I. Tác giả

- Vũ Bằng(1913-1984)

- Quê quán: Hà Nội

- Phong cách nghệ thuật: văn của ông tràn đầy cảm xúc , biểu hiện sự tinh tế .Tùy bút chứa đựng nét trữ tình, nét thơ, hướng vào biểu hiện thế giới nội tâm phong phú

- Tác phẩm chính: Miếng ngon Hà Nội( 1960), Miếng lạ miền Nam(1969), …

II. Tác phẩm Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

Thể loại: Tùy bút

Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

- Trích tác phẩm Thương nhớ mười hai (1972) được viết khi ông đang ở miền Nam , xa quê hương.Nỗi nhớ quê hương da diết, cùng những ký ức về cảnh sắc thiên nhiên, phố xá, khung cảnh cuộc sống hằng ngày mang nét trưng riêng của Hà Nội

Phương thức biểu đạt:biểu cảm, miêu tả

Bố cục tác phẩm Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

- Phần 1: từ đầu… chưa biết ngày nào trở lại? :Cảnh sắc mùa xuân

- Phần 2: tiếp theo…có lẽ là sự sống: Không gian tết miền Bắc

- Phần 3: tiếp theo …mở hội liên hoan : Cảm xúc của tác giả với mùa xuân

- Phần 4: Còn lại :Bức tranh thiên nhiên tháng giêng

Tóm tắt tác phẩm Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

Bài thơ là bức tranh miêu tả cảnh sắc của mùa xuân. Người con xa xứ đang hoài niệm về cái tết cổ truyền những nét đẹp truyền thống của cái tết miền Bắc. Qua đó, tác giả bày tỏ nỗi niềm cảm xúc của mình với mùa xuân. Cuối bài, hiện ra một bức tranh của thiên nhiên vào tháng giếng thật đẹp.

Giá trị nội dung tác phẩm Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

- Khung cảnh mùa xuân của thiên nhiên , cảm xúc của lòng người hòa cùng nỗi nhớ quê hương

Giá trị nghệ thuật tác phẩm Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

- Kết cấu sóng đôi

- Sử dụng phép điệp

- Biện pháp so sánh

- Từ láy tính từ miêu tả cảm giác

III. Tìm hiểu chi tiết Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt

• Bức tranh mùa xuân

- Sư trăn trở của người con xa xứ, cùng nỗi nhớ mùa xuân Hà Nội da diết

+Tự nhiên thế: ai cũng chuộng mùa xuân

- Kết cấu sóng đôi

+ đừng, đừng thương, ai bảo được , ai cấm được

+ non-nước, bươm-hoa, trăng-gió, trai-gái

- Khẳng định tình cảm lưu sâu nặng tác giả với mùa xuân

- Bức tranh sắc xuân, cảnh xuân tình xuân đan xen

- Tác giả gợi nhớ không gian mùa xuân miền Bắc

+ Đặc trưng về khí hậu

- Tình yêu và sự gắn bó da diết của tác giả với Hà Nội

+ Sử dụng từ láy

- Xuân của đất trời , lòng người hòa quyện vào nhau

- Bức tranh mùa xuân có cả thanh và sắc

+ Mưa riêu riêu, gió lành lạnh , tiếng nhạn kêu, tiếng trống chèo, câu hát huê tình, áo lông

- Tác giả rạo rực, nôn nao trước vẻ đẹp của mùa xuân

+ Tức điên lên, ngồi yên không chịu được , căng lên như lộc,mầm non của cây cối

- Tình yêu mùa xuân mãnh liệt, nồng cháy, cuồng nhiệt

→→ Bức tranh tuyệt đẹp của thiên nhiên mùa xuân tràn đầy sức sống

• Cảnh đẹp mùa xuân sau rằm tháng giêng

- Tác giả miêu tả tỉ mỉ về sự đổi thay của đất trời

+ Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong,những làn sáng hồng hồng rung động như con ve mới lột

- Lòng người bình yên trở lại

+ Người ta trở về bữa cơm giản dị, các trò vui kết thúc

- Khung cảnh đêm trăng tháng giêng tuyệt đẹp

+ Đêm xanh biêng biếc, mưa dây,thấy rõ từng cánh sếu bay , trời lung linh như ngọc, trăng mọc đỉnh đầu

→→ Cảnh sắc, đất trời thán giêng tuyệt đẹp , làm say đắm lòng người

* Trước khi đọc

Câu 1 (trang 107 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Em biết những bài hát như: 

+ Câu chuyện đầu năm

+ Ước nguyện đầu xuân

+ Mùa xuân đó có em

+ Đón xuân này nhớ xuân xưa

- Tranh ảnh về mùa xuân:

Câu 2 (trang 107 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Em thích nhất là thời tiết và khung cảnh mùa xuân ở quê em: Thời tiết mùa xuân ấm áp, dễ chịu chứ không lạnh giá như mùa đông. Hoa đào, hoa mơ nở rực rỡ đầy cành tô điểm cho đời sức sống mới. Cây cối trút bỏ lớp áo xám xịt của mùa đông để nô nức đâm chồi, nảy lộc. Con đường làng em rộn ràng người đi lại: người đi chúc tết, đi hội làng, đi chợ xuân... ai nấy đầy vui mừng, rạng rỡ.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

Kết nối: Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?

- Đúng vì: “Tự nhiên như thế: Ai cũng chuộng mùa xuân”

Hình dung: Những loài cây sắp trổ lá, đơm hoa vào mùa xuân.

- Những loài cây sắp trổ lá, đơm hoa vào mùa xuân: 

+ Cây mai

+ Cây đào

+ Cây chổi mận

Hình dung: Không gian đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc.

- Không gian đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc:

+ Có mưa riêu riêu

+ Gió lành lạnh

+ Có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh

+ Có tiếng trống chèo

+ Có câu hát huê tình

Theo dõi: Chú ý những cảm giác của tác giả trong mùa xuân

- Những cảm giác của tác giả trong mùa xuân:

+ Thấy một cái thú giang hồ “êm ái”

+ “lòng mình say sưa”

+ “muốn phát điên”

+ “ngồi yên không chịu được”

+ Tim “trẻ hơn”, “đập mạnh hơn”

+ Thấy ai cũng muốn “yêu thương”

+ Lòng ấm lạ lùng

+ Lòng cảm như hoa nở, bướm ra ràng

Hình dung: Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau rằm tháng Giêng

- Tết chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong… nức một mùi man mác

- Mưa xuân thay cho mưa phùn

- Trên giàn hoa lím, ong đi kiếm nhị hoa

- Trên nền trời có làn sáng hồng hồng lúc tám, chín giờ

Hình dung: Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng

- Đêm xanh biêng biếc

- Có mưa dây

- Thấy rõ cánh sếu bay

- Trời rét một cách nên thơ

- Có những đêm không mưa, trời sáng lung linh và mười giờ tối trăng mọc cao lên đỉnh đầu

* Sau khi đọc

Nội dung chính: 

Bài văn là nỗi niềm nhớ thương, yêu mến của tác giả về cảnh đẹp mùa xuân trên quê hương ông.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội vào đầu tháng Giêng:

+ Cây mai, cây đào, cây chổi mận tràn đầy nhựa sống

+ Mưa riêu riêu, không khí lành lạnh

+ Có tiếng nhạn kêu trong đêm, tiếng trống chèo, câu hát huê tình

- Chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội sau rằm tháng Giêng

+ Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt như đầu Giêng nhưng nức một mùi hương man mác

+ Mưa xuân thay cho mưa phùn

+ Độ tám, chín giờ: nền trời sáng hồng hồng

+ Cuối tháng Giêng có những đêm trăng đẹp

- Chi tiết miêu tả không gian gia đình.

+ Đoàn tụ, êm đềm

+ Trên kính, dưới nhường

+ Bàn thờ Phật, Thánh, Tổ tiên khiến lòng ấm lạ

Câu 2 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

* Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy:

- Con người

+ Thấy một cái thú giang hồ “êm ái”

+ “lòng mình say sưa”

+ “muốn phát điên”

+ “ngồi yên không chịu được”

+ Tim “trẻ hơn”, “đập mạnh hơn”

+ Thấy ai cũng muốn “yêu thương”

+ Lòng ấm lạ lùng

+ Lòng cảm như hoa nở, bướm ra ràng

- Thiên nhiên:

+ Con nai thấy nắng ấm thì “bò ra nhảy nhót”

+ Mầm non cây cối trỗi dậy

Câu 3 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Nhận xét:

+ Tác giả diễn tả lòng mình khi mùa xuân đến thật tinh tế, uyển chuyển: Đó là cái cảm giác vui mừng, phấn khởi, thấy lòng “say sưa”, “muốn phát điên”, “ngồi yên không chịu được” khi xuân đến.

Câu 4 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân”:

+ Tác giả đưa ra vấn đề: Ai cũng chuộng mùa xuân

+ Tiếp theo, tác giả giải thích lí do ai cũng chuộng mùa xuân vì cảnh đẹp, không khí đoàn tụ bên gia đình, …

+ Cuối cùng, tác giả bày tỏ cảm xúc yêu mùa xuân và miêu tả cảnh cuối tháng Giêng

Câu 5 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu.

- Cách viết này cho em hiểu tác giả là một người sống vui vẻ, lạc quan, yêu đời. Ông yêu quê hương và mùa xuân trên quê hương tha thiết.

Câu 6 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1): 

- Em chọn câu: “Ấy đấy cái mùa xuân thần thánh của tôi nó làm cho người ta muốn phát điên lên như thế đấy”

- Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động đến cảm nhận của người đọc: Giúp người đọc hình dung rõ hơn về cảm xúc yêu mùa xuân của tác giả.

* Viết kết nối với đọc 

Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân.

Đoạn văn tham khảo:

Thế là mùa xuân tươi đẹp đã tới. Đàn chim én từ đâu rủ nhau về, bay lượn khắp bầu trời. Chúng cất cao tiếng hót đón chào mùa xuân. Thoảng trong bầu không khí trong lành, làn mưa bụi quyện theo hoa xoan tím lớp lớp rơi đầy ngõ. Cũng có những ngày nắng xuân yếu ớt, ửng hồng, nhuộm vào cảnh vật. Hoa đào, hoa mơ nở rực rỡ đầy cành tô điểm cho đời sức sống mới. Cây cối trút bỏ lớp áo xám xịt của mùa đông để nô nức đâm chồi, nảy lộc. Con đường làng em rộn ràng người đi lại: người đi chúc tết, đi hội làng, đi chợ xuân... ai nấy đầy vui mừng, rạng rỡ. Mùa xuân đã mang lại cho thiên nhiên, đất trời bao điều kì diệu và tươi mới.

* Trước khi đọc

Câu 1 (trang 107 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.

Trả lời:

- Những bài hát về mùa xuân là: Lắng nghe mùa xuân, Xuân đã về.

- Bức ảnh về mùa xuân:

Câu 2 (trang 107 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Em thích nhất điều gì ở mùa xuân quê em?

Trả lời:

Mùa xuân là mùa của lễ hội, của tết Nguyên Đán. Chính vì vậy, mùa xuân quê em em rât thích đi ra các chợ hoa Tết để ngắm và mua về trang trí nhà cửa. Khung cảnh chợ Tết vô cùng sôi động và náo nhiệt khiến lòng em xốn xang vô cùng.

* Đọc văn bản

Kết nối: Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?

Trả lời:

Đúng. Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân.

Hình dung: Những loài cây sắp trổ lá, đơm hoa vào mùa xuân.

Trả lời:

Nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận.

Hình dung: Không gian đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc.

Trả lời:

Không gian đặc trưng của mùa xuân miền Bắc- là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp thơ mộng…

Theo dõi: Chú ý những cảm giác của tác giả trong mùa xuân

Trả lời:

Những cảm giác của tác giả trong mùa xuân:

- Muốn phát điên lên, ngồi yên không chịu được

- Tim người như trẻ ra, đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá.

- Muốn “sống” lại và thèm khát yêu thương.

Hình dung: Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau rằm tháng Giêng

Trả lời:

Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau rằm tháng Giêng:

+ Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu Giêng nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác.

+ Trời hết nồm, xuất hiện mưa phùn, trời xanh tươi. Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.

Hình dung: Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng

Trả lời:

Khung cảnh đêm trăng tháng riêng đẹp lung linh:

+ Đêm xanh biêng biếc, tuy có mưa dây nhưng nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.

+ Cuối tháng riêng có những đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc chỉ chừng mười giờ tối thì trăng mọc cao lên đỉnh đầu.

* Sau khi đọc

Nội dung chính Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt: Khắc họa cảnh sắc thiên nhiên và không khí màu xuân vào tháng Giêng ở Hà Nội và miền Bắc qua nỗi nhớ thương da diết của tác giả.

Câu 1 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình.

Trả lời:

- Không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:

+ Vào đầu tháng Giêng: Có mưa riêu riêu, gió lành lạnh; Có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh; Có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…

+ Sau rằm tháng Giêng: Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong; Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác; Mưa xuân thay thế cho mưa phùn khi trời đã hết nồm; Những màu xanh tươi hiện lên bầu trời chứ không còn là nền trời đùng đục như pha lê mờ. Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy hoa; Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng

- Không gian gia đình:

+ Nhang trầm, đèn nến, nhất là không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên... Tuy miệng chẳng nói ra nhưng lòng thì cảm thấy không biết bao nhiêu là hoa nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan.

+ Người ta dần trở về với những bữa cơm giản dị có cà om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh ăn mát như quạt vào lòng. Cánh màn điều treo ở trước bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm hóa vàng

Câu 2 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Trả lời:

Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên và con người đều được trỗi dậy:

- Thiên nhiên: Những loài hoa, loài cây được đâm chồi nảy lộc ở ngoài vườn, mưa riêu riêu, gió lạnh, bầu trời trong xanh…

=> Thiên nhiên căng tràn sức sống

- Con người: thấy lòng mình ên ái như nhung và không cần uống rượu mạnh cũng nghe lòng mình say sưa một sự sống. Sự sống của thiên nhiên khiến nhựa sống của con người căng lên như máu. Con người ta cũng trẻ theo mùa xuân….

Câu 3 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.

Trả lời:

- Tác giả bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình với mùa xuân, với thiên nhiên: “Tôi sông xanh, núi tím; tôi yêu đôi mày ai như trăng mới in ngần….”

- Tác giả đã diễn tả lòng mình, cảm nhận của bản thân mình qua hàng loạt những hình ảnh so sánh:

+ “thấy một cái thú giang hồ êm ái như nhung”

+ Liên tưởng thú vị: “Nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành các lá nhỏ lí tí giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh”.

+ Liên tưởng đặc sắc: “Y như những con vật phải nằm thu mình một nơi trốn rét thấy nắng ấm trở về thì lại bò ra để nhảy nhót kiếm ăn”

- Sử dụng hàng loạt những động từ mạnh: phát điên lên, không chịu được, “sống” lại….

Câu 4 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Trả lời:

Tác giả đã triển khai mạch chủ đề về mùa xuân từ “ai cũng chuộng mùa xuân”, tác giả lấy những sự vật, hiện tượng luôn đi liền với nhau để cho thấy ai cũng chuộng mùa xuân là điều rất bình thường, hiển nhiên như non thương nước, bướm thương hoa, trăng thương gió, trai thương ái, mẹ yêu con, cô gái sòn son nhớ chồng.

Câu 5 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Trả lời:

Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này giúp em hiểu được tình cảm yêu mến, trân trọng của mình dành cho mùa xuân. Tác giả yêu nó đến mức muốn biến nó thành của riêng mình.

Câu 6 (trang 110 sgk Ngữ văn lớp 7 Tập 1):

Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?

Trả lời:

- Câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình là: “Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn?”.

- Theo em, đặc điểm của lời văn đó khiến cho người đọc hình dung được cuộc trò chuyện giữa tác giả với một cô gái bên cửa sổ, tâm sự về mùa xuân, có phải khi thấy nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồ mận ở ngoài vườn là thấy mùa xuân.

* Viết kết nối với đọc 

Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân.

Viết đoạn văn nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân (Mẫu 1)

Xuân đến mang theo nhựa sống cho quê hương tôi. Bầu trời trong xanh, không một gợn mây đen cùng với không khí trong lành, mát mẻ đã tác động vào da thịt khiến tôi cảm nhận được thời tiết dịu nhẹ khi xuân sang. Những bông hoa nhỏ sau một thời gian ngủ đông đã vươn mình dậy đón những tia nắng của bình minh, những cành cây khẳng khiu, trơ trọi giờ đã trồi lên những lộc xanh mướt. Mùi hương man mác của ngọn cỏ hòa cùng cơn gió se lạnh bay khắp không gian. Những cánh bướm, chú ong đều đang tung bay, dang rộng đôi cánh bay lượn trên bầu trời. Thiên nhiên đất trời khi xuân đến thật đẹp làm sao!

I. Tác giả văn bản Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt

- Vũ Bằng (1913-1984), sinh ra tại Hà Nội

- Ông là nhà văn và nhà báo đã sáng tác từ trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, có sở trường về truyện ngắn, tùy bút, bút kí

- Sau năm 1954, ông vào Sài Gòn vừa viết văn, vừa làm báo vừa hoạt động cách mạng

- Năm 2007, Vũ Bằng được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật

II. Tìm hiểu tác phẩm Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Thể loại: 

Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt thuộc thể loại tùy bút.

Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

- Tác phẩm được viết trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, tác giả sống ở vùng kiểm soát của Mĩ – Ngụy, xa cách quê hương đất Bắc. Nhà văn đã gửi gắm vào trong trang sách nỗi niềm thương nhớ da diết quê hương, gia đình và lòng mong mỏi đất nước hòa bình, thống nhất

- Bài văn được trích từ thiên tùy bút “Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt” trong tập tùy bút “Thương nhớ mười hai”

Phương thức biểu đạt: 

Văn bản Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt có phương thức biểu đạt là miêu tả, kết hợp biểu cảm

Tóm tắt văn bản Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt: 

Văn bản "Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt" là lời của một người con xa quê hương, khao khát được đoàn tụ viết về mùa xuân trên mảnh đất Bắc. Trước tiên là những dòng suy nghĩ về quy luật chung của thiên nhiên, mùa xuân sau đó đi vào cảm nhận sâu sắc từng chi tiết mùa xuân của đất Bắc trên những phương diện: cảnh sắc, thời tiết, những lễ nghi, phong tục. Theo dòng cảm xúc đó, tác giả tiếp tục miêu tả lại không khí và sự thay đổi của mùa xuân sau ngày rằm tháng Giêng. Từ đó giúp người đọc cảm nhận được tình yêu quê hương tha thiết của tác giả.

Bố cục bài Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt: 

Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt có bố cục gồm 3 phần

- Phần 1 (từ đầu đến “mê luyến tâm hồn”): Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với màu xuân

- Phần 2 (tiếp đó đến “mở hội liên hoan”): Cảnh sắc, không khí mùa xuân Hà Nội

- Phần 3 (còn lại): Cảnh sắc và không khí màu xuân sau ngày rằm tháng Giêng

Giá trị nội dung: 

Cảnh sắc thiên nhiên, không khí mùa xuân Hà Nội và miền Bắc được cảm nhận, tái hiện trong nỗi nhớ thương da diết của một người xa quê. Bài tùy bút đã biểu lộ chân thực và cụ thể tình quê hương, đất nước, lòng yêu cuộc sống và tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, ngòi bút tài hoa của tác giả 

Giá trị nghệ thuật: 

- Trình bày nội dung văn bản theo dòng cảm xúc lôi cuốn, say mê 

- Lựa chọn từ ngữ, câu văn linh hoạt, biểu cảm, giàu hình ảnh 

- Có nhiều so sánh, liên tưởng độc đáo, giàu chất thơ 

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với mùa xuân

- Ai cũng chuộng mùa xuân

- Ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió

- Ai cấm được trai thương gái, ai cấm được mẹ yêu con, ai cấm được cô gái còn son nhớ chồng

- Nghệ thuật: điệp ngữ

- Giọng văn: nhẹ nhàng, say đắm

⇒ Tình yêu mùa xuân là điều hiển nhiên, luôn tồn tại trong sâu thẳm trái tim mỗi người, đấy là một quy luật.

Cảnh sắc và không khí mùa xuân Hà Nội

- Thời tiết: mưa riêu riêu, gió lành lạnh

- Âm thanh:

   + Tiếng nhạn kêu trong đêm

   + Tiếng trống vọng chèo từ xa

   + Câu hát ân tình của cô gái đẹp

- Khung cảnh gia đình: bàn thờ, đèn nên, nhang trầm và tình cảm gia đình yêu thương, gắn bó

- Nghệ thuật: sử dụng hình ảnh so sánh mới mẻ, sinh động, hấp dẫn diến tá ức sống của mùa xuân

   + Mùa xuân khơi dậy sức sống trong thiên nhiên và con người

   + Mùa xuân thần thánh

⇒ Mùa xuân đã khơi dậy sức sống cho muôn vật, muôn loài và cho cả con người. Mùa xuân đất Bắc có những nét đặc trưng riêng mà không nơi nào có được. Tất cả được thể hiện trong tình yêu và nỗi niềm thương nhớ mùa xuân đất Bắc của tác giả

Cảnh sắc và không khí màu xuân đất Bắc sau ngày rằm tháng Giêng

- Tết hết mà chưa hết hẳn, đào phai mà nhụy vẫn còn phong

- Có không mướt xanh nhưng nức một mùi hương man mác

- Trời đã hết nồm, mưa xuân thay thế cho mưa phùn

- Con người trở về với bữa cơm gia đình giản dị

- Các trò vui ngày Tết cũng tạm thời kết thúc

Trước khi đọc

Câu 1. Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.

• Bài hát: Mùa xuân đầu tiên, Ngày xuân long phụng sum vầy, Lắng nghe mùa xuân về…
• Bức tranh (hoặc bức ảnh): Xuân sớm (Julian Onderdonk, 1919), Cây anh đào (Van Gogh)...

Câu 2. Em thích nhất điều gì ở mùa xuân quê em.

Mùa xuân quê em: Cây cối đâm chồi nảy lộc, Không khí rộn ràng khắp đường phố, Các khu chợ tấp nập người mua bán…

Trong khi đọc

Câu 1. Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?

Ai cũng chuộng mùa xuân là một điều tự nhiên.

Câu 2. Những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân.

Hoa đào, hoa mai e ấp…

Câu 3. Không gian đặc trưng của mùa xuân của miền Bắc.

Không gian: Có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…

Câu 4. Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp sau thời điểm rằm tháng Giêng.

Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp sau thời điểm rằm tháng Giêng:

• Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
• Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác
• Trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn không còn làm cho nền trời đùng đục như pha lê mờ
• Những vệt xanh tươi hiện ở chân trời
• Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy ho
• Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.

Câu 5. Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng.

Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng: Đêm xanh biêng biếc, tuy có mưa dây, nhưng nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.

Sau khi đọc

Câu 1. Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình.

Chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:

- Đầu tháng Giêng: “Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…”

- Sau rằm tháng Giêng:

• Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
• Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác
• Trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn không còn làm cho nền trời đùng đục như pha lê mờ
• Những vệt xanh tươi hiện ở chân trời
• Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy ho
• Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.

- Không gian gia đình: “Nhang trầm, đèn nến, và nhất là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên làm cho lòng anh ấm lạ ấm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thì cảm giác như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan”.

Câu 2. Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

- Về thiên nhiên: rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ li ti giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh; đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác.

- Về con người: nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối; tim người ta cũng dương như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá; anh cũng “sống” lại và thèm khát yêu thương thực sự; Ra ngoài trời, thấy ai cũng muốn yêu thương, về đến nhà cũng lại thấy yêu thương nữa.

Câu 3. Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.

Tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến một cách trực tiếp “Tôi yêu…”. Vẻ đẹp của mùa xuân hiện lên vô cùng chân thực, sinh động và tinh tế.

Câu 4. Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân”: Tình cảm con người dành cho mùa xuân một cách tự nhiên, sau đó lấy chính trải nghiệm của bản thân để chứng minh cho lời khẳng định.

Câu 5. Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu . Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu đã cho thấy tình yêu mến sâu sắc, sự gắn bó tha thiết của tác giả với mùa xuân của quê hương.

Câu 6. Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm của lời văn đó tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc.

- Câu văn: Mùa xuân của tôi - mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội - là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…

- Tác dụng: Lời văn như vậy giúp người đọc cảm nhận sâu sắc, rõ ràng hơn về tình cảm, suy nghĩ của tác giả.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân ở quê hương em.

Trước khi đọc bài Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Câu 1 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.

Lời giải

- Một số bài hát về mùa xuân: Ngày xuân long phụng sum vầy, Xuân đã về, Con bướm xuân, Mùa xuân của bé, Mùa xuân đến…

- Một số bức tranh về mùa xuân:

Câu 2 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em thích nhất điều gì ở mùa xuân quê em?

Lời giải 

Mùa xuân quê em, em thích nhất đó là thời tiết se lạnh, những đợt mưa phùn phảng phất. Ngoài trời, cây cối đâm chồi, đào đua nhau khoe nở. Tiết trời mùa xuân không quá lạnh như mùa đông, không nóng bức như mùa hè. Lúc này, như một dấu hiệu báo trước, người người nhà nhà bắt đầu sắm sửa. Bởi mùa xuân là mùa của Tết.

Đọc hiểu bài Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Câu 1 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?

Lời giải 

Có. Theo văn bản: tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân.

Câu 2 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hình dung những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân

Lời giải 

Hình dung: cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn.

Câu 3 (trang 107, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hình dung không gian đặc trưng mùa xuân của miền Bắc

Lời giải 

Hình dung: Mùa xuân của miền Bắc có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,…

Câu 4 (trang 108, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hình dung bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau Rằm tháng Giêng

Lời giải

Hình dung:

- Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong.

- Cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác.

- Mùa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn.

- Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa.

- Có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.

Câu 5 (trang 109, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Hình dung khung cảnh đêm trăng tháng Giêng

Lời giải 

Hình dung:

- Đêm xanh biêng biếc, tuy có mưa dây nhưng nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.

- Trời vẫn rét một cách tình tứ đêm khuya.

- Cuối tháng giêng, có những đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc, chỉ chừng mười giờ tối thì trăng mọc cao lên đỉnh đầu.

Sau khi đọc bài Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Trả lời câu hỏi cuối bài

Câu 1 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình

Lời giải 

- Không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:

+ Vào đầu tháng Giêng: Mùa xuân của miền Bắc có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng,…

+ Sau rằm tháng Giêng: Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong. Cỏ không mướt xanh như cuối đông, đầu giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác. Mùa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn. Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.

- Không gian gia đình:

+ Nhang trầm, đèn nến, nhất là không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên làm cho lòng anh ấm lạ ấm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng lòng thì cảm thấy không biết bao nhiêu là hoa nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan.

+ Ấy là lúc thịt mỡ dưa hành đã hết, người ta dần trở về với những bữa cơm giản dị có cà om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh ăn mát như quạt vào lòng. Cánh màn điều treo ở trước bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm hóa vàng và các trò vui ngày Tết cũng tạm thời kết thúc để nhường chỗ cho cuộc sống êm đềm thường nhật.

Câu 2 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Lời giải 

Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của thiên nhiên trỗi dậy: mưa liêu riêu, gió lành lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm xanh.

Trong cái rét ngọt mùa xuân, sức sống của con người trỗi dậy: tim người ta dường như trẻ ra hơn, đập mạnh hơn, thèm khát yêu thuoeng thực sự, nhựa sống trong người căng lên như máu.

Câu 3 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến

Lời giải 

Nhận xét: Để diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến, tác giả bày tỏ tình cảm một cách trực tiếp. Bằng cách kể theo ngôi thứ nhất, lời văn là tâm tình thực sự của người viết, là bao cảm xúc nghẹn ngào và chứa chan về mùa xuân đến. Với sự so sánh thú vị, sự liên tưởng độc đáo đã làm cho câu văn trở nên thanh thoát, điêu luyện, mang tính gợi hơn cho bạn đọc.

Câu 4 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Lời giải 

Tác giả triển khai tùy bút theo mạch chủ đề mở đầu bằng lời khẳng định “Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân” để thể hiện, yêu thích mùa xuân là một điều vô cùng bình thường. Chúng ta, ai ai cũng đều mong chờ xuân đến để “thay màu áo mới”. Đi từ lời khẳng định, tác giả tiếp tục với sự liên tưởng đầy thú vị về điều hiển nhiên ấy và đi sâu miêu tả cảnh sắc thiên nhiên và con người. Đây là cách triển khai không mới nhưng phù hợp, hợp logic văn bản, liền mạch cảm xúc.

Tác giả đã triển khai theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân”, điều đó là một điều vô cùng bình thường, tự nhiên như non thương nước, bướm thương hoa, trăng thương gió, trai thương gái, mẹ yêu con, cô gái còn son nhớ chồng.

=> Tác giả lấy những sự vật, hiện tượng luôn đi liền với nhau để cho thấy việc ai cũng chuộng mùa xuân là một điều hiển nhiên. Từ đó tác giả đi vào miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên, con người cũng như lòng mình.

Câu 5 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Lời giải 

Tác giả sử dụng các cụm từ này thể hiện sự trân quý của mình dành cho mùa xuân. Hẳn người viết là một người yêu thiên nhiên, có một sự hứng thú mãnh liệt về mùa xuân mới có thể “ xuất vần” những lời hay đến như thế. Việt sử dụng “của tôi” nhấn mạnh quyền sở hữu. Tác giả phấn khích, yêu mùa xuân đến nỗi muốn nó là của mình.

Câu 6 (trang 110, SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?

Lời giải 

Một câu văn em cho là giống như lời trò chuyện tâm tình: “Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn?”. Lời văn đó như lời thủ thỉ của chính tác giả. Vì sao lại yêu mùa xuân đến như thế? Có phải là nghe thấy tiếng rạo rực của thiên nhiên ngoài kia không? Trong câu hỏi đã có câu trả lời. Tác giả yêu mùa xuân chính là lẽ đó. Là bởi sức sống căng tràn của thiên nhiên khiến con người cũng rạo rực theo.

Viết kết nối với đọc 

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân ở quê hương em

Lời giải

Mùa xuân trên quê hương em chào đón với tiết trời se lạnh, thay thế cho sự lạnh giá của mùa đông. Mưa phùn phảng phất đọng lại trên vệt áo. Thi thoảng, những ngày nắng rất đẹp. Mùa xuân – mùa của cây cối đâm chồi nảy lộc. Dọc hai bên đường, người bán đào, bán mai chi chít làm náo nhiệt cả một vùng. Từng nhà dọn dẹp, sắm sửa, tân trang lại ngôi nhà, góc vườn của mình để chào đón một năm mới. Cảnh chợ Tết nhộn nhịp hơn thường ngày. Mọi người nói chuyện rôm rả, tươi tắn, háo hức một năm mới lại đến.

I. Tác giả Vũ Bằng

• Tiểu sử

- Vũ Bằng (03/06/1913-07/04/1984), tên đầy đủ là Vũ Đăng Bằng, sinh tại Hà Nội

- Quê quán: làng Lương Ngọc, huyện Bình Ginag, tỉnh Hải Dương

- Gia đình: cha mất sớm, Vũ Bằng ở với mẹ là chủ một tiệm bán sách ở phố Hàng Gai (Hà Nội) nên không bị thiếu thốn.

• Sự nghiệp

- Ngay còn nhỏ đã say mê viết văn, làm báo. Năm 16 tuổi ông đã có truyện đăng báo, liền sau đó ông lao vào nghề văn, nghề báo với tất cả niềm say mê

- Năm 17 tuổi, ông xuất bản tác phẩm đầu tay Lọ Văn

- Ngay còn lúc rất trẻ, ông đã là chủ bút tờ Tiểu Thuyết Thứ Bảy, thư ký toàn soạn tờ Trung Bắc Chủ Nhật và cộng tác với nhiều tờ báo ở Hà Nội, Sài Gòn…
- Phong cách sáng tác: trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào biểu hiện nội tâm, hướng về phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở; văn phong tràn đầy cảm xúc, cảm giác tinh tế.

- Các tác phẩm tiêu biểu: Lọ Văn (tập văn trào phúng, 1931), Miếng ngon Hà Nội (bút kí, 1960), Miếng lạ miền Nam (bút kí, 1969), Thương nhớ mười hai (bút kí, 1972)...

II. Tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Tìm hiểu chung

Xuất xứ

- Trích Thương nhớ mười hai (bút kí, 1972), là bài đầu tiên của tập tùy bút

- Thương nhớ mười hai được viết trong thời gian Vũ Bắng sống ở miền Nam, xa cách quê hương miền Bắc. Niềm thương nhớ quê hương, gia đình da diết được thể hiện qua sự hồi tưởng về cảnh sắc thiên nhiên, phố xá, cuộc sống hằng ngày mang vẻ đẹp và bản sắc văn hóa của Hà Nội. Thương nhớ mười hai có 13 bài tùy bút, gồm 12 bài viết về các tháng trong năm và 1 bài về Tết.

Bố cục Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

 Văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt được chia thành 3 phần

- Phần 1 (từ đầu đến “   ): Khẳng định cảm xúc trước thiên nhiên bốn mùa

- Phần 2 (tiếp theo đến  ): Sắc xuân, cảnh xuân, tình xuân đan xen, hòa quyện cùng nhau, gắn bó, tha thiết.

- Phần 3 (còn lại): Nét đẹp của mùa xuân Hà Nội sau rằm tháng Giêng

Thể loại

Văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt thuộc thể loại tùy bút

Phương thức biểu đạt

Phương thức biểu đạt của văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt là tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm

Giá trị nội dung, nghệ thuật

Giá trị nội dung của văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

Qua ngòi bút của Vũ Bằng, mùa xuân ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng vừa đẹp, vừa mang đặc trưng riêng của một vùng đất có khi hậu, thời tiết khá đặc trưng cho tiết xuân, khí xuân. Đưa lại cho người đọc những rung cảm đặc biệt trước thiên nhiên, đất trời và gợi lên trong mỗi chúng ta một niềm mong nhớ về mùa xuân, mong nhớ về những nét đẹp của thiên nhiên cũng là cách làm cho tâm hồn của chúng ta thêm đẹp hơn.

Giá trị nghệ thuật của văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

- Lối viết trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào nội tâm, hướng về phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở…

- Ngôn từ tinh tế, đầy cảm hứng

1. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.

Trả lời:

• Một số bức tranh vẽ về mùa xuân mà em biết: các bức tranh của làng Đông Hồ, Hàng Trống vẽ về ngày Tết, ngày xuân, các bức tranh vẽ hoa đào, hoa mai nở rực rỡ chào đón mùa xuân về. Ở nước ngoài em biết đến bức tranh Mùa xuân ở Ý (của họa sỹ Isaac Levitan) và bức Mùa xuân ở Pháp (của Robert William Vonnoh).
• Trong những bức tranh đó, em rất thích bức Mùa xuân ở Ý của họa sỹ Isaac Levitan. Bức tranh đã vẽ lên khung cảnh thoáng đãng và tươi tắn, từ đó truyền tải cho người xem một cảm giác lạc quan, yên bình giữa mùa xuân nước Ý. Đây là tác phẩm của họa sĩ bậc thầy người Nga Isaac Ilyich Levitan, ông nổi tiếng với những bức tranh phong cảnh đa dạng và xuất chúng. Mặc dù qua đời ở tuổi 40 (năm 1890) khi còn khá trẻ, nhưng ông đã tạo ra một di sản ấn tượng gồm hàng trăm tác phẩm nghệ thuật tiếp tục truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ sau.

Câu hỏi 2: Em thích nhất điều gì ở mùa xuân quê em. 

Trả lời:

Mùa xuân trên quê hương em đầy sự thanh bình, vui tươi. Mỗi khi xuân đến, cây cối quanh các đường làng, trên các cánh đồng lại thi nhau đâm chồi nảy lộc tỏa ra sức sống dồi dào làm cho chúng em cũng luôn có cảm giác tươi vui. Có những cây hoa gạo trên con đường vào làng em xếp thẳng hàng nở ra những bông hoa đỏ chói như những bó đuốc trông rất bắt mắt. Chúng em thường nhặt những bông hoa gạo rụng để xâu thành chuỗi, tạo thành những chiếc vòng để chơi trò chơi.

2. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi kết nối : Có phải "ai cũng chuộng mùa xuân" không?

Trả lời: Trong văn bản, "ai cũng chuộng mùa xuân". Còn ở thực tế, không phải "ai cũng chuộng mùa xuân".

3. SAU KHI ĐỌC

Câu hỏi 1: Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình.

Trả lời:  Những chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:

• Khi mùa xuân bắt đầu đến: “Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát hêu tình của cô gái đẹp như thơ mộng…”
• Không khí gia đình: “Nhang trầm, đèn nến, và nhất là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên làm cho lòng anh ấm lạ ấm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thì cảm giác như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan”.
• Sau rằm tháng Giêng: “Nhưng tôi yêu xuân nhất vào khoảng sau ngày rằm tháng Giêng, Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác”; “Trên giàn thiên lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa. Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột”; “Đêm xanh biêng biếc, tuy có mưa dây, nhưng nhìn lên thấy rõ từng đàn sếu bay. Về khuya, trời vẫn rét một cách tình tứ nên thơ”.

Câu hỏi 2: Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Trả lời: Sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy được miêu tả trong cái rét ngọt đầu xuân là căng tràn nhựa sống, tràn ngập niềm vui, sự hứng khởi. Cụ thể:

• Với con người: Nghe như lòng mình say sưa một cái gì đó; nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối; tim người ta cũng dương như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá; anh cũng “sống” lại và thèm khát yêu thương thực sự; Ra ngoài trời, thấy ai cũng muốn yêu thương, về đến nhà cũng lại thấy yêu thương nữa; Lòng anh ấm lạ ấm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thì cảm như có không biết bao nhiêu là loài hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan.
• Với thiên nhiên: Nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ li ti giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh; đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác.

Câu hỏi 3: Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.

Trả lời:

• Trong bài văn, tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến rất chân thực, tinh tế, gắn với một tình yêu và trân trọng rất lớn. Qua đó đã tạo nên bức tranh xuân có cảnh đẹp, tình say.
• Những chi tiết về mùa xuân được tác giả ghi nhớ rất kĩ trong trí nhớ và miêu tả nó rất mượt mà văn chương. Ví dự như mưa mùa xuân có: mưa riêu riêu, mùa phùn, mưa dây… cây cối thì căng tràn nhựa sống (cây mai, đào, các mầm non đâm chồi nảy lộc).
• Đối với con người thì tác giả cũng miêu tả lại các niềm vui như: nhựa sống trong người căng lên; tim dường như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn; thèm khát yêu thương; trong lòng thì cảm như có không biết bao nhiêu là loài hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan…

Câu hỏi 4: Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Trả lời: Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” một cách đầy tự nhiên, giống như cách mùa xuân đã được con người quy định là mùa đầu tiên trong bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Với cách viết tự nhiên như vậy, tác giả đã thể hiện được cảm xúc, tình cảm của mình đối với mùa xuân cũng rất tự nhiên, mộc mạc, gần gũi.

Câu hỏi 5: Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết? 

Trả lời: 

• Khi nói về mùa xuân, tác giả dùng cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, cách viết này làm cho em cảm nhận được tình yêu của tác giả với thiên nhiên, đặc biệt là tình yêu với mùa xuân. Tác giả yêu đến nỗi muốn hòa mình vào với mùa xuân, muốn sở hữu cả mùa xuân, đã tự cho mùa xuân là của mình và hơn nữa, tác giả còn phong cho mùa xuân là “thần thánh” – điều rất hiếm khi xuất hiện trong lịch sử loài người.
• Với cách viết mùa xuân của Hà Nội thân yêu, tác giả đã diễn tả được bộc lộ được tình cảm của mình với Hà Nội, đặc biệt là với mùa xuân trên đất Hà Nội. Đó là tình yêu của một người con với mảnh đất quê hương thân thiết, ruột thịt khi xa xứ. Đặc biệt, tùy bút được viết khi tác giả đang sống tại Miền Nam mà những hình ảnh về mùa xuân Hà Nội đã hiện lên đầy đủ, vẹn nguyên và đầy cảm xúc càng chứng minh người viết là một người rất yêu Hà Nội, rất yêu mùa xuân xuân Hà Nội.

Câu hỏi 6: Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò truyện tâm tình. Theo em, đặc điểm của lời văn đó tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc.

Trả lời:

•  Câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò truyện tâm tình: “Tự nhiên như thế: ai cũng chuộng mùa xuân”.
•  Đặc điểm của lời văn như lời trò truyện tâm tình làm cho người đọc cảm nhận được dường như lời trò truyện đó là đang tâm sự cùng mình, khiến cho người đọc cảm thấy gẫn gũi hơn, hòa nhập vào câu truyện dễ dàng và tự nhiên hơn. Đồng thời, qua đó làm cho người đọc cũng liên tưởng về mùa xuân trên quê hương, đất nước của mình.

4. VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC

Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5 – 7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân ở quê hương em.

Trả lời: 

Mùa xuân ở quê tôi là mùa xuân đẹp nhất. Những ngày đầu tiên của mùa xuân sẽ xuất hiện những trận mưa phùn. Những trận mưa ấy như mang theo vitamin sức sống để tưới cho cây cỏ, hoa lá. Cây nào cũng như bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài và thi nhau đâm chồi, nảy lộc đón mùa xuân về. Nhất là các loài hoa như hoa đào, hoa hồng, hoa dơn… thi nhau nở hoa khoe sắc làm cho mùa xuân trở nên thêm rực rỡ, tươi vui.

I. Giới thiệu tác giả Vũ Bằng

Nhà văn, nhà báo Vũ Bằng, tên thật là Vũ Đăng Bằng. Các bút danh khác: Tiêu Liêu, Thiên Thư, Lê Tâm, Vạn Lý Trình, Vũ Trường Khang, Đỗ Nam, Hoàng Thị Trâm, Cô Ngã Ngửa, Vật Con… Ông sinh tại Hà Nội. Quê gốc : làng Lương Ngọc, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương. Ông sinh trưởng trong một gia đình làm nghề xuất bản (nhà sách Quảng Thịnh ở Hà Nội). Ông đã từng học trường trung học Pháp Anbe Xarô. Ông viết báo, viết văn từ trước Cách mạng cho nhiều báo như Đông Tây, Trung Bắc tân văn, Công dân, Ích hữu và An Nam tạp chí của Tản Đà. Ông từng là Thư ký tòa soạn báo Tiểu thuyết thứ bảy, Phổ thông bán nguyệt san, Vịt đực…

Khuynh hướng sáng tác mà Vũ Bằng lựa chọn là tìm về bản sắc văn hóa dân tộc với những đặc trưng phong tục, ẩm thực từng vùng miền cùng nỗi nhớ gia đình, quê hương da diết. Ông đi sâu vào những đặc sắc văn hóa của mỗi vùng và gởi gắm vào đó biết bao yêu thương, tình cảm. 

Ông mất ngày 7/4/1984 tại Thành phố Hồ Chí Minh, thọ 70 tuổi. Ngày 13/2/2007, Vũ Bằng đã được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

II. Khái quát tác phẩm Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt

1. Hoàn cảnh sáng tác

Trích Thương nhớ mười hai (bút kí, 1972), là bài đầu tiên của tập tùy bút.

- Thương nhớ mười hai Tác phẩm được viết trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, tác giả phải sống trong vùng kiểm soát của Mĩ – ngụy, xa cách quê hương đất Bắc. Niềm thương nhớ quê hương, gia đình da diết được thể hiện qua sự hồi tưởng về cảnh sắc thiên nhiên, phố xá, cuộc sống hằng ngày mang vẻ đẹp và bản sắc văn hóa của Hà Nội. Thương nhớ mười hai có 13 bài tùy bút, gồm 12 bài viết về các tháng trong năm và 1 bài về Tết.

2. Thể loại

Tùy bút được hiểu là thể loại thuộc loại hình kí, trong đó tác giả ghi chép lại các sự việc được quan sát và suy ngẫm về cảnh vật, con người xung quanh một cách trung thực.

3. Bố cục

Văn bản Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt được chia thành 3 phần

- Phần 1 (từ đầu đến “mê luyến tâm hồn”): Cảm nhận về quy luật tình cảm của con người với màu xuân 

- Phần 2 (tiếp đó đến “mở hội liên hoan”): Cảnh sắc, không khí mùa xuân Hà Nội 

- Phần 3 (còn lại): Cảnh sắc và không khí màu xuân sau ngày rằm tháng Giêng

4. Giá trị nội dung

Qua ngòi bút của Vũ Bằng, mùa xuân ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng vừa đẹp, vừa mang đặc trưng riêng của một vùng đất có khi hậu, thời tiết khá đặc trưng cho tiết xuân, khí xuân. Đưa lại cho người đọc những rung cảm đặc biệt trước thiên nhiên, đất trời và gợi lên trong mỗi chúng ta một niềm mong nhớ về mùa xuân, mong nhớ về những nét đẹp của thiên nhiên cũng là cách làm cho tâm hồn của chúng ta thêm đẹp hơn.

5. Đặc sắc nghệ thuật

- Lối viết trữ tình, giàu chất thơ, hướng vào nội tâm, hướng về phong cảnh thiên nhiên bốn mùa xứ sở…

- Ngôn từ tinh tế, đầy cảm hứng

I. Trước Khi Đọc

• Em biết những bài hát hay bức tranh, bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.
  HS chia sẻ ý kiến của bản thân.
  Gợi ý: Một số bài hát về mùa xuân: "Ước nguyện đầu xuân" - Hoàng Trang, "Xuân đã về" - Minh Kỳ, "Đón xuân" - Phạm Đình Chương, "Điệp khúc mùa xuân" - Quốc Dũng.
  2. Em thích nhất điều gì ở mùa xuân.
  HS chia sẻ ý kiến của bản thân.
  Gợi ý: Mỗi khi xuân về báo hiệu Tết sắp đến. Em được bố mẹ mua sắm quần áo mới và được về quê thăm họ hàng.

II. Đọc Văn Bản

1. Kết nối: Có phải "ai" cũng chuộng mùa xuân không?
   Trong bài tùy bút "Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt", theo ý kiến của tác giả "ai cũng chuộng mùa xuân".
2. Hình dung: Những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân.
   - Các loài cây sắp trổ lá, đơm hoa: mai, đào, mận.
   => Những loài cây sắp trở lá đơn hoa gợi khung cảnh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp, vạn vật sinh sôi.
3. Hình dung: Không gian đặc trưng của mùa xuân ở miền Bắc.
   Không gian đặc trưng của mùa xuân miền Bắc: có mưa riêu riêu, gió lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo, có câu hát huê tình.
4. Theo dõi: Chú ý những cảm giác của tác giả trong mùa xuân.
   Cảm giác của tác giả trong mùa xuân: "nghe lòng mình say sưa", "tim người ta hình như cũng trẻ hơn ra và đập mạnh hơn", ""sống" lại và thèm khát yêu thương thực sự", "muốn yêu thương", "thấy yêu thương", "cảm như có không biết bao nhiêu là hoa nở, bướm trắng ra ràng mở hội liên hoan".
   => Tác giả thể hiện niềm hân hoan, mong nhớ và tình yêu thiên nhiên, quê hương sâu sắc.
5. Hình dung: Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau rằm tháng Giêng.
   - Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp thời điểm sau rằm tháng Giêng:
   + đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
   + cỏ không mướt nhưng lại nức mùi hương man mác
   + trời hết nồm
   + mưa xuân thay thế cho mưa phùn
   + nền trời không còn đùng đục như màu pha lê mờ
   + sáng, có những vệt xanh hiện lên bầu trời
   + trên giàn hoa lí, những con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa
   + khoảng tám, chín giờ sáng, trên nền trời có những làn sáng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột
   => Không gian mùa xuân có sự chuyển mình rõ rệt, mang đậm đặc trưng của mùa xuân.
6. Hình dung: Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng.
   Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng: "đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc, chỉ chừng mười giờ tối trăng đã mọc cao lên đỉnh đầu".
   => Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng đẹp, thơ mộng, bộc lộ tình cảm yêu mến thiên nhiên của nhà văn.

III. Sau Khi Đọc

1. Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình.
   - Không gian đặc trưng vào đầu tháng Giêng:
   + "... mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng...".
   + "đường sá không còn lầy lội nữa mà cái rét ngọt ngào, chớ không còn tê buốt căm căm nữa".
   - Không gian đặc trưng vào sau rằm tháng Giêng:
   + "... đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong".
   + "... cỏ không mướt xanh như cỏ cuối đông, đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác".
   + "Thường thường vào khoảng đó trời đã hết nồm, mưa xuân bắt đầu thay thế cho mưa phùn, không còn làm cho nền trời đùng đục như màu pha lê mờ".
   + "... những vệt xanh tươi hiện ở trên trời".
   + "trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã bay đi kiếm nhị hoa".
   + "Chỉ độ tám chín giờ sáng, trên nền trời trong trong có những làn sóng hồng hồng rung động như cánh ve con mới lột".
   + "Đêm xanh biêng biếc, tuy có mưa dây, nhưng nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay".
   + "Về khuya, trời vẫn rét một cách tình tứ nên thơ".
   + "Cuối tháng Giêng có những đêm không mưa, trời sáng lung linh như ngọc, chỉ chừng mười giờ tối thì trăng mọc cao lên đỉnh đầu".
   - Chi tiết miêu tả không gian gia đình:
   + "Nhang trầm, đèn nến, và nhất là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên".
   + "... bữa cơm giản dị có cà om với thịt thăn điểm những lá tía tô thái nhỏ hay bát canh trứng cua vắt chanh ăn mát như quạt vào lòng".
   + "Cánh màn điều treo ở trước bàn thờ ông vải đã hạ xuống từ hôm "hóa vàng" và các trò vui ngày Tết cũng tạm thời kết thúc để nhường chỗ cho cuộc sống êm đềm thường nhật".
2. Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?
   - Sức sống của thiên nhiên:
   + "rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồ mận ở ngoài vườn".
   + "đồi núi chuyển mình, sông hồ rung động".
   + "sông xanh, núi tím".
   + "máu cũng căng lên trong lộc của loài nai"
   + "mầm non của cây cối nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ tí ti giơ tay vẫy vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh".
   + "những con vật nằm thu mình một nơi trốn rét thấy nắng ấm trở về thì lại bò ra để nhảy nhót kiếm ăn".
   - Sức sống của con người:
   + "Nhựa sống ở trong người căng lên".
   + "tim người ta dường như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá".
   + ""sống" lại và thèm khát yêu thương thực sự".
   + "ai cũng muốn được yêu thương, về đến nhà lại cũng thấy yêu thương nữa".
   + "trong lòng thì cảm như không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan".
3. Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.
   Nhà văn diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến qua những từ ngữ, hình ảnh chỉ sức sống của thiên nhiên và qua những từ ngữ bộc lộ cảm xúc trực tiếp "Mùa xuân của tôi", "tôi yêu", "thèm khát yêu thương", "muốn yêu thương", thấy yêu thương".
   => Cách diễn tả ấy khiến chúng ta cảm nhận được ông là người nhạy cảm, có sự quan sát, cảm nhận tinh tế và tình yêu thiên nhiên tha thiết.
4. Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ "ai cũng chuộng mùa xuân" như thế nào?
   Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ "ai cũng chuộng mùa xuân":
   - Khẳng định "ai cũng chuộng mùa xuân".
   - Những cảm xúc và suy nghĩ của nhà thơ về "xuân" cụ thể là tháng Giêng:
   + Sức sống của thiên nhiên và con người đầu tháng Giêng.
   + Thiên nhiên tươi sáng và cuộc sống êm đềm thường nhật ngày rằm tháng Giêng.
   + Đêm trăng cuối tháng Giêng.
   5. Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng các cụm từ như "mùa xuân của tôi", "mùa xuân thần thánh của tôi", "mùa xuân của Hà Nội thân yêu". Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm thiêng liêng của người viết.
   - "mùa xuân của tôi": thể hiện sự gắn bó, gần gũi.
   - "mùa xuân thần thánh của tôi": thể hiện sự trân trọng, thiêng liêng.
   - "mùa xuân của Hà Nội thân yêu": thể hiện nỗi nhớ thương, xao xuyến.
   => Các cách viết này khiến ta cảm nhận được nỗi nhớ, sự gắn bó của người con xa quê với quê nhà.

6. Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm đó của lời văn có tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?
- Câu văn "Ấy đấy, cái mùa xuân thần thánh của tôi nó làm cho người ta muốn phát điên lên ấy".
=> Câu văn khiến ta cảm nhận được sự gần gũi, sự sẻ chia của nhà văn với người đọc, làm khoảng cách của người viết và người đọc thu lại hẹp hơn.

IV. Viết Kết Nối Với Đọc

Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nhận của em về cảnh sắc và không khí mùa xuân.
Đông qua là xuân tới. Mùa xuân mang trong mình sức sống tràn đầy thay cho cái lạnh giá, yên ả của mùa đông. Không khí mùa xuân ấm áp và dịu dàng. Thỉnh thoảng, có những cơn mưa xuân lất phất bay trên đường phố. Mùa xuân đem tới sự sống cho vạn vật, cây cối đâm chồi, nảy lộc, khắp nơi đều được phủ một sắc xanh dịu ngọt. Từng đàn chim én liệng bay trên bầu trời báo hiệu Tết sắp về. Nhà nhà nô nức sắm sửa đồ đạc, trẻ em được may quần áo mới đón Tết. Mùa xuân đem đến cho em những rung động sâu sắc và sự yêu thương chân thành, thiết tha.