* Nội dung chính: Tính cách của cây

Giống như con người, cây cũng có tính cánh riêng, sức hút riêng. Thông qua văn bản này, tác giả muốn giúp con người có cái nhìn mới mẻ hơn về cây, góp phần yêu quý và bảo tồn thiên nhiên.

* Một số điều cần lưu ý khi đọc văn bản:

Xác định thông tin chính của văn bản.

- Thông tin chính của văn bản: Đề cập đến tính cách của cây.

Tìm hiểu điểm nhìn của tác giả khi quan sát và phân tích tính cách của cây

- Điểm nhìn: Người kể chuyện ngôi thứ ba (tác giả). Tác giả có sự thay đổi điểm nhìn linh hoạt, với nhiều góc độ khác nhau. Điểm nhìn theo thời gian, không gian, bên trong, bên ngoài để quan sát và phân tích tính cách của cây.

Đánh giá ý nghĩa của yếu tố miêu tả được sử dụng trong văn bản.

- Yếu tố miêu tả tạo nên sự sinh động cho đối tượng.

- Giúp cho việc kể chuyện được hấp dẫn.

- Cùng với yếu tố biểu cảm, tự sự, miêu tả góp phần làm nên giá trị cho tác phẩm văn học.

Rút ra được thông điệp của văn bản và bài học ứng xử cần thiết đối với cây cối.

- Thông điệp: Giống như con người, cây cũng có tính cánh riêng, sức hút riêng. Thông qua văn bản này, tác giả muốn giúp con người có cái nhìn mới mẻ hơn về cây, góp phần yêu quý và bảo tồn thiên nhiên.

* Nội dung chính: 

Văn bản “Tính cách của cây” kể về 3 cây sồi nằm cạnh nhau, cùng một điều kiện sống nhưng quá trình sinh trưởng của nó lại khác nhau. Điều ấy phụ thuộc vào tính cách của mỗi cây. Cũng giống như con người, dù được sống trong một hoàn cảnh giống nhau nhưng sẽ mang những cuộc đời khác nhau. 

* Một số điều cần lưu ý khi đọc văn bản: 

• Xác định thông tin chính của văn bản.

Văn bản “Tính cách của cây” kể về 3 cây sồi nằm cạnh nhau, cùng một điều kiện sống nhưng quá trình sinh trưởng của nó lại khác nhau. Điều ấy phụ thuộc vào tính cách của mỗi cây. Cũng giống như con người, dù được sống trong một hoàn cảnh giống nhau nhưng sẽ mang những cuộc đời khác nhau. 

• Tìm hiểu điểm nhìn của tác giả khi quan sát và phân tích tính cách của cây

- Điểm nhìn của tác giả khi quan sát và phân tích tính cách của cây là điểm nhìn của một nhà khoa học. 

• Đánh giá ý nghĩa của yếu tố miêu tả được sử dụng trong văn bản.

- Giúp người đọc hình dung được sự khác biệt trong quá trình phát triển của 3 cây sồi

• Rút ra được thông điệp của văn bản và bài học ứng xử cần thiết đối với cây cối.

Những cái cây cũng có đời sống của riêng nó, và nếu con người chăm chú để ý, có thể quan sát rất nhiều điều thú vị từ thiên nhiên.

Câu 1: Xác định thông tin chính của văn bản.

Thông tin chính của văn bản: Kể về ba cây sồi mọc cạnh nhau, với điều kiện môi trường giống hệt nhau nhưng có hành vi khác nhau, nghĩa là có tính cách khác nhau.

Câu 2: Tìm hiểu điểm nhìn của tác giả khi quan sát và phân tích tính cách của cây.

- Phân tích tính cách của cây:

• Vào mùa đông, khi cây trụi lá, hoặc vào mùa hè, khi chúng đầy lá xanh, một người tài xế lái xe vụt qua nơi đó thường không nhận ra đó là ba cây riêng biệt.
• Vào mùa thu, màu sắc của bộ ba này cho thấy một câu chuyện rất khác. Trong khi cây sồi nằm bên phải đã sẵn sàng chuyển màu, thì cây nằm ở giữa và cây nằm bên trái vẫn hoàn toàn xanh mướt…

- Cây nằm bên phải căng thẳng hơn hai cây kia một chút, hoặc nói một cách tích cực nó khôn ngoan hơn hai cây kia… Hai cây sồi còn lại thì bạo gan hơn. Ai biết được mùa xuân kế tiếp sẽ mang đến những gì chứ, hoặc đợt tấn công bất thình lình của lũ côn trùng sẽ lấy đi bao nhiêu năng lượng và lượng dự trữ thừa được bao nhiêu sau đấy chứ? Do đó, chúng đơn giản giữ màu xanh của mình lâu hơn…

Câu 3: Đánh giá ý nghĩa của yếu tố miêu tả được sử dụng trong văn bản.

Các yếu tố miêu tả giúp người đọc hình dung cụ thể, chi tiết hơn về những cây sồi từ đặc điểm của cây sồi, màu sắc đến trạng thái, từ quá trình chuyển màu đến lúc cành gãy để mọc lên những cây mới. Văn bản không đưa ra thông tin khô cứng, mà miêu tả sống động quá trình diễn ra hiện tượng.

Câu 4: Rút ra được thông điệp của văn bản và bài học ứng xử cần thiết với đối với cây cối.

- Thông điệp: Cây cối có đời sống riêng, mà con người cần phải quan sát mới phát hiện ra những điều thú vị.

- Bài học ứng xử cần thiết với cây cối:

• Chăm sóc, nâng niu cây cối như những người bạn.
• Tích cực trồng nhiều cây xanh.
• Nghiêm cấm những hành vi phá hoại cây cối như bẻ cành, ngắt lá, hái hoa…

* Tác giả Pê-tơ Vô-lơ-lê-ben: Người Đức, sinh năm 1964, chuyên viết về chủ đề sinh thái, tham gia nhiều hoạt động nhằm phục hồi rừng cổ đại và quản lí rừng một cách bền vững, là tác giả của nhiều cuốn sách gây được tiếng vang như: Đời sống bí ẩn của cây (2015), Đời sống nội tâm của loài vật (2016), Trí tuệ bí ẩn của tự nhiên (2017), Bạn có nghe tiếng cây trò chuyện (2019)...

Bài tập 2. Đọc lại văn bản Tính cách của cây trong SGK Ngữ văn 10, tập hai (tr.96 –98) và trả lời các câu hỏi:

1. Tóm tắt những thông tin chính được trình bày trong văn bản và chỉ ra trình tự sắp xếp các thông tin đó.
2. Vì sao tác giả cho rằng cây có tính cách? Tính cách của cây được biểu hiện như thế nào?
3. Tác giả quan sát và phân tích tính cách của cây từ điểm nhìn nào? Việc sử trọng trong văn bản này dụng điểm nhìn đó có tác dụng gì?
4. Yếu tố miêu tả có vai trò gì trong văn bản này?
5. Thông điệp tác giả muốn truyền tải trong văn bản này là gì?
6. Các thông tin, dữ liệu tác giả trình bày trong văn bản được lấy từ đâu? Thông tin đó có đáng tin cậy không? Vì sao bạn đánh giá như vậy?
7. Văn bản gợi cho bạn suy nghĩ gì về cách ứng xử cần có của con người với cây cối?
8. Theo bạn, cây cối có cảm xúc, suy nghĩ hay không? Nó có thể cảm nhận nỗi đau hay không?

Bài giải:

Trả lời: 

1. Các thông tin chính trong văn bản được trình bày theo trình tự từ khái quát đến cụ thể: ược trình bày tê

- Tính cách của cây thể hiện ở những hành vi khác nhau với môi trường sống.

- Tính cách của cây thể hiện qua tình huống cây phải rụng lá vào mùa thu.

- Tính cách của cây thể hiện qua tình huống cây phải rụng hoặc mọc thêm cành mới trong điều kiện thiếu ánh sáng.

2. Ba cây sồi, sinh trưởng trong những điều kiện giống hệt nhau, nhưng lại có những hành vi khác nhau, tác giả cho rằng cây cũng có tính cách. Chính tính cách bẩm sinh quyết định những hành vi khác nhau của cây. 

Tính cách của cây được biểu hiện trong tình huống rụng lá khi mùa thu đến. Trong tình huống đó, mỗi cây sồi lại có những hành vi khác nhau, thể hiện tính cách khác nhau: cây bên phải thích ứng nhanh, đã sẵn sàng chuyển màu, trong khi hai cây còn lại thì chậm chạp hơn. Đằng sau mỗi hành vi đó là những quyết định khác nhau về thời điểm rụng lá, cây bên phải căng thẳng hơn, khôn ngoan hơn, quyết định rụng ngay lập tức, trong khi đó hai cây còn lại bạo gan hơn, giữ lại màu xanh lâu hơn.

Tính cách của cây còn được biểu hiện trong tình huống khi cây phải đối diện với nguy hiểm, ví dụ như khi sinh trưởng trong điều kiện thiếu ánh sáng hay bị nấm tấn công. Có cây sẽ dũng cảm hi sinh một phần cành của mình, chủ động tấn công và giết chết nấm, nhưng cũng có cây sẽ không chịu rụng cành, thân sẽ mục dần và trở nên ít vững chắc. Có cây tham lam ánh sáng sẽ tận dụng cơ hội khi những cây khác chết đi để mọc ra những cành to và cuối cùng phải trả giá cho sự tham lam ngu ngốc của mình. 

=> Như vậy, theo tác giả, tính cách của cây là những quyết định, lựa chọn và phản ứng khác nhau của cây trước những kích thích từ môi trường bên ngoài. Những tính cách khác nhau đó làm nên sự đa dạng về hình dáng của cây cối, mặc dù chúng sống trong điều kiện giống hệt nhau.

3. 

- Tác giả đã quan sát và phân tích tính cách của cây từ điểm nhìn bên trong của cây. 

- Tác dụng: Điểm nhìn này cho thấy những băn khoăn, tính toán, do dự; những diễn biến tâm lí, cảm xúc khác nhau của cây trước các kích thích từ môi trường bên ngoài, giúp cảm nhận được cây cũng là một chủ thể có suy nghĩ, có tính cách như con người.

4. 

- Các yếu tố miêu tả được thể hiện qua các chi tiết:“hoàn toàn xanh mướt”, “cao và nhẵn nhụi”, “những tầng bên dưới sẽ tối om” “dáng chúng uy nghi nổi bật giữa đồng không mông quạnh”,“tán cây của chúng liên kết lại, hình thành nên một vòm lá to lớn”,... 

- Vai trò: Yếu tố miêu tả giúp người đọc có thể hình dung ra một cách sống động hình dáng, hành động của cây, cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên đầy sức sống. 

5. Thông qua các từ ngữ miêu tả cây cối như: “hai kẻ chậm chạp này”, “người xóm lân cận có thể thấy tác giảc hàng xóm của mình”, “hàng xóm lân cận”, “thèm khát”, “thận trọng”, “khôn ngoan” “căng thẳng” “tận dụng” “hình dung"... có thể thấy, tác giả cho rằng cây cối không phải là những vật vô tri mà cũng có cảm xúc, suy nghĩ, tính cách, và do đó cần được ứng xử theo một cách khác.

6. Các thông tin, dữ liệu trong văn bản được thu thập từ những trải nghiệm và quan sát của tác giả. Có thể thấy điều này qua các chi tiết như: “Trên con đường thôn dã nằm giữa làng Hum-men (Hummel) quê tôi và thị trấn nhỏ kế bên trong thung lũng A-hơ (Ahr) có ba cây sồi. [.] Điều đó khiến chúng trở thành vật nghiên cứu lí tưởng của tôi" Tác giả đã quan sát cây vào nhiều thời điểm khác nhau một cách hết sức tỉ mỉ, chi tiết, từ trải nghiệm thực tế của một người gắn bó mật thiết với cây cối.

    Tuy nhiên, cho đến nay, có rất nhiều ý kiến khác nhau về cuốn sách Đời sống bí ẩn của cây. Có ý kiến cho rằng những thông tin mà tác giả cung cấp thiếu tính khoa học, vì nó chỉ đơn thuần dựa trên sự quan sát của cá nhân, với rất nhiều suy đoán thiếu căn cứ. Có ý kiến lại cho rằng cuốn sách đã cho thấy một cái nhìn hoàn toàn mới mẻ và thuyết phục về đời sống xã hội của cây cối.

7. Cây cối không phải là những thực thể vô tri, mà là những chủ thể có suy nghĩ, cảm xúc và tính cách. Điều này đã được chứng minh qua nhiều thí nghiệm khoa học. Vì thế, cần ứng xử với cây cối một cách bình đẳng như với tất cả các loài sinh vật khác, trên tinh thần tôn trọng sự sống.

Vì cây cối có phản ứng và tính cách khác nhau nên khi trồng, chăm sóc cây, ta cần lắng nghe, thấu hiểu và tôn trọng những tính cách khác biệt của chúng, nhờ thế, cây sẽ được sinh trưởng trong một môi trường thuận lợi nhất.

Văn bản gợi liên tưởng tới những mô hình nông nghiệp sinh thái đã được đề cập đến trong nhiều cuốn sách như Cách mạng từ một cọng rơm của Ma-xa-nô-bư Phư-cư-ô-ca (Masanobu Fukuoka), Quả táo thần kì của Kimura của Ta-cư-gi I-si-ka-oa (Takuji Ishikawa). Trong những cuốn sách này, người ta đã chứng minh, chính cách sản xuất nông nghiệp theo lối bóc lột tự nhiên, trấn áp tự nhiên là nguyên nhân sâu xa dẫn tới sự mất cân bằng sinh thái, sự bùng nổ của sâu bọ, nạn dịch, và chỉ có quay trở về sản xuất thuận tự nhiên thì con người mới gặt hái được những thành quả tốt đẹp từ nông nghiệp.

8. 

- Nhiều thí nghiệm khoa học nổi tiếng đã chứng minh cây cối cũng có tri giác và cảm xúc.

Ví dụ thí nghiệm của người làm vườn nổi tiếng Lu-dơ Bơ-banh (Luther Burbank) ở San-tơ Râu-dơ (Santa Rosa), Ca-li-phoóc-ni-a (California), Mỹ, hay thí nghiệm của nhà thực vật học nổi tiếng Các Lin-ni-ét (Carl Linnaeus). 

- Đây vẫn là vấn đề khoa học còn nhiều bí ẩn, vì thế người đọc có thể tự do bày tỏ các quan điểm riêng của mình.

A. Nội dung chính Tính cách của cây

Văn bản miêu tả những đặc điểm riêng khác của ba cây sồi, tưởng chừng như chúng sẽ chỉ sinh trưởng và phát triển giống. Nhưng không qua bài viết của mình tác giả đã chứng minh mỗi loài cây có một đặc điểm riêng biệt, với những hành vi khác nhau.

B. Bố cục Tính cách của cây

Chia văn bản thành 2 phần:

- Đoạn 1: Từ đầu đến “hành vi khác nhau”: Giới thiệu chung về ba cây sồi.

- Đoạn 2: Còn lại: Tính cách khác biệt của cây.

C. Tóm tắt tác phẩm Tính cách của cây

Văn bản đưa ra thông tin về đặc điểm của những cái cây khi vào mùa chuyển lá, thông qua việc quan sát, miêu tả ba cây sồi và nhân hóa chúng như những con người với những đặc điểm hành vi khác nhau.

D. Tác giả, tác phẩm Tính cách của cây

I. Tác phẩm văn bản Tính cách của cây

1. Thể loại: Truyện ngắn
2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: Đoạn trích “Tính cách của cây” được trích từ Đời sống bí ẩn của cây.
3. Tóm tắt văn bản Tính cách của cây

Giống như con người, cây cũng có tính cánh riêng, sức hút riêng. Thông qua văn bản này, tác giả muốn giúp con người có cái nhìn mới mẻ hơn về cây, góp phần yêu quý và bảo tồn thiên nhiên.

4. Giá trị nội dung văn bản Tính cách của cây

- Văn bản đưa ra thông tin về những cây sồi khi vào mùa chuyển lá

- Khẳng định cây cối cũng có những tính cách riêng khác như con người.

5. Giá trị nghệ thuật văn bản Tính cách của cây

- Nghệ thuật tả cảnh đặc sắc, kết hợp với các yếu tố miêu tả.

Câu 1

Xác định thông tin chính của văn bản. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và suy ra thông tin chính

Lời giải chi tiết:

Văn bản đưa ra thông tin về những cây sồi khi vào mùa chuyển lá: đặc điểm trước khi chuyển, thời điểm chuyển mùa, quá trình cành gãy để mọc lên cây mới.

Câu 2

Tìm hiểu điểm nhìn của tác giả khi quan sát và phân tích tính cách của cây.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý những thông tin quan sát và phân tích tính cách của cây

Lời giải chi tiết:

Tác giả quan sát và phân tích cây như quan sát và phân tích những con người. Tác giả quan sát cây chủ yếu trong mùa thu, trước và trong khi chuyển màu lá. Ba cây sồi mà tác giả quan sát đểu nằm gần nhau, chịu chung một điều kiện tự nhiên.

Câu 3

Đánh giá ý nghĩa của yếu tố miêu tả được sử dụng trong văn bản.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản, chú ý yếu tố miêu tả được sử dụng và đánh giá ý nghĩa

Lời giải chi tiết:

Yếu tố miêu tả trong văn bản giúp người đọc hình dung rõ ràng, cụ thể về từng đặc điểm của cây sồi, từ màu sắc đến trạng thái, từ quá trình chuyển màu đến lúc cành gãy để mọc lên những cây mới. Văn bản không đưa ra thông tin khô cứng, mà miêu tả sống động quá trình diễn ra hiện tượng.

Câu 4

Rút ra được thông điệp của văn bản và bài học ứng xử cần thiết đối với cây cối. 

Phương pháp giải:

Đọc kĩ văn bản và rút ra thông điệp

Lời giải chi tiết:

Thông điệp: Những cái cây cũng có đời sống của riêng nó, và nếu con người chăm chú để ý, có thể quan sát rất nhiều điều thú vị từ thiên nhiên

Nội dung chính bài Tính cách của cây - Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức

Văn bản miêu tả những đặc điểm riêng khác của ba cây sồi, tưởng chừng như chúng sẽ chỉ sinh trưởng và phát triển giống. Nhưng không qua bài viết của mình tác giả đã chứng minh mỗi loài cây có một đặc điểm riêng biệt, với những hành vi khác nhau.

Bố cục Tính cách của cây

Chia văn bản thành 2 phần:

- Đoạn 1: Từ đầu đến “hành vi khác nhau”: Giới thiệu chung về ba cây sồi.

- Đoạn 2: Còn lại: Tính cách khác biệt của cây.

Tóm tắt Tính cách của cây

Tóm tắt tác phẩm Tính cách của cây

Văn bản đưa ra thông tin về đặc điểm của những cái cây khi vào mùa chuyển lá, thông qua việc quan sát, miêu tả ba cây sồi và nhân hóa chúng như những con người với những đặc điểm hành vi khác nhau.

Tác giả - tác phẩm: Tính cách của cây

I. Tác giả văn bản Tính cách của cây

- Pê – tơ Vô -lơ -lê -ben: Người Đứ, sinh năm 1964, chuyên viết về các chủ đề sinh thái, tham gia nhiều hoạt động nhằm phục hồi những khu rừng cổ đại và quản lí rừng một cách bền vững 

- Là tác giả của các cuốn sách gây được nhiều tiếng vang như: Đời sống bí ẩn của cây (2015), Đời sống nội tâm của loài vật (2016), Trí tuệ bí ẩn của tự nhiên (2017), Bạn có nghe tiếng cây trò chuyện (2019).

II. Tìm hiểu tác phẩm Tính cách của cây

1. Thể loại: Văn bản khoa học
2. Xuất xứ: Đoạn trích “Tính cách của cây” được in trong cuốn sách “Đời sống bí ẩn của cây”
3. Phương thức biểu đạt: Tự sự + Miêu tả
4. Tóm tắt: 

- Văn bản đưa ra thông tin về đặc điểm của những cái cây khi vào mùa chuyển lá, thông qua việc quan sát, miêu tả ba cây sồi và nhân hóa chúng như những con người với những đặc điểm hành vi khác nhau.

5. Bố cục: 

Đoạn 1: Từ đầu đến “hành vi khác nhau”: Giới thiệu chung về ba cây sồi.

Đoạn 2: Còn lại: Tính cách khác biệt của cây

6. Giá trị nội dung: 

- Văn bản đưa ra thông tin về những cây sồi khi vào mùa chuyển lá: đặc điểm trước khi chuyển, thời điểm chuyển mùa, quá trình cành gãy để mọc lên cây mới.

- Khẳng định cây cối cũng có những tính cách riêng khác như con người.

7. Giá trị nghệ thuật: 

- Nghệ thuật tả cảnh đặc sắc.

- Các yếu tố miêu tả được sử dụng điêu luyện, nhuồn nhuyễn

* Một số điều cần lưu ý khi đọc văn bản:

• Xác định thông tin chính của văn bản.

- Thông tin chính của văn bản: Đề cập đến tính cách của cây.

• Tìm hiểu điểm nhìn của tác giả khi quan sát và phân tích tính cách của cây

Tác giả quan sát và phân tích cây như quan sát và phân tích những con người. Tác giả quan sát cây chủ yếu trong mùa thu, trước và trong khi chuyển màu lá. Ba cây sồi mà tác giả quan sát đểu nằm gần nhau, chịu chung một điều kiện tự nhiên.

• Đánh giá ý nghĩa của yếu tố miêu tả được sử dụng trong văn bản.

- Yếu tố miêu tả trong văn bản giúp người đọc hình dung rõ ràng, cụ thể về từng đặc điểm của cây sồi, từ màu sắc đến trạng thái, từ quá trình chuyển màu đến lúc cành gãy để mọc lên những cây mới. Văn bản không đưa ra thông tin khô cứng, mà miêu tả sống động quá trình diễn ra hiện tượng.

• Rút ra được thông điệp của văn bản và bài học ứng xử cần thiết đối với cây cối.

- Thông điệp: Giống như con người, cây cũng có tính cánh riêng, sức hút riêng. Thông qua văn bản này, tác giả muốn giúp con người có cái nhìn mới mẻ hơn về cây, góp phần yêu quý và bảo tồn thiên nhiên.