1. Đọc đoạn ca dao sau:

Phồn hoa thứ nhất Long Thành

Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cơ.

Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ,

Bút hoa xin chép bài thơ lưu truyền.

d. Trong dòng thơ cuối, có thể sử dụng cụm từ “bút đây” thay cho “bút hoa” được không? Sự lựa chọn từ “bút hoa” góp phần thể hiện sắc thái ý nghĩa gì của bài ca dao.

Bài làm:

1. 1. Từ “phồn hoa” được hiểu là cảnh sống giàu có, xa hoa còn “phồn vinh” được dùng để miêu tả đất nước ở vào giai đoạn giàu có, thịnh vượng. Vì vậy, câu thơ này chỉ cảnh buôn bán tấp nập, giàu có của mảnh đất kinh thành xưa nên dùng từ “phồn hoa” là thích hợp nhất.
   2. Tác giả sử dụng biện pháp tu từ so sánh phố - mắc cửi, đường – bàn cơ => Tác dụng: giúp người đọc hinh dung được tính chất sầm uất, đông vui của phố thị.
   3. Từ láy “ngẩn ngơ” thể hiện trạng thái bị cuốn hút đến ngỡ ngàng của tác giả trước vẻ xa hoa, sầm uất của phố phường.
   4. Từ “bút hoa” thể hiện tài năng xuất sắc của người làm nên bài thơ sử dụng từ này có ý nghĩa và hay hơn so với từ “bút đây”.
2. Đọc bài ca dao sau:

Ai ơi về miệt Tháp Mười

Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn

Bài làm:

1. 1. Từ “sẵn” được hiểu là có nhiều đến mức cần bao nhiêu cũng có thể có ngay bấy nhiêu. Việc lựa chọn từ “sẵn” phù hợp với nội dung bài thơ để nhằm thể hiện sự trù phú, giàu có của thiên nhiên đã ban tặng cho con người vùng đất Tháp Mười.
   2. Tác giả sử dụng biện pháp điệp từ “sẵn” nhằm nhấn mạnh tính chất giàu có của thiên nhiên Tháp Mười.
2. Tìm từ ở cột B có nghĩa phù hợp với các chỗ trống trong câu ở cột A

A

Câu

B

Từ điền vào chỗ trống

1. Để giải quyết vấn đề này, các em nên chủ động… những phương án giải quyết.
   1. hoàn thành
2. Bạn Nga… bạn Nam làm lớp trưởng
   1. con
3. Bà ơi, mẹ cháu bảo đem sang… bà một ít cam ạ!
   1. chú
4. Ngày chia tay mái trương Tiểu học, tôi đã… cho người bạn thân nhất của mình một món quà nhỏ để làm kỉ niệm.
   1. lung linh
5. Một bài văn… cần có ba phần: mở bài, thân bài và kết bài.

đ. Long lanh

1. Sau buổi học hôm nay, các em về nhà nhớ… những bài tập còn lại nhé!
   1. đề xuất
2. Người thợ săn bị một… hổ tấn công.
   1. đề cử
3. … mèo ấy là món quà đặc biệt mà bà ngoại đã mang từ quê lên cho tôi vào dịp hè năm ngoái.
   1. biếu
4. Đôi mắt nó… như hai hòn bi ve.
   1. 1. hoàn chỉnh
5. Bóng trăng… trên mặt nước
   1. tặng
6. Đoạn đoạn văn sau:

Bài ca dao, chỉ với bốn dòng ngắn ngủi nhưng đã mở ra một không gian bao la của đồng quê và một thế giới cảm xúc của người dân quê, vừa thiết tha sâu lắng. Bài ca dao cũng cho thấy lời ăn tiếng nói vốn dân dã, mộc mạc cảu mỗi miền quê, khi đã thành lời ca, điệu hát thì sẽ trở nên tha thiết, ngọt ngào như thế nào. Có cái gì khiến ta bâng khuâng, xao xuyến mãi trong mấy chữ đơn sơ này: “Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng”.

Tìm từ láy trong đoạn văn trên. Những từ láy đó có tác dụng gì đối với việc thể hiện nội dung của đoạn văn.

Bài làm:

3.  Nối câu

1e – 2g - 3h – 4k – 5i – 6a – 7b – 8c – 9đ – 10d

1. Các từ láy trong đoạn văn trên: dân dã, mộc mạc, tha thiết, thiết tha, bâng khuâng, ngọt ngào, ngắn ngủi, xao xuyến. Các từ láy đó góp phần nhấm mạnh sự chất phác, mộc mạc thôn quê của bài ca dao và giúp người đọc hinh dung rõ hơn tâm trạng, cảm xúc của tác giả đối với bài ca dao.

Viết ngắn

Tìm năm đến sáu hình ảnh về quê hương Việt Nam trên Internet hoặc sách bảo để làm một tập ảnh về quê hương, đất nước hoặc nơi em đang sống. Viết đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ) để giới thiệu tập ảnh đó với người xem.

Bài làm:

Tìm trên Internet về cảnh đẹp của ruộng bậc thang Sa Pa, rừng mơ Mộc Châu, vịnh Hạ Long, bãi biển Đà Nẵng, Nha Trang.

Đoạn văn tham khảo:

Đất nước Việt Nam mang dáng hình chữ S, được thiên nhiên ưu ái ban tặng biết bao cảnh đẹp trên khắp mọi miền đất nước. Đó là vùng rừng núi Tây Bắc hoang sơ, những ngọn núi chập chùng trong sương sớm, những cánh đồng ruộng bậc thang mùa lúa chín như tấm thảm vàng được dệt giữa nền trời xanh biếc. Xa xa, thấp thoáng là những mái nhà bình yên nép dưới chân đồi. Bên cạnh đó, đất nước Việt Nam còn có những bãi biển tuyệt đẹp như bãi biển vịnh Hạ Long, Đà Nẵng, Nha Trang, nước biển trong xanh, bãi cát trắng trải dài, bầu không khí trong lành đã thu hút bước chân du khách trong và ngoài nước. Từ vùng núi đến đồng bằng, từ rừng xanh đến biển thẳm đều là khung cảnh say đắm lòng người. Cùng đến và cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Nam.

Câu 1 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về từ mượn, các biện pháp tu từ, từ láy để trả lời các câu hỏi trên.

Lời giải chi tiết:

a.

- Từ “phồn hoa” được hiểu là cảnh sống giàu có, xa hoa.

- Không nên thay bằng từ “phồn vinh” vì “phồn vinh” được dùng để miêu tả đất nước ở vào giai đoạn giàu có, thịnh vượng. Trong câu thơ này chỉ cảnh buôn bán tấp nập, giàu có nên dùng từ “phồn hoa” là thích hợp nhất.

=> Tác dụng: giúp người đọc hình dung được tính chất sầm uất, đông vui của phố thị.

d.

- Từ “bút hoa” thể hiện tài năng xuất sắc và hoa tay của người làm nên bài thơ.

- Không nên sử dụng cụm từ “bút đây” thay cho “bút hoa” vì như thế sẽ làm giảm đi giá trị nghệ thuật của bài ca dao.

Câu 2 (trang 71 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về các biện pháp tu từ để trả lời các câu hỏi trên.

Lời giải chi tiết:

Câu 3 (trang 71 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ hai cột, sau đó nối các từ ngữ với cách giải nghĩa phù hợp nhất.

Lời giải chi tiết:

1 – e: Để giải quyết vấn đề này, các em nên chủ động đề xuất những phương án giải quyết.

2 – g: Bạn Nga đề cử bạn Nam làm lớp trưởng.

3 – h: Bà ơi, mẹ cháu bảo đem sang biếu bà một ít cam ạ!

4 – k: Ngày chia tay mái trường Tiểu học, tôi đã tặng cho người bạn thân nhất của mình một món quà nhỏ để làm kỉ niệm.

5 – i: Một bài văn hoàn chỉnh cần có ba phần: mở bài, thân bài và kết bài.

6 – a: Sau buổi học hôm nay, các em về nhà nhớ hoàn thành những bài tập còn lại nhé!

7 – b: Người thợ săn bị một con hổ tấn công.

8 – c: Chú mèo ấy là món quà đặc biệt mà bà ngoại đã mang từ quê lên cho tôi vào dịp hè năm ngoái.

9 – đ: Đôi mắt nó long lanh như hai hòn bi ve.

10 – d: Bóng trăng lung linh trên mặt nước

Câu 4 (trang 71 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về từ láy để trả lời các câu hỏi trên.

Lời giải chi tiết:

- Các từ láy trong đoạn văn trên: dân dã, mộc mạc, tha thiết, thiết tha, bâng khuâng, ngọt ngào, ngắn ngủi, xao xuyến.

- Các từ láy đó góp phần nhấn mạnh sự chất phác, mộc mạc thôn quê của bài ca dao và giúp người đọc hình dung rõ hơn cảm xúc của tác giả đối với bài ca dao.

VIẾT NGẮN

Tìm năm đến sáu hình ảnh về quê hương Việt Nam trên Internet hoặc sách báo để làm một tập ảnh về quê hương, đất nước hoặc nơi em đang sống. Viết đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ) để giới thiệu tập ảnh đó với người xem.

Phương pháp giải:

Em có thể tìm các hình ảnh tiêu biểu như: hoa sen, ảnh Bác Hồ, Hồ Gươm, đồng lúa, các quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa, Vịnh Hạ Long… để làm thành tập ảnh. Sau đó viết đoạn văn giới thiệu về những cảnh mà em đã chọn.

Lời giải chi tiết:

- Các em có thể chọn trên Internet các hình ảnh sau: hoa sen, Hồ Gươm, ruộng bậc thang Sa Pa, bãi biển Đà Nẵng, đồng Tháp Mười.

      Trên dải đất cong cong hình chữ S này có biết bao danh lam thắng cảnh hội tụ để cất lên câu hát yêu thương, suy tưởng nguồn cội, gợi nhớ tuổi thơ êm đềm. Tọa giữa thủ đô nước Việt là hình ảnh Hồ Gươm tôn kính với sự tích chống giặc Minh lừng lẫy của nhân dân Đại Việt. Ngược lên phía rẻo cao của đất nước, thu vào tầm mắt ta là bao la của đồi chè, hùng vĩ của núi rừng và nổi bật với mây núi Sa Pa đang bao phủ những cánh ruộng bậc thang mềm mại. Những cánh đồng lúa chín vàng ươm như tấm thảm vàng được dệt giữa nền trời xanh biếc và là biểu tượng cho sự cần cù của người Việt trong công cuộc lao động sản xuất. Việt Nam cũng tự hào là nước đứng thứ hai trên thế giới về xuất khẩu nông sản lúa gạo. Chạy dọc theo dải đất cong cong của miền Trung ta sẽ bắt gặp một Đà Nẵng trong lành, đáng sống với những bãi biển xanh trong, giàu tiềm năng du lịch. Trở xuống miền Tây Nam Bộ trù phú, ta bắt gặp những đóa sen thơm nổi lên giữa các đồng Tháp Mười và nhớ lại câu thơ:

Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ

Từ vùng núi đến đồng bằng, từ rừng xanh đến biển thẳm đều là khung cảnh say đắm lòng người. Cùng đến và cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Nam.

Thực hành tiếng Việt

Câu 1. Đọc đoạn ca dao sau:

Phồn hoa thứ nhất Long Thành

Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cơ.

Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ,

Bút hoa xin chép bài thơ lưu truyền.

=> Tác dụng: giúp người đọc hinh dung được tính chất sầm uất, đông vui của phố thị.

Câu 2. Đọc bài ca dao sau:

Ai ơi về miệt Tháp Mười

Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn

Câu 3. Tìm từ ở cột B có nghĩa phù hợp với các chỗ trống trong câu ở cột A

A

Câu

B

Từ điền vào chỗ trống

1. Để giải quyết vấn đề này, các em nên chủ động… những phương án giải quyết.
   1. hoàn thành
2. Bạn Nga… bạn Nam làm lớp trưởng
   1. con
3. Bà ơi, mẹ cháu bảo đem sang… bà một ít cam ạ!
   1. chú
4. Ngày chia tay mái trương Tiểu học, tôi đã… cho người bạn thân nhất của mình một món quà nhỏ để làm kỉ niệm.
   1. lung linh
5. Một bài văn… cần có ba phần: mở bài, thân bài và kết bài.

đ. Long lanh

1. Sau buổi học hôm nay, các em về nhà nhớ… những bài tập còn lại nhé!
   1. đề xuất
2. Người thợ săn bị một… hổ tấn công.
   1. đề cử
3. … mèo ấy là món quà đặc biệt mà bà ngoại đã mang từ quê lên cho tôi vào dịp hè năm ngoái.
   1. biếu
4. Đôi mắt nó… như hai hòn bi ve.
   1. 1. hoàn chỉnh
5. Bóng trăng… trên mặt nước
   1. tặng
6.  Nối câu

1-e 2-g  3-h  4-k  5-i  6-a  7-b  8-c  9-đ 10-d

1. Đoạn đoạn văn sau:

Bài ca dao, chỉ với bốn dòng ngắn ngủi nhưng đã mở ra một không gian bao la của đồng quê và một thế giới cảm xúc của người dân quê, vừa thiết tha sâu lắng. Bài ca dao cũng cho thấy lời ăn tiếng nói vốn dân dã, mộc mạc cảu mỗi miền quê, khi đã thành lời ca, điệu hát thì sẽ trở nên tha thiết, ngọt ngào như thế nào. Có cái gì khiến ta bâng khuâng, xao xuyến mãi trong mấy chữ đơn sơ này: “Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng”.

Tìm từ láy trong đoạn văn trên. Những từ láy đó có tác dụng gì đối với việc thể hiện nội dung của đoạn văn.

- Các từ láy trong đoạn văn trên: dân dã, mộc mạc, tha thiết, thiết tha, bâng khuâng, ngọt ngào, ngắn ngủi, xao xuyến. 

- Tác dụng: Các từ láy đó góp phần nhấm mạnh sự chất phác, mộc mạc thôn quê của bài ca dao và giúp người đọc hinh dung rõ hơn tâm trạng, cảm xúc của tác giả đối với bài ca dao.

* Viết ngắn

Tìm năm đến sáu hình ảnh về quê hương Việt Nam trên Internet hoặc sách bảo để làm một tập ảnh về quê hương, đất nước hoặc nơi em đang sống. Viết đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ) để giới thiệu tập ảnh đó với người xem.

Bài văn tham khảo

Đất nước Việt Nam mang dáng hình chữ S, được thiên nhiên ưu ái ban tặng biết bao cảnh đẹp trên khắp mọi miền đất nước. Đó là vùng rừng núi Tây Bắc hoang sơ, những ngọn núi chập chùng trong sương sớm, những cánh đồng ruộng bậc thang mùa lúa chín như tấm thảm vàng được dệt giữa nền trời xanh biếc. Xa xa, thấp thoáng là những mái nhà bình yên nép dưới chân đồi. Bên cạnh đó, đất nước Việt Nam còn có những bãi biển tuyệt đẹp như bãi biển vịnh Hạ Long, Đà Nẵng, Nha Trang, nước biển trong xanh, bãi cát trắng trải dài, bầu không khí trong lành đã thu hút bước chân du khách trong và ngoài nước. Từ vùng núi đến đồng bằng, từ rừng xanh đến biển thẳm đều là khung cảnh say đắm lòng người. Cùng đến và cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Nam.

Câu 1 trang 67 Ngữ văn 6 tập 1 Chân trời sáng tạo

Đọc đoạn ca dao sau:

Phồn hoa thứ nhất Long Thành
Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ.
Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ,
Bút hoa xin chép bài thơ lưu truyền.

Xem đáp án

a)

- Từ “phồn hoa” dùng để miêu tả vẻ xa hoa, giàu có và náo nhiệt, tấp nập của một khu phố, một thành phố.

- Không thể thay từ “phồn hoa” bằng từ “phồn vinh” được: bởi vì “phồn vinh” dùng để chỉ một giai đoạn phát triển tốt, giàu có, thịnh vượng. Mà ở câu thơ đầu, tác giả muốn miêu tả vẻ đẹp phồn hoa đô hội của Long Thành, nên chỉ dùng từ “phồn hoa” chứ không dùng từ “phồn vinh” được.

b)

- Câu thơ “Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ” sử dụng biện pháp tu từ so sánh, từ so sánh đã được ẩn đi, cụ thể:

• So sánh phố với mắc cửi
• So sánh đường với bàn cờ

- Tác dụng: hình ảnh so sánh giúp câu thơ trở nên hấp dẫn và sinh động hơn, đồng thời giúp người đọc dễ dàng liên tưởng và tưởng tượng ra hình ảnh phố phường ở Long Thành đông đúc, tập nập, náo nhiệt, đầy ắp những cửa hàng cửa hiệu.

c)

- Từ láy đã được sử dụng: ngẩn ngơ

- Tác dụng của từ láy: giúp miêu tả chân thực trạng thái ngỡ ngàng, thơ thẩn vì quá tập trung, quá mê say khi nhớ về khung cảnh phồn hoa náo nhiệt chốn Long Thành mà mình từng được chiêm ngưỡng của tác giả.

d)

- Không thể sử dụng cụm từ “bút đây” để thay thế cho cụm từ “bút hoa” được.

- Từ “bút hoa” được dùng với dụng ý như một lời tự gọi, tự xưng mang sự tự hào về bản thân của nhà thơ. “Hoa” ở đây là tài hoa, là hào hoa, “bút hoa” là ngòi bút của người tài hoa phong nhã, ý chỉ chính nhà thơ. Cách xưng hô này thể hiện sự tự tin, tự hào về bản thân và văn chương của nhà thơ, nó có giá trị nghệ thuật nhiều hơn cụm từ “bút đây” trong trường hợp này.

Câu 2 trang 68 Ngữ văn 6 tập 1 Chân trời sáng tạo

Đọc bài ca dao sau:

Ai ơi về miệt Tháp Mười
Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn.

Xem đáp án

a)

- Từ "sẵn" trong câu có nghĩa là: chỉ trạng thái có nhiều, đầy đủ để thỏa mãn ngay mọi nhu cầu.

- Việc lựa chọn từ "sẵn" trong bài ca dao đã phù hợp với nội dung mà tác giả muốn thể hiện. Vì tác giả muốn kể về sự trù phú, sung túc, đủ đầy mà thiên nhiên ban tặng cho con người nơi đây. Rằng ở xứ Tháp Mười, lúc nào cũng có rất nhiều đồ ăn, thức uống trong ao vườn, sông hồ.

b)

- Biện pháp tu từ: điệp từ (từ "sẵn" được lặp lại 2 lần)

- Tác dụng: liệt kê, và nhấn mạnh sự giàu có, trù phú, sung túc của thiên nhiên vùng Tháp Mười.

Câu 3 trang 68 Ngữ văn 6 tập 1 Chân trời sáng tạo

Tìm từ ở cột B có nghĩa phù hợp với các chỗ trống trong câu ở cột A:

A Câu

B Từ điền vào chỗ trống

1. Để giải quyết vấn đề này, các em nên chủ động … những phương án giải quyết.
   1. hoàn thành
2. Bạn Nga … bạn Nam làm lớp trưởng
   1. con
3. Bà ơi, mẹ cháu bảo đem sang … bà một ít cam ạ!
   1. chú
4. Ngày chia tay mái trường Tiểu học, tôi đã … cho người bạn thân nhất của mình một món quà nhỏ để làm kỉ niệm.
   1. lung linh
5. Một bài văn … cần có ba phần: mở bài, thân bài và kết bài.

đ. long lanh

1. Sau buổi học hôm nay, các em về nhà nhớ … những bài tập còn lại nhé!
   1. đề xuất
2. Người thợ săn bị một … hổ tấn công.
   1. đề cử
3. … mèo ấy là món quà đặc biệt mà bà ngoại đã mang từ quê lên cho tôi vào dịp hè năm ngoái.
   1. biếu
4. Đôi mắt nó … như hai hòn bi ve.
   1. 1. hoàn chỉnh
5. Bóng trăng… trên mặt nước
   1. tặng

Câu 4 trang 69 Ngữ văn 6 tập 1 Chân trời sáng tạo

Đọc đoạn văn sau:

Bài ca dao, chỉ với bốn dòng ngắn ngủi nhưng đã mở ra một không gian bao la của đồng quê và một thế giới cảm xúc của người dân quê, vừa thiết tha vừa sâu lắng. Bài ca dao cũng cho thấy lời ăn tiếng nói vốn dân dã, mộc mạc của mỗi miền quê, khi đã thành lời ca, điệu hát thì sẽ trở nên tha thiết, ngọt ngào như thế nào. Có cái gì khiến ta bâng khuâng, xao xuyến mãi trong mấy chữ đơn sơ này: “Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng”…

(Bùi Mạnh Nhi, Về bài ca dao Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng…)

Tìm từ láy trong đoạn văn trên. Những từ láy đó có tác dụng gì đối với việc thể hiện nội dung của đoạn văn.

Xem đáp án

- Các từ láy có trong đoạn văn là: ngắn ngủi, thiết tha, dân dã, mộc mạc, tha thiết, ngọt ngào, xao xuyến

- Tác dụng: giúp diễn tả rõ hơn những cảm xúc của người viết, cũng như đặc điểm của bài ca dao, từ đó giúp người đọc dễ dàng cảm nhận, mường tượng được vẻ đẹp giản dị, mộc mạc của những bài ca dao.

Viết ngắn

Tìm năm đến sáu hình ảnh về quê hương Việt Nam trên Internet hoặc sách báo để làm một tập ảnh về quê hương, đất nước hoặc nơi em đang sống. Viết đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ) để giới thiệu tập ảnh đó với người xem. (Lưu ý: nêu rõ nguồn tìm kiếm hình ảnh)

Xem đáp án

Học sinh tham khảo đoạn văn sau:

Đến với Cần Thơ quê em, không ai là không thích thú với Chợ nổi Cái Răng cả. Khu chợ này cũng là những hàng rau, hàng thịt, hàng cơm, hàng bún, hàng áo quần, giày dép… như bao khu chợ khác. Nhưng nó lại đặc biệt nổi tiếng chính bởi hình thức của mình. Đây là một khu chợ nổi trên mặt sông, với các gian hàng cũng chính là những chiếc ghe, chiếc thuyền. Người đi chợ, sẽ ngồi trên những chiếc thuyền hoặc mé sông để mua sắm. Tiện thì chạy ra sát các thuyền hàng để lựa chọn, không thì đứng một chỗ, chờ hàng ngang qua thì vẫy tay gọi vào. Tuy bán trên mặt sông, lênh đênh như vậy, nhưng những chiếc thuyền hàng ở chợ nổi chẳng kém cạnh chút nào so với chợ trên cạn. Hàng gì cũng có, lại càng thêm đa dạng và phong phú nữa là đằng khác. Các cô, chú bán hàng như những nhà xếp hình chuyên nghiệp, sắp xếp làm sao cho nhiều hàng nhất có thể, cho mọi người tiện xem, chọn lựa. Đến với chợ nổi Cái Răng, người ta không phải chỉ để mua sắm, mà còn để thăm thú, chụp hình, chiêm ngưỡng một khu chợ kì thú, hiếm gặp của vùng sông nước nơi đây. Bất kì ai, khi lần đầu nhìn thấy cảnh họp chợ lênh đênh ấy, cũng phải xuýt xoa, trầm trồ khen ngợi không thôi. Thật là tự hào biết bao nhiêu!

A. Soạn bài Thực hành tiếng Việt ngắn gọn:

Câu 1 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

a.

- Từ “phồn hoa” được hiểu là cảnh sống giàu có, xa hoa.

- Không nên thay bằng từ “phồn vinh” vì “phồn vinh” được dùng để miêu tả đất nước ở vào giai đoạn giàu có, thịnh vượng. Trong câu thơ này chỉ cảnh buôn bán tấp nập, giàu có của mảnh đất kinh thành xưa nên dùng từ “phồn hoa” là thích hợp nhất.

=> Tác dụng: giúp người đọc hình dung được tính chất sầm uất, đông vui của phố thị.

d.

- Từ “bút hoa” thể hiện tài năng xuất sắcvà hoa tay của người làm nên bài thơ.

- Không nên sử dụng cụm từ “bút đây” thay cho “bút hoa” vì như thế sẽ làm giảm đi giá trị nghệ thuật của bài ca dao.

Câu 2 (trang 68 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Câu 3 (trang 68 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Câu 4 (trang 69 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

- Các từ láy trong đoạn văn trên: dân dã, mộc mạc, tha thiết, thiết tha, bâng khuâng, ngọt ngào, ngắn ngủi, xao xuyến.

- Các từ láy đó góp phần nhấm mạnh sự chất phác, mộc mạc thôn quê của bài ca dao và giúp người đọc hinh dung rõ hơn tâm trạng, cảm xúc của tác giả đối với bài ca dao.

Viết ngắn:

Câu hỏi (trang 69 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm năm đến sáu hình ảnh về quê hương Việt Nam trên Internet hoặc sách bảo để làm một tập ảnh về quê hương, đất nước hoặc nơi em đang sống. Viết đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ) để giới thiệu tập ảnh đó với người xem.

Trả lời:

- Các em có thể chọn trên Internet các hình ảnh sau: hoa sen, Hồ Gươm, ruộng bậc thang Sa Pa, bãi biển Đà Nẵng, đồng Tháp Mười.

      Trên dải đất cong cong hình chữ S này có biết bao danh lam thắng cảnh hội tụ để cất lên câu hát yêu thương, để suy tưởng nguồn cội, để gợi nhớ tuổi thơ êm đềm. Tọa giữa thủ đô nước Việt là hình ảnh Hồ Gươm tôn kính với sự tích chống giặc Minh lừng lẫy của nhân dân Đại Việt. Ngược lên phía rẻo cao của đất nước, thu vào tầm mắt ta là bao la của đồi chè, hùng vĩ của núi rừng và nổi bật với mây núi Sa Pa đang bao phủ những cánh ruộng bậc thang mềm mại. Những cánh đồng lúa chín vàng ươm như tấm thảm vàng được dệt giữa nền trời xanh biếc và là biểu tượng cho sự cần cù của người Việt trong công cuộc lao động sản xuất. Việt Nam cũng tự hào là nước đứng thứ hai trên thế giới về xuất khẩu nông sản lúa gạo. Chạy dọc theo dải đất cong cong của miền Trung ta sẽ bắt gặp một Đà Nẵng trong lành, đáng sống với những bãi biển xanh trong, giàu tiềm năng du lịch. Trở xuống miền Tây Nam Bộ trù phú, ta bắt gặp những đóa sen thơm nổi lên giữa các đồng Tháp Mười và nhớ lại câu thơ:

Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ

Từ vùng núi đến đồng bằng, từ rừng xanh đến biển thẳm đều là khung cảnh say đắm lòng người. Cùng đến và cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên, con người Việt Nam.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Thực hành tiếng Việt:

* Lựa chọn từ ngữ phù hợp với việc thể hiện nghĩa của văn bản

 Khi nói hoặc viết, người nói (viết) thường phải huy động vốn từ ngữ đã được tích luỹ (trong đó có những từ ngữ đồng nghĩa, gần nghĩa) để lựa chọn những từ ngữ phù hợp nhất với việc thể hiện nội dung của văn bản.

Cách lựa chọn từ ngữ thích hợp khi nói hoặc viết: 

- Xác định nội dung cần diễn đạt.

- Huy động các từ ngữ đồng nghĩa, gần nghĩa, từ đó lựa chọn những từ ngữ có khả năng diễn đạt chính xác nhất nội dung muôn thể hiện.

- Chú ý khả năng kết hợp hài hoà giữa từ ngữ được lựa chọn với những từ ngữ được sử dụng trước và sau nó trong cùng một câu (đoạn) văn.

Tác dụng

 Lựa chọn từ ngữ phù hợp với việc thể hiện nghĩa của văn bản giúp diễn đạt chính xác và hiệu quả điều mà người nói (viết) muốn thể hiện.

Đọc đoạn ca dao sau:

Phồn hoa thứ nhất Long Thành
Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cơ.
Người về nhớ cảnh ngẩn ngơ,
Bút hoa xin chép bài thơ lưu truyền.

Từ “phồn hoa” trong dòng thơ thứ nhất nên được hiểu như thế nào? Liệu có thể thay từ “phồn hoa” bằng từ “phồn vinh” được hay không? Hãy lí giải.

• Phồn hoa: nơi có cuộc sống náo nhiệt và giàu có, xa hoa.
• Không thể thay thế. Bởi “phồn vinh” dùng để chỉ sự thịnh vượng, đang phát triển tốt đẹp (thường dùng cho quốc gia, đất nước).

Tìm và nêu hiệu quả của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu “Phố giăng mắc cửi, đường quanh bàn cờ”.

• Biện pháp tu từ so sánh: phố - mắc cửi, đường - bàn cờ.
• Tác dụng: Giúp người đọc thấy được sự đông đúc, nhộn nhịp của kinh thành Thăng Long.

Xác định và chỉ ra tác dụng của việc sử dụng từ láy trong đoạn ca dao trên.

• Các từ láy: ngẩn ngơ.
• Tác dụng: Cho thấy sự ngỡ ngàng của tác giả trước vẻ đẹp của chốn kinh thành.

Trong dòng thơ cuối, có thể sử dụng cụm từ “bút đây” thay cho “bút hoa” được không? Sự lựa chọn từ “bút hoa” góp phần thể hiện sắc thái ý nghĩa gì của bài ca dao.

• Không thể dùng cụm “bút đây” thay cho “bút hoa”.
• Nguyên nhân: Từ “bút hoa” cho thấy sự khéo léo, tài năng của người viết ra bài thơ.

Đọc bài ca dao sau:

Ai ơi về miệt Tháp Mười
Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn

Từ “sẵn” trong câu “Cá tôm sẵn bắt, lúa trời sẵn ăn” có nghĩa là gì? Việc lựa chọn từ “sẵn” trong bài ca dao này có phù hợp với nội dung mà tác giả muốn thể hiện không? Vì sao?

- Nghĩa của từ “sẵn”: ở trạng thái có thể sử dụng được ngay hoặc hành động được ngay, do đã được chuẩn bị

- Việc lựa chọn từ “sẵn” trong bài ca dao phù hợp với nội dung mà tác giả muốn thể hiện. Từ sẵn đã cho thấy được sự giàu có, trù phú của thiên nhiên ở Tháp Mười.

Tìm và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong bài ca dao trên.

Điệp từ “sẵn”: nhấn mạnh vào sự giàu có của thiên nhiên Tháp Mười.

Tìm từ ở cột B có nghĩa phù hợp với các chỗ trống trong câu ở cột A:

Câu

Từ điền vào chỗ trống

1. Để giải quyết vấn đề này, các em nên chủ động… những phương án giải quyết.
   1. hoàn thành
2. Bạn Nga… bạn Nam làm lớp trưởng
   1. con
3. Bà ơi, mẹ cháu bảo đem sang… bà một ít cam ạ!
   1. chú
4. Ngày chia tay mái trường Tiểu học, tôi đã… cho người bạn thân nhất của mình một món quà nhỏ để làm kỉ niệm.
   1. lung linh
5. Một bài văn… cần có ba phần: mở bài, thân bài và kết bài.

đ. long lanh

1. Sau buổi học hôm nay, các em về nhà nhớ… những bài tập còn lại nhé!
   1. đề xuất
2. Người thợ săn bị một… hổ tấn công.
   1. đề cử
3. … mèo ấy là món quà đặc biệt mà bà ngoại đã mang từ quê lên cho tôi vào dịp hè năm ngoái.
   1. biếu
4. Đôi mắt nó… như hai hòn bi ve.
   1. 1. hoàn chỉnh
5. Bóng trăng… trên mặt nước
   1. tặng

Gợi ý:

1 -  e. đề xuất

2 -  g. đề cử

3 - h. biếu

4 - k. tặng

5 - i. hoàn chỉnh

6 - a. hoàn thành

7 - b. con

8 - c. chú

9 - đ. long lanh

10 - d. lung linh

Đoạn đoạn văn sau:

Bài ca dao, chỉ với bốn dòng ngắn ngủi nhưng đã mở ra một không gian bao la của đồng quê và một thế giới cảm xúc của người dân quê, vừa thiết tha sâu lắng. Bài ca dao cũng cho thấy lời ăn tiếng nói vốn dân dã, mộc mạc của mỗi miền quê, khi đã thành lời ca, điệu hát thì sẽ trở nên tha thiết, ngọt ngào như thế nào. Có cái gì khiến ta bâng khuâng, xao xuyến mãi trong mấy chữ đơn sơ này: “Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng”.

Tìm từ láy trong đoạn văn trên. Những từ láy đó có tác dụng gì đối với việc thể hiện nội dung của đoạn văn.

• Các từ láy là: mộc mạc tha thiết, ngọt ngào, bâng khuâng, xao xuyến.
• Tác dụng: Các từ láy góp phần thể hiện vẻ đẹp của bài ca dao, cũng như tâm trạng của tác giả khi đọc bài ca dao “Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng”.

* Viết ngắn:

Tìm năm đến sáu hình ảnh về quê hương Việt Nam trên Internet hoặc sách bảo để làm một tập ảnh về quê hương, đất nước hoặc nơi em đang sống. Viết đoạn văn (từ 150 đến 200 chữ) để giới thiệu tập ảnh đó với người xem.

Gợi ý:

Đất nước Việt Nam có rất nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng. Đầu tiên là vẻ đẹp hùng vĩ của rừng núi Tây Bắc với những thảm ruộng bậc thang. Tiếp theo là Hồ Gươm với tháp Rùa cổ kính, cầu Thê Húc cong cong giữa lòng thủ đô Hà Nội. Xuôi về với miền Trung, hình ảnh bãi biển Mỹ Khê của Đà Nẵng trong hoàng hôn mới đẹp làm sao. Đến với miền Tây Nam Bộ, chúng ta sẽ cảm thấy ấn tượng với những miệt vườn rộng lớn đầy hoa thơm, trái ngọt. Cuối cùng là những cánh rừng ngập mặn còn nguyên vẻ hoang sơ của mảnh đất cực Nam Tổ quốc. Nơi nào cũng mang một nét đẹp riêng khiến con người phải yêu mến, say mê.