1. Chuẩn bị

- Khi đọc truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, em cần chú ý:

+ Nhận biết được các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể.

+ Xác định các nhân vật trong truyện và tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật chính ( qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ,...)

+ Chỉ ra được các chi tiết ảo và tác dụng của chúng trong truyện

+ Suy nghĩ về ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó

- Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết

- Đọc trước truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, tìm hiểu thêm về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

Bài làm:

Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể:

• Một ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần thả lưới đầu không được gì đến lần thứ ba, lão kéo được một con cá vàng. Cá vàng kêu van xin thả về biển và hứa trả ơn.
• Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và đòi cá vàng đáp ứng yêu cầu của mụ.
• Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.
• Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.
• Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.
• Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.
• Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.
• Lần thứ năm đòi hỏi, cá vàng tức giận nhưng không nói gì. Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lọn sứt mẻ.

Đặc điểm tính cách của:

+ Ông lão: thật thà, tột bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

Chi tiết tưởng tượng kì ảo:

• Cá vàng khi mắc lưới cất tiếng xin tha và hứa trả ơn
• Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên
• Cá vàng có phép thuật thực hiện điều ước của ông và cũng có thể lấy lại tất cả.

=> Tác dụng của những chi tiết kì ảo khiến câu chuyện li kì hấp dẫn, làm nổi bật giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm

Thông điệp ý nghĩa:ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kể xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.

Tìm hiểu về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

• Là một nhà thơ, nhà viết kịch và tiểu thuyết gia người Nga của thời kỳ Lãng mạn . Ông được nhiều người coi là nhà thơ Nga vĩ đại nhất,và là người sáng lập ra nền văn học Nga hiện đại. 
• Các nhà phê bình coi nhiều tác phẩm của ông là kiệt tác, chẳng hạn như bài thơ Người kỵ sĩ bằng đồng và bộ phim truyền hình Người khách bằng đá , câu chuyện về sự sa ngã của Don Juan . 
• Pushkin là người khai sinh ra sự phát triển lâu dài và hiệu quả của nền văn học hiện thực Nga, vì ông đã đạt được lý tưởng hiện thực bằng cách trình bày ngắn gọn hiện thực ". 
• Bản thân Pushkin thích tiểu thuyết câu thơ của mình hơn Eugene Onegin , mà ông đã viết trong suốt cuộc đời và, bắt đầu truyền thống tiểu thuyết lớn của Nga, kể về một vài nhân vật trung tâm nhưng rất khác nhau về giọng điệu và trọng tâm

2. Đọc hiểu

* Câu hỏi giữa bài:

• Các chi tiết nào hoàn biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?
• Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?
• Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này
• Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?
• Phần 5, lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?
• Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?
• Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

Bài làm:

- Các chi tiết về hoàn cảnh sống của ông:

• Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển
• Ngày ngày chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi

- Các chi tiết về cách cư xử của ông lão với cá vàng:

• Ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống biển
• Trời phù họ cho ngươi! Ngươi trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta cũng chẳng cần gì cả.

=> Tính cách: tốt bụng, giúp đỡ không cần trả ơn

- Lần thứ nhất:

• Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn
• Cảnh biển: mặt biển gợn sóng êm ả

- Lần thứ hai:

• Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai khác ở lần đầu là ước nguyện lớn dần: Mụ đòi một tòa nhà đẹp
• Cảnh biển lần thứ hai: biển đã gợn sóng

- Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão: 

• Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia

- Cảnh biển lần thứ ba lúc này: biển nổi sóng dữ dội

- Ở phần 5, lần này người vợ đòi hỏi muốn làm nữ hoàng

Cách cư xử lúc này của bà ta với chồng rất vô tình bạc nghĩa:

• Xưng mày- bà
• Bắt chồng đi quét dọn chuồng ngựa
• Tát vào mặt ông khi ông có ý không muốn đi
• Nếu ông không ra biển sẽ bắt người lôi ông đi

- Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng cá vàng biến mụ ta thành Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ mụ và làm theo ý mụ

Cảnh biển lúc này: biển nổi sóng ầm ầm

- Bức tranh là khung cảnh sau 5 lần ông lão ra biển cầu xin, khi ông xin cho mụ vợ thành Long Vương, điều ước khi ấy quá phi lí khiến cá tức giận mà biến mọi thứ trở về ban đầu. Bức tranh là cảnh ông lão trở về và ngạc nhiên trước khung cảnh nhà cửa như xưa và mụ vợ ngồi trước nhà hậm hực

* Câu hỏi cuối bài:

1. Hãy liệt kê ra vở những chỉ tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2,3,4,5,6 theo gợi ý sau:

Phần - Vợ ông lão đánh cá - Ông lão đánh cá - Biển

1-2-3-4-5-6

1. Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?
2. Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?
3. Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?
4. Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả; yếu tố hoang đường, kì ảo; kiểu nhân vật;...).

Bài làm:

1.  Phần- Vợ ông lão đánh cá - Ông lão đánh cá- Biển

•  Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn. Không phản ứng lại, nghe lời mục vợ cứ thế ra biển xin gợn sóng êm ả
• Mụ đòi một tòa nhà đẹp. Không phản ứng lại, nghe lời mục vợ cứ thế ra biển xin. biển đã gợn sóng
• Mụ không muốn làm nông dân mà muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân. Không phản ứng lại, nghe lời mục vợ cứ thế ra biển xin. biển nổi sóng dữ dội
• Mụ muốn trở thành nữ hoàng. Khúm núm với nợ, cãi lại vợ khi biết ước muốn của bà nhưng rồi vẫn lủi thủi ra biển. biển nổi sóng mù mịt
• Mụ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý mụ. Cung kính với vợ, không dám trái lời mụ.  biển nổi sóng ầm ầm

2. Tính cách của:

+ Ông lão: thật thà, tột bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

3. Cảnh biển thay đổi:

• Lần 1: gợn sóng êm ả
• Lần 2: biển đã gợn sóng
• Lần 3: biển nổi sóng dữ dội
• Lần 4: biển nổi sóng mù mịt
• Lần 5: biển nổi sóng ầm ầm

- Ý nghĩa của sự thay đổi: Biển cũng biết tức giận trước lòng tham vô đáy và sự bội bạc của mụ vợ. Biển không chỉ là thiên nhiên mà còn là tham gia vào diễn biến của toàn bộ câu chuyện. Thái độ của biển cũng chính là thái độ của nhân dân khi chứng kiến sự thay đổi của mụ vợ. Ban đầu, khi những yêu cầu còn chính đáng thì nhẹ nhàng, đến cuối thì trở nên giận dữ.

4. Bài học: ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kể xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.

5.

Giống nhau ở:

• Có các yếu tố kì ảo, hoang đường:
• Kiểu nhân vật theo mô típ: người hiền gặp lành, kẻ tham lam sẽ có bài học thích đáng

Khác nhau ở:

• Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân lao động truyền miệng từ đời này qua đời khác
• Còn tác phẩm trên là do nhà văn người Nga viết

Phần I: CHUẨN BỊ

Trả lời câu 1 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Nhận biết được các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể.

Phương pháp giải:

Đọc trước văn bản, liệt kê ra các sự việc chính.

Lời giải chi tiết:

Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể:

- Một ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần thả lưới đầu không được gì đến lần thứ ba, lão kéo được một con cá vàng. Cá vàng kêu van xin thả về biển và hứa trả ơn.

- Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và đòi cá vàng đáp ứng yêu cầu của mụ.

+ Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.

+ Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.

+ Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.

+ Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.

+ Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.

+ Lần thứ năm đòi hỏi, cá vàng tức giận nhưng không nói gì.

- Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lọn sứt mẻ.

Trả lời câu 2 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Xác định các nhân vật trong truyện và tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật chính (qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ,...)

Phương pháp giải:

Từ hành động và cách cư xử, xác định tính cách của nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Đặc điểm tính cách:

+ Ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược thể hiện qua những lần ra biển làm theo ý của mụ vợ.

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình thể hiện qua những mong muốn vô lí và thái độ "ăn cháo đá bát" với người đã mang ơn cho mình.

Trả lời câu 3 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Chỉ ra được các chi tiết ảo và tác dụng của chúng trong truyện.

Phương pháp giải:

Liệt kê và trình bày các chi tiết thần kì trong truyện.

Lời giải chi tiết:

- Chi tiết tưởng tượng kì ảo:

+ Cá vàng khi mắc lưới cất tiếng xin tha và hứa trả ơn

+ Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên

+ Cá vàng có phép thuật thực hiện điều ước của ông và cũng có thể lấy lại tất cả.

=> Tác dụng của những chi tiết kì ảo khiến câu chuyện li kì hấp dẫn, làm nổi bật giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm

Trả lời câu 4 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Suy nghĩ về ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó.

Phương pháp giải:

Từ phần kết câu chuyện, rút ra bài học tác giả gửi gắm.

Lời giải chi tiết:

Thông điệp ý nghĩa: ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kể xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.

Trả lời câu 5 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết.

Phương pháp giải:

Từ văn bản, rút ra bài học cho bản thân.

Lời giải chi tiết:

- Bài học: sống với thái độ biết ơn, lương thiện, biết ơn những người đã giúp đỡ mình và lương thiện với vạn vật xung quanh. Từ đó, cuộc sống của chúng ta mới có ý nghĩa.

Trả lời câu 6 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Đọc trước truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, tìm hiểu thêm về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin (Aleksandr Sergeyevich Pushkin).

Phương pháp giải:

Tìm kiếm thêm thông tin trên sách báo, internet.

Lời giải chi tiết:

Tìm hiểu về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

- Là một nhà thơ, nhà viết kịch và tiểu thuyết gia người Nga của thời kỳ Lãng mạn . Ông được nhiều người coi là nhà thơ Nga vĩ đại nhất,và là người sáng lập ra nền văn học Nga hiện đại. 

- Các nhà phê bình coi nhiều tác phẩm của ông là kiệt tác, chẳng hạn như bài thơ Người kỵ sĩ bằng đồng và bộ phim truyền hình Người khách bằng đá , câu chuyện về sự sa ngã của Don Juan . 

- Pushkin là người khai sinh ra sự phát triển lâu dài và hiệu quả của nền văn học hiện thực Nga, vì ông đã đạt được lý tưởng hiện thực bằng cách trình bày ngắn gọn hiện thực ". 

- Bản thân Pushkin thích tiểu thuyết câu thơ của mình hơn Eugene Onegin , mà ông đã viết trong suốt cuộc đời và, bắt đầu truyền thống tiểu thuyết lớn của Nga, kể về một vài nhân vật trung tâm nhưng rất khác nhau về giọng điệu và trọng tâm.

Phần II: ĐỌC HIỂU

Câu hỏi giữa bài

Trả lời câu 1 (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Các chi tiết nào cho biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ đoạn văn (1), liệt kê những chi tiết nói về hoàn cảnh và cách cư xử của ông lão.

Lời giải chi tiết:

- Các chi tiết về hoàn cảnh sống của ông:

+ Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển

+ Ngày ngày chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi

=> Hoàn cảnh nghèo khó, đơn sơ.

- Các chi tiết về cách cư xử của ông lão với cá vàng:

+ Ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống biển

+ Trời phù họ cho ngươi! Ngươi trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta cũng chẳng cần gì cả.

=> Tính cách: tốt bụng, nhân hậu, giúp đỡ vật mà không cần trả ơn.

Trả lời câu 2 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?

Phương pháp giải:

Chú ý đọc đoạn (2)

Lời giải chi tiết:

Lần thứ nhất:

- Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn.

- Cảnh biển: mặt biển gợn sóng êm ả.

Trả lời câu 3 (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này.

Phương pháp giải:

Chú ý đọc đoạn (3)

Lời giải chi tiết:

Lần thứ hai:

- Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai khác ở lần đầu là ước nguyện lớn dần: Mụ đòi một tòa nhà đẹp.

- Cảnh biển lần thứ hai: biển đã gợn song.

Trả lời câu 4 (trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?

Phương pháp giải:

Chú ý đọc đoạn (4)

Lời giải chi tiết:

- Câu cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão: Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia!

- Cảnh biển lần thứ ba lúc này: biển nổi sóng dữ dội

Trả lời câu 5 (trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phần 5, lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?

Phương pháp giải:

Chú ý đọc phần (5)

Lời giải chi tiết:

- Ở phần 5, lần này người vợ đòi hỏi muốn làm nữ hoàng

- Cách cư xử lúc này của bà ta với chồng rất vô tình, vong ân bội nghĩa:

+ Xưng mày- bà

+ Bắt chồng đi quét dọn chuồng ngựa

+ Tát vào mặt ông khi ông có ý không muốn đi

+ Nếu ông không ra biển sẽ bắt người lôi ông đi

Trả lời câu 6 (trang 14 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?

Phương pháp giải:

Đọc kĩ phần (6) và trả lời.

Lời giải chi tiết:

- Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng cá vàng biến mụ ta thành Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ mụ và làm theo ý mụ.

- Cảnh biển lúc này: biển nổi sóng ầm ầm.

Trả lời câu 7 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

Phương pháp giải:

Quan sát kĩ bức tranh.

Lời giải chi tiết:

- Bức tranh là khung cảnh sau 5 lần ông lão ra biển cầu xin, khi ông xin cho mụ vợ thành Long Vương, điều ước khi ấy quá phi lí khiến cá tức giận mà biến mọi thứ trở về ban đầu. Bức tranh là cảnh ông lão trở về và ngạc nhiên trước khung cảnh nhà cửa như xưa và mụ vợ ngồi trước nhà hậm hực.

CH cuối bài

Trả lời câu 1 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hãy liệt kê ra vở những chi tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2,3,4,5,6 theo gợi ý sau:

Phương pháp giải:

Kẻ bảng và liệt kê các chi tiết để điền vào bảng cho đúng.

Lời giải chi tiết:

Trả lời câu 2 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?

Phương pháp giải:

Xét những sự việc trên và nhận xét tính cách các nhân vật.

Lời giải chi tiết:

Tính cách của nhân vật

+ Ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược thể hiện qua những lần ra biển làm theo ý của mụ vợ.

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình thể hiện qua những mong muốn vô lí và thái độ "ăn cháo đá bát" với người đã mang ơn cho mình.

Trả lời câu 3 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?

Phương pháp giải:

Chú ý cảnh biển các văn bản để trả lời.

Lời giải chi tiết:

- Cảnh biển thay đổi:

+ Lần 1: gợn sóng êm ả

+ Lần 2: biển đã gợn sóng

+ Lần 3: biển nổi sóng dữ dội

+ Lần 4: biển nổi sóng mù mịt

+ Lần 5: biển nổi sóng ầm ầm

- Ý nghĩa của sự thay đổi: Biển cũng biết tức giận trước lòng tham vô đáy và sự bội bạc của mụ vợ. Biển không chỉ là thiên nhiên mà còn là tham gia vào diễn biến của toàn bộ câu chuyện. Thái độ của biển cũng chính là thái độ của nhân dân khi chứng kiến sự thay đổi của mụ vợ. Ban đầu, khi những yêu cầu còn chính đáng thì nhẹ nhàng, càng ngày càng quá quắt, khó chấp nhận và đến cuối thì trở nên giận dữ.

Trả lời câu 4 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?

Phương pháp giải:

Từ văn bản, rút ra bài học cho bản thân.

Lời giải chi tiết:

Bài học: ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kể xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.

Trả lời câu 5 (trang 15 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả; yếu tố hoang đường, kì ảo; kiểu nhân vật;...).

Phương pháp giải:

Suy nghĩ và so sánh giữa các truyện.

Lời giải chi tiết:

- Điểm giống nhau của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian:

+ Có các yếu tố kì ảo, hoang đường:

+ Kiểu nhân vật theo mô típ: người hiền gặp lành, kẻ tham lam sẽ có bài học thích đáng

- Điểm khác nhau của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian

+ Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân lao động truyền miệng từ đời này qua đời khác

+ Còn tác phẩm trên là do nhà văn người Nga viết

1. Chuẩn bị

- Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể:

• Một ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần thả lưới đầu không được gì đến lần thứ ba, lão kéo được một con cá vàng. Cá vàng kêu van xin thả về biển và hứa trả ơn.
• Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và đòi cá vàng đáp ứng yêu cầu của mụ.
• Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.
• Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.
• Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.
• Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.
• Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.
• Lần thứ năm đòi hỏi, cá vàng tức giận nhưng không nói gì. Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lợn sứt mẻ.

- Đặc điểm tính cách của:

• Ông lão: hiền lành, tốt bụng nhưng nhu nhược.
• Mụ vợ: tham lam, độc ác và vô ơn.

- Chi tiết tưởng tượng kì ảo:

• Cá vàng khi mắc lưới cất tiếng xin tha và hứa trả ơn.
• Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên.
• Cá vàng có phép thuật thực hiện điều ước của ông và cũng có thể lấy lại tất cả.

=> Góp phần giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn, sinh động.

- Thông điệp ý nghĩa: Ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc. Qua đó thể hiện ước mơ về một xã hội công bằng.

- Tìm hiểu về tác giả:

• A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin (1799 - 1837) được mệnh danh là “Mặt trời của thi ca Nga”, là một nhà thơ vĩ đại “có ý nghĩa to lớn không chỉ trong lịch sử văn chương mà cả trong lịch sử thức tỉnh của dân tộc Nga” (Nhận xét của N.A. Đô-brô-liu-bốp).
• Các sáng tác phong phú của Pu-skin đã thể hiện tuyệt đẹp tâm hồn nhân dân Nga khao khát tự do và tình yêu.
• Bất kì ở một thể loại nào, văn chương của ông cũng thể hiện một tiếng nói Nga trong sáng, thuần khiết và thể hiện cuộc sống một cách chân thực, giản dị.
• Tác phẩm của Pu-skin thuộc nhiều thể loại: hơn 800 bài thơ tình, tiểu thuyết bằng thơ (Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin, 1823 - 1831), trường ca (Ru-xlan và Li-út-mi-la, 1820), truyện ngắn (Cô tiểu thư nông dân, 1830)...

2. Đọc hiểu

Câu 1. Các chi tiết nào hoàn biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?

- Chi tiết về hoàn cảnh sống:

• Chồng làm nghề đánh cá, vợ làm nghề kéo sợi.
• Sống trong một túp lều tồi tàn bên bờ biển.

=> Cuộc sống khó khăn, khổ cực và không ổn định.

- Chi tiết về cách ông lão cư xử với cá vàng:

• Ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống biển.
• Trời phù hộ cho ngươi! Ngươi trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta cũng chẳng cần gì cả.

=> Ông lão là một người nhân từ, hiền lành..

Câu 2. Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?

• Bà vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn.
• Cảnh biển: gợn sóng êm ả.

Câu 3. Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này

• Đòi hỏi: Mụ đòi một tòa nhà đẹp.
• Thái độ: quát to hơn.
• Cảnh biển: biển xanh đã nổi sóng.

Câu 4. Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?

- Câu văn: “Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia”.

- Cảnh biển thay đổi: Biển nổi sóng dữ dội.

Câu 5. Phần 5, lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?

- Người vợ đòi hỏi: Mụ muốn trở thành nữ hoàng.

- Cách cư xử của bà ta đối với ông lão: xưng “tao” gọi ông lão là “mày”, mắng cho ông lão một thôi một hồi, bắt lão xuống quét dọn chuồng ngựa.

Câu 6. Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?

Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

• Mụ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý mụ.
• Cảnh biển: Biển nổi sóng ầm ầm.
• Nét mặt của mụ vợ trong bức tranh thể hiện sự chán nản, tức giận. Còn ông lão thì đầy ngạc nhiên.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Hãy liệt kê ra vở những chỉ tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2, 3, 4, 5, 6 theo gợi ý sau:

Phần- Vợ ông lão đánh cá- Ông lão đánh cá

Biển

2

Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn

N ghe lời mục vợ đi thế ra biển xin.

Biển gợn sóng êm ả.

3

Mụ đòi một tòa nhà đẹp.

N ghe lời mục vợ đi thế ra biển xin.

Biển xanh đã gợn sóng.

4

Mụ không muốn làm nông dân mà muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân

N ghe lời mục vợ đi thế ra biển xin.

Biển nổi sóng dữ dội.

5

Mụ muốn trở thành nữ hoàng.

Nói với vợ rằng: “Mụ nói gì vậy? Mụ có lẫn không?... Thiên hạ họ biết, họ sẽ cười cho”, nhưng sau đó vẫn lủi thủi ra biển xin.

Biển nổi sóng mù mịt.

6

Mụ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý mụ.

Cung kính với vợ, không dám trái lời mụ.

Biển nổi sóng ầm ầm.

Câu 2. Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?

• Tính cách của vợ ông lão: tham lam, độc ác, vô ơn.
• Tính cách của ông lão: hiền lành, tốt bụng nhưng nhu nhược.

Câu 3. Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?

Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng ngày càng dữ dội hơn. Điều đó cho thấy chính biển cả cũng phải tức giận với lòng tham không đáy, cũng như sự bội bạc của người vợ.

Câu 4. Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?

Bài học: Mỗi người cần phải sống nhân hậu, biết ơn. Đồng thời tránh xa lối sống tham lam, ích kỷ và vô ơn.

Câu 5. Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả; yếu tố hoang đường, kì ảo; kiểu nhân vật...).

- Giống nhau:

• Các yếu tố hoang đường, kì ảo.
• Kiểu nhân vật theo mô-típ: ở hiền gặp lành, ác giả ác báo.

- Khác nhau:

• Truyện dân gian: Các nhân vật chức năng không có hành động, lời nói.
• Truyện của Pu-skin: Các nhân vật được nhà văn khắc họa có tính cách rõ ràng, hành động và lời nói…

Chuẩn bị 

Câu hỏi trang 10 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2:  Khi đọc truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, em cần chú ý:

+ Nhận biết được các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể.

+ Xác định các nhân vật trong truyện và tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật chính ( qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ,...)

+ Chỉ ra được các chi tiết ảo và tác dụng của chúng trong truyện

+ Suy nghĩ về ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó

- Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết

Trả lời:

- Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể:

+ Một ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần thả lưới đầu không được gì đến lần thứ ba, lão kéo được một con cá vàng. Cá vàng kêu van xin thả về biển và hứa trả ơn.

+ Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và đòi cá vàng đáp ứng yêu cầu của mụ.

+ Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.

+ Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.

+ Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.

+ Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.

+ Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.

+ Lần thứ năm đòi hỏi, cá vàng tức giận nhưng không nói gì. Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lợn sứt mẻ.

- Các nhân vật trong truyện là: ông lão, mụ vợ và cá vàng

 Đặc điểm tính cách của từng nhân vật như sau:

+ Ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

+ Cá vàng: tốt bụng, nhưng không nhu nhược chừng trị những kẻ tham lam, quá quắt thích đáng.

- Các chi tiết kì ảo trong truyện là: 

+ Cá vàng khi bị mắc lưới cất tiếng xin tha và hứa trả ơn

+ Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên

+ Cá vàng có phép thuật thực hiện điều ước của ông và cũng có thể lấy lại tất cả.

=> Tác dụng của những chi tiết kì ảo khiến câu chuyện li kì hấp dẫn, làm nổi bật giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm.

- Thông điệp ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm qua câu chuyện là: Những kẻ tham lam, độc ác, bội bạc sẽ phải hứng chịu những hậu quả khôn lường. Những người tốt bụng sẽ gặp được may mắn. Đó cũng chính là ước mơ của nhân dân về một xã hội công bằng.

- Bài học rút ra sau câu chuyện là chúng ta không nên tham lam và bội bạc. Cũng không nên quá nhu nhược dễ dãi để kẻ xấu lợi dụng mình.

Câu hỏi trang 10 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Đọc trước truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, tìm hiểu thêm về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

Tìm hiểu về đại thi hào Aleksandr Sergeyevich Pushkin

Tiểu sử - cuộc đời

- A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Puskin (1799 - 1837)

- Xuất thân trong một gia đình quý tộc mê thơ và biết làm thơ từ thuở học sinh.

- Xã hội: sinh ra và lớn lên trong thời đại cả nước Nga đang bị đè nặng bởi ách thống trị của chế độ nông nô chuyên chế

- Là nhà thơ mở đầu, đặt nền móng cho văn học hiện thực Nga thế kỉ XIX.

Sự nghiệp văn học

Phong cách nghệ thuật

- Đóng góp của Puskin cho nền văn học: Puskin có đóng góp trên nhiều mặt, nhiều thể loại, nhưng cống hiến vĩ đại nhất của ông vẫn là Thơ trữ tình với hơn 800 bài thơ và 13 bản trường ca bất hủ. Vì thế mà Puskin được xem là “Mặt trời của thi ca Nga” (Léc-môn-tốp).

- Về nội dung: thơ của Puskin thể hiện tâm hồn khao khát tự do và tình yêu của nhân dân Nga => Chính vì thế mà Bielinxki đã nhận định Puskin là “bộ bách khoa toàn thư của hiện thực đời sống Nga nửa đầu thế kỉ XIX”.

- Về nghệ thuật: Puskin có đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và phát triển ngôn ngữ văn học Nga hiện đại.

Đọc hiểu 

Trong khi đọc

Câu hỏi trang 11 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Các chi tiết nào cho biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?

Trả lời:

- Các chi tiết về hoàn cảnh sống của ông:

+ Sống trong một túp lều nát, cạnh bờ biển.

+ Ngày ngày chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi

à Cuộc sống nghèo khổ, khó khăn.

- Các chi tiết về cách cư xử của ông lão với cá vàng:

+ Ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống biển

+ “Trời phù họ cho ngươi! Ngươi trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta cũng chẳng cần gì cả”

=> Tính cách: tốt bụng, giúp đỡ không cần được trả ơn

Câu hỏi trang 12 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?

Trả lời:

- Lần thứ nhất:

+ Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn

+ Cảnh biển: mặt biển gợn sóng êm ả

Câu hỏi trang 12 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này

Trả lời:

- Lần thứ hai:

+ Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai khác ở lần đầu là ước nguyện lớn dần, mụ đòi một tòa nhà đẹp

- Cảnh biển lần thứ hai: biển đã gợn sóng

Câu hỏi trang 13 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?

Trả lời:

- Câu nói cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão: 

+ “Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia”.

- Cảnh biển lần thứ ba lúc này: biển nổi sóng dữ dội

Câu hỏi trang 13 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?

Trả lời:

- Lần này người vợ đòi hỏi muốn làm nữ hoàng

- Cách cư xử lúc này của bà ta với chồng rất vô tình bạc nghĩa:

+ Xưng mày- bà

+ Bắt chồng đi quét dọn chuồng ngựa

+ Tát vào mặt ông khi ông có ý không muốn đi

+ Nếu ông không ra biển sẽ bắt người lôi ông đi

Câu hỏi trang 14 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?

Trả lời:

- Mụ vợ ông lão muốn cá vàng cá vàng biến mụ ta thành Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ mụ và làm theo ý mụ.

- Cảnh biển lúc này: biển nổi sóng ầm ầm

Câu hỏi trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

Trả lời:

- Bức tranh là khung cảnh sau lần thứ 5 ông lão ra biển cầu xin, khi ông xin cho mụ vợ thành Long Vương, điều ước khi ấy quá phi lí khiến cá vàng tức giận mà biến mọi thứ trở về ban đầu. Bức tranh là cảnh ông lão trở về và ngạc nhiên trước khung cảnh nhà cửa như xưa và mụ vợ ngồi trước nhà bực tức.

Sau khi đọc

Câu 1 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Hãy liệt kê ra vở những chỉ tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2,3,4,5,6 theo gợi ý sau:

Trả lời:

Phần

Vợ ông lão đánh cá

Ông lão đánh cá

Biển

2

Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn.

Không phản ứng lại, nghe lời mục vợ cứ thế ra biển xin

 Gợn sóng êm ả

3

Mụ đòi một tòa nhà đẹp.

Không phản ứng lại, nghe lời mục vợ cứ thế ra biển xin

 Biển đã gợn sóng

4

Mụ không muốn làm nông dân mà muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân.

Không phản ứng lại, nghe lời mụ vợ cứ thế ra biển xin

 Biển nổi sóng dữ dội

5

Mụ muốn trở thành nữ hoàng.

Khúm núm với nợ, cãi lại vợ khi biết ước muốn của bà nhưng rồi vẫn lủi thủi ra biển

 Biển nổi sóng mù mịt

6

Mụ muốn làm Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ và làm theo ý mụ.

Cung kính với vợ, không dám trái lời mụ

Biển nổi sóng ầm ầm

Câu 2 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?

Trả lời:

- Tính cách của ông lão: thật thà, tốt bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

- Tính cách của mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

Câu 3 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

- Cảnh biển thay đổi:

+ Lần 1: gợn sóng êm ả

+ Lần 2: biển đã gợn sóng

+ Lần 3: biển nổi sóng dữ dội

+ Lần 4: biển nổi sóng mù mịt

+ Lần 5: biển nổi sóng ầm ầm

- Cảnh biển mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng lại trở nên dữ dội, mù mịt hơn. Điều đó thể hiện sự bực mình, tức giận trước lòng tham vô đáy và tính cách bội bạc quá quắt của người vợ.

Câu 4 trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?

Trả lời:

- Sau câu chuyện nay em rút ra bài học là:

+ Trong cuộc sống đừng bao giờ tham lam, bội bạc. Hãy biết thế nào là đủ, vì cuộc sống này có luật nhân quả những người xấu xa, bội bạc sẽ phải nhận lấy hậu quả.

+ Chúng ta cũng không nên quá nhu nhược, làm theo những sai khiến vô lí của người khác.

Câu hỏi trang 15 SGK Ngữ Văn 6 – tập 2: Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả; yếu tố hoang đường, kì ảo; kiểu nhân vật;...).

Trả lời:

Giống nhau ở:

• Trong truyện đều có các yếu tố kì ảo, hoang đường:
• Có các kiểu nhân vật theo mô típ: người hiền gặp lành, kẻ tham lam sẽ có bài học thích đáng
• Kết chuyện là kết thúc có hậu người hiền sẽ được hạnh phúc và người xấu xa sẽ phải chuốc lấy hậu quả.

Khác nhau ở:

• Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân lao động truyền miệng từ đời này qua đời khác
• Còn tác phẩm trên là do nhà văn người Nga viết

Tóm tắt tác phẩm Ông lão đánh cá và con cá vàng

Có một ông lão làm nghề đánh cá rất nghèo. Một lần, ông lão ra biển để đánh cá. Kéo lưới đến lần thứ ba thì ông lão kéo được con cá vàng. Con cá vàng kêu than, hứa sẽ trả ơn và ông lão đã thả con cá xuống biển. Về nhà, mụ vợ liền mắng cho lão cho một trận và bắt ông ra biển đòi con cá vàng trả ơn. Thế là, ông lão đã phải năm lần ra biển để đòi cá vàng đáp ứng những yêu cầu của mụ: cái máng lợn mới, cái nhà rộng, làm nhất phẩm phu nhân, làm nữ hoàng, làm Long Vương. Cá vàng vô cùng tức giận nên liền lấy lại tất cả những thứ đã cho và vợ chồng ông lão lại trở về với túp lều rách nát và  cái máng lợn cũ sứt mẻ như trước.

Bố cục văn bản Ông lão đánh cá và con cá vàng

Có thể chia văn bản thành 3 phần:

- Đoạn 1 (Từ đầu đến ...ta cũng chẳng cần gì): Giới thiệu nhân vật và tình huống truyện.

- Đoạn 2 (Tiếp theo đến ...ý muốn của tao): Sự đền ơn và lòng tham của mụ vợ.

- Đoạn 3 (Còn lại): Sự trừng trị của cá vàng.

Nội dung chính

“Ông lão đánh cá và con cá vàng” là truyện cổ tích dân gian do A.Pu-skin kể lại. Truyện ca ngợi lòng biết ơn đối với những con người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc.

Hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông cư xử với cá vàng

- Ông lão sống cùng vợ trong một túp lều ven bờ biển, làm nghề đánh cá

- Ông lão thả cá vàng mà không đòi hỏi bất cứ điều gì mặc dù hoàn cảnh của ông không khá mấy

Yêu cầu lần đầu của người vợ

- Lần đầu, người vợ đòi một cái máng cho lợn ăn.

- Lúc này, biển êm ả gợn sóng

Lần đòi hỏi thứ hai của bà vợ

- Lần thứ hai, mụ vợ quát to hơn, bà đòi một cái nhà rộng.

- Thái độ: Bà lão quát ông là đồ ngu. 

- Chi tiết tả cảnh biển: biển đã nổi sóng

Lần đòi hỏi thứ ba của bà vợ

- “Đồ ngu! Ngốc sao mà ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia.”

- Sự thay đổi của cảnh biển: nổi sóng dữ dội.

Lần đòi hỏi thứ tư của bà vợ

- Bà không muốn làm nhất phẩm phu nhân nữa muốn làm nữ hoàng

- Cách cư xử của bà lão: đòi hỏi quá đáng,  tát vào mặt ông lão, quát mắng với những lời nói nặng nề nhất.

Lần đòi hỏi thứ năm của bà vợ

- Bà muốn làm Long Vương để cá vàng hầu hạ mụ suốt đời

- Sự thay đổi của cảnh biển: Nổi cơn dông tố kinh khủng, mặt biển nổi sóng ầm ầm

Ý nghĩa tranh minh họa 

Bức ảnh cho thấy mọi thứ mà cá vàng cho bà lão trước đây đã biến mất, ngay cả cái máng lợn cũng không có. Ông lão vô cùng hoảng hốt còn bà lão thì buồn rầu và bực nhọc.

Trả lời câu hỏi bài

1. Hoàn thành bảng sau:

Phần

Vợ ông lão đánh cá

Ông lão đánh cá

Biển

2

Cái máng lợn ăn

nghe theo ra biển

gợn sóng êm đềm

3

Một cái nhà rộng

ra biển

nổi sóng

4

Nhất phẩm phu nhân

lóc cóc ra biển

nổi sóng dữ dội

5

Nữ hoàng

ông lão bị bắt quét dọn chuồng ngựa

nổi sóng mù mịt

6

Long Vương

ông lão bị đánh, bị mắng vẫn tìm ra biển

nổi sóng ầm ầm

2. Tính cách ông lão và vợ

- Vợ ông lão: Mỗi lần lại giận dữ hơn, đòi hỏi quá đáng hơn => mụ ta là người có “lòng tham vô đáy” hay “được voi đòi tiên”.

- Ông lão: qua mỗi lần vợ ông ta nổi cơn thịnh nộ, ông vẫn giữ nguyên thái độ bình tĩnh, hiền lành, không nói một lời nào.

3. Sự thay đổi của biển

- Mỗi lúc một dữ dội hơn như một lời đáp lại với những đòi hỏi quá đáng của bà vợ ông lão đánh cá.

4. Bài học rút ra

- Nếu lòng tham vô đáy thì ngay cả lòng tốt của người khác cũng không đáng nhận dù chỉ một chút. Như bà lão đã mất hết tất cả thậm chí cả cái máng lợn ăn.

5. So sánh truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng với chuyện cổ tích dân gian

- Giống nhau: có yếu tố kì ảo, xây dựng kiểu nhân vật giống nhau

- Khác: cái kết

     + Truyện dân gian kết có hậu đối với nhân vật chính

     + Truyện ông lão đánh cá: kể xấu không bị trừng phạt, nhân vật chính không có kết hậu.

1. Chuẩn bị bài soạn Ông lão đánh cá và con cá vàng trang 11 Sách Cánh Diều

– Khi đọc truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, em cần chú ý:

+ Nhận biết được các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể.

+ Xác định các nhân vật trong truyện và tìm hiểu đặc điểm tính cách của nhân vật chính ( qua ngoại hình, điệu bộ, hành động, lời nói, suy nghĩ,…)

+ Chỉ ra được các chi tiết ảo và tác dụng của chúng trong truyện

+ Suy nghĩ về ý nghĩa của truyện, những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm trong đó

– Kết nối với hiểu biết, trải nghiệm của bản thân để vận dụng vào việc đọc hiểu truyện và rút ra những bài học, kinh nghiệm cần thiết

– Đọc trước truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng, tìm hiểu thêm về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

=> Lời giải

Các sự việc chính và diễn biến nội dung câu chuyện được kể:

+ Một ông lão nghèo ra biển đánh cá, hai lần thả lưới đầu không được gì đến lần thứ ba, lão kéo được một con cá vàng. Cá vàng kêu van xin thả về biển và hứa trả ơn.

+ Về đến nhà, ông lão kể chuyện cho vợ nghe, mụ vợ mắng ông lão và đòi cá vàng đáp ứng yêu cầu của mụ.

+ Lần thứ nhất, mụ đòi một cái máng lợn ăn mới.

+ Lần thứ hai, mụ đòi một cái nhà rộng.

+ Lần thứ ba, mụ đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.

+ Lần thứ tư, mụ đòi làm nữ hoàng.

+ Lần thứ năm, mụ đòi làm Long Vương ngự trên mặt biển.

+ Lần thứ năm đòi hỏi, cá vàng tức giận nhưng không nói gì. Khi ông lão trở về, trước mắt lão lại thấy túp lều nát ngày xưa và mụ vợ ngồi trên máng lọn sứt mẻ.

Đặc điểm tính cách của:

+ Ông lão: thật thà, tột bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

Chi tiết tưởng tượng kì ảo:

+ Cá vàng khi mắc lưới cất tiếng xin tha và hứa trả ơn

+ Mỗi lần ra biển ông lão gọi cá vàng thì con cá sẽ bơi lên

+ Cá vàng có phép thuật thực hiện điều ước của ông và cũng có thể lấy lại tất cả.

=> Tác dụng của những chi tiết kì ảo khiến câu chuyện li kì hấp dẫn, làm nổi bật giá trị nội dung, ý nghĩa của tác phẩm

Thông điệp ý nghĩa:ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kể xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.

Tìm hiểu về tác giả: A-lếch-xan-dro Xec-ghe-e-vich Pu-skin ( Aleksandr Sergeyevich Pushkin)

+ Là một nhà thơ, nhà viết kịch và tiểu thuyết gia người Nga của thời kỳ Lãng mạn . Ông được nhiều người coi là nhà thơ Nga vĩ đại nhất,và là người sáng lập ra nền văn học Nga hiện đại.

+ Các nhà phê bình coi nhiều tác phẩm của ông là kiệt tác, chẳng hạn như bài thơ Người kỵ sĩ bằng đồng và bộ phim truyền hình Người khách bằng đá , câu chuyện về sự sa ngã của Don Juan .

+ Pushkin là người khai sinh ra sự phát triển lâu dài và hiệu quả của nền văn học hiện thực Nga, vì ông đã đạt được lý tưởng hiện thực bằng cách trình bày ngắn gọn hiện thực “.

+ Bản thân Pushkin thích tiểu thuyết câu thơ của mình hơn Eugene Onegin , mà ông đã viết trong suốt cuộc đời và, bắt đầu truyền thống tiểu thuyết lớn của Nga, kể về một vài nhân vật trung tâm nhưng rất khác nhau về giọng điệu và trọng tâm.

2. Hướng dẫn Soạn văn 6 bài Ông lão đánh cá và con cá vàng ngắn nhất 

* Trả lời Câu hỏi giữa bài:

* Các chi tiết nào hoàn biết hoàn cảnh sống của ông lão và cách ông lão cư xử với cá vàng?

– Các chi tiết về hoàn cảnh sống của ông:

+ Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển

+ Ngày ngày chồng đi đánh cá, vợ ở nhà kéo sợi

– Các chi tiết về cách cư xử của ông lão với cá vàng:

+ Ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống biển

+ Trời phù họ cho ngươi! Ngươi trở về biển khơi mà vùng vẫy. Ta không đòi hỏi gì cả, ta cũng chẳng cần gì cả.

=> Tính cách: tốt bụng, giúp đỡ không cần trả ơn

* Lần thứ nhất, bà vợ đã yêu cầu ông lão điều gì? Lúc này, cảnh biển thế nào?

– Lần thứ nhất:

+ Mụ vợ bắt ông lão quay lại biển xin con cá vàng một cái máng cho lợn ăn

+ Cảnh biển: mặt biển gợn sóng êm ả

* Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai có gì khác với lần thứ nhất? Hãy tiếp tục chú ý chi tiết tả cảnh biển trong phần này

– Lần thứ hai:

+ Đòi hỏi và thái độ của vợ ông lão ở lần thứ hai khác ở lần đầu là ước nguyện lớn dần: Mụ đòi một tòa nhà đẹp

+ Cảnh biển lần thứ hai: biển đã gợn sóng

* Câu nào cho biết đòi hỏi mới và thái độ của vợ ông lão? Cảnh biển có thay đổi gì so với lần trước?

+ Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia

– Cảnh biển lần thứ ba lúc này: biển nổi sóng dữ dội

* Phần 5, lần này, người vợ lại có đòi hỏi gì? Cách cư xử của bà ta với ông lão như thế nào?

– Ở phần 5, lần này người vợ đòi hỏi muốn làm nữ hoàng

Cách cư xử lúc này của bà ta với chồng rất vô tình bạc nghĩa:

+ Xưng mày- bà

+ Bắt chồng đi quét dọn chuồng ngựa

+ Tát vào mặt ông khi ông có ý không muốn đi

+ Nếu ông không ra biển sẽ bắt người lôi ông đi

* Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng làm điều gì? Tác giả đã tả cảnh biển trong phần này thế nào?

– Phần 6, vợ ông lão muốn cá vàng cá vàng biến mụ ta thành Long Vương ngự trị trên mặt biển để bắt cá vàng hầu hạ mụ và làm theo ý mụ

Cảnh biển lúc này: biển nổi sóng ầm ầm

* Quan sát bức tranh để hiểu nội dung được nói tới trong đó, nét mặt ông lão và bà vợ thể hiện điều gì?

– Bức tranh là khung cảnh sau 5 lần ông lão ra biển cầu xin, khi ông xin cho mụ vợ thành Long Vương, điều ước khi ấy quá phi lí khiến cá tức giận mà biến mọi thứ trở về ban đầu. Bức tranh là cảnh ông lão trở về và ngạc nhiên trước khung cảnh nhà cửa như xưa và mụ vợ ngồi trước nhà hậm hực

* Trả lời Câu hỏi cuối bài:

1. Hãy liệt kê ra vở những chỉ tiết thể hiện sự đòi hỏi, thái độ, hành động của vợ ông lão đánh cá; phản ứng của ông lão đánh cá và trạng thái của biển trong các phần 2,3,4,5,6 theo gợi ý sau:
2. Từ bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tính cách của vợ ông lão đánh cá và ông lão đánh cá?

Tính cách của:

+ Ông lão: thật thà, tột bụng, không tham lam nhưng nhu nhược

+ Mụ vợ: tham lam vô độ, quá quắt, bạc tình

Cảnh biển trong mỗi lần ông lão ra gọi cá vàng thay đổi theo chiều hướng như thế nào? Theo em, sự thay đổi đó có ý nghĩa gì?

Cảnh biển thay đổi:

Lần 1: gợn sóng êm ả

Lần 2: biển đã gợn sóng

Lần 3: biển nổi sóng dữ dội

Lần 4: biển nổi sóng mù mịt

Lần 5: biển nổi sóng ầm ầm

– Ý nghĩa của sự thay đổi: Biển cũng biết tức giận trước lòng tham vô đáy và sự bội bạc của mụ vợ. Biển không chỉ là thiên nhiên mà còn là tham gia vào diễn biến của toàn bộ câu chuyện. Thái độ của biển cũng chính là thái độ của nhân dân khi chứng kiến sự thay đổi của mụ vợ. Ban đầu, khi những yêu cầu còn chính đáng thì nhẹ nhàng, đến cuối thì trở nên giận dữ.

Bài học em rút ra được từ câu chuyện này là gì?

Bài học: ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu và nêu ra bài học đích đáng cho những kẻ tham lam, bội bạc từ đó thể hiện ước mơ của nhân dân ta về một xã hội công bằng: kể xấu xa, tham lam, bội bạc cuối cùng sẽ bị trừng trị.

Hãy nêu một điểm giống và một điểm khác nhau nổi bật của truyện Ông lão đánh cá và con cá vàng (Pu-skin) và truyện cổ tích dân gian (Gợi ý: tìm điểm giống và khác về tác giả; yếu tố hoang đường, kì ảo; kiểu nhân vật;…).

Giống nhau ở:

+ Có các yếu tố kì ảo, hoang đường:

+ Kiểu nhân vật theo mô típ: người hiền gặp lành, kẻ tham lam sẽ có bài học thích đáng

Khác nhau ở:

+ Văn học dân gian là sáng tác của nhân dân lao động truyền miệng từ đời này qua đời khác

+ Còn tác phẩm trên là do nhà văn người Nga viết