Định, gặp Đế Thích và kiện về chuyện của Trương Ba. Theo gợi ý của Đế Thích, để sửa sai, Nam Tào cho hồn Trương Ba nhập vào thể xác người hàng thịt ở làng bên vừa mới chết, ngoài 30 tuổi, để được sống lại.

Trú nhờ thể xác hàng thịt. Hồn Trương Ba bị lí trưởng nhân đỏ sách nhiễu vội tiền con trai Trương Ba ngày càng đắc ý, lấn lướt, cỏi thường bố. Đặc biệt, sau một thời gian, Hồn Trương Ba dần dà tiêm nhiễm một số những thói quen sinh hoạt và cả thời xấu của anh hàng thịt. Những thay đổi đô khiển Hồn Trương Ba dần trở nên xa lạ với bạn bè và người thân, ngày càng tự thấm thỏa nỗi đau khổ, sự xấu đi không thể cường lại do tình trạng "bên trong một đẳng, bên ngoài một nèo" của mình. Hồn Trương Ba vô cùng đau khổ và quyết định lựa chọn cái chết, trả lại thân xác cho anh hàng thịt

Đoạn trích sau dãy thuộc cảnh VII và Đoạn kết của vở kịch.

Trả lời:

- Tác giả: 

+ Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), sinh tại Phú Thọ, quê gốc ở Đà Nẵng

+ Tuổi thơ ông gắn liền với mảnh đất Phú Thọ, đến năm 1954 ông và sống và học tập tại Hà.

+ Từ năm 1965 đến 1970 ông vào bộ đội phục vụ trong quân chủng phòng không không quân, một thời gian sau ông xuất ngũ, làm nhiều nghề để mưu sinh.

+ Từ năm 1978 đến khi mất, ông là biên tập viên Tạp chí sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch.

+ Sự nghiệp sáng tác

Các tác phẩm chính: Lời nói dối cuối cùng, Nàng Si-ta, Tôi và chúng ta, Hồn trương ba da hàng thịt...

Là một tròn những nhà soạn kịch tài năng nhất của văn học Việt Nam hiện đại.

Là một nghệ sĩ đa tài làm thơ, vẽ tranh, soạn nhạc...

+ Ông được nhân giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vào năm 2000.

Đọc hiểu

* Nội dung chính: Đoạn trích muốn gửi tới bạn đọc những thông điệp về con người và niềm hạnh phúc trong cuộc sống: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Bên cạnh đó con người phải luôn luôn biết dấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, giữa nhưng dung tục của thế xác để hoàn thiện nhân cách tâm hồn.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1. (trang 104 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Chú ý phản ứng của Hồn Trương Ba trước lời nói của xác Hàng Thịt.

Trả lời:

Phản ứng của Hồn Trương Ba trước lời nói của xác Hàng Thịt: Trong cuộc đối thoại với xác, hồn ngày càng đuối lí, càng ra vẻ quát tháo, nạt nộ càng chứng tỏ sự lúng túng, bất lực.

Câu 2. (trang 104 sgk Ngữ văn 11 Tập 2):  Chú ý sắc thái, giọng điệu của xác Hàng Thịt.

Trả lời:

Xác tự hào với sức mạnh đui mù của mình, tự hào vì đã dụ dỗ, sai khiến được hồn vào những dục vọng bản năng của mình.

Câu 3. (trang 105 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Vì sao càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn lại?

Trả lời:

Càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn lại vì ông cảm thấy bất lực, tuyệt vọng đến không biết phải nói gì.

Câu 4. (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Lập luận này của Đế Thích có ý nghĩa gì trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm?

Trả lời:

Lập luận này của Đế Thích đối lập làm sâu sắc thêm mâu thuẫn giữa quan niệm sống của ông và Hồn Trương Ba. Đế thích quan niệm sống chỉ là sống, nhưng Hồn Trương Ba lại quan niệm nên sống là chính mình, làm tôi chọn vẹn, được hòa hợp cả về thể xác, lẫn tinh thần. Qua đó, tác giả Lưu Quang Vũ nhấn mạnh không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục. Con người chỉ thực sự hạnh phúc khi được sống là chính mình, được hoà hợp xác và hồn, trong và ngoài, nội dung và hình thức trong một thể thống nhất toàn vẹn chứ không phải là cuộc sống chắp vá, bất nhất: “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”.

Câu 5. (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Chú ý sự thay đổi trong quan niệm về “Xác” và “hồn” của Trương Ba.

Trả lời:

- Gặp lại Đế Thích, hồn Trương Ba kiên quyết chối từ cảnh sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo, nêy rõ khát vọng “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”.

- Nhưng khi hiểu ra, ông ta lại khuyên Trương Ba nên chấp nhận vì thế giới xung quanh vốn không phải toàn vẹn.

Câu 6. (trang 107 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Suy nghĩ của em về cách hành xử của các nhân vật trên Thiên Đình?

Trả lời:

Những tiên nhân trên thiên đình đầy rẫy những tội lỗi không khác gì phàm nhân hạ giới. Hành động của họ đáng phải lên án.

Câu 7. (trang 108 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Em có bất ngờ trước quyết định này của Trương Ba không?

Trả lời:

Em không bất ngờ trước quyết định của Trương Ba.

Câu 8. (trang 108 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Chú ý những câu văn mang tính chất triết lí.

Trả lời:

Có những cái sai không thể sửa được. Chắp vá gượng ép chỉ làm sai thêm. Chỉ có cách là đừng bao giờ sai nữa phải bù lại bằng một việc đúng khác.

Câu 9. (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Chú ý quan hệ giữa “chết” và “sống” trong Đoạn kết.

Trả lời:

Được sống được là người là một điều thật quý giá nhưng chỉ khi ta được là chính mình, sống một cách trọn vẹn với theo đuổi và phát huy những giá trị tốt đẹp của bản thân còn là một điều quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi mà con người được sống đúng với quy luật của tự nhiên với sự hài hòa, đồng điệu giữa thể xác và tâm hồn.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1. (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt cho thấy xung đột nào trong Hồn Trương Ba? Em có nhận xét gì về sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt? Ý nghĩa của sự thay đổi này là gì?

Trả lời:

Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt trong Hồn Trương Ba đã cho thấy những xung đột như:

+ Lời đối thoại: "tôi đã chán cái chỗ ở không phải của tôi… ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát" đã cho thấy sự chán ngất cảnh phải ở trong thân xác người khác. Đó chính là bi kịch bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo.

+ Linh hồn và thể xác đều là hai thứ rất quan trọng và có mối quan hệ mật thiết với nhau. Bất chấp sự phủ nhận yếu ớt của phần hồn, phần xác đã hùng hồn đưa ra những chứng cứ cho thấy hồn Trương Ba cũng tha hóa theo nhu cầu của hắn.

→ Qua đây có thể thấy sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt từ hùng hồn, kiên quyết đã trở nên yếu ớt hơn sau khi nghe phần xác đưa ra minh chứng.

Câu 2. (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Tìm những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch.

Trả lời:

Những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch

+ Đoạn chỉ dẫn "Tới đây, bắt đầu lớp kịch.... chỉ còn là thân xác" đã giúp cho việc miêu tả khung cảnh diễn ra việc thay đổi thân xác cho Trương Ba một cách rõ nét, giúp người đọc có thể hình dung dễ dàng hơn.

+ Câu chỉ dẫn "như tuyệt vọng" trước lời thoại "Trời!" của Hồn Trương Ba đã nhấn mạnh tâm trạng của nhân vật trong hoàn cảnh câu chuyện.

Câu 3. (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu nào? Sự khác biệt này có vai trò gì trong việc xây dựng xung đột kịch?

Trả lời:

* Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu như:

- Đế Thích: Với ông, được sống là tốt rồi nên sống dù đôi khi người ta không được là chính mình vẫn không sao. Do đó, ông đã nói với Trương Ba: "Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào".

- Trương Ba: Với ông, được sống là chính mình mới là tuyệt vời nhất. Do đó, ông đã nói với Đế Thích rằng "tôi muốn được là tôi toàn vẹn", "không thể sống với bất cứ giá nào được"). Sống không là mình toàn vẹn "còn khổ hơn là cái chết".

- Trương Ba đã trách Đế Thích rằng: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!” rất đúng đắn vì sự sống chỉ có ý nghĩa khi con người được sống là chính mình một cách toàn vẹn. Việc Trương Ba sống dựa vào xác hàng thịt đã khiến hồn ông trở thành nô lệ cho thân xác và không được sống thật với con người mình.

* Sự khác biệt này có vai trò thúc đẩy cao trào trong việc xây dựng xung đột kịch, nhấn mạnh quan niệm sống của Trương ba.

Câu 4. (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Điều gì đã khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình? Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm nào của nhân vật trong thể loại bi kịch?

Trả lời:

Điều khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình là ông cảm thấy đau khổ, chán nản và xấu hổ khi phải sống dưới thân xác của Hàng thịt. Trương Ba cảm thấy mình dần thay đổi, trở nên bạo lực hơn, ham vật chất hơn và có những cảm xúc không đúng đắn khi ở bên vợ người hàng thịt. 

Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm bi kịch của con người khi sống mà không được là chính mình của nhân vật trong thể loại bi kịch.

Câu 5. (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Trong truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào anh hàng thịt để sống lại. Vợ anh hàng thịt kiện lên quan, quan xử cho vợ Trương Ba thắng kiện vì người mới sống dậy rất giỏi đánh cờ, không biết mổ lợn. Theo em, vì sao Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình?

Trả lời:

Theo em, Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình vì ông muốn truyền tải thông điệp sống chết là quy luật tự nhiên ở đời, chế không phải là hết. Bằng cái chết, dường như Trương Ba đã gìn giữ được những kỉ niệm tốt lành, đã giữ cho các thế hệ sau niềm tin vào con người, cuộc sống. 

Câu 6 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Em tâm đắc nhất với triết lí nhân sinh nào trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn? Triết lí ấy còn có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay?

Trả lời:

Em tâm đắc nhất với triết lí nhân sinh về quan niệm sống của Lưu Quang Vũ trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn. Được sống làm chính mình mới là điều quý giá nhất. Sự sống chỉ trọn vẹn khi có được sự hài hòa giữa phần hồn và phần xác. Con người để có cuộc sống tốt đẹp hơn phải biết đâu tranh với nghịch cảnh, bảo vệ nhân phẩm và phẩm chất tốt đẹp của mình.

Câu 1. Tìm những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch.

Trả lời:

Những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch

+ Đoạn chỉ dẫn "Tới đây, bắt đầu lớp kịch.... chỉ còn là thân xác" đã giúp cho việc miêu tả khung cảnh diễn ra việc thay đổi thân xác cho Trương Ba một cách rõ nét, giúp người đọc có thể hình dung dễ dàng hơn.

+ Câu chỉ dẫn "như tuyệt vọng" trước lời thoại "Trời!" của Hồn Trương Ba đã nhấn mạnh tâm trạng của nhân vật trong hoàn cảnh câu chuyện.

Câu 2. Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt cho thấy xung đột nào trong Hồn Trương Ba? Em có nhận xét gì về sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt? Ý nghĩa của sự thay đổi này là gì?

Trả lời:

Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt trong Hồn Trương Ba đã cho thấy những xung đột như:

+ Lời đối thoại: "tôi đã chán cái chỗ ở không phải của tôi… ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát" đã cho thấy sự chán ngất cảnh phải ở trong thân xác người khác. Đó chính là bi kịch bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo.

+ Linh hồn và thể xác đều là hai thứ rất quan trọng và có mối quan hệ mật thiết với nhau. Bất chấp sự phủ nhận yếu ớt của phần hồn, phần xác đã hùng hồn đưa ra những chứng cứ cho thấy hồn Trương Ba cũng tha hóa theo nhu cầu của hắn.

→ Qua đây có thể thấy sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt từ hùng hồn, kiên quyết đã trở nên yếu ớt hơn sau khi nghe phần xác đưa ra minh chứng.

Câu 3. Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu nào? Sự khác biệt này có vai trò gì trong việc xây dựng xung đột kịch?

Trả lời:

* Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu như:

- Đế Thích: Với ông, được sống là tốt rồi nên sống dù đôi khi người ta không được là chính mình vẫn không sao. Do đó, ông đã nói với Trương Ba: "Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào".

- Trương Ba: Với ông, được sống là chính mình mới là tuyệt vời nhất. Do đó, ông đã nói với Đế Thích rằng "tôi muốn được là tôi toàn vẹn", "không thể sống với bất cứ giá nào được"). Sống không là mình toàn vẹn "còn khổ hơn là cái chết".

- Trương Ba đã trách Đế Thích rằng: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!” rất đúng đắn vì sự sống chỉ có ý nghĩa khi con người được sống là chính mình một cách toàn vẹn. Việc Trương Ba sống dựa vào xác hàng thịt đã khiến hồn ông trở thành nô lệ cho thân xác và không được sống thật với con người mình.

* Sự khác biệt này có vai trò thúc đẩy cao trào trong việc xây dựng xung đột kịch, nhấn mạnh quan niệm sống của Trương ba.

Câu 4. Điều gì đã khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình? Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm nào của nhân vật trong thể loại bi kịch?

Trả lời:

Điều khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình là ông cảm thấy đau khổ, chán nản và xấu hổ khi phải sống dưới thân xác của Hàng thịt. Trương Ba cảm thấy mình dần thay đổi, trở nên bạo lực hơn, ham vật chất hơn và có những cảm xúc không đúng đắn khi ở bên vợ người hàng thịt. 

Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm bi kịch của con người khi sống mà không được là chính mình của nhân vật trong thể loại bi kịch.

Câu 5. Trong truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào anh hàng thịt để sống lại. Vợ anh hàng thịt kiện lên quan, quan xử cho vợ Trương Ba thắng kiện vì người mới sống dậy rất giỏi đánh cờ, không biết mổ lợn. Theo em, vì sao Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình?

Trả lời:

Theo em, Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình vì ông muốn truyền tải thông điệp sống chết là quy luật tự nhiên ở đời, chế không phải là hết. Bằng cái chết, dường như Trương Ba đã gìn giữ được những kỉ niệm tốt lành, đã giữ cho các thế hệ sau niềm tin vào con người, cuộc sống. 

Câu 6. Em tâm đắc nhất với triết lí nhân sinh nào trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn? Triết lí ấy còn có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay?

Trả lời:

Em tâm đắc nhất với triết lí nhân sinh về quan niệm sống của Lưu Quang Vũ trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn. Được sống làm chính mình mới là điều quý giá nhất. Sự sống chỉ trọn vẹn khi có được sự hài hòa giữa phần hồn và phần xác. Con người để có cuộc sống tốt đẹp hơn phải biết đâu tranh với nghịch cảnh, bảo vệ nhân phẩm và phẩm chất tốt đẹp của mình.

Trước khi đọc 1

Câu 1 (trang 102, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đọc trước văn bản Tôi muốn được là tôi toàn vẹn, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Quang Vũ?

Phương pháp giải:

Chú ý lựa chọn thông tin phù hợp, phục vụ cho việc đọc hiểu.

Lời giải chi tiết:

- Tác giả: 

+ Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch. Ông có tuổi thơ gắn bó tại quê Phú Thọ cùng bố mẹ. Đến 1954, ông chuyển về Hà Nội sống. Ngay từ khi còn bé ông đã mang trong mình những tài năng thiên bẩm về nghệ thuật.

+ Ông là một nhà soạn kịch tài hoa trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Một tài năng trong lĩnh vực văn chương nghệ thuật, trong mỗi một lĩnh vực ông đều để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc. 

+ Thơ ca của Lưu Quang Vũ không chỉ giàu cảm xúc, nỗi niềm trăn trở mà còn rất bay bổng. Sự nghiệp sáng tác của ông vô cùng phong phú ở nhiều thể loại khác nhau như: Truyện ngắn, thơ, kịch,…

+ Những tác phẩm của Lưu Quang Vũ bắt đầu nổi lên từ những năm 80, lúc ấy đất nước đang trong giai đoạn chiến tranh, vô cùng khó khăn. Ra đi ở tuổi đời còn trẻ và sự nghiệp đang trên đà đỉnh cao thế nhưng những tác phẩm để lại rất nhiều. 10 năm miệt mài sáng tác của ông đã cho ra gần 50 vở kịch và hầu hết các vở kịch ấy đều được các đoàn kịch lớn dựng lại của nhiều đạo diễn nổi tiếng.

Trước khi đọc 2

Câu 2 (trang 102, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tìm đọc truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt và cho biết điểm khác biệt quan trọng nhất giữa tác phẩm kịch của Lưu Quang Vũ và truyện cổ tích là gì? 

Phương pháp giải:

Tìm đọc truyện cổ tích, đưa ra những đặc điểm của câu chuyện và so sánh với tác phẩm kịch

Lời giải chi tiết:

Sự khác biệt: Lưu Quang Vũ đã hiện đại hóa để chuyển thành vở kịch và phân tích cụ thể những rắc rối khi trong hình hài và linh hồn không đồng nhất với nhau, thể hiện rõ hơn mâu thuẫn những tranh cãi trong chính nhân vật Trương Ba.

Cái kết khác nhau hoàn toàn, trong truyện cổ tích sẽ chấp nhận sự sắp đặt của thần linh nhưng bên vở kịch là Trương Ba không chịu được khi phải sống trong thân xác người khác không còn là chính mình cho nên đã chọn cách ra đi trả lại thân xác cho anh Hàng Thịt. 

Trong khi đọc 1

Câu 1 (trang 104, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý những phản ứng của Hồn Trương Ba trước lời nói của Xác Hàng Thịt. 

Phương pháp giải:

Tìm ra phản ứng của Hồn Trương Ba khi nghe lời nói của Xác Hàng Thịt.

Lời giải chi tiết:

Trước lời nói của Xác Hàng Thịt, Hồn Trương Ba bịt tai, không muốn nghe. 

Trong khi đọc 2

Câu 2 (trang 104, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý sắc thái giọng điệu của Xác Hàng Thịt. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các lời thoại của Xác Hàng Thịt, tập trung vào ý nghĩa của câu nói và những từ xuất hiện trong dấu ngoặc đơn. 

Lời giải chi tiết:

Xác Hàng Thịt nói một cách buồn rầu về việc không phải lỗi tại anh ta, anh ta cũng đáng được trân trọng. 

Trong khi đọc 3

Câu 3 (trang 105, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Vì sao càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn lại?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các lời thoại về cuối trong đoạn đối thoại của Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt, kết hợp với lời thoại của Xác Hàng Thịt để lý giải được vấn đề.

Lời giải chi tiết:

Càng về cuối, Trương Ba càng ngày càng tuyệt vọng, tự nhận thấy những gì Xác Hàng Thịt đang nói rất hợp lý, không thể chối cãi. 

Trong khi đọc 4

Câu 4 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Lập luận này của Đế Thích có ý nghĩa gì trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm?

Phương pháp giải:

Tìm ra lập luận của Đế Thích, từ đó rút ra ý nghĩa so với nội dung của tác phẩm. 

Lời giải chi tiết:

- Lập luận của Đế Thích: Đế Thích nói về việc mỗi con người không ai có thể toàn vẹn mọi việc, ai cũng sẽ phải chịu những khó khăn, khuôn ép, không được là chính mình. 

 Thể hiện ý nghĩa tác phẩm đó là làm sao để được là chính mình, sống đúng với con người mình. 

Trong khi đọc 5

Câu 5 (trang 106, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý sự thay đổi trong quan niệm về “xác” và “hồn” của Hồn Trương Ba. 

Phương pháp giải:

Tìm ra quan niệm lúc đầu và hiện tại của Hồn Trương Ba để thấy được sự thay đổi. 

Lời giải chi tiết:

Nếu lúc đầu, Hồn Trương Ba không để ý đến việc xác và hồn phải đồng nhất với nhau nhưng sau những chuyện xảy ra, ông đã biết rằng nếu mình sống trong thân xác của người khác sẽ không bao giờ có thể sống thoải mái và là chính mình được. Chỉ có Hồn Hàng Thịt mới hợp với Xác Hàng Thịt.

Trong khi đọc 6

Câu 6 (trang 107, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Suy nghĩ về cách hành xử của các nhân vật trên Thiên Đình. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ lời thoại của Đế Thích về những việc mà nhân vật trên Thiên Đình đã làm.

Lời giải chi tiết:

Những nhân vật trên Thiên Đình dù làm những công việc rất quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến con người nhân gian nhưng lại làm việc tắc trách hoặc chỉ vì cảm xúc cá nhân mà để cho một đứa trẻ con phải chết, làm việc cho có, sửa chữa những lỗi sai một cách vô tội vạ. 

Trong khi đọc 7

Câu 7 (trang 108, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Em có bất ngờ trước quyết định này của Trương Ba không?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ lời thoại của Trương Ba về câu trả lời, nhìn lại về cách sống và con người của Trương Ba để giải thích quyết định. 

Lời giải chi tiết:

Em không bất ngờ vì sau khi nhập vào Xác Hàng Thịt, Hồn Trương Ba đã hiểu được dù nhập vào ai đi nữa thì sẽ không thể đồng nhất được, chỉ có Xác Trương Ba mới có thể hợp với Hồn Trương Ba. Nhân vật này đã nhận thức được rõ điều này và không muốn lặp lại bi kịch như trước nữa.

Trong khi đọc 8

Câu 8 (trang 108, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý những câu văn mang tính triết lí. 

Phương pháp giải:

Tìm ra những câu văn mang tính triết lý (mang bài học sâu sắc).

Lời giải chi tiết:

- Câu văn mang tính triết lí: 

+ Có những cái sai không thể sửa được…Chỉ có cách đừng bao giờ sai nữa, hoặc phải bù lại bằng việc đúng khác. 

+ Không thể sống với bất cứ giá nào được…

Trong khi đọc 9

Câu 9 (trang 109, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Chú ý mối quan hệ giữa “sống” và “chết” trong Đoạn kết. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn kết và đưa ra mối quan hệ.

Lời giải chi tiết:

+ Trương Ba chết nhưng hồn của ông hiện diện trong những đồ vật, trong cây trồng…

Sống và chết có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nếu còn sống nhưng sống mà không tạo ra giá trị ý nghĩa không ai nhớ đến thì cũng như đã chết. Ngược lại khi chết đi nhưng người nhà vẫn quý trọng, luôn nhớ đến những hình ảnh đẹp thì người đó luôn sống mãi trong lòng mọi người. 

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 109, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt cho thấy xung đột nào trong Hồn Trương Ba? Em có nhận xét gì về sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt? Ý nghĩa của sự thay đổi này là gì? 

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại đầu tìm ra sự xung đột, so sánh thái độ lúc đầu và về sau về Xác Hàng Thịt  từ đó rút ra ý nghĩa. 

Lời giải chi tiết:

+ Lời đối thoại: "tôi đã chán cái chỗ ở không phải của tôi… ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát" đã cho thấy sự chán ngất cảnh phải ở trong thân xác người khác. Đó chính là bi kịch bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo.

+ Linh hồn và thể xác đều là hai thứ rất quan trọng và có mối quan hệ mật thiết với nhau. Bất chấp sự phủ nhận yếu ớt của phần hồn, phần xác đã hùng hồn đưa ra những chứng cứ cho thấy hồn Trương Ba cũng tha hóa theo nhu cầu của hắn.

→ Qua đây có thể thấy sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt từ hùng hồn, kiên quyết đã trở nên yếu ớt hơn sau khi nghe phần xác đưa ra minh chứng.

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Tìm những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch.

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại, tìm ra những chỉ dẫn sân khấu được để trong dấu ngoặc đơn.

Lời giải chi tiết:

- Những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch

+ Đoạn chỉ dẫn "Tới đây, bắt đầu lớp kịch.... chỉ còn là thân xác" đã giúp cho việc miêu tả khung cảnh diễn ra việc thay đổi thân xác cho Trương Ba một cách rõ nét, giúp người đọc có thể hình dung dễ dàng hơn.

+ Câu chỉ dẫn "như tuyệt vọng" trước lời thoại "Trời!" của Hồn Trương Ba đã nhấn mạnh tâm trạng của nhân vật trong hoàn cảnh câu chuyện.

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu nào? Sự khác biệt này có vai trò gì trong việc xây dựng xung đột kịch?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích để tìm ra điểm khác biệt trong quan điểm, nó đóng vai trò gì (làm cho xung đột kịch như thế nào).

Lời giải chi tiết:

- Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu như:

- Đế Thích: Với ông, được sống là tốt rồi nên sống dù đôi khi người ta không được là chính mình vẫn không sao. Do đó, ông đã nói với Trương Ba: "Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào".

- Trương Ba: Với ông, được sống là chính mình mới là tuyệt vời nhất. Do đó, ông đã nói với Đế Thích rằng "tôi muốn được là tôi toàn vẹn", "không thể sống với bất cứ giá nào được". Sống không là mình toàn vẹn "còn khổ hơn là cái chết".

- Trương Ba đã trách Đế Thích rằng: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết!” rất đúng đắn vì sự sống chỉ có ý nghĩa khi con người được sống là chính mình một cách toàn vẹn. Việc Trương Ba sống dựa vào xác hàng thịt đã khiến hồn ông trở thành nô lệ cho thân xác và không được sống thật với con người mình.

 Sự khác biệt này có vai trò thúc đẩy cao trào trong việc xây dựng xung đột kịch, nhấn mạnh quan niệm sống của Trương ba.

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Điều gì đã khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình? Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm nào của nhân vật trong thể loại bi kịch?

Phương pháp giải:

Đọc đoạn đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích, Hồn Trương Ba đã đưa ra lựa chọn gì, tại sao lại lựa chọn như vậy và qua lựa chọn đó làm nổi bật lên đặc điểm gì của nhân vật.

Lời giải chi tiết:

- Điều khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình là ông cảm thấy đau khổ, chán nản và xấu hổ khi phải sống dưới thân xác của Hàng thịt. Trương Ba cảm thấy mình dần thay đổi, trở nên bạo lực hơn, ham vật chất hơn và có những cảm xúc không đúng đắn khi ở bên vợ người hàng thịt. 

- Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm bi kịch của con người khi sống mà không được là chính mình của nhân vật trong thể loại bi kịch.

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Trong truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào anh hàng thịt để sống lại. Vợ anh hàng thịt kiện lên quan, quan xử cho vợ Trương Ba thắng kiện vì người mới sống dậy rất giỏi đánh cờ, không biết mổ lợn. Theo em, vì sao Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình?

Phương pháp giải:

Nhớ lại câu chuyện cổ tích, chú ý kết thúc của câu chuyện và so sánh với vở kịch của Lưu Quang Vũ. 

Lời giải chi tiết:

Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình vì ông muốn truyền tải thông điệp sống chết là quy luật tự nhiên ở đời, chế không phải là hết. Bằng cái chết, dường như Trương Ba đã gìn giữ được những kỉ niệm tốt lành, đã giữ cho các thế hệ sau niềm tin vào con người, cuộc sống. 

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 110, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Em tâm đắc nhất với triết lý nhân sinh nào trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn? Triết lí ấy còn có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay?

Phương pháp giải:

Tìm ra các triết lý nhân sinh trong đoạn trích và chỉ ra triết lý em tâm đắc nhất và ý nghĩa của nó với cuộc sống hôm nay.  

Lời giải chi tiết:

- Em tâm đắc nhất với triết lý nhân sinh về quan niệm sống của Lưu Quang Vũ trong trích đoạn Tôi muốn được là tôi toàn vẹn. 

- Được sống làm chính mình mới là điều quý giá nhất. Sự sống chỉ trọn vẹn khi có được sự hài hòa giữa phần hồn và phần xác. Con người để có cuộc sống tốt đẹp hơn phải biết đấu tranh với nghịch cảnh, bảo vệ nhân phẩm và phẩm chất tốt đẹp của mình.

Nó mang ý nghĩa vô cùng quan trọng trong cuộc sống hôm nay khi mà có rất nhiều vấn đề, nghịch cảnh xảy ra khiến cho chúng ta không thể là chính mình. 

I. Lưu Quang Vũ

1. Tiểu sử

- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), sinh ra tại Phú Thọ, quê gốc của ông ở Đà Nẵng,  là con trai nhà viết kịch Lưu Quang Thuận và bà Vũ Thị Khánh từ nhỏ sống cùng bố mẹ, đến khi hòa bình chuyển về sống tại Hà Nội.

- Ông là nhà soạn kịch, nhà thơ và nhà văn hiện đại của Việt Nam.

2. Đặc điểm nghệ thuật

- Lưu Quang Vũ là nhà soạn kịch tài hoa trong nền văn học hiện đại Việt Nam, đây là lĩnh vực thành công nhất của ông và làm nên tên tuổi của mình.

- Không chỉ nổi bật với các vở kịch, thơ của Lưu Quang Vũ cũng giàu cảm xúc và nỗi niềm vô cùng bay bổng và tinh tế. Sự nghiệp sáng tác ở nhiều thể loại khác nhau như thơ, kịch, truyện ngắn,…

3. Tác phẩm chính

-  Ông không phải là bố tôi, Mùa hè đang đến, Người kép đóng hổ, Một vùng mặt trận, Người tốt nhà số 5, Mây trắng của đời tôi, Ngọc Hân công chúa, Linh hồn của đá, Ông vua hóa hổ, Vắng mặt trong hồ sơ, Chiếc ô công lý, Điều không thể mất, Ai là thủ phạm,…

II. Tác phẩm Tôi muốn được là tôi toàn vẹn

1. Thể loại, phương thức biểu đạt

- Thể loại: 

- Phương thức biểu đạt: 

2. Hoàn cảnh xuất xứ của tác phẩm

- Đoạn trích: “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” là cảnh VII và đoạn kết của vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt, là vở kịch tiêu biểu nhất của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ.

3. Nội dung chính

Được sống được là người là một điều thật quý giá nhưng chỉ khi ta được là chính mình, sống một cách trọn vẹn với theo đuổi và phát huy những giá trị tốt đẹp của bản thân còn là một điều quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi mà con người được sống đúng với quy luật của tự nhiên với sự hài hòa, đồng điệu giữa thể xác và tâm hồn.

4. Tóm tắt tác phẩm

“Tôi muốn được là tôi vẹn toàn” là một tác phẩm nổi tiếng của Lưu Quang Vũ. Trương Ba là một người dân chăm chỉ, hiền lành, ông có một gia đình rất hạnh phúc. Nhưng do sai sót của Nam Tào, đã khiến cho ông bị chết oan. Đoạn trích “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” là hồi kết của vở kịch khi Trương Ba có mong muốn là mình hoàn thiện. Cuộc đối thoại cũng rất quan trọng giữa Đế Thích và Trương Ba. Sau khi nhận ra sai trái của mình, Trương Ba cũng đã chỉ ra cái sai trong việc làm của Đế Thích: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết”. và Trương Ba mong muốn : “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” cũng như “Không thể sống với bất cứ giá nào được. Có những cái giá quá đắt, không thể trả được tâm hồn tôi lại trở lại thanh thản, trong sáng như xưa”. Nhưng với Đế Thích, lại chẳng suy nghĩ như vậy nên đã phản bác lại lí lẽ của hồn Trương Ba. Và khi nghe tin cu Tị đã chết, Đế Thích đã đề nghị sẽ cho hồn của Trương Ba nhập vào xác cu Tị. Sau khi suy nghĩ kĩ, Trương Ba đã thẳng thừng từ chối lời đề nghị. Thay vào đó yêu cầu Đế Thích hãy nhường cơ hội đó cho cu Tị, hãy để cho cu Tị được sống lại. Mặc dù vẫn còn luyến tiếc người bạn hay chơi cờ của mình, nhưng Đế Thích đã làm theo lời Trương Ba nói. Quả là một cái kết vô cùng có hậu, và vô cùng hợp tình hợp lí. 

5. Nghệ thuật

- Lối viết kịch độc đáo, thu hút độc giả

- Xây dựng nhân vật tinh tế, có nét riêng biệt

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1. Vì sao càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn lại?

Trả lời

Càng về cuối, lời thoại của Trương Ba càng ngắn lại vì ông cảm thấy bất lực, tuyệt vọng đến không biết phải nói gì.

Câu 2. Lập luận này của Đế Thích có ý nghĩa gì trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm?

Trả lời

Lập luận này của Đế Thích đối lập làm sâu sắc thêm mâu thuẫn giữa quan niệm sống của ông và Hồn Trương Ba. Đế thích quan niệm sống chỉ là sống, nhưng Hồn Trương Ba lại quan niệm nên sống là chính mình, làm tôi chọn vẹn, được hòa hợp cả về thể xác, lẫn tinh thần. Qua đó, tác giả Lưu Quang Vũ nhấn mạnh không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục. Con người chỉ thực sự hạnh phúc khi được sống là chính mình, được hoà hợp xác và hồn, trong và ngoài, nội dung và hình thức trong một thể thống nhất toàn vẹn chứ không phải là cuộc sống chắp vá, bất nhất: “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”.

Câu 3. Suy nghĩa của em về cách hành xử của các nhân vật trên Thiên Đình?

Trả lời

Những tiên nhân trên thiên đình đầy rẫy những tội lỗi không khác gì phàm nhân hạ giới. Hành động của họ đáng phải lên án.

Câu 4. Em có bất ngờ trước quyết định này của Trương Ba không?

Trả lời

Em không bất ngờ trước quyết định của Trương Ba.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1. Cuộc đối thoại giữa Hồn Trương Ba và Xác Hàng Thịt cho thấy xung đột nào trong Hồn Trương Ba? Em có nhận xét gì về sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt? Ý nghĩa của sự thay đổi này là gì?

Trả lời

Đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt:

- Bi kịch bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo (linh hồn thanh cao của Trương Ba chán ghét, đau khổ bên trong thân xác phàm tục của anh hàng thịt): "tôi đã chán cái chỗ ở không phải của tôi… ra khỏi cái xác này, dù chỉ một lát".

- Không chỉ linh hồn mới có tiếng nói và sức mạnh, thể xác cũng có sức mạnh bản năng ghê gớm của nó: bất chấp thái độ phủ nhận yếu ớt của Trương Ba, xác hàng thịt đưa ra nhiều minh chứng cho thấy hồn Trương Ba cũng tha hóa theo nhu cầu của hắn.

- Sự thật là nhiều người chỉ vun vén cho phần hồn mà bỏ bê, coi thường phần xác.

- Cuộc đấu tranh giữa cái thanh cao và cái tầm thường (hồn Trương Ba cố gắng giữ quan điểm của mình trước những lý lẽ ti tiện của xác hàng thịt nhưng vì vẫn phải chung đụng, sống nhờ vào xác hàng thịt nên không thoát khỏi tuyệt vọng.

=> Qua đây có thể thấy sự thay đổi thái độ của Hồn Trương Ba trong cuộc đối thoại với Xác Hàng Thịt từ hùng hồn, kiên quyết đã trở nên yếu ớt hơn sau khi nghe phần xác đưa ra minh chứng.

Câu 2. Tìm những ví dụ tiêu biểu cho thấy các chỉ dẫn sân khấu có vai trò quan trọng trong việc làm sáng tỏ bối cảnh, hành động, tâm trạng nhân vật, sự biến đổi và vận động của xung đột kịch.

Trả lời

Gợi ý:

• Ví dụ 1: Đoạn chỉ dẫn "Tới đây, bắt đầu lớp kịch.... chỉ còn là thân xác" miều tả một cách rõ nét, khung cảnh diễn ra việc thay đổi thân xác cho Trương Ba. Diễn viên, người đọc dễ theo dõi và hình dung được các hoạt động xảy ra.
• Ví dụ 2: Câu chỉ dẫn "như tuyệt vọng" trước lời thoại "Trời!" của Hồn Trương Ba đã thuật lại rõ nét tâm trạng của nhân vật trong hoàn cảnh câu chuyện.
• ...

Câu 3. Sự khác biệt đến mức đối lập về quan điểm giữa Hồn Trương Ba và Đế Thích được thể hiện qua những lời thoại tiêu biểu nào? Sự khác biệt này có vai trò gì trong việc xây dựng xung đột kịch?

Trả lời

* Sự khác nhau của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống:

- Với Đế Thích: sống là được tồn tại dù đôi khi người ta không được là mình toàn vẹn (Ngọc Hoàng và thần tiên cũng vậy) và có thể sống bằng mọi giá (Đế Thích nói với Trương Ba: "Ông phải sống, dù với bất cứ giá nào".

- Với Trương Ba: sự sống phải có ý nghĩa, có niềm vui và phải sống đúng là mình ("tôi muốn được là tôi toàn vẹn", "không thể sống với bất cứ giá nào được"). Sống không là mình toàn vẹn "còn khổ hơn là cái chết".

Câu 4. Điều gì đã khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình? Theo em, cái chết này cho thấy đặc điểm nào của nhân vật trong thể loại bi kịch?

Trả lời

Điều khiến Hồn Trương Ba cương quyết lựa chọn cái chết cho mình là: Trương Ba đã vô cùng đau đớn khi phải sống cuộc sống không phải của mình. Tính cách Trương Ba vốn là người làm vườn hiền lành, tốt bụng có lối sống trong sạch nhưng từ khi sống trong xác của anh hàng thịt Trương Ba dần thay đổi: Dần trở nên bạo lực; ham vật chất; có những cảm xúc không đúng đắn khi ở bên vợ người hàng thịt. Trương Ba cảm thấy đau khổ hơn khi ông tự ý thức được sự thay đổi của bản thân và tự cảm thấy xấu hổ. 

Bi kịch của Trương Ba còn là bi kịch của con người bị tha hóa tính cách, bị từ chối bởi người thân, không được sống là mình, phải sống bên ngoài một đằng, bên trong một nẻo.

Câu 5. Trong truyện cổ tích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, Đế Thích cho hồn Trương Ba nhập vào anh hàng thịt để sống lại. Vợ anh hàng thịt kiện lên quan, quan xử cho vợ Trương Ba thắng kiện vì người mới sống dậy rất giỏi đánh cờ, không biết mổ lợn. Theo em, vì sao Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình?

Trả lời

Theo em, Lưu Quang Vũ đã không lựa chọn cách kết thúc như truyện cổ tích cho vở kịch của mình vì ông muốn thông qua cái kết của mình tiếp tục khái quát triết lí nhân sinh. Ông dường như gửi gắm vào sự lựa chọn của hồn Trương Ba những trăn trở, và cũng có cả những day dứt và cả niềm tin mãnh liệt vào con người. Bằng cái chết của mình, dường như Trương Ba đã gìn giữ được những kỉ niệm tốt lành, đã giữ cho các thế hệ sau niềm tin vào con người, cuộc sống. 

Câu 6. Em tâm đắc nhất với triết lí nhân sinh nào trong đoạn trích Tôi muốn được là tôi toàn vẹn? Triết lí ấy còn có ý nghĩa như thế nào với cuộc sống hôm nay?

Trả lời

Qua đoạn trích vở kịch Hồn Trương Ba, da Hàng Thịt, Lưu Quang Vũ muốn gửi tới người đọc thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn với những giá trị mình muốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Điều đó không có ý nghĩa đến ngày nay. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục, để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý. 

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Tôi muốn là tôi toàn vẹn

Trả lời

- Giá trị nội dung:

• Gửi gắm thông điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thật sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Nếu thiếu một trong hai yếu tố ấy, cuộc sống của con người không còn giá trị gì nữa
• Con người phải luôn luôn biết đấu tranh với những nghịch ảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.
• Tuy vậy, con người ta cũng không nên chỉ chăm lo tới đời sống tâm hồn mà bỏ qua những nhu cầu của thể xác. Bởi đó là những nhu cầu bản năng, đã tồn tại vốn dĩ bên trong chúng ta. Con người ta cần phải dung hòa hai điều ấy.

- Giá trị nghệ thuật:

• Xây dựng tình huống truyện kịch đầy căng thẳng đạt đến cao trào rồi giải quyết mẫu thuẫn một cách logic, hợp lí, thỏa đáng.
• Xây dựng đối thoại, độc thoại sắc nét, không chỉ giúp nhân vật bộc lộ bản chất, suy nghĩ của cá nhân mình mà còn giúp cho người đọc, người xem suy ngẫm về những triết lí được gửi gắm trong mỗi câu thoại của các nhân vật.
• Có kết hợp giữa những vấn đề thời sự và vấn đề muôn thuở: Đó là lối sống giả dối của con người hiện đại, giữa những dục vọng thấp hèn với những khát khao cao cả....

Dàn ý Phân tích Tôi muốn được là tôi toàn vẹn

I. Mở bài

Khái quát tác giả, tác phẩm

II. Thân bài

Thông điệp: Được sống được là người là một điều thật quý giá nhưng chỉ khi ta được là chính mình, sống một cách trọn vẹn với theo đuổi và phát huy những giá trị tốt đẹp của bản thân còn là một điều quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi mà con người được sống đúng với quy luật của tự nhiên với sự hài hòa, đồng điệu giữa thể xác và tâm hồn.

III. Kết bài

Nêu cảm nghĩ.

Phân tích Tôi muốn được là tôi toàn vẹn

Lưu Quang Vũ là một trong các nhà viết kịch nổi tiếng của Việt Nam. Một trong những vở kịch tiêu biểu nhất trong con đường sự nghiệp của ông là Tôi muốn được là tôi toàn vẹn. Tác phẩm đã gây được tiếng vang lớn trong lòng độc giả đồng thời gửi gắm rất nhiều bài học, tư tưởng nhân văn ý nghĩa và sâu sắc.

Trương Ba có tài đánh cờ rất giỏi nhưng bị chết oan do trong lúc làm việc không chú ý, Nam Tào đã nhầm lẫn và gây ra sự việc ngoài ý muốn làm cho Trương Ba phải chết. Vì muốn sửa sai, chuộc lại lỗi lầm nên Nam Tào và Đế Thích đã bàn nhau cho hồn Trương Ba sống lại và nhập vào thân xác của anh hàng thịt mới chết không lâu. Tưởng chừng như mọi việc đã êm xuôi, nhưng không. Trong thời gian trú nhờ xác anh hàng thịt, Trương Ba đã không ít lần gặp phải nhiều việc phiền toái như lí trưởng sách nhiễu, vợ anh hàng thịt đòi chồng, hay ngay đến cả gia đình– những người thương yêu và quý trọng nhất giờ đây cũng làm cho ông cảm thấy thật xa lạ... Bản thân Trương Ba cũng dằn vặt và đau khổ rất nhiều vì phải sống trái với quy luật tự nhiên. Đặc biệt là khi mà xác anh hàng thịt đã gây ảnh hưởng, làm cho hồn Trương Ba nhiễm một vài thói quen xấu. Đoạn trích trong sách giáo khao kể về cuộc đối thoại giữa Trương Ba cùng với các nhân vật.

Đầu tiên là cuộc đối thoại gay gắt, nảy lửa giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt. Bản thân Trương Ba, ông cho rằng từ trước tới giờ, kể cả khi đã chết thì bản thân mình vẫn có một đời sống trong sạch, nguyên vẹn, thẳng thắn. Ông coi thường và cho rằng xác anh hàng thịt chỉ là cái vỏ bọc bên ngoài với sự âm u, đui mù, “không có ý nghĩa gì hết, không có tư tưởng, không có cảm xúc” nếu có thì cũng chỉ là “những thứ thấp kém, mà bất cứ con thú nào cũng có được: Thèm ăn ngon, thèm rượu thút”. Nhưng xác hàng thịt thì lại khác, cái xác cho rằng hồn Trương Ba sẽ không thể tách khỏi xác anh hàng thịt, đồng nghĩa với mọi việc làm, mọi hành động của hồn Trương Ba sẽ đều chịu sự chi phối của cái xác anh hàng thịt. Đây chính là một cuộc đấu tranh khốc liệt giữa phần con và phần người cũng giống như giữa khát vọng và dục vọng, giữa đạo đức và tội lỗi. Qua cuộc đối thoại này, nhà văn đã gửi gắm tới độc giả thông điệp: Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người chúng ta được sống một cách tự nhiên với sự hài hòa giữa phần xác và phần hồn.

Tiếp đến, hồn Trương Ba đã có cuộc trò chuyện và giãi bày những tâm sự cùng với người thân trong gia đình. Trước tình cảnh éo le mà Trương Ba gặp phải, mỗi một thành viên lại có một thái độ khác nhau. Trước sự thay đổi đột ngột của chồng mình, vợ Trương Ba đau đớn mà thốt lên : “Ông đâu còn là ông”, bà cho rằng ông một mực muốn rời khỏi gia đình này để đi cày thuê làm mướn để được tự do với vợ anh hàng thịt. Còn cái Gái, đứa cháu thương ông nhất nhưng giờ đây nó cũng chẳng chịu nhận ông, và cho rằng ông nội của mình đã chết thay vào đó là một người vô cùng thô lỗ, vụng về “Từ nay ông không được động vào cây cối trong vườn của ông tôi nữa!... chân ông to bè như cái xẻng, giẫm nát lên cả cây sâm quý mới ươm”. Duy nhất trong nhà chỉ có chị con dâu là cảm thông, chia sẻ và yêu thương với người ba chồng đáng thương này Trương Ba, nhưng dù vậy chị ấy vẫn không nhận ra ông Trương Ba của ngày. Ở một vị trí khác nhau, một thái độ, cảm nhận khác nhau nhưng họ đều có một điểm chung là thấy sự thay đổi rõ rệt của Trương Ba, ông đã chẳng còn nguyên vẹn, trong sạch hay thẳng thắn. Để rồi, từ đó Trương Ba mới vỡ lẽ, mới nhận ra sự thay đổi của bản thân đồng thời cũng là sự lấn át của phần xác đối đối với phần hồn trong ông. Vậy nên ông đã đươc ra quyết định, Trương Ba sẽ trả lại xác cho anh hàng thịt.

Chính cái quyết định đó đã dẫn đến cuộc đối thoại của Trương Ba với Đế Thích. Trương Ba đã chỉ rõ ràng cái sai mà Đế Thích đã gây ra: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết”. Trương Ba bày tỏ mong ước của mình: “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” và “Không thể sống với bất cứ giá nào được. Có những cái giá quá đắt, không thể trả được tâm hồn tôi lại trở lại thanh thản, trong sáng như xưa”. Nhưng Đế Thích lại chẳng cho là vậy mà đáp: “Thế ông ngỡ tất cả mọi người đều được là mình toàn vẹn cả ư? Ngay cả tôi dây. Ở bên ngoài, tôi đâu có được sống theo những điều tôi nghĩ bên trong. Mà cả Ngọc Hoàng nữa, chính người lắm khi cũng phải khuôn ép mình cho xứng với danh vị Ngọc Hoàng.

Dưới đất, trên trời đều thế cả, nữa là ông. Ông đã bị gạch tên khỏi sổ Nam Tào. Thân thể thật của ông đã tan rữa trong bùn đất, còn chút hình thù gì của ông đâu!” Và mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn khi nghe tin cu Tị chết, Đế Thích đã đề nghị cho hồn Trương Ba được nhập vào cu Tị, nhưng trải qua bao sự việc, Trương Ba đã thẳng thừng từ chối. Ông đã nhận ra sẽ có một loạt những rắc rối tồi tệ đằng sau việc này: phải giải thích cho chị Lụa và những người thân trong gia đình mình biết đầu đuôi câu chuyện và đặc biệt là cái Gái – dù là cháu gái của mình nhưng với nó, cu Tị là người bạn thân nhất. Hoặc có khi sẽ phải sang nhà chị Lụa ở, tạo ra cơ hội để bọn lý trưởng sách nhiễu, thu lợi về mình… Cuối cùng, Trương Ba đã từ chối ý tốt ấy và yêu cầu Đế Thích để cho cu Tị được sống lại còn bản thân mình sẽ chết cùng phần xác. Đây quả thật là một cái kết rất hợp lí và có hậu,  nếu ta xét theo ý nghĩa đó thì đó chính kết quả của cuộc đấu tranh giữa khát khao được sống, nhưng lại không chấp nhận một cuộc sống giả tạo, không được là chính mình.

Qua tác phẩm Tôi muốn được là tôi toàn vẹn, Lưu Quang Vũ muốn gửi gắm tới độc giả thông điệp: Được sống được là người là một điều thật quý giá nhưng chỉ khi ta được là chính mình, sống một cách trọn vẹn với theo đuổi và phát huy những giá trị tốt đẹp của bản thân còn là một điều quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi mà con người được sống đúng với quy luật của tự nhiên với sự hài hòa, đồng điệu giữa thể xác và tâm hồn.