I. Giới thiệu tác giả Nguyễn Ngọc Thuần

Nguyễn Ngọc Thuần (1972) quê ở Tân Thiện - Hàm Tân, Bình Thuận, là một nhà văn trẻ đầy triển vọng ở thể loại văn xuôi đương đại, là thành viên của Hội nhà văn Việt Nam.

Nguyễn Ngọc Thuần tốt nghiệp ĐH Mỹ thuật TP. HCM, sau khi ra trường anh đầu quân cho Báo Tuổi trẻ. Thế nhưng cơ duyên đã đưa anh họa sĩ trẻ tiếp cận văn chương và "cái tôi" nhà văn đã lấn lướt "cái tôi" họa sĩ. Nguyễn Ngọc Thuần bước lên đỉnh cao thành công của văn chương, với hàng loạt các giải thưởng như: Giăng giăng tơ nhện (giải thưởng Văn học tuổi hai mươi lần II); Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, NXB Trẻ 2000, giải nhất cuộc thi Văn học Thiếu nhi lần III, giải Peter Pan (giải thưởng của Thụy Điển dành cho tác phẩm thiếu nhi hay nhất; Một thiên nằm mộng - giải A cuộc vận động sáng tác văn học thiếu nhi của NXB Kim Đồng 2001-2002; Nhện ảo - giải A cuộc vận động sáng tác cho thiếu nhi 2003, giải B (không có giải A) cuộc thi sáng tác văn học cho tuổi trẻ do NXB Thanh niên phối hợp với NXB Văn nghệ tổ chức cho tác phẩm Trên đồi cao chăn bầy thiên sứ…

"Sự xuất hiện của anh trong làng văn, với Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, Một thiên nằm mộng đã tạo nên một thế giới tươi sáng, mơ hồ mà quyến rũ. Sự đẹp đẽ của những trang văn Nguyễn Ngọc Thuần đã "đánh gục" sự nghi ngờ của những nhà văn lão thành. Ngay cả những nhà phê bình khó tính nhất cũng chấm cho anh trên điểm 5 trong thang điểm 10." 

Với những sáng tác của mình Nguyễn Ngọc Thuần đã đạt được những giải thưởng như: 

- Giăng giăng tơ nhện (giải thưởng Văn học tuổi hai mươi lần II);  

- Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, NXB Trẻ 2000, giải nhất cuộc thi Văn học Thiếu nhi lần III, 

- Giải Peter Pan (giải thưởng của Thụy Điển dành cho tác phẩm thiếu nhi hay nhất;  

- Một thiên nằm mộng - giải A cuộc vận động sáng tác văn học thiếu nhi của NXB Kim Đồng 2001-2002;  - Nhện ảo

- Giải A cuộc vận động sáng tác cho thiếu nhi 2003, 

- Giải B (không có giải A) cuộc thi sáng tác văn học cho tuổi trẻ do Nhà Xuất Bản Thanh niên phối hợp với Nhà Xuất Bản Văn nghệ tổ chức cho tác phẩm Trên đồi cao chăn bầy thiên sứ…

II. Khái quát tác phẩm Vừa nhắm mắt, vừa mở mắt

1. Hoàn cảnh sáng tác

Xuất bản năm 2004, đạt giải nhất cuộc thi Văn học Thiếu nhi lần III.

2. Thể loại

Truyện dài là một khái niệm thường được cho là nằm giữa giữa tiểu thuyết và truyện ngắn. Về độ dài, truyện dài có dung lượng chữ lớn hơn truyện ngắn khoảng 4-6 lần nhưng cũng kém vài lần so với độ đồ sộ của tiểu thuyết

3. Bố cục 

Có thể chia văn bản thành 2 phần:

- Phần 1 (Từ đầu đến ... cháu có con mắt thân): Đôi mắt thần của nhân vật tôi.

- Phần 2 (Còn lại): Quà tặng lớn lao, quý giá. 

4. Tóm tắt 

Nhà của nhân vật tôi có một khu vườn rộng. Bố cậu bé đã giúp cậu nhận biết các loài hoa bằng cách sờ và tập đoán. Nhân vật tôi đã thuộc làu làu, chạm loài nào đều đoán tên được loài đó. Khi Tý đem biếu bố những trái ổi to mềm, cắn rất đã, người bố rất quý trọng chúng gì bố ít khi ăn ổi. Nhân vật tôi nhận ra đó là vẻ đẹp của món quà mình cho đi hay mình được nhận. Cậu cũng nhận ra khu vườn, người bố là món quà to lớn, quý giá của cuộc đời cậu. Sau đó, bố lại nghĩ ra một trò chơi khác, thay vì chạm thì bây giờ nhân vật tôi chỉ được ngửi rồi gọi tên. Khi đã thuần thục, bố khen cậu là người có chiếc mũi tuyệt nhất thế giới. Lúc đó, cậu nhận ra rằng chính những bông hoa là người đưa đường, dẫn lối cho cậu trong khu vườn.

5. Giá trị nội dung 

Tác phẩm đưa ra một cách cảm nhận thiên nhiên xung quanh ta: cảm nhận bằng mọi giác quan. Đồng thời gửi đến thông điệp về món quà và cách gửi quà, nhận quà. Qua đó cho thấy tình yêu thiên nhiên, tình cha con và tình cảm với những "món quà" của các nhân vật.

6. Đặc sắc nghệ thuật 

- Sử dụng ngôi kể thứ nhất hấp dẫn, đưa người đọc tham gia trực tiếp vào câu chuyện.

- Ngôn ngữ đối thoại sinh động, lôi cuốn người nghe.

* Trước khi đọc

Câu hỏi 1 (trang 58 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):ài hoa ấy bằng những cách nào? 

- Một số loài hoa: hoa hồng, hoa cúc, hoa đồng tiền….

- Cách nhận biết:

+ Hoa hồng: có nhiều màu (đỏ, trắng, vàng) với những cánh tròn to mịn như nhung, có mùi thơm. Những chiếc lá dạng hình tròn viền có răng cưa và thân có gai nhọn để tự vệ.

+ Hoa cúc: có màu vàng, trắng, có nhiều cánh. Cánh hoa dài cong nhỏ xíu. Những chiếc lá màu xanh to giống như những ngón tay.

+ Hoa đồng tiền: có màu vàng, hồng, cam, cánh hoa dài nhỏ. Cuống hoa dài mềm, lá mọc ở dưới gốc, cuống không có lá.

Câu hỏi 2 (trang 58 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Theo em, nhan đề Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ gợi cho chúng ta điều thú vị là: khi chúng ta nhắm mắt nhưng lòng chúng ta mở, chúng ta nhìn nhận vạn vật xung quanh không bằng đôi mắt mà bằng tâm hồn. Khi chúng ta cảm nhận bằng tấm lòng thì chúng ta sẽ có suy nghĩ và cách nhìn nhận khác khi chúng ta nhìn nhận bằng mắt.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

• Theo dõi: những chi tiết trong lời kể về bố của nhân vật tôi.

- Những chi tiết trong lời kể về bố của nhân vật “tôi”: bố trồng nhiều hoa, bố làm cho “tôi” cái bình tưới nhỏ bằng thùng sơn, hai bố con cùng nhau tưới hoa. Rồi bố yêu cầu con nhắm mắt, sờ và đoán các loài hoa trong vườn.

• Theo dõi: lời nói, cử chỉ, hành động của các nhân vật.

Nhân vật tôi

Nhân vật bố

Lời nói

- Không! Con không hé mắt

- Bố thấy con hé mắt

- Thật không.

Cử chỉ, hành động

- Vừa nhắm mắt, vừa đi mà không chạm vào vật gì.

- Cãi lại

- Giấu cục kẹo

- Lấy thước đo

• Suy luận: vì sao nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí?

- Nhân vật tôi có thể giúp bố cứu được bạn Tí là vì nhờ vào trò chơi đoán bước chân của bố hàng ngày, khi nghe tiếng hét lớn thì “tôi” đã đóa được ngay ở hướng nào và cách bao xa.

• Suy luận: vì sao nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố?

- Nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố là vì: tên đẹp, âm thanh du dương, người càng thân với mình thì âm thanh tên gọi càng tuyệt diệu.

• Theo dõi: cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” khi nghe bố giảng giải về những món quà.

- Cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” khi nghe bố giảng giải về những món quà: hứng thú, lắng nghe và ghi nhớ.

• Theo dõi: điều bí mật nhân vật “tôi” muốn chia sẻ là gì?

- Điều bí mật nhân vật “tôi” muốn chia sẻ là: con mắt thần và cái mũi tuyệt vời và những bông hoa chính là “người đưa đường”, qua đó chúng ta hiểu “thế giới” chính là những điều thân thuộc, gần gũi với chính mình. Khi nhắm mắt lại và cảm nhận bằng mọi thứ bằng mọi giác quan, bạn sẽ thấy con đường đi của riêng mình. 

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Qua những câu chuyện người bố dạy cho con về các loài hoa, mùi hương, các món quà và ước chừng khoảng cách người đọc sẽ thấy được khi chúng ta cảm nhận thiên nhiên bằng tâm hồn, bằng tấm lòng thì “thế giới” chính là những điều thân thuộc, gần gũi, qua đó chúng ta thấy được thái độ trân trọng, yêu thương thế giới tự nhiên của tác giả.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Nhân vật “tôi" đã được bố dạy cho cách “nhìn” đặc biệt để nhận ra những bông hoa trong vườn: 

+ nhắm mắt lại, chạm từng bông hoa và đoán tên các loài hoa.

+ nhắm mắt ngửi hương các loài hoa và đoán tên loài hoa.

=> Các trò chơi ngày càng khó hơn, tạo ra được sự hấp dẫn với đứa con.

Câu 2 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật “tôi”.

- Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy có tác dụng làm nhiệm vụ dẫn dắt kể lại toàn bộ câu chuyện, và người kể xưng tôi khiến cho câu chuyện đáng tin cậy, chân thật hơn và nhân vật dễ dàng bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình hơn.

Câu 3 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Cảm nhận về tính cách của nhân vật người bố: là một người cẩn thận tỉ mỉ, yêu thiên nhiên, yêu thương với đứa con và có phương pháp giáo dục hiện đại (dạy con thông qua thực hành) => Người bố luôn theo dõi, động viên, khích lệ để đứa con tiến bộ hơn.

- Một số chi tiết khiến em có những cảm nhận đó là: 

+ Yêu cầu con nhắm mắt và chạm tay vào những bông hoa và đoán xem đó là loài hoa gì.

+ Yêu cầu con ngửi hương thơm và đoán các loài hoa.

+ Đố con tìm viên kẹo, đoán khoảng cách….

Câu 4 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Nhân vật “tôi” có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ bờ sông là nhờ thói quen hàng ngày bố luyện tập cho là đoán khoảng cách bước chân của bố.

- Chi tiết này có mối liên hệ mật thiết với chi tiết trước đó: là kết quả của chi tiết trước đó. Nhờ có sự luyện tập, chỉ bảo hàng ngày của bố mà người con có thể nghe và định hướng được chính xác tiếng kêu cứu của Tí.

Câu 5 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố và bạn Tí:

+ Bố cười khà khà khen tiến bộ lắm.

+ Bố tôi bơi giỏi lắm

+ Tôi thấy tên nó đẹp hơn mọi tên, âm thanh du dương như một bài hát

+ Tí trèo cây giỏi lắm, nó hay đem cho bố những trái ổi ngon nhất.

+ Cả con người tôi là món quà to bự của bố

=> Tính cách của nhân vật tôi: là người con ngoan ngoãn, kiên trì học tập và cũng là người yêu bố, gắn bó thân thiết với bố, có tình yêu thiên nhiên, giao hòa với thiên nhiên.

Câu 6 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

- Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật”:

+ Hiểu được khu vườn muốn nói gì.

+ Hiểu bây giờ là mùa gì, bông hoa nào đang nở, tên gì.

+ Biết chính xác khoảng cách bước chân trong khu vườn.

+ Khi nhắm mắt vẫn nhìn thấy những bông hoa đang nở, thấy nguyên khu vườn, đêm nằm đắp chăn nhưng vẫn có thể đi dạo…những bông hoa sẽ chỉ lối cho bạn.

=> Những “bí mật" ấy mang lại cho cuộc sống hằng ngày của nhân vật: ban đầu, nhân vật không thể đoán được tên loài hoa, dần dần đã thuộc tên và rồi khi nhắm mắt lại, ngửi mùi hoa cũng có thể đoán đúng tên. Như vậy, nhân vật đã cảm nhận thế giới tự nhiên bằng nhiều giác quan và khi càng hiểu, nhân vật càng trân trọng và thêm yêu thiên nhiên quanh mình.

Câu 7 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Em có đồng tình với những điều của người bố nói về các “món quà” vì món quà chính là tình cảm, tấm lòng của người tặng đã gửi gắm vào đó nên món quà dù lớn hay nhỏ đều đẹp. Cách chúng ta nhận, trân trọng món quà của người tặng cũng thể hiện nét đẹp của chính mình. Từ đó em rút ra được bài học cho mình trong cách ứng xử: cần trân trọng, biết ơn tình cảm, tấm lòng của người khác dành cho mình, dù thích hay không thích món quà, chúng ta cũng không nên từ chối hay khước từ người tặng bởi đó là tình cảm, tâm huyết mà họ đã dành cho chúng ta.

* Viết kết nối với đọc 

Hãy viết đoạn văn (khoảng 5 -7 câu) về một “món quà" em đặc biệt yêu thích.

Đoạn văn tham khảo:

Nhà tôi ở vùng nông thôn nghèo khó, cả năm bố mẹ phải vất vả cấy cày ngoài đồng ruộng mới đủ nuôi hai anh em ăn học. Vì thế quà cáp với anh em tôi là một thứ xa xỉ. Tôi còn nhớ như in ngày hôm đó, cũng giống như mọi năm, khi lĩnh giấy khen HSG về tôi treo gọn gàng vào cánh tủ quần áo và ngồi ngắm nhìn hồi lâu. Sáng hôm sau là ngày nghỉ, bố không đi làm đồng mà lại đi ra phố, lúc về bố đưa cho tôi một chiếc túi bóng màu trắng đục, bên trong lấp lánh sắc màu. Bố nói “phần thưởng cho gái diệu của bố”. Tôi òa lên sung sướng vì quà là thứ mà anh em tôi không bao giờ nghĩ đến. Cầm gói quà trên tay, tôi mở ra nhẹ nhàng, đó là một dây buộc tóc với vài chục quả ớt bằng nhựa lóng lánh sắc màu. Vậy là món quà đó theo tôi suốt đến nay, tuy là đã dão chun không còn sử dụng được nữa, những quả ớt cũng đã bạc màu nhưng với tôi nó là vô giá. Mỗi khi buồn tôi vẫn đem ra ngắm nghía chúng, ở đâu còn có bán những chiếc dây buộc tóc như vậy?

* Trước khi đọc

Câu hỏi 1 (trang 58 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Kể tên một số loài hoa em biết. Em có thể nhận ra các loài hoa ấy bằng những cách nào?

Trả lời:

- Một số loài hoa mà em biết là: hoa Lan, hoa Quỳnh, hoa Mười Giờ, hoa hồng…

- Em có thể nhận ra các loài hoa ấy bằng những cách khác nhau ví dụ: ngửi để nhận ra mùi hương, quan sát hình dáng, màu sắc của cây hoa.

Câu hỏi 2 (trang 58 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Theo em, nhan đề Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ gợi điều gì thú vị?

Trả lời:

Theo em, nhan đề “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” là một nhan đề rất độc đáo và thú vị, nó là sự kết hợp giữa hai về nội dung đối lập “nhắm mắt” và “mở cửa sổ”. Dường như các nhân vật trong tác phẩm đang cảm nhận cuộc sống theo một cách mới lạ, đi ngược với lẽ tự nhiên “vừa mở mắt vừa mở cửa sổ”. Cách đặt nhan đề như vậy đã kích thích sự tò mò và hào hứng ở người đọc.

* Đọc văn bản

• Theo dõi: những chi tiết trong lời kể về bố của nhân vật tôi.

Trả lời:

Những chi tiết trong lời kể về bố của nhân vật tôi là:

- Nhân vật bố là một người yêu thiên nhiên: “Bố trồng rất nhiều hoa…Bố làm cho tôi một bình tưới nhỏ bằng cái thùng đựng sơn rất vừa tay. Bố lấy hộp lon gò thành cái vòi sen nữa”.

- “Bố” là một người nhẫn nại, dịu dàng, khi nhân vật tôi đoán sai các loài hoa “bố nói không sao cả, dần dần tôi sẽ nói đúng”.

- “Bố” luôn được mọi người dành tình cảm đặc biệt “Thằng Tí hay đem cho bố tôi những trái ổi…Những trái ổi to được nó lựa để dành cho bố đều có bịch ni lông đàng hoàng”.

=> Nhân vật “tôi” hết mực yêu thương bố của mình, coi bố là “món quà to bự” của mình.

• Theo dõi: lời nói, cử chỉ, hành động của các nhân vật.

Trả lời:

Nhân vật bố:

- Lời nói, cử chỉ: nhẹ nhàng, ân cần, tràn đầy yêu thương.

- Hành động: yêu thiên nhiên, quan tâm chăm sóc vườn hoa, yêu thương, chỉ bảo con cái nhẹ nhàng.

Nhân vật “tôi”:

- Lời nói, cử chỉ: Ngoan, lễ phép, giàu tình cảm.

- Hành động: ham học hỏi.

• Suy luận: vì sao nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí?

Trả lời:

Nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí nhờ khả năng lắng nghe âm thanh tài tình, xác định chính xác khoảng cách phát ra tiếng hét và cứu được Tí đang bị đuối nước.

• Suy luận: vì sao nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố?

Trả lời:

Nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố vì chỉ để nghe âm thanh từ cái tên bởi mỗi cái tên là một âm thanh tuyệt diệu.

• Theo dõi: cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” khi nghe bố giảng giải về những món quà.

Trả lời:

Nhân vật “tôi” đã hiểu ra lời giảng giải của bố về những món quà, “món quà bao giờ cũng đẹp và khi ta cho hay nhận món quà, ta cũng đẹp lây vì món quà đó”. Và “Tôi” nhận ra bố là món quà to bự của mình!

• Theo dõi: điều bí mật nhân vật “tôi” muốn chia sẻ là gì?

Trả lời:

Điều bí mật mà nhân vật tôi muốn chia sẻ đó là nhân vật “tôi” đã cảm nhận, nhận biết các loài hoa bằng “con mắt thần” nằm ở “mũi”.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: Tác phẩm “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” đã đưa ra cách cảm nhận thiên nhiên xung quanh ta, đó chính là cách cảm nhận qua mọi giác quan. Đồng thời muốn gửi gắm thông điệp về món quả, cách gửi quà và nhận quà. Từ đó ta cũng thấy được tình yêu thiên nhiên, tình phụ tử và “những món quà” của các nhân vật được thể hiện qua tác phẩm.

Câu 1 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Nhân vật “tôi" đã được bố dạy cho cách nhìn" đặc biệt như thế nào để nhận ra những bông hoa trong vườn?

Trả lời:

Nhân vật “tôi” đã được bố dạy cho cách nhận ra những bông hoa trong vườn không phải bằng mắt mà bằng cảm giác của đôi tay và cách ngửi mùi hương của hoa.

Câu 2 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật nào? Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy có tác dụng gì?

Trả lời:

- Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật “tôi”.

- Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy sẽ giúp lột tả được tính cách của nhân vật bố, vừa thể hiện được tình cảm của nhân vật “tôi”.

Câu 3 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Nêu cảm nhận về tính cách của nhân vật người bố. Chỉ ra một số chi tiết khiến em có những cảm nhận đó.

Trả lời:

- Cảm nhận về tính cách của nhân vật người bố: Yêu thiên nhiên, yêu thương và kiên nhẫn dạy con cách cảm nhận vẻ đẹp và sự sống của khi vườn, gần gũi chia sẻ và nói chuyện với con như hai người bạn thân thiết, coi con là “món quà” quý giá nhất cuộc đời.

- Chi tiết khiến em có những cảm nhận đó là:

+ Trồng rất nhiều hoa và chăm sóc chu đáo.

+ Dạy con cách nhận biết các loại hoa bằng cách ngửi, khi con đoán sai thì động viên con, lần sau sẽ đoán đúng.

+ Chia sẻ với con về ý nghĩa của việc cho đi và nhận lại một món quà.

Câu 4 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Vì sao nhân vật “tôi” có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu? Chi tiết này có mối liên hệ với chi tiết nào trước đó?

Trả lời:

- Nhờ luyện tập, lắng nghe và đoán vị trí phát ra âm thanh mà nhân vật tôi đã có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu và cứu bạn.

- Chi tiết này có mối liên hệ với chi tiết: Nhắm mắt và đoán vị trí của từng loại hoa trong vườn…đoán khoảng cách khi chỉ nghe tiếng bước chân mà bố đã dạy cho nhân vật tôi.

Câu 5 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Liệt kê những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố và bạn Tí. Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách nào của nhân vật “tôi"?

Trả lời:

- Những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố và bạn Tí:

+ Yêu quý bố, đón nhận sự quan tâm, cử chỉ chăm sóc từ bố, coi bố là món quà to “bự” nhất của mình.

+ Coi Tí là người bạn thân nhất, sẵn sàng chia sẻ những bí mật ngọt ngào của hai bố con với bạn của mình. Ngoài ra, nhân vật tôi thấy tên của Tí phát ra một âm thanh tuyệt diệu bởi càng thân với mình bao nhiêu thì âm thanh đó càng tuyệt diệu bấy nhiêu.

=> Nhân vật “tôi” là một người nhạy cảm, tinh tế và biết yêu thương.

Câu 6 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật” gì? Theo em, những “bí mật" ấy mang lại điều gì cho cuộc sống hằng ngày của nhân vật?

Trả lời:

- Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật” là tiếng bước chân, biết chính xác người cso bước chân đó cách xa bạn bao nhiêu mét; mùi hương của các loại hoa đang nở trong vườn, hiểu được khu vườn đang nói gì.

- Những “bí mật" ấy khiến cho cuộc sống của nhân vật “tôi” ngày càng trở nên thú vị, mang lại niềm vui, hạnh phúc hàng ngày và làm giàu cho tâm hồn của nhân vật “tôi”.

Câu 7 (trang 64 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): Em có đồng tình với những điều nhân vật người bố nói về các “món quà” không? Vì sao?

Trả lời:

Em đồng tình với những điều nhân vật bố nói về các “món quà” vì vẻ đẹp của món quà không nằm ở giá trị vật chất của nó mà thể hiện ở tình cảm chân thành, yêu thương của người gửi, điều đó mới khiến món quà trở nên trân quý.

* Viết kết nối với đọc 

Đề bài: Hãy viết đoạn văn (khoảng 5 -7 câu) về một “món quà" em đặc biệt yêu thích.

Hãy viết đoạn văn về một “món quà" em đặc biệt yêu thích (Mẫu 1)

Mỗi một món quà đều có những ý nghĩa và giá trị khác nhau. Với tôi, món quà đắt giá nhất mà tôi được nhận đó chính là những trải nghiệm trong cuộc sống. Đó là những lần tôi bị điểm kém do tính chủ quan, không soát lại bài trước khi nộp. Tôi đã trải qua những cung bậc cảm xúc khác nhau: buồn, chán nản, thất vọng vì đã phụ sự kì vọng của cha mẹ. Tôi đã quyết tâm thay đổi. Nhờ những trải nghiệm đó mới có tôi như ngày hôm nay: tỉ mỉ, cẩn thận không chủ quan dù là việc đơn giản hay nhỏ nhất. Hơn thế thành tích học tập của tôi cũng được cải thiện rất nhiều.

Trước khi đọc 1

Câu 1 (trang 58, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Kể tên một số loài hoa em biết. Em có thể “nhận ra” các loài hoa ấy bằng những cách nào?

Phương pháp giải:

Dựa vào hiểu biết của em về các loài hoa

Lời giải chi tiết:

- Một số loài hoa em biết là: hoa hồng, hoa cúc, hoa lan, hoa đồng tiền, hoa xuyến chi…

- Em có thể “nhận ra” các loài hoa ấy bằng: đặc điểm hình dáng, màu sắc, mùi hương…

Ví dụ: hoa hồng nhiều cánh, cánh màu đỏ thẫm, cánh tròn, mịn như nhung, nhụy màu vàng, mùi thơm quyến rũ

Trước khi đọc 2

Câu 2 (trang 58, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Theo em, nhan đề Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ gợi điều gì thú vị?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ nhan đề và nêu ấn tượng

Lời giải chi tiết:

Nhan đề Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ là một nhan đề rất độc đáo và thu hút người đọc. Nhan đề là sự kết hợp giữa hai vế có nội dung mang tính chất đối lập. Vừa nhắm mắt mà vẫn mở cửa sổ. Thường thì con người ta mở cửa sổ để ngắm nhìn không gian ngoài kia, nhưng theo nhan đề thì các nhân vật trong tác phẩm dường như đang cảm nhận cuộc sống theo một cách thức mới lạ. Nhan đề gợi hứng thú và sự tò mò cho người đọc

Đọc văn bản 1

Câu 1 (trang 60, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Vì sao nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Trò chơi này, tôi có một kỉ niệm đáng nhớ…du dương như một bài hát”

Lời giải chi tiết:

Nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí nhờ vào khả năng lắng nghe âm thanh tài tình. Cậu đã phát hiện chính xác vị trí của Tí khi nghe thấy tiếng hét

Đọc văn bản 2

Câu 2 (trang 61, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Vì sao nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Ở trường tôi…Chỉ để nghe âm thanh”

Lời giải chi tiết:

Nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố vì để nghe âm thanh từ cái tên.

Bởi bố có nói mỗi cái tên đều là một thanh âm tuyệt vời. 

+ Tên của Tí khi đọc lên âm thanh cứ du dương như một bài hát

+ Gọi tên bố hàng ngày chỉ để nghe âm thanh.

Đọc văn bản 3

Câu 3 (trang 63, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Điều bí mật nhân vật “tôi” muốn chia sẻ là gì?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Bạn hãy tưởng tượng…an toàn và thơm ngát”

Lời giải chi tiết:

Điều bí mật mà nhân “tôi” muốn chia sẻ là sự cảm nhận, nhận biết những loài hoa bằng mũi chứ không phải bằng mắt.Nhân vật “tôi” hiểu khu vườn nói gì, hiểu giờ là mùa gì và bông hoa nào đang nở, tên gì…

Sau khi đọc 1

Câu 1 (trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Nhân vật “tôi” đã được bố dạy cho cách “nhìn” đặc biệt như thế nào để nhận ra những bông hoa trong vườn?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích trang 59, 60, 62

Lời giải chi tiết:

Nhân vật “tôi” được bố dạy cho cách nhận ra những bông hoa trong vườn không phải bằng mắt mà bằng cảm giác của đôi bàn tay và bằng cách ngửi mùi hương của hoa

Sau khi đọc 2

Câu 2 (trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật nào? Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy có tác dụng gì

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản

Lời giải chi tiết:

Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật “tôi”. 

Việc lựa chọn người kể chuyện trong đoạn trích vừa có tác dụng miêu tả tính cách của nhân vật người bố vừa thể hiện được tình cảm của nhân vật “tôi”

Sau khi đọc 3

Câu 3 (trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Nêu cảm nhận về tính cách của nhân vật người bố. Chỉ ra một số chi tiết khiến em có những cảm nhận đó.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý những chi tiết miêu tả nhân vật người bố

Bố là người yêu thương con, dạy dỗ cho con nhận ra những điều tốt đẹp trong cuộc sống.

- Tìm mọi cách khiến đứa con của mình thân thuộc với khu vườn: 

+ Bảo con nhắm mắt, dẫn đi chạm từng bông hoa một.

+ Chỉ cho con ngửi rồi gọi tên bông hoa.

→ Gây dựng tình yêu thiên nhiên trong đứa con của mình.

- Dạy con nhận ra ý nghĩa của việc nhận hay cho một món quà, ta cũng đẹp lây vì món quà đó. → Thiên nhiên là quà tặng của cuộc sống. Đó là một bài học ý nghĩa về cuộc sống này.

Lời giải chi tiết:

Nhân vật người bố:

- Kiên nhẫn dạy con cách cảm nhận về vẻ đẹp và sự sống trong khu vườn; gần gũi, chia sẻ nhiều cảm xúc, suy nghĩ với con như một người bạn thân thiết; coi con là “món quà” quý giá nhất của cuộc đời;...

- Yêu thương Tí, trân trọng đón nhận món quà đơn sơ của Tí,...

- Thích trồng hoa, luôn chăm sóc và biết lắng nghe “tiếng nói” của khu vườn, nhịp sống của thiên nhiên,...

=> Có thể thấy, nhân vật người bố là một người rất yêu thương con, luôn quan tâm, gần gũi với con và có tâm hồn phong phú, sâu sắc; có trái tim nhân hậu

Sau khi đọc 4

Câu 4 (trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Vì sao nhân vật “tôi” có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu? Chi tiết này có mối liên hệ với chi tiết nào trước đó?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản từ “Trò chơi này không chỉ…như một bài hát”

Lời giải chi tiết:

Nhân vật “tôi” nghe được tiếng kêu cứu của bạn Tí vì em đã tập “nhắm mắt” để lắng nghe và cảm nhận về thế giới xung quanh. Nhờ luyện tập, em có thể nghe âm thanh mà đoán được nó vang lên từ đâu, ở khoảng cách như thế nào

Sau khi đọc 5

Câu 5 (trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Liệt kê những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố và bạn Tí. Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách nào của nhân vật “tôi”?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và chú ý các chi tiết miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật về bố và bạn Tí

Lời giải chi tiết:

- Những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố: 

+ yêu quý

+ gần gũi với bố, đón nhận từng cử chỉ chăm sóc của bố với lòng biết ơn: bố làm cho “tôi” chiếc bình tưới xinh xắn, dạy “tôi” cách cảm nhận về khu vườn

+ bố là món quà “bự” nhất của tôi,...

- Những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về Tí:

+ coi Tí là người bạn thân nhất, sẵn sàng chia sẻ với bạn bí mật ngọt ngào, hạnh phúc của hai bố con

+ thấy tên bạn Tí đẹp và hay hơn mọi âm thanh, thích gọi bạn để được nghe cái tên ấy vang lên,...

=> Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách nhạy cảm, tinh tế, biết yêu thương mọi người. Cậu có một tình cảm

ngưỡng mộ bố và quý mến bạn vô cùng

Sau khi đọc 6

Câu 6 (trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật” gì? Theo em, những “bí mật” ấy mang lại điều gì cho cuộc sống hằng ngày của nhân vật?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn trích từ “Bạn hãy tưởng tượng…” đến hết

Lời giải chi tiết:

Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật” là: tiếng những bước chân, mùi hương của những loài hoa đang nở trong khu vườn. Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” không chỉ thấy những bông hoa thơm hơn mà còn “nhìn” thấy nguyên cả khu vườn, cả bông hồng ngay trong đêm tối,...

=> Những bí mật ấy mang lại niềm vui, hạnh phúc cho cuộc sống hằng ngày và làm giàu có tâm hồn của nhân vật “tôi”

Sau khi đọc 7

Câu 7 (trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Em có đồng tình với những điều nhân vật người bố nói về các “món quà” không? Vì sao?

Phương pháp giải:

Nêu quan điểm của bản thân

Lời giải chi tiết:

Em đồng tình với những điều nhân vật người bố nói về các “món quà”. Vì vẻ đẹp của món quà không nằm ở giá trị vật chất, cách trao tặng và đón nhận một món quà thể hiện con người chúng ta, chính tình cảm yêu thương chân thành khiến cho món quà trở nên quý giá…

Viết kết nối với đọc

(trang 64, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) về một “món quà” em đặc biệt yêu thích.

Phương pháp giải:

Liên hệ thực tế về món quà em đặc biệt yêu thích và viết một đoạn văn khoảng 5-7 câu.

Gợi ý:

- Đó là món quà của ai?

- Em nhận được khi nào?

- Điều gì khiến em đặc biệt yêu thích món quà đó?

- Món quà đó có ý nghĩa như thế nào đối với em?

Lời giải chi tiết:

Bài tham khảo 1:

    “Món quà” mà em đặc biệt yêu thích chính là nụ cười của mẹ. Khi em cất tiếng khóc chào đời, mẹ đã nở nụ cười hạnh phúc, dường như mọi đau đớn đã xua tan. Khi em chập chững biết đi, mẹ vui sướng khôn nguôi. Nhất là khi em được điểm tốt, mẹ nở một nụ cười hiền hậu, không ngừng động viên em học hành. Khi em biết giúp đỡ mẹ làm việc nhà, nụ cười ấy lại thường trực trên môi. Được nhìn thấy nụ cười của mẹ chính là niềm hạnh phúc của em.

Bài tham khảo 2:

Bất cứ một món quà nào trong cuộc sống này đều có ý nghĩa riêng biệt của nó. Đối với tôi thì món quà giá trị nhất mà tôi được nhận đó chính là bài học về việc trân trọng mọi thứ xung quanh chúng ta. Đó có thể là thiên nhiên tươi đẹp, là những người thân luôn dành cho ta tình yêu vô hạn. Chúng ta cần trân trọng những người đã tặng cho ta những món quà quý giá để ta hiểu và thêm trân trọng cuộc sống này. Món quà ý nghĩa này mà tôi nhận được tôi sẽ giữ gìn và lan tỏa đến mọi người.

I. Tác giả Nguyễn Ngọc Thuần

• Tiểu sử

- Nguyễn Ngọc Thuần (1972)

- Quê quán: Tân Thiện - Hàm Tân, Bình Thuận.

- Là một nhà văn trẻ đầy triển vọng ở thể loại văn xuôi đương đại, là thành viên của Hội nhà văn Việt Nam.

• Sự nghiệp

Tác phẩm chính

- Giăng giăng tơ nhện

- Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, NXB Trẻ 2000

- Một thiên nằm mộng, …

Giải thưởng

- Giăng giăng tơ nhện (giải thưởng Văn học tuổi hai mươi lần II);

- Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, NXB Trẻ 2000, giải nhất cuộc thi Văn học Thiếu nhi lần III,

- Giải Peter Pan (giải thưởng của Thụy Điển dành cho tác phẩm thiếu nhi hay nhất;

- Một thiên nằm mộng - giải A cuộc vận động sáng tác văn học thiếu nhi của NXB Kim Đồng 2001-2002;

- Nhện ảo - giải A cuộc vận động sáng tác cho thiếu nhi 2003,

- Giải B (không có giải A) cuộc thi sáng tác văn học cho tuổi trẻ do NXB Thanh niên phối hợp với NXB Văn nghệ tổ chức cho tác phẩm Trên đồi cao chăn bầy thiên sứ…

II. Tác phẩm Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ

• Tìm hiểu chung

Xuất xứ

Xuất bản năm 2004, đạt giải nhất cuộc thi Văn học Thiếu nhi lần III.

Bố cục Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ

 Văn bản Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ được chia thành 3 phần:

- Phần 1: Từ đầu đến “con mắt thần” (Những trò chơi của bố và bạn nhỏ).

- Phần 2: Tiếp theo đến “vì món quà đó” (Cách bố đón nhận món quà của Tý).

- Phần 3: Còn lại (Bài học của bố về cách cảm nhận thế giới tự nhiên).

Thể loại

Văn bản Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ thuộc thể loại truyện dài.

Phương thức biểu đạt

Phương thức biểu đạt của văn bản Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ là tự sự.

• Giá trị nội dung và nghệ thuật

Giá trị nội dung của văn bản Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ

Tác phẩm đưa ra một cách cảm nhận thiên nhiên xung quanh ta: cảm nhận bằng mọi giác quan. Đồng thời gửi đến thông điệp về món quà và cách gửi quà, nhận quà. Qua đó cho thấy tình yêu thiên nhiên, tình cha con và tình cảm với những "món quà" của các nhân vật.

Giá trị nghệ thuật của văn bản Vừa nhắm mắt, vừa mở cửa sổ

Truyện ngắn với những hình ảnh ẩn dụ biểu tượng: những đóa hoa, những món quà.

Trước khi đọc bài Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ

Câu 1 (trang 58, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Kể tên một số loài hoa em biết. Em có thể “nhận ra” các loài hoa ấy bằng những cách nào?

Lời giải 

- Loài hoa em biết: hoa hồng, hoa hướng dương, hoa mai, hoa đào, hoa cúc, hoa lan, hoa tulip, hoa sen, hoa cẩm tú cầu…

- Cách nhận ra loài hoa: được trồng trong mùa nào, đặc điểm hình dáng, màu sắc, mùi hương.

nhìn vào màu sắc, đặc điểm 

Câu 2 (trang 58, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Theo em, nhan đề Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ gợi điều gì thú vị?

Lời giải

Nhan đề gợi cho em sự tò mò. Bởi lẽ, theo quán tính, khi mở cửa sổ, chúng ta phải mở mắt để ngắm nhìn. Tuy nhiên, nhan đề lại mang sự đối lập, gây hứng thú, tò mò đối cho bạn đọc. Hơn nữa, thông thường, nhan đề được các tác giả đặt ngắn gọn, nhưng nhan đề “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ’ lại khác dài dòng. Đó cũng là một điểm đáng để chúng ta không khỏi thắc mắc.

Đọc hiểu bài Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ

Câu 1 (trang 60, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Vì sao nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí?

Lời giải 

Nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí vì nhân vật “tôi” có khả năng nghe tốt. Nhờ vào đôi tai “thần” mà khi bạn Tí hét, nhân vật “tôi” đã đoán chính xác vị trí ngoài bờ sông.

Câu 2 (trang 61, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Vì sao nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố?

Lời giải 

Nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố vì nhân vật tôi được nghe bố nói, mỗi cái tết là một âm thanh tuyệt diệu.

- tên của Tí khi đọc lên, âm thanh cứ du dương như một bài hát.

- tên của bố là người thân. Theo nhân vật tôi, người càng thân với mình bao nhiêu thì âm thanh đó càng tuyệt diệu bấy nhiêu.

Câu 3 (trang 63, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Điều bí mật nhân vật “tôi” muốn chia sẻ là gì?

Lời giải 

Nhân vật tôi muốn chia sẻ điều bí mật là sự lắng nghe khu vườn. Chúng ta cứ mải ngắm nó với vẻ ngoài sặc sỡ mà bỏ qua những điều tuyệt vời ẩn sâu nó. Đó là hiểu bây giờ là mùa gì, bông hoa nào đang nở, tên gì.

Sau khi đọc bài Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nhân vật “tôi” đã được bố dạy cho cách “nhìn” đặc biệt như thế nào để nhận ra những bông hoa trong vườn?

Lời giải 

Bố dạy cho cách nhìn đặc biệt cho nhân vật tôi để nhận ra những bông hoa trong vườn là nhắm mắt lại, dẫn nhân vật tôi đi chạm từng bông hoa một và đoán đấy là loài hoa nào.

Câu 2 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật nào? Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy có tác dụng gì

Lời giải 

Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật “tôi”. 

Tác dụng: nhân vật bố được xây dựng thông qua những lần nói chuyện với nhân vật tôi. Nhân vật tôi kể về nhân vật người bố trên cảm xúc của mình. Điều này có tác dụng thể hiện được tình cảm của nhân vật tôi, chính là người con dành tới bố của mình một cách bộc trực.

Câu 3 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nêu cảm nhận về tính cách của nhân vật người bố. Chỉ ra một số chi tiết khiến em có những cảm nhận đó.

Lời giải 

Cảm nhận của em về tính cách người bố: yêu thương con, có lòng thương người, dũng cảm, yêu thiên nhiên, tỉ mỉ, cẩn thận.

Chi tiết:

- Dạy con quan sát và cảm nhận khu vườn.

- Bố quăng chén cơm rồi băng vườn chạy ra… Bố tôi ẵm nó về nhà. Bố phải nắm ngược hai chân dốc xuống như làm xiếc.

Câu 4 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Vì sao nhân vật “tôi” có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu? Chi tiết này có mối liên hệ với chi tiết nào trước đó?

Lời giải 

Nhân vật “tôi” nghe được tiếng kêu cứu của bạn Tí vì trước đó, nhân vật tôi đã tập nhắm mắt để cảm nhận mọi thứ.

Chi tiết liên hệ: tôi có thể vừa nhắm mắt vừa đi mà không chạm vào vật gì

Câu 5 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Liệt kê những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố và bạn Tí. Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách nào của nhân vật “tôi”?

Lời giải 

- Những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố:

+ Bố trồng nhiều hoa.

+ Buổi chiều ra đồng về, bố thường dẫn tôi ra vườn, hai bố con thi nhau tưới.

+ Bố tôi bơi giỏi lắm.

+ Bố nháy mắt và chúng tôi cười ồ.

+ Tôi tin bố.

- Những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về Tí:

+ Nó là bạn thân của tôi.

+ Tôi sẽ chỉ cho thằng Tí bí mật này.

+ Tôi thấy tên nó đẹp hơn mọi tê, khi đọc lên, âm thanh cứ du dương như một bài hát.

+ Nó không biết rằng tôi đang nghe âm thanh từ cái tên của nó.

+ Nó trèo cây giỏi lắm.

- Những chi tiết đó cho thấy tính cách của nhân vật tôi: quan tâm, để ý, tỉ mỉ, là người có tình yêu thương.

Câu 6 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật” gì? Theo em, những “bí mật” ấy mang lại điều gì cho cuộc sống hằng ngày của nhân vật?

Lời giải 

Nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật” khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” là: bông hoa thơm và cả khu vườn dù bạn nhắm mắt, nhìn thấy bông hồng trong đêm tối, không bao giờ lạc trong bất cứ khu vườn nào vì những bông hoa sẽ chỉ lối cho bạn, một lối đi an toàn và thơm ngát.

Những bí mật ấy mang lại sự yêu thích, sự vui vẻ, niềm hạnh phúc tới nhân vật tôi.

Câu 7 (trang 64, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em có đồng tình với những điều nhân vật người bố nói về các “món quà” không? Vì sao?

Lời giải 

Em có đồng tình. Vì một món quà bao giờ cũng đẹp, dù là giá trị về vật chất hay tinh thần. Ông bà ta xưa có câu “Của cho không bằng cách cho”. Chỉ cần là món quà được trao tặng bằng sự chân thành thì đó đều là món quà có ý nghĩa.

Viết kết nối với đọc 

Hãy viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) về một “món quà” em đặc biệt yêu thích

Lời giải

Một “món quà” em đặc biệt yêu thích chính là tiếng gọi của ba mẹ. Ba mẹ là người bên cạnh từ lúc em mới thành thai. Những lần thì thầm, thủ thỉ qua bụng mẹ; khi em chào đời, tiếng ba mẹ gọi; khi em lớn lên, luôn có bóng dáng của ba mẹ. Có tiếng gọi yêu thương, có tiếng gọi dạy dỗ, có tiếng gọi quát mắng… Mỗi một tiếng gọi đều chan chứa tình yêu thương vô bờ bến và mong con cái thành người. Nếu không có tiếng gọi của ba mẹ, được sống trong một gia đình ngập tràn tình yêu thương, có lẽ, sẽ không có em của ngày bây giờ.

Trước khi đọc

Câu 1. Kể tên một số loài hoa em biết. Em có thể “nhận ra” các loài hoa ấy bằng những cách nào?

• Một số loài hoa như: hoa sữa, hoa hồng, hoa cúc, hoa lan…
• Các loài hoa ấy có thể được “nhận ra” bằng cách: nhìn hình dáng hay màu sắc, ngửi mùi hương…

Câu 2. Theo em, nhan đề “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” gợi điều gì thú vị?

Nhan đề “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ” gợi sự thú vị: Từ “vừa… vừa” cho thấy hành động được thực hiện cùng một lúc. Trong thực tế, chúng ta không thể nhắm mắt mà mở cửa sổ, bởi vậy nhan đề này đã khơi gợi sự hứng thú, tò mò cho người đọc.

Đọc văn bản

Câu 1. Vì sao nhân vật “tôi” có thể giúp bố cứu được bạn Tí?

Nhân vật “tôi” biết được tiếng hét phát ra từ hướng nào.

Câu 2. Vì sao nhân vật “tôi” thích gọi tên bạn Tí và bố?

Mỗi cái tên có một âm thanh tuyệt diệu. Người càng thân với mình bao nhiêu thì âm thanh đó càng tuyệt diệu bấy nhiêu.

Câu 3. Cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” khi nghe bố giảng giải về những món quà?

Nhân vật “tôi” hiểu được lời giảng của bố.

Câu 4. Điều bí mật nhân vật “tôi” muốn chia sẻ là gì?

Điều bí mật nhân vật “tôi” muốn chia sẻ con mắt thần của “tôi” nằm ở mũi.

Sau khi đọc

Câu 1. Nhân vật “tôi” đã được bố dạy cho cách “nhìn” đặc biệt như thế nào để nhận ra những bông hoa trong vườn?

• Nhắm mắt lại, chạm vào từng bông hoa và đoán xem đó là hoa gì.
• Nhắm mắt lại, ngửi rồi gọi tên loài hoa.

Câu 2. Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật nào? Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy có tác dụng gì?

• Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật: “tôi”.
• Tác dụng: Người bố hiện lên dưới cái nhìn của đứa con sẽ khách quan hơn là tự kể về chính mình.

Câu 3. Nêu cảm nhận về tính cách của nhân vật người bố. Chỉ ra một số chi tiết khiến em có những cảm nhận đó.

- Người bố: kiên nhẫn, tốt bụng, tinh tế và giàu tình yêu thương.

- Một số chi tiết:

• Kiên nhẫn và giàu tình yêu thương: Nghĩ ra các trò chơi để dạy đứa con, chia sẻ với con như một người bạn, coi con là “món quà” quý giá nhất…
• Tốt bụng: Cứu Tí (Bố quăng chén cơm rồi băng qua vườn chạy ra… Bố tôi ẵm nó về nhà. Bụng nó đầy nước, bố phải nắm ngược hai chân dốc xuống như làm xiếc).
• Tinh tế: Nhận món quà của Tí, lí giải về ý nghĩa của món quả.

Câu 4. Vì sao nhân vật “tôi” có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu? Chi tiết này có mối liên hệ với chi tiết nào trước đó?

• Nhân vật “tôi” có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu: “Tôi” đã được luyện tập nhắm mắt và lắng nghe âm thanh, nhờ vậy mà đoán ra được tiếng kêu cứu vang lên từ hướng nào.
• Chi tiết này có mối liên hệ với chi tiết: Nhân vật “tôi” chỉ nghe tiếng bước chân của người bố cũng có thể đoán được chính xác bố đang cách mình bao nhiêu bước chân, bao nhiêu mét.

Câu 5. Liệt kê những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố và bạn Tí. Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách nào của nhân vật “tôi”?

- Chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về bố: Chạm vào bố và la lên: "A! Món quà của tui đây rồi. Ôi cái món quà này bự quá!”; Thích gọi tên “bố”...

- Chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi” về Tí: Coi Tí là người bạn thân thiết nhất, chia sẻ bí mật cho Tí; Thích gọi tên của Tí để lắng nghe âm thanh…

=> Những chi tiết trên cho thấy nhân vật “tôi” là một người nhạy cảm, tinh tế, giàu tình yêu thương.

Câu 6. Khi “vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhân vật “tôi” đã phát hiện được những “bí mật” gì? Theo em, những “bí mật” ấy mang lại điều gì cho cuộc sống hằng ngày của nhân vật?

• Những bí mật: Hiểu được khu vườn, lắng nghe được những âm thanh kì diệu..
• Những bí mật đó giúp cho cuộc sống thêm tươi đẹp, ý nghĩa hơn.

Câu 7. Em có đồng tình với những điều nhân vật người bố nói về các “món quà” không? Vì sao?

• Ý kiến: Đồng tình.
• Nguyên nhân: Những món quà dù lớn hay nhỏ đều gửi gắm tình cảm của người tặng. Bởi vậy mà chúng ta cần trân trọng món quà đó.

Viết kết nối với đọc

Hãy viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về một “món quà” em đặc biệt yêu thích.

Đoạn văn tham khảo:

Đối với tôi, "món quà" đặc biệt nhất trong cuộc sống dành tặng cho tôi mà tôi yêu quý nhất, đó chính là mẹ tôi. Mẹ tôi là một người phụ nữ dịu dàng, đảm đang và yêu thương con hết mực. Mẹ chăm lo cho tôi từng bữa ăn, giấc ngủ. Khi tôi đi học, mẹ chỉnh quần áo và cả khăn quàng cho tôi nữa. Lũ bạn vẫn thường ghen tị với tôi vì điều đó. Nếu không có mẹ - "món quà" đặc biệt đó, có lẽ tôi khó có thể có được một cuộc sống vui vẻ, thoải mái và được học hành đến nơi đến chốn. Tôi yêu và biết ơn về "món quà" to lớn này biết nhường nào!

I. Tác giả văn bản Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ

- Nguyễn Ngọc Thuần (1972) quê ở Hàm Tân, Bình Thuận, là một nhà văn trẻ đầy triển vọng ở thể loại văn xuôi đương đại, là thành viên của Hội nhà văn Việt Nam.

- Tác phẩm nào của nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần cũng đều trở nên mơ hồ không thể nắm bắt khi đi qua thế giới tư tưởng của anh. Đọc văn Nguyễn Ngọc Thuần là sự tương tác cảm xúc trực tiếp, gợi nên bao ý tưởng “huyền hoặc và hài hước điên khùng sâu lắng”

- Một số tác phẩm được nhận giải thưởng như: Giăng giăng tơ nhện; Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ; Một thiên nằm mộng; Nhện ảo; Trên đồi cao chăn bầy thiên sứ…

II. Tìm hiểu tác phẩm Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ

• Thể loại:

Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ thuộc thể loại truyện dài.

Truyện dài là truyện bằng văn xuôi, có dung lượng lớn, miêu tả hàng loạt sự kiện và nhân vật trong một phạm vi không gian và thời gian tương đối rộng lớn.

• Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

Tác phẩm vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ được trích trong tác phẩm Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ xuất bản năm 2004.

• Phương thức biểu đạt: Văn bản Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ có phương thức biểu đạt là tự sự
• Người kể chuyện: Văn bản Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ được kể theo ngôi thứ nhất 
• Tóm tắt văn bản Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ: 

Nhà của nhân vật tôi có một khu vườn rộng. Bố cậu bé đã giúp cậu nhận biết các loài hoa bằng cách sờ và tập đoán. Nhân vật tôi đã thuộc làu làu, chạm loài nào đều đoán tên được loài đó. Khi Tý đem biếu bố những trái ổi to mềm, cắn rất đã, người bố rất quý trọng chúng gì bố ít khi ăn ổi. Nhân vật tôi nhận ra đó là vẻ đẹp của món quà mình cho đi hay mình được nhận. Cậu cũng nhận ra khu vườn, người bố là món quà to lớn, quý giá của cuộc đời cậu. Sau đó, bố lại nghĩ ra một trò chơi khác, thay vì chạm thì bây giờ nhân vật tôi chỉ được ngửi rồi gọi tên. Khi đã thuần thục, bố khen cậu là người có chiếc mũi tuyệt nhất thế giới. Lúc đó, cậu nhận ra rằng chính những bông hoa là người đưa đường, dẫn lối cho cậu trong khu vườn.

• Bố cục bài Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ: 

Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ  có bố cục gồm 2 phần: 

- Phần 1 (Từ đầu đến ...cháu có con mắt thần): Đôi mắt thần của nhân vật tôi.

- Phần 2 (Còn lại): Quà tặng lớn lao, quý giá.

• Giá trị nội dung: 

Qua cách cảm nhận tuyệt vời của nhân vật tôi qua xúc giác, qua mùi hương của các loài hoa, ta thấy được sự trân trọng, yêu quý dành cho thiên nhiên, cuộc sống. Hơn nữa, từ tình cảm bố con thắm thiết đã nuôi dương tâm hồn đứa trẻ trong cách cảm nhận, giúp đứa trẻ nhận ra thiên nhiên là món quà quý giá to lớn mà cuộc sống ban tặng.

• Giá trị nghệ thuật: 

- Sử dụng ngôi kể thứ nhất hấp dẫn, đưa người đọc tham gia trực tiếp vào câu chuyện.

- Ngôn ngữ đối thoại sinh động, lôi cuốn người nghe.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ

• Nhân vật người bố

- Tìm mọi cách khiến đứa con của mình thân thuộc với khu vườn: 

+ Bảo con nhắm mắt, dẫn đi chạm từng bông hoa một.

+ Chỉ cho con ngửi rồi gọi tên bông hoa.

→ Gây dựng tình yêu thiên nhiên trong đứa con của mình.

- Dạy con nhận ra ý nghĩa của việc nhận hay cho một món quà, ta cũng đẹp lây vì món quà đó. → Thiên nhiên là quà tặng của cuộc sống.

→ Bố là người yêu thương con, dạy dỗ cho con nhận ra những điều tốt đẹp trong cuộc sống.

• Nhân vật tôi

- Một người yêu thiên nhiên:

+ Đoán hết vườn hoa bằng cách chạm tay sờ bông hoa. → Sở hữu đôi mắt thần.

+ Nhận diện được tất cả mùi hương của các loài hoa. → Thấu hiểu được khu vườn đang nói gì.

→ Tình yêu tha thiết, gắn bó với khu vườn của bố. Cảm nhận được những biến chuyển nhỏ nhất của thiên nhiên.

- Một đứa con hiếu thảo: Nhận ra bố là món quà to lớn nhất của đời mình. → Là người dạy dỗ, giúp mình nhận ra những bài học trong cuộc sống.

- Một người trân trọng thiên nhiên:

+ Nhận ra mỗi bông hoa là một món quà, khu vườn là món quà lớn.

+ Những bông hoa thơm hơn và khi nhắm mắt, ta vẫn nhìn thấy nó.

+ Không bao giờ lạc trong vườn vì những bông hoa là người dẫn lối.

→ Bời thiên nhiên là món quà quý giá, ta cần nhận ra giá trị và trân trọng chúng.

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Kể tên một số loài hoa em biết. Em có thể "nhận ra" các loài hoa ấy bằng những cách nào?

Trả lời: 

- Một số loài hoa em biết: hoa hồng, hoa cúc họa mi, hoa lay ơn,...

- Em có thể "nhận ra" các loài hoa ấy bằng những cách: nhìn vào hình dáng, màu sắc; ngửi mùi hương; nhận biết mùa hoa,...

Câu hỏi 2: Theo em, nhan đề Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ gợi điều gì thú vị?

Trả lời:

Nhan đề Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ cho thấy chủ thể của hành động đồng thời thực hiện hai hành động tưởng như không thể cùng thực hiện được trong một lúc. Hành động vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ gợi ra một khung cảnh thơ mộng, con người đang hòa mình vào thiên nhiên, cảm nhận thiên nhiên.

ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi 1: Vì sao nhân vật "tôi" có thể giúp bố cứu được bạn Tí?

Trả lời:

Nhân vật "tôi" có thể giúp bố cứu được bạn Tí vì nhân vật "tôi" nghe tiếng hét và biết được tiếng hét đó  phát ra từ hướng nào, cách bao xa.

Câu hỏi 2: Vì sao nhân vật "tôi" thích gọi tên bạn Tí và bố?

Trả lời:

Nhân vật "tôi" thích gọi tên bạn Tí và bố vì nhân vật "tôi" rất thân với Tí và bố, người càng thân với mình bao nhiêu thì âm thanh của cái tên đó càng tuyệt diệu bấy nhiêu.

Câu hỏi 3: Điều bí mật nhân vật "tôi" muốn chia sẻ là gì?

Trả lời:

Điều bí mật nhân vật "tôi" muốn chia sẻ là con mắt thần của nhân vật "tôi" nằm ở mũi.

B. Bài tập và hướng dẫn giải

SAU KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Nhân vật "tôi" đã được bố dạy cho cách "nhìn" đặc biệt như thế nào để nhận ra những bông hoa trong vườn?

=> Xem hướng dẫn giải

Nhân vật "tôi" đã được bố dạy cho cách "nhìn" đặc biệt để nhận ra những bông hoa trong vườn:

- Nhắm mắt lại, chạm từng bông hoa một.

- Ngửi hương hoa rồi gọi tên loài hoa.

Câu hỏi 2: Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật nào? Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy có tác dụng gì?

=> Xem hướng dẫn giải

- Nhân vật người bố chủ yếu được miêu tả qua lời kể của nhân vật "tôi".

- Việc lựa chọn người kể chuyện như vậy có tác dụng làm cho người bố hiện lên trong cái nhìn của nhân vật "tôi" - người con, mang tính khách quan, chân thực hơn so với để người bố tự kể về bản thân mình.

Câu hỏi 3: Nêu cảm nhận về tính cách của nhân vật người bố. Chỉ ra một số chi tiết khiến em có những cảm nhận đó.

=> Xem hướng dẫn giải

Tính cách của nhân vật người bố:

- Yêu thương con, muốn con phát triển được những khả năng đặc biệt (những trò chơi giúp người con cảm nhận được các loài hoa).

- Tốt bụng (cứu thằng Tí).

- Tinh tế, tình cảm (nhận món quà của Tí, nói với người con về ý nghĩa của món quà, về vẻ đẹp âm thanh của những cái tên gần gũi).

Câu hỏi 4: Vì sao nhân vật "tôi" có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu? 

=> Xem hướng dẫn giải

- Nhân vật "tôi" có thể biết chính xác tiếng kêu cứu của bạn Tí vang lên từ đâu vì nhân vật "tôi" đã luyện tập được phản xạ nghe âm thanh, đoán biết được âm thanh đó phát ra từ hướng nào và cách bao xa.

- Chi tiết này có mối liên hệ với chi tiết nhân vật "tôi" chỉ nghe tiếng bước chân của người bố cũng có thể đoán được chính xác bố đang cách mình bao nhiêu bước chân, bao nhiêu mét.

Câu hỏi 5: Liệt kê những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật "tôi" về bố và bạn Tí. Những chi tiết đó cho thấy đặc điểm tính cách nào của nhân vật "tôi"?

=> Xem hướng dẫn giải

- Những chi tiết tiêu biểu miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật "tôi" về bố và bạn Tí:

+ Chỉ cho mình thằng Tí biết bí mật sao có thể đoán trúng âm thanh phát ra từ đâu.

+ Thích gọi tên thằng Tí và gọi tên bố chỉ để nghe âm thanh.

+ Chạm vào bố và la lên: "A! Món quà của tui đây rồi. Ôi cái món quà này bự quá!"

- Những chi tiết đó cho thấy nhân vật "tôi" là rất yêu quý thằng Tí và bố, là một nhân vật trong sáng, tình cảm.

Câu hỏi 6: Khi "vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ", nhân vật "tôi" đã phát hiện được những "bí mật" gì?

=> Xem hướng dẫn giải

Khi "vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ", nhân vật "tôi" đã phát hiện được những "bí mật":

+ Bấy giờ là mùa gì và bông hoa nào đang nở, tên là gì.

+ Biết được từng tiếng bước chân trong vườn, biết chính xác đó là bố hay mẹ, người đó cách xa mình bao nhiêu mét.

- Những "bí mật" ấy giúp cho cuộc sống hằng ngày của nhân vật "tôi" có thể giúp ích mọi người và được mọi người quý mến.

Câu hỏi 7: Em có đồng tình với những điều nhân vật người bố nói về các "món quà" không? Vì sao?

=> Xem hướng dẫn giải

Em đồng tình với những điều nhân vật người bố nói về các "món quà". Bởi vì:

- Món quà cho ta thấy được vẻ đẹp trong tình cảm của người tặng quà, và khi người nhận nhận món quà đó, nó cũng thể hiện người nhận là người có cảm xúc, hiểu được tình cảm của người tặng.

- Một nụ hôn cũng là một món quà sang trọng vì chỉ khi có tình cảm, người ta mới dành tặng nụ hôn đó cho người khác.

- Nhân vật "tôi" cũng là một món quà của bố vì đối với bố, nhân vật "tôi" là người con, là một sự đẹp đẽ mà tạo hóa ban tặng, là kêt tinh tình cảm của bố mẹ, là người để bố dạy dỗ, yêu thương.

VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

Hãy viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về một "món quà" em đặc biệt yêu thích.

=> Xem hướng dẫn giải

Đoạn văn về một món quà em đặc biệt yêu thích - Mẫu 1

Tôi sinh ra và lớn lên trong một gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Bố mất sớm, mẹ phải làm lụng vất vả để nuôi hai chị em ăn học. Dù công việc bận rộn, nhưng mẹ vẫn luôn quan tâm đến chị em tôi. Tôi có thể chia sẻ với mẹ mọi điều trong cuộc sống. Mẹ sẽ lắng nghe và đưa ra những lời khuyên nhủ cho tôi. Bởi vậy, mẹ chính là món quà đặc biệt nhất trong cuộc sống của tôi. Tôi rất yêu thương và trân trọng mẹ.

Đoạn văn về một món quà em đặc biệt yêu thích - Mẫu 2

Có người từng nói rằng: “Giá trị của món quà không nằm trong món quà, mà trong chính tấm lòng của người trao tặng”. Kết thúc năm học, em đã nhận được một món quà rất đặc biệt. Đó là một chuyến du lịch đến Đà Nẵng cùng bố mẹ.  Gia đình của em đã có rất nhiều kỉ niệm đẹp đẽ cùng nhau. Em cảm thấy hạnh phúc nhất là đã có khoảng thời gian quý giá bên bố mẹ. Nhờ vậy, em thêm trân trọng và yêu thương gia đình của mình hơn.