Trước khi đọc

Theo bạn, người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội nào về phẩm chất và năng lực?

Gợi ý:

Người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội nào về phẩm chất và năng lực: Năng lực chuyên môn cao, khả năng lãnh đạo, công tư phân minh, biết thấu hiểu và cảm thông…

Đọc văn bản

Câu 1. “Tôi” ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

• “Tôi” là Ô-đi-xê.
• Chi tiết: Phần tóm lược ở đầu văn bản.

Câu 2. Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” cho thấy sắp có nguy hiểm, một thiên tai sẽ xảy ra.

Câu 3. Cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê trong tình huống này, theo bạn có thực sự cần thiết không và nó có tác dụng gì?

Cách nói “lựa lời dịu ngọt” là cần thiết. Vì trong hoàn cảnh nguy hiểm, lời nói như vậy sẽ giúp khích lệ, động viên tinh thần những người bạn đồng hành và giúp họ thêm mạnh mẽ, vững tin hơn.

Sau khi đọc

Câu 1. Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và cho biết: theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ phải làm những gì để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren?

- Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản:

• Chôn cất En-pê-no xong, Ô-đi-xê cùng những người bạn tiếp tục vượt biển trở về nhà, chàng đã được nghe Xi-ếc-xê báo trước về những nguy hiểm.
• Ô-đi-xê nói với mọi người về lời Xi-ếc-xê căn dặn để bàn bạc kế hoạch. Đến gần đảo Xi-ren, họ đã thực hiện theo đúng dự định đã bàn trước đó.
• Vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn và tiếng sóng đập ầm ầm. Những người bạn đồng hành sợ hãi nên đã đánh tuột mái chèo. Họ phải đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp.
• Mọi người chỉ chú ý đến Ka-ríp, còn Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo thuyền khỏe nhất và họ đã chết.

- Ô-đi-xê đã căn dặn: Coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ và chỉ để một mình Ô-đi-xê nghe. Nhưng cần phải lấy dây trói chặt Ô-đi-xê vào cột buồm để buộc chàng phải đứng yên một nơi. Nếu Ô-đi-xê có van xin hay ra lệnh cho các thủy thủ cởi trói ra thì hãy trói chặt thêm nữa.

Câu 2. Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó.

• Vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn và nghe thấy tiếng sóng đập ầm ầm. Những người bạn đồng hành sợ hãi nên đã đánh tuột mái chèo. Họ phải đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp.
• Mọi người chỉ chú ý đến Ka-ríp, còn Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo thuyền khỏe nhất và họ đã chết.

Câu 3. Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất sẽ giúp câu chuyện được kể trở nên chi tiết, chân thực hơn vì người kể trực tiếp trải nghiệm và chứng kiến sự việc.

Câu 4. Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên nào? Các hiện tượng ấy giúp bạn hình dung như thế nào về không gian, thời gian sử thi?

• Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên: sóng thần trên biển.
• Không gian rộng lớn gắn liền với cuộc phiêu lưu của các anh hùng, thời gian của quá khứ gắn với cộng đồng.

Câu 5. Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

- Khi được Xi-ếc-xê căn dặn về nguy hiểm phía trước, Ô-đi-xê đã nói với những người bạn đồng hành để bàn bạc kế hoạch.

- Chàng căn dặn họ tỉ mỉ: Coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ và chỉ để một mình Ô-đi-xê nghe. Nhưng cần phải lấy dây trói chặt Ô-đi-xê vào cột buồm để buộc chàng phải đứng yên một nơi. Nếu Ô-đi-xê có van xin hay ra lệnh cho các thủy thủ cởi trói ra thì hãy trói chặt thêm nữa.

- Khi những người bạn đồng hành sợ hãi thì đã trấn an tinh thần họ: “Các bạn ơi! Chúng ta chẳng phải là những người chưa qua thử thách…”

Câu 6. Nêu cảm hứng chủ đạo của đoạn trích.

Cảm hứng chủ đạo của đoạn trích: Khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người.

* Trước khi đọc:

Câu hỏi (trang 44 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Theo bạn, người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội nào về phẩm chất và năng lực?

Trả lời:

- Người đứng đầu hay lãnh đạo cần phải có những phẩm chất nổi bật như trung thực, thẳng thắn, có kiến thức sâu rộng, biết cách quản lí các công việc hợp lí, hiệu quả.

* Đọc văn bản:

1.Theo dõi: “Tôi” ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

Trả lời:

- “Tôi” ở đây là nhân vật Ô-đi-xê.

- Vì Ô-đi-xê là nhân vật chính trong văn bản này, người " quay lại thuyền và cổ vũ các bạn đồng hành cởi buộc lái'' chính là thuyền trưởng Ô-đi-xê

2.Dự đoán: Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Trả lời:

- Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm thể hiện sự dữ dội và nguy hiểm nơi biển cả. Báo hiệu sắp có một điều chẳng lành sảy đến

3.Suy luận: Cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê trong tình huống này, theo bạn có thực sự cần thiết không và nó có tác dụng gì?

Trả lời:

- Theo em, cách nói nhẹ nhàng, ngọt ngào trong tình huống này là thật sự cần thiết, vì trước những nguy hiểm sắp đến, người ta cần những lời động viên để nâng cao tinh thần chiến đấu và ý chí kiến cường của các thủy thủ, điều đó sẽ giúp họ vượt qua khó khăn, vững tâm hơn.

* Sau khi đọc:

Nội dung chính: Đoạn trích “Gặp Ka-ríp và Xi-la” kể về cuộc hành trình trên biển của Ô-đi-xê và các bạn đồng hành khi gặp các quái vật biển.

Trả lời câu hỏi:

Câu 1 (trang 47 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và cho biết: theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ phải làm những gì để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren?

Trả lời:

- Các sự kiện chính được kể trong văn bản trên bao gồm:

- Theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ cần nhét sáp vào tai, không được nghe giọng hát của các nàng Xi – ren không để bị nguy hiểm, rơi vào chỗ chết

Câu 2 (trang 47 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó.

Trả lời:

- Những thử thách bất ngờ đến với Ô-đi-xê và bạn đồng hành:

+ Khi thuyền của họ đến đảo của Xi-La và Ka-ríp:‘’Các bạn tôi sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, khiến chúng rơi tõm xuống biển và trôi là là mặt nước’’. Ô-đi-xê đã phải động viên, xốc lại tinh thần cho mọi người

+ Vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn cùng tiếng sóng đập ầm ầm.

+ Ô-đi-xê quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm vũ khí. Chàng đã vội mặc áo giáp và cầm hai ngọn giáo dài

+ Những người bạn đồng hành vì quá sợ hãi nên đã đánh tuột cả mái chèo xuống biển.

+ Xi-la và Ka-ríp đã tấn công mạnh vào thuyền của Ô-đi-xê và bắt mất sáu người khỏe mạnh nhất

Câu 3 (trang 47 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Trả lời:

- Việc sử dụng ngôi kể thứ giúp thể hiện sự chân thực của văn bản, giúp cho người đọc hiểu được những suy nghĩ và hành động của các nhận vật rõ ràng, chi tiết hơn. Giúp văn bản có chiều sâu.

Câu 4 (trang 47 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên nào? Các hiện tượng ấy giúp bạn hình dung như thế nào về không gian, thời gian sử thi?

Trả lời:

- Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên nguy hiểm trên biển như: sóng thần, bão tố, giông lốc,…

- Từ những hiện tượng ấy, chúng ta có thể hình dung về không gian sử thi rộng lớn, hoang sơ, luôn có những nguy hiểm chờ đợi con người, chờ đợi con người khám phá.

Câu 5 (trang 47 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Trả lời:

Ô-đi-xê là người giữ vai trò lãnh đạo trong cuộc hành trình vượt biển trở về quê nhà. Ô-đi-xê luôn gọi những thủy thủ của mình là ''các bạn ơi''. Chàng không coi họ là những tôi tớ, người hầu của mình mà coi họ như những người bạn, những người đồng đội thực sự của mình. Ô-đi-xê luôn biết cách chỉ đạo , hướng dẫn thuyền viên của mình. Chàng thể hiện sự thông minh ở chi tiết: nhét sáp vào tai các bạn đồng hành để họ có thể tập trung chèo thuyền. Ô-đi-xê chứng tỏ bản lĩnh kiên định khi dặn các thuyền vãy trói mình lại chặt hơn nữa nếu chàng bị dụ dỗ bởi tiếng hát của các nàng Xi-ren. Tất cả những điều trên, hình ảnh Ô-đi-xê hiện lên trước mắt bạn đọc là một người thủ lĩnh thông minh, nhanh nhẹn, khéo léo, điềm tĩnh, luôn đồng hành cũng những người bạn của mình khi gặp khó khăn, thử thách.

Câu 6 (trang 47 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Nêu cảm hứng chủ đạo của đoạn trích.

Trả lời:

Cảm hứng chủ đạo của đoạn trích là sự mãnh mẽ của người anh hùng trên biển bao la, rộng lớn, đầy rẫy những hiểm nguy.

Tóm tắt Gặp Ka-ríp và Xi-la

Truyện kể về cuộc hành trình trên biển của Ô-đi-xê và các bạn đồng hành khi gặp các quái vật biển. Sau khi chôn cất En-pê-no xong, họ cùng nhau lên thuyền vượt biển cả để tìm đường về nhà. Trên thuyền, Ô-đi-xê bồn chồn, lo lắng và quyết định nói những lời Xi-ếc-xê căn dặn mình cho các bạn đồng hành nghe rằng cần cẩn thận giọng hát các nàng Xi-ren quyến rũ và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ cùng lời khuyên chỉ mình Ô-đi-xê nghe hát mà thôi. Giải thích mọi việc tỉ mỉ một hồi, nhờ gặp gió thuận họ đã gần đến đảo của các nàng Xi-ren. Lúc này, gió bỗng tắt hẳn, sóng êm phăng phắc, họ cùng nhau thực hiện kế hoạch đã đề ra trước đó nhưng cuối cùng vẫn không thoát khỏi tầm mắt của các nàng Xi-ren. Khi vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương, sóng đập ầm ầm. Các bạn của Ô-đi-xê sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, thuyền đứng ngay lại. Ô-đi-xê thấy vậy đã đến và dừng lại bên mỗi người để động viên, khuyến khích cho họ lấy lại tinh thần, đồng thời đưa ra cách giải quyết nhưng chàng đã quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm khí giới. Thử thách bắt đầu xảy ra với họ khi một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp khiến những người đồng hành cùng sợ tái xanh mặt. Trong khi họ chỉ đang chú ý đến Ka-ríp thì Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo khỏe nhất, khi nhìn lại thì chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa cũng những tiếng kêu thét lên và họ đã chết.

Trước khi đọc Gặp Ka-ríp và Xi-la

Câu hỏi trang 44 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Theo bạn, người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội nào về phẩm chất và năng lực?

Phương pháp giải:

- Trình bày những suy nghĩ của mình về phẩm chất và năng lực cần có của người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể.

Lời giải chi tiết:

Theo em, với cương vị là một người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội về phẩm chất và năng lực như sau:

- Về phẩm chất:

+) Là một người chính trực, dũng cảm, tốt bụng, có tấm lòng bao dung.

+) Yêu quê hương, luôn ghi nhớ công ơn tổ tiên.

+) Có trái tim yêu thương, sẵn sàng giúp đỡ mọi người trong tập thể khi họ gặp khó khăn.

+) Nghị lực sống mạnh mẽ, luôn hướng tới cộng đồng.

- Về năng lực:

+) Người có sức khỏe, có trí tuệ.

+) Có khả năng giải quyết những vấn đề trong cộng đồng.

+) Nhạy bén, công bằng trong mọi việc.

=>Trên đây là những suy nghĩ của em về những phẩm chất và năng lực cần có của một người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể. Đó phải là người vừa có đức, vừa có tài, phải là tấm gương sáng để mọi người học hỏi, kính trọng và từ đó tập thể cũng trở nên lớn mạnh, đoàn kết hơn.

Trong khi đọc Gặp Ka-ríp và Xi-la

Câu 1 trang 44 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: “Tôi” ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn phần 1 (Theo dõi).

- Liên kết với những câu văn trước đó để tìm ra cơ sở cho nhân vật “Tôi”.

Lời giải chi tiết:

- “Tôi” ở đây chính là nhân vật Ô-đi-xê.

- Bởi: Ô-đi-xê là nhân vật chính trong văn bản này và ở chi tiết đã được lược bỏ xuất hiện tình tiết Ô-đi-xê được Xi-ếc-xê báo trước về những khó khăn, gian nan khác mà chàng còn phải đối mặt.

Câu 2 trang 45 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn thuộc phần 2 (Dự đoán).

- Chú ý hai chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm”.

Lời giải chi tiết:

Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” gợi lên hai hình ảnh mạnh mẽ, khác thường nơi vùng biển, dự cảm điều gì đó nguy hiểm, không an toàn sắp xảy ra với cuộc hành trình của Ô-đi-xê và những người bạn đồng hành.

Câu 3 trang 46 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê trong tình huống này, theo bạn có thực sự cần thiết không và nó có tác dụng gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ đoạn văn thuộc phần 3 (Suy luận).

- Chú ý chi tiết Ô-đi-xê “lựa lời dịu ngọt” nói với các bạn đồng hành và tình huống diễn ra những lời nói đó.

Lời giải chi tiết:

- Tình huống diễn ra cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê:

+) Khi vừa ra khỏi đảo, bụi nước bắn lên cùng tiếng sóng đâp ầm ầm. Lúc này, các bạn đồng hành cùng Ô-đi-xê sợ quá đánh tuột mái chèo xuống biển, thuyền bị đứng lại.

+) Ô-đi-xê dừng lại bên mỗi người, “lựa lời dịu ngọt” khuyến khích họ rằng đây không phải lần đầu tiên chúng ta gặp thử thách. Trước đây, có những thử thách ghê gớm hơn nữa chúng ta vẫn có thể vượt qua được.

=> Theo em, cách nói “lựa lời dịu ngọt” trong tình huống này thực sự cần thiết. Bởi sự khuyến khích, động viên ấy sẽ giúp các bạn đồng hành khác bình tĩnh lại, gợi nhớ đến chuyện trước đây tất cả đã từng vượt qua thử thách như thế nào để khơi dậy lại niềm tin, sức mạnh, ý chí trong lòng mỗi người. Từ đó, mọi người có thể điềm tĩnh và cùng nhau tìm ra cách giải quyết để vượt qua khó khăn đó.

Sau khi đọc Gặp Ka-ríp và Xi-la

Câu 1 trang 47 SGK Ngữ văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và cho biết: theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ phải làm những gì để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ lại văn bản để nắm được các sự kiện chính.

- Chú ý đoạn văn nói về lời căn dặn của Ô-đi-xê với các thủy thủ để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren.

Lời giải chi tiết:

- Các sự kiện chính được kể trong văn bản trên bao gồm:

+ Sự kiện 1: Sau khi chôn cất En-pê-no, Ô-đi-xê cùng những người bạn lên đường vượt biển cả để trở về nhà và chàng được nghe Xi-ếc-xê dự báo trước về những hiểm nguy.

+ Sự kiện 2: Ô-đi-xê lòng bồn chồn, lo lắng nên đã nói những điều Xi-ếc-xê căn dặn mình cho mọi người nghe, giải thích tỉ mỉ và cùng bàn trước kế hoạch. Khi đến gần đảo Xi-ren, tất cả đều thực hiện theo đúng dự định đã bàn trước đó.

+ Sự kiện 3: Vừa ra khỏi đảo, bụi nước bắn lên, sóng đập ầm ầm, mọi người đánh tuột mái chèo, họ phải đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp.

+ Sự kiện 4: Trong khi mọi người chỉ chú ý đến Ka-ríp thì Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo thuyền khỏe nhất và họ đã chết.

- Theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ cần làm:

+ Cần coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ.

+ Lấy dây trói chặt Ô-đi-xê vào cột buồm để buộc chàng phải đứng yên một nơi.

+ Nếu Ô-đi-xê có van xin hay ra lệnh cho các thủy thủ cởi trói ra thì hãy trói chặt thêm nữa.

Câu 2 trang 47 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết nói về những thử thách mà Ô-đi-xê cùng các bạn đồng hành gặp phải.

Lời giải chi tiết:

Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất nhưng Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với những thử thách bất ngờ, những chi tiết biểu hiện điều đó bao gồm:

+ Khi thuyền chỉ còn cách đảo chừng một tiếng hú, mọi người hối hả chèo thuyền nhanh hơn nhưng vì thuyền nhấp nhô trên sóng và đi gần đảo quá nên cũng không thoát khỏi tầm mắt của các cô nàng Xi-ren.

+ Vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn cùng tiếng sóng đập ầm ầm.

+ Những người bạn đồng hành vì quá sợ hãi nên đã đánh tuột cả mái chèo xuống biển.

+ Đối mặt với một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp ùng ục ngốn nước biển. Khi nhả nước ra, cả biển khơi sôi lên như nước trong chảo, bọt nước phun lên cao và rơi xuống hai dãy núi. Khi nuốt nước vào, biển sùng sục cuộn lên, vách đá xung quanh kêu réo, đáy biển lộ ra mặt cát đen thẫm.

Câu 3 trang 47 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Phương pháp giải:

- Hiểu được khái niệm ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba.

- Thử đặt tình huống văn bản trên được kể theo ngôi kể thứ ba.

Lời giải chi tiết:

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất (người kể chuyện xưng “tôi”) trong văn bản trên giúp người đọc hình dung một cách cụ thể nhất, chân thực nhất, thuyết phục nhất về cuộc hành trình trên biển đảo của Ô-đi-xê và những người bạn bởi câu chuyện đó được chính nhân vật tham gia (Ô-đi-xê) kể lại. Đó là những ưu thế và lí do văn bản trên chọn kể bằng ngôi kể thứ nhất thay vì ngôi kể thứ ba.

Câu 4 trang 47 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên nào? Các hiện tượng ấy giúp bạn hình dung như thế nào về không gian, thời gian sử thi?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết miêu tả hai quái vật biển Ka-ríp và Xi-la để tìm ra điểm tương đồng với các hiện tượng tự nhiên trên biển.

- Từ các hiện tượng ấy, suy nghĩ về không gian, thời gian sử thi.

Lời giải chi tiết:

- Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên đó là sóng thần hoặc vòi rồng trên biển.

- Từ những hiện tượng ấy, chúng ta có thể hình dung về một thời gian sử thi đã thuộc về quá khứ, đó là thời gian của cộng đồng và một không gian sử thi rộng lớn, thường gắn liền với những cuộc phiêu lưu của các vị anh hùng.

Câu 5 trang 47 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Chú ý những chi tiết miêu tả cách Ô-đi-xê giải quyết vấn đề khi đối mặt với những khó khăn, thử thách trên con đường trở về nhà.

Lời giải chi tiết:

Ô-đi-xê là người giữ vai trò lãnh đạo trong cuộc hành trình vượt biển trở về quê nhà. Khi được Xi-ếc-xê báo trước rằng cần phải coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ, Ô-đi-xê đã đem điều này giải thích rõ ràng cho các bạn đồng hành hiểu và đưa ra hướng giải quyết cụ thể để tất cả đều có thể vượt qua ải đó một cách thuận lợi. Những khó khăn, thử thách chưa dừng lại ở đó mà ngày càng tăng cấp hơn. Bản lĩnh của Ô-đi-xê không chỉ được thể hiện qua tài năng, cách giải quyết tình huống mà còn qua phẩm chất, lời nói. Hai chi tiết báo hiệu điều chẳng lành trong văn bản là “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” càng thể hiện rõ con người của Ô-đi-xê. Lúc này, vì quá hoảng sợ nên những người bạn đi cùng Ô-đi-xê đã đánh tuột cả mái chèo và chàng đã lựa lời dịu ngọt để chấn an họ. Chàng đã rất khéo kéo và thông minh khi nhắc lại quá khứ, bởi đây không phải lần đầu tiên đối mặt với khó khăn. Trước đó, họ cũng đã đối mặt với hiểm nguy còn nặng nề hơn mang tên Xi-clốp và chính lòng dũng cảm, sự mưu trí đã giúp họ vượt qua. Cách nói như vậy đã sẽ giúp mọi người bình tĩnh lại, gợi nhớ đến chuyện trước đây tất cả đã từng vượt qua thử thách như thế nào để khơi dậy lại niềm tin, sức mạnh, ý chí trong lòng mỗi người. Đồng thời, Ô-đi-xê cũng đưa ra cách thức để vượt qua như mọi lần.Từ đó, mọi người có thể điềm tĩnh và cùng nhau vượt qua khó khăn đó. Tất cả những điều trên, hình ảnh Ô-đi-xê hiện lên trước mắt bạn đọc là một người thủ lĩnh thông minh, nhanh nhẹn, khéo léo, điềm tĩnh, luôn đồng hành cũng những người bạn của mình khi gặp khó khăn, thử thách.

Câu 6 trang 47 SGK Ngữ Văn 10 tập 1 CTST

Đề bài: Nêu cảm hứng chủ đạo của đoạn trích.

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ toàn bộ văn bản để thấy được cảm hứng chủ đạo trong đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

Đoạn trích trên lấy cảm hứng chủ đạo từ những hiện tượng tự nhiên trên biển và khát vọng chinh phục thiên nhiên của các vị anh hùng thời xưa.

I. Giới thiệu tác giả Hô-me-rơ

Tên thật của Hô-me-rơ là Mê-lê-xi-gien, ông sống vào khoảng thế kỉ XIX- XVIII TCN. Hiện vẫn chưa xác định được quê hương của ông, song theo nhiều truyền thuyết của Hy Lạp thì ông được sinh ra bên bờ sông Mê-lét.

Cho đến nay, cuộc đời của Hô-me-rơ vẫn được bao phủ bởi một tầng hào quang của những huyền thoại. Có ít nhất là 9 bản tiểu sử khác nhau về cuộc đời ông. Ngay từ cái tên Hô-me-rơ đã thể hiện điều đó. Từ Hô-me-rơ trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là người mù. Nhiều người cho rằng cái tên này xuất phát từ việc Hô-me-rơ là một nghệ sĩ hát rong mù tại Ki-ốt. Về sau đã xuất hiện các Hô-me-ri-đơ (con cháu của Hô-me-rơ) – những ca sĩ hát rong ở thành bang Ki-ốt. Các ca sĩ hát rong Hô-me-ri-đơ trở nên ngày càng đông, học thường đi khắp các thành bang Hy Lạp để hát và kể các sáng tác thần thoại, sử thi, truyền thuyết Hy Lạp.

Tên tuổi Hô-me-rơ gắn liền với hai bộ sử thi đồ sộ Iliad và Ô-đi-xê. Nếu như Ilad là bản anh hùng ca chiến trận với sự vinh danh tên tuổi những người anh hùng như Asin, Hector thì Ô-đi-xê đánh dấu giai đoạn phát triển mới của Hy Lạp: mở rộng khai thác và chinh phục biển cả; chuyển từ chế độ công xã thị tộc sang chế độ chiếm hữu nô lệ, thoát khỏi tổ chức sinh hoạt cộng đồng để chuyển sang tổ chức gia đình và hôn nhân một vợ một chồng. Trong bối cảnh xã hội mới ấy, những phẩm chất được đề cao là trí tuệ, tình yêu thuỷ chung và sự gắn bó với quê hương xứ xở. 

II. Khái quát tác phẩm Gặp Ka-ríp và Xi-la 

1. Xuất xứ

- Văn bản được trích trong sử thi Ô-đi-xê - Hô-me-rơ, Phan Thị Miến dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 1983, trang 85-89

2. Bố cục

- Phần 1 (Từ đầu → khóc hoài): Tâm trạng tuyệt vọng của Xi-mông.

- Phần 2: (Tiếp theo → một ông bố): Xi-mông gặp bác Phi-líp.

- Phần 3: (Tiếp theo → bỏ đi rất nhanh): Xi-mông dẫn bác Phi-líp về nhà gặp mẹ và nhận làm bố.

- Phần 4: (Còn lại): Câu chuyện ở trường sáng hôm sau.

3. Tóm tắt  

Truyện kể về cuộc hành trình trên biển của Ô-đi-xê và các bạn đồng hành khi gặp các quái vật biển. Sau khi chôn cất En-pê-no xong, họ cùng nhau lên thuyền vượt biển cả để tìm đường về nhà. Trên thuyền, Ô-đi-xê bồn chồn, lo lắng và quyết định nói những lời Xi-ếc-xê căn dặn mình cho các bạn đồng hành nghe rằng cần cẩn thận giọng hát các nàng Xi-ren quyến rũ và cánh đồng cỏ đầy hoa của họ cùng lời khuyên chỉ mình Ô-đi-xê nghe hát mà thôi. Giải thích mọi việc tỉ mỉ một hồi, nhờ gặp gió thuận họ đã gần đến đảo của các nàng Xi-ren. Lúc này, gió bỗng tắt hẳn, sóng êm phăng phắc, họ cùng nhau thực hiện kế hoạch đã đề ra trước đó nhưng cuối cùng vẫn không thoát khỏi tầm mắt của các nàng Xi-ren. Khi vừa đi khỏi đảo, bụi nước bắn lên như một màn sương, sóng đập ầm ầm. Các bạn của Ô-đi-xê sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, thuyền đứng ngay lại. Ô-đi-xê thấy vậy đã đến và dừng lại bên mỗi người để động viên, khuyến khích cho họ lấy lại tinh thần, đồng thời đưa ra cách giải quyết nhưng chàng đã quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm khí giới. Thử thách bắt đầu xảy ra với họ khi một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp khiến những người đồng hành cùng sợ tái xanh mặt. Trong khi họ chỉ đang chú ý đến Ka-ríp thì Xi-la đã bắt mất sáu tay chèo khỏe nhất, khi nhìn lại thì chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa cũng những tiếng kêu thét lên và họ đã chết.

4. Giá trị nội dung

- Văn bản cho thấy tinh thần tỉnh táo, dũng cảm và mưu trí của Ô-đi-xê và những người anh hùng là bạn của ông trên hành trình đi qua

- Thể hiện phần nào được hành trình vượt biển cả đầy khó khăn, gian khổ của Ô-đi-xê và những người bạn

- Cho thấy tấm lòng ca ngợi, trân trọng và đồng cảm với những người anh hùng được nhắc tới trong văn bản của người viết

- Đưa ra bài học khuyên con người phải biết vượt qua những cám dỗ, thử thách trong cuộc sống để thành công

5. Giá trị nghệ thuật

- Ngòi bút miêu tả tâm trạng nhân vật của tác giả thật sâu sắc, tinh tế

- Nghệ thuật so sánh, ẩn dụ

- Nghệ thuật phóng đại

6. Tác phẩm Gặp Ka-ríp và Xi-la

(Lược một đoạn: Về đến đảo Ai-ai-ê (Aiaie), chôn cất En-pê-no (Elpenor) 0à lại lên đường vượt biển cả tìm lê quê nhà, Ô-đi-xê' được Xi-ếc-xê? (Circe) báo trước chàng còn phải gặp những nỗi gian nan khác nữa đồng thời căn dặn chồng cách vượt thoát những hiểm nguy).

Nàng nói vậy, và liền khi đó Rạng đông ngự ngai vàng xuất hiện. Vị thần lừng danh đi vào đảo, còn tôi thì trở lại thuyền, cổ vũ các bạn đồng hành cỏi buộc lái ra đi. Họ vội vã lên thuyền, ngôi xuống trước những cọc chèo, ngang hàng thẳng lối, rơi đập mái chèo xuống mặt biển làm bọt nước sôi lên. Từ sau chiếc thuyền mũi đen của chúng tôi một ngọn gió thổi tới, làm căng những cánh buồm, và đây là một người bạn đường tốt, do Xi-ếc-xê tóc xoăn xinh đẹp, vị nữ thần khủng khiếp nói tiếng người, đưa lại.

Thế là chúng tôi sắp đặt các dụng cụ trên thuyền, rồi ngồi xuống vì đã có gió thuận, và người hoa tiêu đưa thắng chúng tôi tới đích. Lòng bên chôn lo lắng, tôi nói với các bạn đồng hành:

- Các bạn ơi! Xr-ếc-xê lừng danh đã tiên đoán cho ta một điều, và điều này không nên chỉ để cho một người biết. Vậy ta xin nói lại với các bạn, để chúng ta đều rõ điều gì có thể dẫn chúng ta đến một nạn diệt vong, điều gì có thể khiến ta thoát được các yêu nữ! hung ác. Xi-ếc-xê bảo ta trước hết phải coi chừng các nàng Xi-ren” quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng có đầy hoa của họ. Nàng khuyên chỉ nên để một mình ta nghe hát mà thôi. Nhưng các bạn phải lấy dây trói chặt ta vào cột buồm, để buộc ta phải đứng yên một nơi. Nếu ta van xin hoặc ra lệnh cho các bạn cởi trói cho ta, thì các bạn cứ việc trói chặt thêm nữa vào.

Tôi giải thích mọi việc tỉ mỉ như vậy cho các bạn tôi hiểu rõ ngọn ngành; trong lúc đó, nhờ gặp gió thuận chiếc thuyền vững chắc của chúng tôi đi rất nhanh và đã đến gần đảo của các nàng X+:ren, mặc dù chúng tôi chẳng phải bó ra một chút công phu nào hết. Vừa lúc đó, gió bỗng tắt hẳn, cảnh vật yên lặng, không một hơi gió thoảng qua; một vị thần đã khiến sóng êm phăng phác. Các bạn tôi đứng lên cuốn buổm lại, bó vào khoang thuyền, rồi ngồi xuống, đập mái chèo bằng gỗ thông láng bóng xuống biển, làm bọt nước trào lên trắng xoá. Còn tôi, với thanh kiếm đồng mài sắc, tôi cắt lấy một bánh sáp to rồi nhào nhuyễn trong đôi tay vạm vỡ. Chẳng bao lâu sáp mềm ra dưới sức mạnh và ánh nắng rực rỡ của Hê-li-ôx (Helios), con trai quyền thế của Hi-pê-rr-ông! (Hyperion). Tôi lần lượt nút chặt tai cho các bạn đồng hành, còn họ thì buộc tay chân tôi lại. Tôi đứng dưới cột buồm, và họ lấy dây thừng trói tôi vào đấy. Thế rồi họ ngồi xuống, đập mái chèo xuống mặt biển ngầu bọt xám. Khi chúng tôi chỉ còn cách đảo nọ khoảng chừng một tiếng hú, các bạn tôi hối hả chèo nhanh hơn nữa, nhưng vì thuyền chúng tôi nhấp nhô trên sóng đi gần đảo quá nên không lọt khỏi mắt các nàng Xi-ren. Họ bèn cất tiếng du đương lên hát:

- Hỡi Ô-đi-xê nức tiếng gần xa, quang vinh vô tận của người A-ca? (Achae), mời chàng hãy lại đây, đừng thuyền nghe chúng em hát đã. Xưa nay chưa từng có người nào đi thuyền đến qua đây mà không dừng lại nghe tiếng hát dịu dàng êm ái của chúng em; khi ra đi ai cũng say mê và cảm thấy mình thông thái hơn. Vì chúng em biết, do ý muốn của thần linh, quân Tơ-roa và quân Ác-gốt (Argos) đã phải đau khổ như thế nào trên đất To-roa bao la, và chúng em cũng biết mọi sự xảy ra trên mặt đất nuôi sống muôn loài.

Họ cất tiếng du dương hát lên như vậy. Và tôi, lòng nao nức muốn nghe họ quá, tôi nhích lông mày ra hiệu để các bạn đồng hành cởi trói cho tôi, nhưng họ càng ra sức cúi rạp xuống mái chèo, trong khi Pê-ri-mét (Perimedes) và C-ri-lô-cốt! (Eurylochus) vội vàng đứng lên, lấy thêm dây trói tôi càng chặt hơn nữa. Khi đã đi khói các nàng Xi-ren, không nghe thấy tiếng nói và giọng hát của họ nữa, các bạn trung thành của tôi mới rút sáp ở tai ra và cởi trói cho tôi.

Vừa đi khỏi đảo, tôi bỗng thấy bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn và nghe tiếng sóng đập ầm ầm.

Các bạn tôi sợ quá, đánh tụt cả mái chèo, khiến chúng rơi tõm xuống biển và trôi là là mặt nước. Thuyền đứng ngay lại, vì họ không điều khiển những mái chèo thon dài nữa. Tôi bèn đi từ đầu đến cuối thuyền, dừng lại bên mỗi người, lựa lời địu ngọt khuyến khích họ:

- Các bạn ơi! Chúng ta chẳng phải là những người chưa qua thử thách. Tai hoạ đang chờ chúng ta chưa hẳn đã ghê gớm hơn hồi tên Xi-clốp! (Cyclob) đem cả sức mạnh hung tàn của hắn, nhốt chúng ta trong hang. Nhưng nhờ có lòng dũng cảm, với lời khuyên và mưu trí của ta, nên chúng ta cũng đã thoát nạn, chắc các bạn vẫn còn nhớ rõ. Và bây giờ các bạn hãy can đảm lên, tất cả hãy nghe ta. Các bạn ngồi bên cọc chèo, hãy đập sâu mái chèo xuống nước, thử xem may ra DớtP có cho ta qua được bước nguy nan này và thoát chết chăng. Còn bạn hoa tiêu, hãy nghe lệnh ta và nhớ cho kĩ, vì bạn cẩm lai chiếc thuyền trũng này. Bạn phải lái tránh màn sương dịu ngọt” và những ngọn sóng kia, cẩn thận cho thuyền viên theo dãy đá ngầm nó, kẻo nó đi chệch hướng trong này, theo bạn có thật sự cần lúc bạn sợ tâm” không biết, rồi trôi ào tới đằng kia mà đẩy chúng ta vào chỗ chết đó. 

Tôi nói vậy, và họ vội vã tuân theo. Tôi không đả động gì tới Xi-la, tai hoạ không sao tránh khói, vì e họ sợ quá, không chèo thuyền nữa mà trốn cả xuống khoang chăng. Thế là tôi quên khuấy mất lời dặn dò ác nghiệt của Xi-ếc-xê. Nàng cấm tôi không được cảm khí giới, nhưng tôi đã mặc bộ áo giáp quang vinh của tôi và nắm trong tay hai ngọn lao dài, ra đứng ở mũi thuyền, tướng rằng đứng đấy tôi có thể nhận được ngay Xi-la khi nó ở núi đá hiện lên, xông vào các bạn tôi để hãm hại.Những lời nói mắt nhìn khắp dãy núi đá mờ mịt hơi sương mà vẫn không thấy nó đâu.

Chúng tôi vừa than vãn vừa chèo thuyền tiến thẳng vào eo biển hiểm nghèo, một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp ùng ục ngốn nước biển. Mỗi lần nó nhả nước ra, cả biển khơi đều chuyển động, sôi lên như nước trong chảo đặt trên một bếp lửa hồng, bọt nước phun lên cao và rơi xuống cả hai dãy núi. Rồi khi nó lại nuốt nước vào thì làm biển sùng sục cuộn lên; vách đá xung quanh kêu réo ghê sợ, và đáy biển lộ ra với mặt cát đen thẫm. Các bạn đồng hành của tôi hoảng hốt, sợ tái xanh cả mặt.

Trong lúc sợ chết, chúng tôi chỉ chú ý đến Ka-ríp, nhưng lúc đó, Xi-la bỗng bắt mất trong thuyền sáu tay chèo khoẻ nhất của tôi. Khi tôi quay nhìn lại chiếc thuyền nhanh nhẹn và các bạn đồng hành, thì chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa trên không.

Họ hoảng sợ kêu thét lên, gọi tên tôi lần chót. Cũng như người đi câu ngồi trên mỏm đá cao, từ đầu cần câu dài tung xuống biển cái sừng bò hoang đựng mỗi cho cá nhỏ rồi quăng lên bờ những con cá câu được, còn giãy đành đạch; các bạn đồng hành của tôi bị lôi vào đá cũng giãy lên như vậy, và Xi-la ăn thịt họ ở cửa hang, trong khi họ đang kêu gào, hoảng hốt giơ tay về phía tôi cầu cứu. Đó chính là cảnh thương tâm nhất mà mắt tôi thấy được trong thời gian lênh đênh trên mặt biển tìm đường.

(Theo Ô-đi-xê - Hô-me-rơ, Phan Thị Miến địch, NXB Văn học, Hà Nội, 1983, tr. 85 - 89)

II. Câu hỏi vận dụng kiến thức tác phẩm Gặp Ka-ríp và Xi-la 

Câu 1: "Tôi'' ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

Lời giải:

''Tôi'' ở đây là chỉ Ô-đi-xê. Vì người " quay lại thuyền và cổ vũ các bạn đồng hành cởi buộc lái'' chính là thuyền trưởng Ô-đi-xê

Câu 2: Chi tiết '' bụi nước bắn lên'' và ''tiếng sóng đập ầm ầm'' cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Lời giải:

Chi tiết này cho thấy một điềm chẳng lành hay nguy hiểm khác đang đến

Câu 3: Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó?

Lời giải:

Các chi tiết thể hiện điều này là:

- Khi thuyền của họ đến đảo của Xi-La và Ka-ríp:‘’Các bạn tôi sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, khiến chúng rơi tõm xuống biển và trôi là là mặt nước’’. Ô-đi-xê đã phải động viên, xốc lại tinh thần cho mọi người

- Ô-đi-xê quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm vũ khí. Chàng đã vội mặc áo giáp và cầm hai ngọn giáo dài

- Xi-la và Ka-ríp đã tấn công mạnh vào thuền của Ô-đi-xê và bắt mất sáu người khỏe mạnh nhất

Câu 4: Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Lời giải:

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất ở đây giúp người đọc như hiểu được hơn những suy nghĩ, hành động của nhân vật, được nhìn sự việc dưới góc nhìn của nhân vật và trải nghiệm cảm xúc của họ.

Giúp mọi việc được cảm nhận mang tính chủ quan và chân thực hơn.

Câu 5: Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Lời giải:

- Ô-đi-xê luôn gọi những thủy thủ của mình là ''các bạn ơi''. Chàng không coi họ là những tôi tớ, người hầu của mình mà coi họ như những người bạn, những người đồng đội thực sự của mình. Đây chính là hành động thể hiện sự tôn trọng của một vị lãnh đạo, một thuyền trưởng dành cho thuyền viên của mình

- Ô-đi-xê luôn biết cách chỉ đạo hướng dẫn thuyền viên của mình. Chàng thể hiện sự thông minh ở chi tiết: nhét sáp vào tai các bạn đồng hành để họ có thể tập trung chèo thuyền. Tiếp đó, Ô-đi-xê chứng tỏ bản lĩnh kiên định khi dặn các thuyền vãy trói mình lại chặt hơn nữa nếu chàng bị dụ dỗ bởi tiếng hát của các nàng Xi-ren

- Khi các thuyền viên bị hoảng sợ trước sự tấn công của Xi-la và Ka-ríp, Ô-đi-xê đã vực dậy tinh thần của họ bằng cách nhắc lại những thử thách, những phút giây khó khăn nhưng bọn họ đã kiên trì vượt qua được trước kia như: trốn thoát khỏi tên khổng lồ ăn thịt người Xi-clốp

Câu 6 (trang 47 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nêu cảm hứng chủ đạo của đoạn trích.

Trả lời:

- Có thể thấy cảm hứng chủ đạo của đoạn trích chính lấy từ hình ảnh những con thuyền từng vượt biển để chinh phục thế giới. Khát khao chinh phục những vùng đất mới lạ

- Mang khát vọng chinh phục những miền đất mới, những điều kì diệu từ tự nhiên.

- Hình ảnh Ô-đi-xê và thuyền viên đối mặt với những quái vật biển như tượng trưng cho các hiện tượng thiên nhiên trên biển mà mỗi con tàu ngoài đời phải đối mặt, vượt qua

Trước khi đọc bài Gặp Ka-ríp và Xi-la 

Câu hỏi (trang 44, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Theo bạn, người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần phải có những điểm ưu trội nào về phẩm chất và năng lực?

Lời giải 

Theo em, cần có ưu điểm về phẩm chất như là: khả năng thuyết phục người khác, khả năng giao tiếp, là người không ngừng học hỏi và biết đổi mới, tôn trọng ý kiến của người khác… Còn về năng lực, người giữ vai trò đứng đầu, lãnh đạo một tập thể cần có kiến thức vững vàng, biết giải quyết vấn đề, biết cách quản lí nhân sự và công việc, có tầm nhìn xa…

Câu 1 (trang 44, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: “Tôi” ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

Lời giải 

- Tôi là nhân vật Ô-đi-xê.

- Chi tiết: “Ô-đi-xê được Xi-ếc-xê báo trước chàng còn phải gặp những nỗi gian nan khác nữa ddoongd thời căn dặn chàng cách vượt thoát những hiểm nguy”.

Câu 2 (trang 45, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Chi tiết “bụi nước bắn lên” và “tiếng sóng đập ầm ầm” cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Lời giải 

Cho thấy sắp tới có một chuyện gì đấy không lành, sự nguy hiểm đang rình rập, là điềm báo trước trong hành trình của nhân vật Ô-đi-xê cùng những người bạn.

Câu 3 (trang 46, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Cách nói “lựa lời dịu ngọt” của Ô-đi-xê trong tình huống này, theo bạn có thực sự cần thiết không và nó có tác dụng gì?

Lời giải 

Cách nói này cần thiết vì khi mọi người đang đối mặt với hiểm nguy, ai nấy đều hiện rõ sự lo lắng, bất an. Việc Ô-đi-xê lựa lời dịu ngọt đã phần nào cho họ mạnh mẽ, gan trường, sức mạnh để vượt qua, nhớ rằng, trước đây, tất cả bọn họ đã vượt qua thứ thách, để rồi, tất cả sẽ bình tĩnh lại, cùng nhau tìm cách giải quyết.

Sau khi đọc bài Gặp Ka-ríp và Xi-la

Câu 1 (trang 47, SGK Ngữ văn 10 tập 1)

Đề bài: Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và cho biết: theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ phải làm những gì để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren?

Lời giải 

- Tóm tắt:

+ Sự kiện 1: Ô-đi-xê cùng những người bạn vượt biển cả trở về nhà sau khi chôn cất En-pê-no và được Xi-ếc-xê dự báo về những nguy hiểm.

+ Sự kiện 2: Ô-đi-xê kể cho những người bạn về dự báo của Xi-ếc-xê và cùng bán kế hoạch khi đến gần đảo Xi-ren.

+ Sự kiện 3: Nguy hiểm tại eo biển Xi-la và Ka-rip.

+ Sự kiện 4: Xi-la bắt mất trng thuyền 6 tay chèo khỏe nhất.

- Ô-đi-xê đã căn dặn:

+ Coi chừng các nàng Xi-ren quyến rũ, coi chừng giọng hát và cánh đồng có đầy hoa.

+ Lấy dây trói cột chặt Ô-đi-xê vào cột buồm, để buộc Ô-đi-xê đứng yên một nơi, nếu có van xin cởi trói, thì phải trói chặt thêm nữa.

Câu 2 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ. Các chi tiết nào cho thấy điều đó.

Lời giải 

Các chi tiết:

- Khi chúng tôi chỉ còn cách đảo nọ khoảng chừng một tiếng hú, các bạn tôi hối hả chèo nhanh hơn nữa, nhưng vì thuyền chúng tôi nhấp nhô trên sóng đi gần đảo quá nên không lọt khỏi mắt các nàng Xi-ren.

- Vừa đi khỏi đảo, tôi bỗng thấy bụi nước bắn lên như một màn sương từ những ngọn sóng lớn và nghe tiếng sóng đập ầm ầm.

- Các bạn tôi sợ quá, đánh tuột cả mái chèo.

- Một bên là Xi-la, một bên là Ka-ríp ùng ục ngốn nước biển. Mỗi lần nó nhả nước ra, cả biển khơi đều chuyển động, sôi lên như nước trong chảo đặt trên một bếp lửa hồng, bọt nước phun lên cao và rơi xuống cả hai dãy núi. Rồi khi nó lại nuốt nước vào thì làm biển sùng sục cuộn lên; vách đá xung quanh kêu réo ghê sợ, và đáy biển lộ ra với mặt cát đen thẫm. Các bạn đồng hành của tôi hốt hoảng, sợ tái xanh cả mặt.

- Trong lúc sợ chết, chúng tôi chỉ chú ý đến Ka-ríp, nhưng lúc đó, Xi-la bỗng bắt mất trong thuyền sáu tay chèo khỏe nhất của tôi… thì chỉ còn thấy chân tay họ giãy giụa trên không.

Câu 3 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Lời giải 

Có ưu thế: câu chuyện kể lại hồi hộp, gay gấn từng giây phút đối với người kể lại câu chuyện cũng như người đọc. Câu chuyện được kể một cách chi tiết, cụ thể, rõ ràng, bởi trong hành trình đấy, có nhân vật kể chuyện tham gia, khiến trải nghiệm được chân thực hơn bao giờ hết.

Câu 4 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp, Xi-la được xây dựng từ hiện tượng tự nhiên nào? Các hiện tượng ấy giúp bạn hình dung như thế nào về không gian, thời gian sử thi?

Lời giải 

- Xây dựng dựa trên hiện tượng sóng thần.

- Hình dung: Đó là một không gian rộng lớn, hùng vĩ trong khoảng thời gian đã xa với hành trình phiêu lưu mạo hiểm của những người ưa khám phá.

Câu 5 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt.

Lời giải 

Ô-đi-xê khi được Xi-ếc-xê báo trước những nguy hiểm sắp xảy ra trong hành trình vượt biển trở về nhà, đi qua vùng eo biển hẹp, gặp Xi-la và Ka-ríp; anh đã nói với những người bạn đồng hành trên hành trình và cùng nhau bàn bạc kế hoạch, đề ra hướng giải quyết để vượt qua. Vậy nhưng, đối mặt với những thử thách, ai nấy đều khiếp sợ, bất an và ngập tràn lo lắng. Bằng chứng là họ đã đánh tuột cả mái chèo. Trong lúc đấy, Ô-đi-xê đã dùng lựa lời dịu ngọt để trấn an tinh thần, cổ vũ sức mạnh, tiếp thêm ý chí để mọi người trong hành trình bình tĩnh đối mặt và vượt qua. Suốt hành trình vượt biển, đối mặt với Xi-la và Ka-rip, nguy hiểm cập kề, có khó khăn, có hoảng sợ, song, bằng khả năng thuyết phục và trí tuệ của mình, Ô-đi-xê cùng mọi người đã vượt qua tuy có sự tổn thất nhất định. Rõ ràng, anh là người nhạy bén, thông minh, biết cách xử lí vấn đề tốt, và là điểm tựa tinh thần cho mọi người. Đấy chính là bản lĩnh của một người lãnh đạo trước những khó khăn, thử thách.

Câu 6 (trang 47, SGK Ngữ Văn 10 tập 1)

Đề bài: Nêu cảm hứng chủ đạo của đoạn trích.

Lời giải 

Cảm hứng chủ đạo: Chinh phục thiên nhiên của những người ưa khám phá, thích phiêu lưu khi đối mặt với những hiện tượng tự nhiên khủng khiếp.

Tác giả Hô-me-rơ

• Tiểu sử

- Hô-me-rơ là nhà thơ huyền thoại của Hy Lạp cổ đại, được coi là tác giả của sử thi I-li-át và Ô-đi-xê. Ông được coi là một trong những nhà thơ Hy Lạp cổ đại xuất sắc nhất.

- Một số tài liệu từ thời cổ đại ước định Hô-me-rơ sống trong khoảng thế kỉ VIII - VII trước Công nguyên, nhưng không thống nhất về quê quán của nhà thơ, không rõ ở Hy Lạp hay ở Tiểu Á.

- Theo truyền thuyết, ông bị mù và là một người hát rong - kể chuyện tài năng.

- Một số học giả cho rằng Hô-me-rơ có thể là một cái tên hư cấu, hoặc là tên gọi chung cho một tập thể người hát rong - kể chuyện từ thời cổ đại

- Dù thế nào đi nữa, hai bộ sử thi cùng các tác phẩm được coi là của Hô-me-rơ cũng trở thành những mẫu mực của văn chương đối với nhiều thời đại về sau.

• Sự nghiệp văn học

- Hai tác phẩm nổi tiếng của ông là I-li-at và Ô-đi-xê được ghi chép lại chính thức vào thế kỉ thứ VI trước công nguyên theo lệnh của bạo chúa Athena lúc bấy giờ là Peisistrator. Tác phẩm I-li-at có nội dung dựa trên các thần thoại về cuộc chiến thành Troy, còn nội dung của Ô-đi-xê là trường ca kể về cuộc phiêu lưu của nhân vật chính Ô-đi-xê và hành trình trở về quê hương gian nan của người anh hùng này.

• Xuất xứ

- Văn bản được trích trong sử thi Ô-đi-xê - Hô-me-rơ, Phan Thị Miến dịch, NXB Văn học, Hà Nội, 1983, trang 85-89)

• Giá trị nội dung

- Văn bản cho thấy tinh thần tỉnh táo, dũng cảm và mưu trí của Ô-đi-xê và những người anh hùng là bạn của ông trên hành trình đi qua

- Thể hiện phần nào được hành trình vượt biển cả đầy khó khăn, gian khổ của Ô-đi-xê và những người bạn

- Khắc họa hình tượng nhân vật Ô-đi-xê như một vị lãnh đạo, chỉ huy và dẫn dắt cả đoàn băng qua biển

- Cho thấy tấm lòng ca ngợi, trân trọng và đồng cảm với những người anh hùng được nhắc tới trong văn bản của người viết

- Đưa ra bài học khuyên con người phải biết vượt qua những cám dỗ, thử thách trong cuộc sống để thành công

• Giá trị nghệ thuật

- Văn bản thể hiện được đặc trưng của thể loại thần thoại về ngôn từ, hình tượng nhân vật,...

- Nhân vật được xây dựng trong văn bản là kiểu nhân vật điển hình, đại diện cho những người anh hùng cổ đại

- Không gian, thời gian không xác định

- Các hiện tượng quái vật trên biển đều xuất phát từ tự nhiên, cho thấy thời gian của cộng đồng và một không gian sử thi rộng lớn, thường gắn liền với những cuộc phiêu lưu của các vị anh hùng.

Đọc văn bản

Câu 1:" Tôi'' ở đây là ai? Chi tiết nào giúp bạn nhận ra điều đó?

Trả lời:

''Tôi'' ở đây là chỉ Ô-đi-xê. Vì người " quay lại thuyền và cổ vũ các bạn đồng hành cởi buộc lái'' chính là thuyền trưởng Ô-đi-xê

Câu 2: Chi tiết '' bụi nước bắn lên'' và ''tiếng sóng đập ầm ầm'' cho thấy điều gì sắp xảy ra?

Trả lời:

Chi tiết này cho thấy một điềm chẳng lành hay nguy hiểm khác đang đến

Câu 3: Cách nói '' lựa lời dịu ngọt'' của Ô-đi-xê trong tình huống này, theo bạn có thực sự cần thiết không và nó có tác dụng gì?

Trả lời:

Cách nói này của Ô-đi-xê rất cần thiết vì nó giúp ực dậy tình thần chiến đấu, ý chí kiên cường của các thủy thủ đoàn. Họ sẽ bớt bị kinh sợ và vững tay chèo

B. Bài tập và hướng dẫn giải

Sau khi đọc

Câu 1: Tóm tắt các sự kiện chính được kể trong văn bản trên và cho biết: theo lời tiên đoán của Xi-ếc-xê, Ô-đi-xê đã căn dặn thủy thủ phải làm những gì để tránh sự quyến rũ nguy hiểm của các nàng Xi-ren?

Bài giải:

• Sau khi nhận được lời tiên tri của nữ thần Xi-ếc-xê, thuyền của Ô-đi-xê tiếp tục hành trình. Đi qua đảo của các nàng tiên Xi-ren có giọng hát mê hồn, quyến rũ bất kì ai quên đi xứ sở của mình. Ô-đi-xê dựa theo lời nói của Xi-ếc-xê , nhét sáp vào tai mọi người , dặn họ trói mình vào cột buồm để được nghe giọng hát đó. Họ cuối cùng đã an toàn vượt qua hòn đảo của các yêu nữ Xi-ren. Khi đến xứ sở của Ka-ríp và Xi-la, thuyền của chàng bị bắt mất sáu người. Dù đã cố gắng trấn an tình thần của các bạn mình, Ô-đi-xê vẫn phải đau lòng nhìn Xi-la ăn thịt họ
• Theo lời tiên đoán của Xi-éc-xê, Ô-đi-xê đã dặn các thủy thủ là nhét sáp vào tai, không được nghe giọng hát của các nàng Xi-ren, tránh bị họ dụ dỗ vào chỗ chết.

Câu 2: Dù đã có những dự liệu khôn ngoan, đề phòng khả năng xấu nhất, Ô-đi-xê và bạn đồng hành vẫn phải đối mặt với nhiều thử thách bất ngờ . Các chi tiết nào cho thấy điều đó?

Bài giải:

Các chi tiết thể hiện điều này là:

• Khi thuyền của họ đến đảo của Xi-La và Ka-ríp:‘’Các bạn tôi sợ quá, đánh tuột cả mái chèo, khiến chúng rơi tõm xuống biển và trôi là là mặt nước’’. Ô-đi-xê đã phải động viên, xốc lại tinh thần cho mọi người
• Ô-đi-xê quên mất lời dặn dò của Xi-ếc-xê là không được cầm vũ khí. Chàng đã vội mặc áo giáp và cầm hai ngọn giáo dài
• Xi-la và Ka-ríp đã tấn công mạnh vào thuền của Ô-đi-xê và bắt mất sáu người khỏe mạnh nhất

Câu 3: Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất trong văn bản trên có ưu thế gì so với ngôi thứ ba?

Bài giải:

Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất ở đây giúp người đọc như hiểu được hơn những suy nghĩ, hành động của nhân vật, được nhìn sự việc dưới góc nhìn của nhân vật và trải nghiệm cảm xúc của họ

Câu 4: Hình tượng những quái vật biển như Ka-ríp ,Xi-la được xây dựng từ hình tượng tự nhiên nào? Các hình tượng ấy giúp bạn hình dung như thế nào về không gian, thời gian sử thi?

Bài giải:

• Xi-la là tượng trưng cho những mỏm đá ngầm trên biển: ở núi đá hiện lên, xông vào các bạn tôi để hãm hại

     Ka-ríp thì tượng trưng cho những xoáy nước: ùng ục ngốn nước biển, nhả nước ra là cả biển khơi chuyển động, sôi lên như nước trong chảo…

• Có thể thấy không gian sử thi ở đây được gắn liền với hình tượng thiên nhiễn kì vĩ, hoang sơ. Không gian luôn sông nước luôn tràn đầy những điều kì bí, pha lẫn sự nguy hiểm đối với con người. Về thời gian, thời gian trong sử thi thường được kéo dài và trải qua nhiều gia đoạn, nhiều khoảnh khắc cũng như các thử thách

Câu 5: Phân tích một số chi tiết thể hiện bản lĩnh của Ô-đi-xê trong vai trò một người lãnh đạo trước những khó khăn thử thách mà chàng và các bạn đồng hành phải đối mặt

Bài giải:

• Ô-đi-xê luôn gọi những thủy thủ của mình là ''các bạn ơi''. Chàng không coi họ là những tôi tớ, người hầu của mình mà coi họ như những người bạn, những người đồng đội thực sự của mình. Đây chính là hành động thể hiện sự tôn trọng của một vị lãnh đạo, một thuyền trưởng dành cho thuyền viên của mình
• Ô-đi-xê luôn biết cách chỉ đạo , hướng dẫn thuyền viên của mình. Chàng thể hiện sự thông minh ở chi tiết: nhét sáp vào tai các bạn đồng hành để họ có thể tập trung chèo thuyền. Tiếp đó, Ô-đi-xê chứng tỏ bản lĩnh kiên định khi dặn các thuyền vãy trói mình lại chặt hơn nữa nếu chàng bị dụ dỗ bởi tiếng hát của các nàng Xi-ren
• Khi các thuyền viên bị hoảng sợ trước sự tấn công của Xi-la và Ka-ríp, Ô-đi-xê đã vực dậy tinh thần của họ bằng cách nhắc lại những thử thách, những phút giây khó khăn nhưng bọn họ đã kiên trì vượt qua được trước kia như: trốn thoát khỏi tên khổng lồ ăn thịt người Xi-clốp

Câu 6: Nêu cảm hứng chủ đạo của đoạn trích

Bài giải:

Có thể thấy cảm hứng chủ đạo của đoạn trích chính là lấy từ hình ảnh những con thuyền từng vượt biển để chinh phục thế giới. Hình ảnh Ô-đi-xê và thuyền viên đối mặt với những quái vật biển như tượng trưng cho các hiện tượng thiên nhiên trên biển mà mỗi con tàu ngoài đời phải đối mặt, vượt qua