Chúng tôi đã nhìn thấy con cá kình. Nó bơi nhanh ngoài sức tưởng tượng của tất cả những người trên tàu cộng lại. Trong vòng một giờ, tàu chiến của chúng tôi không tiến gần vào nó được lấy một sải! Thật là nhục nhã cho chiếc tàu chạy nhanh nhất của hạm đội Mỹ. Chúng tôi còn có thể làm gì hơn ngoài chuyện bực tức? Chúng tôi có thể làm gì hơn ngoài đợi nó đi ngủ và tóm cổ nó?!

- Mạch lạc và liên kết của đoạn văn:

+ Các câu văn được sắp xếp theo mạch đuổi bắt cá kình và tâm trạng, suy nghĩ của những người đuổi bắt cá kình.

+ Hình thức: Sử dụng phép thế: "nó" thay cho "con cá kình"; "chiếc tàu chạy nhanh nhất của hạm đội Mỹ" thay cho "tàu chiến của chúng tôi".

Trong giây phút đó, tôi cảm thấy cuộc tìm kiếm của chúng tôi đã kết thúc, và từ nay sẽ không bao giờ gặp quái vật nữa. Nhưng tôi đã lầm, mười giờ năm mươi phút đêm hôm ấy, cách tàu ba hải lí lại bừng lên ánh điện sáng chói như đêm trước. Con cá nằm yên, thuyền trưởng Phác-ra-guýt ra lệnh tàu chạy từ từ để đối thủ khỏi thức giấc. Lúc đó Nét lên lại vị trí chiến đấu, tàu Lin-côn lặng lẽ tới cách con cá bốn trăm mét, đến khi tàu cách con cá hơn sáu mét, cánh tay Nét bỗng giơ cao, phóng mũi lao sắt lên không trung, một tiếng kêu lanh lảnh phát ra như tiếng kim loại chạm nhau.

* Tính mạch lạc và liên kết:

+ Nội dung chính của đoạn văn nói về cuộc đuổi bắt con cá thiết kình.

+ Các câu được sắp xếp theo một trình tự hợp lí: nguyên nhân – kết quả (từ tốc độ bơi của con cá đến tâm trạng của các thủy thủ).

+ Đoạn văn cũng bảo đảm tính liên kết về mặt hình thức giữa các câu qua việc dùng từ nối: “nhưng”, “lúc đó”, “đến khi”.

Cuộc chạm chán trên đại dương là một văn bản rất ý nghĩa khi đã đề cao sự thám hiểm, đam mê khám phá của các nhà khoa học. Văn bản để lại ấn tượng trong lòng người đọc bởi hình ảnh của con tàu ngầm dưới con mắt của nhân vật “tôi” sau khi đã bị ngất. Sau khi hồi phục, nhân vật tôi đã trèo lên lưng chiếc tàu ngầm, lấy chân gõ gõ thì nhận lại được sự cứng cáp đến từ “con vật”. Hàng loạt những câu hỏi đã hiện ra trước mắt nhà thám hiểm về sự lạ lẫm của “con vật”. Không chỉ độ cứng mà cái lưng đen bóng cũng nhẵn nhụi, không có một chút vẩy, thì ra nó là được làm bằng thép. Giờ phút này nhà thám hiểm mới phát hiện ra một sự thật về hiện tượng kỳ lạ của thiên nhiên nhiên mà các nhà thám hiểm theo đuổi bấy lâu nay thì ra lại là sản phẩm của con người.

Đoạn văn trên được viết hướng tới nội dung: tình huống nhân vật tôi cảm nhận về tàu ngầm- hiện tượng thiên nhiên kỳ lạ. Các câu trong đoạn văn đều hướng vào một chủ đề và được sắp xếp theo một trình tự hợp lý.

Chúng tôi đã nhìn thấy con cá thiết kình. Kích thước của nó to lớn hơn so với tưởng tượng. Đuôi nó quẫy mạnh làm nước biển sủi bọt. Con cá lượn hình vòng cung, để lại phía sau một vệt sáng lấp lánh. Khi chiếc tàu đến gần, tôi ngắm kĩ con cá. Nó chắc không dài quá tám mươi mét. Chiều ngang hơi khó xác định, nhưng có vẻ cả ba chiều cân đối đến lạ lùng. Chiếc tàu lao thẳng về phía con cá, nhưng tốc độ không theo kịp nó.

=> Tính mạch lạc và liên kết:

- Tính mạch lạc: Các câu trong đoạn văn đều viết về một nội dung.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Đoạn văn kể về tình huống tàu của giáo sư Pi-e An-rôn-nác chạm trán con cá thiết khổng lồ.
• Hình thức: Sử dụng các phép liên kết (Phép lặp - con cá, chiếc tàu; phép thế: nó thay cho con cá)

Tàu chỉ cách con cá hơn sáu mét. Nét Len liền phóng mũi lao sắt lên không trung. Một tiếng kêu lanh lảnh phát ra. Điện tắt phụt. Hai cột nước khổng lồ ập xuống boong tàu, quật ngã mọi người. Tàu kêu răng rắc nghe thật đáng sợ. Tôi chưa kịp bám lấy thành tàu thì đã bị ngã xuống biển. Và rồi, tôi chìm xuống sâu khoảng sáu mét. Không bị mất tinh thần, tôi cố gắng hết sức bơi.

- Tính mạch lạc: Các câu trong đoạn văn đều hướng về một nội dung.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Kể về việc Nét Len phóng mũi lao vào con cá thiết kình và con tàu gặp nạn.
• Hình thức: Sử dụng phép liên kết (Phép lặp: tàu, tôi; Phép nối: Và rồi…)

(1) Khi tàu tiến lại gần con cá hơn, Nét Len liền phóng mũi lao lên không trung thật nhanh và mạnh mẽ. (2) Mũi lao chạm vào lớp da của con cá, nhưng không hề xuyên qua được, mà chỉ kịp tạo nên một tiếng kêu lanh lảnh như hai mảnh kim loại chạm vào nhau, rồi văng ra. (3) Rồi bỗng điện tắt ngay lập tức, từ con cá lớn, hai cột nước khổng lồ phun ra dữ dội, đổ ập xuống boong tàu khiến tất cả mọi người ngã văng ra. (4) Thân tàu phát ra tiếng kêu răng rắc như một tín hiệu đáng sợ. (5) Và sau đó, trong tiếng la hét của chúng tôi, con tàu chìm dần xuống biển. (6) Còn tôi, dù đã cố gắng nhưng vẫn bị làn sóng đánh chìm xuống độ sâu gần 6 mét. (7) Tuy nhiên, tôi không hề bị mất tinh thần, mà vẫn cố gắng tìm cách ngoi lên.

→ Thuyết minh:

- Tính mạch lạch: các câu văn kể lại quá trình bắt con cá kình theo trình tự thời gian

- Tính liên kết:

• Phép thế: từ “con cá” ở câu 2 được thay bằng “con cá lớn” ở câu 3
• Phép nối:
  • “rồi” nối câu 2 và 3
  • “và sau đó” nối câu 4 và 5
  • “còn” nối câu 5 và 6
  • “tuy nhiên” nối câu 6 và 7

Sau khi quan sát con quái vật ở phần ngoài, tất cả đoàn đã phải kinh ngạc vì thấy hai lỗ mũi nó vọt lên hai cột nước cao tới bốn mươi mét. Cả đoàn đã hình dung được đôi chút về cách thở của con cá thiết kình này. Sau đó, cả đoàn ai nấy cũng đều sẵn sàng cho giờ chiến đấu. Đoàn ép sát con cá rồi lại cách xa nó ra, cuộc đuổi bắt kéo dài hơn bốn mươi lăm phút. Tốc độ của con cá giống y hệt với tốc độ tàu chạy. Điều đó khiến cho anh em thuỷ thủ tức giận điên người, nguyền rủa con quái vật.

- Thuyết minh ngắn gọn về mạch lạc và liên kết của đoạn văn:

Nội dung chính của đoạn văn nói về cuộc săn đuổi con quái vật, cả đoạn được sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian từ xa tới gần, rồi lại từ gần tới xa. Điều này thể hiện tốc độ kinh hoàng của con cá. Bên cạnh đó, đoạn văn còn sử dụng những từ ngữ lặp lại, đồng nghĩa như “cả đoàn”, “con quái vật – con cá thiết kình”, “anh em thuỷ thủ”, … Từ đó tạo sự liên kết và mạch lạc của đoạn văn.

Công-xây dùng chút sức lực còn lại đẩy tôi đi. Thỉnh thoảng, anh ta lại ngóc đầu lên và kêu cứu. Tai tôi bắt đầu điếc đặc. Sức lực đã cạn kiệt. Các ngón tay của tôi cứng đờ. Còn miệng không thể mím lại vì cơ miệng bị co rút mạnh. Tôi bị sặc nước. Cảm giác lạnh buốt ngập tới tận tủy. Tôi ngóc đầu lên lần cuối, rồi chìm nghỉm. Rồi bỗng nhiên, tay tôi chạm được vào một vật rắn. Tôi níu lấy nó, nổi lên mặt nước. Mọi thứ đã dễ thở hơn. Tôi dần ngất đi…

- Tính mạch lạc: Các câu trong đoạn văn đều hướng về một nội dung.

- Tính liên kết:

• Nội dung: Đoạn văn kể về tình huống giáo sư An-rô-nác bị rơi xuống biển.
• Hình thức: Sử dụng các phép liên kết (Phép thế: Công-xây - anh ta; Phép nối: Còn miệng…)

Sáu giờ, trời hửng sáng. Cùng với những tia sáng đầu tiên của bình minh, ánh điện của con cá thiết kình cũng phụt tắt. Tới bảy giờ, trời gần sáng rõ. Nhưng sương mù dày đặc đang trải ra ở chân trời, và dùng ống nhòm loại tốt nhất cũng chẳng thấy rõ vật gì. Có thể hình dung được chúng tôi thất vọng và giận dữ đến mức nào!

Đoạn văn viết về việc những người trên tàu chiến quan sát để tiếp cận “con cá thiết kình”. Sự việc diễn ra trong một giờ đồng hồ, được sắp xếp theo trật tự thời gian tuyến tính: từ sáu giờ đến bảy giờ sáng. Sự thống nhất về đề tài được nói đến và trình tự sắp xếp hợp lí các sự việc theo nguyên tắc nhân quả làm cho đoạn văn mạch lạc và người đọc có thể hiểu rõ nghĩa của đoạn văn: diễn biến của sự việc quan sát và tiếp cận “con cá thiết kình”

Sau khi vào trong chiếc tàu ngầm, tôi đã phải sửng sốt về nó. Bởi vì trong tàu không khác gì một chiếc tàu bình thường cả. Nước không thể xâm nhập vào đây, nhưng tất cả đều cười nói bình thường, không có dấu hiệu gì của việc thiếu không khí. Sau đó, chúng tôi được dẫn đi gặp thuyền trưởng Nê-mô. Trông ông cao to, lực lưỡng và là người có chiều sâu. Như vậy là chúng tôi đã được cứu sống sau khi bị mắc kẹt trong con tàu. Lúc ấy, chúng tôi chẳng nghi ngờ gì về khả năng đặt quan hệ vào những người trên chiếc tàu ngầm này.

- Mạch lạc và liên kết của đoạn văn:

+ Các câu văn được sắp xếp theo mạch từ lúc bị mắc kẹt cho tới tâm trạng và suy nghĩ của nhân vật “tôi”.

+ Hình thức: Sử dụng phép nối “sau đó”, “như vậy”, “lúc ấy”. Sử dụng phép thế “nó” cho “chiếc tàu ngầm”.

(1) Cuối cùng, chúng tôi cũng nhìn thấy con cá thiết kình. (2) Kích thước cơ thể của nó khiến chúng tôi bất ngờ, vì còn lớn cả sự tưởng tượng của chúng tôi. (3) Trước ánh nhìn trầm trồ của cả đoàn, con cá lượn hình vòng cung gần mặt nước, để lại phía sau một vệt sáng lấp lánh. (4) Khi tàu tiến lại gần hơn, tôi mới có cơ hội nhìn rõ con cá. (5) Nó phải dài gần đến 80 mét, bề ngang ẩn dưới lớp nước nên hơi khó để xác định. (6) Nhưng kì lạ là cả ba chiều của con cá đều cân đối một cách lạ lùng, cứ như là một tác phẩm của con người vậy.

→ Thuyết minh:

- Tính mạch lạc: các câu trong đoạn văn cùng tả lại con cá thiết kình

- Tính liên kết:

• Phép thế:
  • Từ “con cá thiết kình” ở câu 1, được thay bằng từ “nó” ở câu 2, 5, từ “con cá” ở câu 3, 4, 6
  • Từ “chúng tôi” ở câu 2 được thay bằng từ “cả đoàn” ở câu 3
• Phép nối: quan hệ từ “nhưng” nối câu 5 và 6