Thực hành tiếng Việt

Câu 1. Tìm một câu có sử dụng biện pháp so sánh và một câu sử dụng biện pháp ẩn dụ trong “Lao xao ngày hè”. Chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau giữa hai biện pháp tu từ này.

- Câu văn có phép so sánh: Con diều hâu lao như mũi tên xuống.

- Câu văn có phép ẩn dụ: Lần này nó chửa kịp ăn,những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới. “Những mũi tên đen” là hình ảnh ẩn dụ.

- Biện pháp so sánh và ẩn dụ có đặc điểm:

Giống nhau:

+ Các sự việc, hiện tượng có nét tương đồng với nhau.

+ Đều có vế B (Sự vật dùng để so sánh, tăng sức gợi hình, gợi cảm.

Khác nhau:

+ Biện pháp So sánh có 2 vế A, B đầy đủ.

+ Ẩn dụ: Ẩn đi vế A, chỉ còn vế B. Cách nói này có tính hàm súc cao hơn, gợi ra nhiều liên tưởng…

Câu 2. Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi ở dưới:

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người: “Chè cheo chét”… Chúng nó trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

+ bà già, kẻ ác – để chỉ lũ diều hâu.

+ Người có tội – để chỉ chèo bẻo

Nét tương đồng

+ Kẻ ác: để chỉ diều hâu bởi nó là con vật hung dữ, thường bắt gà con. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

+ Bà già: để chỉ diều hâu, ý nói đây là đối thủ đáng gờm của chèo bẻo. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

+ Người có tội để chỉ chèo bẻo, ý muốn nói chèo bẻo cũng là loài vật khá hung dữ, thích ăn thịt các loài côn trùng. (dựa trên bản chất).

- Tác dụng của phép ẩn dụ: làm tăng sức gợi hình , gợi cảm cho sự diễn đạt, khiến cho thế giới các loài chim hiện lên sinh động, bộc lộ được những đặc điểm giống như con người.

Câu 3. Hãy xác định biện pháp tu từ trong các câu văn dưới đây và cho biết dựa vào đâu để xác định như vậy:

- Phép hoán dụ, dựa vào nội dung câu có thể xác định như sau

Câu 4. Theo em, cụm từ “mắt xanh” trong câu thơ: “Trầu ơi, hãy tỉnh lại/Mở mắt xanh ra nào” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh quen thuộc nào? “mắt xanh” trong trường hợp này có phải là ẩn dụ không? Dựa vào đâu để nói như vậy?

- “Mắt xanh” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh chiếc lá trầu

- Trong trường hợp này đây là phép ẩn dụ vì giữa mắt xanh và lá trầu có sự giống nhau về hình dáng, màu sắc.

Câu 5. Hãy dẫn ra một câu văn sử dụng biện pháp ẩn dụ hoặc hoán dụ trong “Lao xao ngày hè” hoặc “Thương nhớ bầy ong” mà em cho là thú vị và chia sẻ với mọi người.

 - Hình ảnh sử dụng phép ẩn dụ mà em thích là “Lần này nó chửa kịp ăn,những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới.”

- Hình ảnh ẩn dụ là những mũi tên đen nhằm muốn nói tới những chú chèo bẻo. Hình ảnh đó gợi ra cho người đọc hình dung về chú chim chèo bẻo lao nhanh xuống để kịp cứu gà con đang bị diều hâu tha đi.

Câu 6. Hãy chỉ ra biện pháp tu từ trong các dòng thơ dưới đây và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận ra biện pháp nghệ thuật ấy

Đã ngủ rồi hả trầu?

Tao đã đi ngủ đâu

Mà trầu mày đã ngủ

Biện pháp tu từ nhân hoá, được gợi qua các từ “đã ngủ rồi hả trầu?”. Tác giả đã xưng hô, trò chuyện thân mật với vật như với con người và từ miêu tả hành động cho vật như với con người (ngủ)

Câu 7. Lao xao ngày hè, Thương nhớ bầy ong, Đánh thức trầu đều viết về tuổi thơ tác giả gắn với cây cối, loài vật. Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá. Theo em, vì sao như vậy?

- Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá

-  Vì các tác giả đã gọi, tả các loài vật, cây cối bằng những từ gọi, tả người.

* Viết ngắn

Viết đoạn văn (khoảng 150 – 200 chữ) nói về đặc điểm riêng của một cây hoa hoặc một con vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một trong số các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ.

Bài làm tham khảo

Trong gia đình em, chú chó là người bạn thân thiết và gần gũi nhất với em. Em đặt cho chú cái tên yêu thương, gần gũi là Bobby. Chú có hình dáng nhỏ nhé, bộ lông màu xám, đôi tai dài và chiếc đuôi luôn ngoe nguẩy. Món ăn ưa thích của Bobby là khoai tây chiên. Mỗi khi em mua tặng đồ ăn là chú lại sủa lên thích thú, dùng hai chân nhảy lên lòng em như nói lời cảm ơn. Bobby thường thích cùng em đi dạo trong công viên mỗi buổi chiều, chú tung tăng đi lại và thỉnh thoảng dừng lại để trêu đùa những chú chó khác trong công viên. Mỗi khi em đi học về, Bobby đều chạy ra tận cửa để đón và reo lên mừng rỡ. Chú đã chia sẻ cùng em mọi chuyện trong cuộc sống. Em rất yêu chú chó nhỏ của mình.

- Chú thích: 

Đoạn văn sử dụng phép nhân hoá: chú chó, trêu đùa những chú chó khác.

Câu 1 thực hành tiếng việt bài 5 trang 121 sgk văn 6 Chân trời sáng tạo

    Câu có biện pháp so sánh: “Hoa móng rồng bụ bẫm thơm như mùi mít chín ở góc vườn ông Tuyên”, “Nghe đâu trước đây có một ông sư dữ như hổ mang”, “Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn”, “Con diều hâu lao như mũi tên xuống”, ... 

    Câu có biện pháp ẩn dụ: “Lần này nó chưa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới” (hình ảnh ẩn dụ là “những mũi tên đen”), “Kẻ cắp hôm nay gặp bà già (hình ảnh ẩn dụ là “bà già”), …

* Điểm giống nhau và khác nhau giữa hai biện pháp so sánh và nhân hóa là:

- Điểm giống: 

• Các sự việc, hiện tượng có tính tương đồng.
• Đều có vế B - sự vật sử dụng để so sánh, nhằm tăng khả năng gợi hình, gợi cảm.

- Điểm khác:

• So sánh: có đủ hai vế để so sánh với nhau.
• Ẩn dụ: chỉ có vế B, ẩn đi vế A nhằm tăng tính hàm súc, gợi sự liên tưởng.

Câu 2 trang 121 sgk ngữ văn 6 mới Chân trời sáng tạo tập 1

    Biện pháp ẩn dụ: “bà già”, “kẻ ác” (chỉ lũ diều hâu) và “người có tội” (chỉ chèo bèo).

    Nét tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so sánh ngầm với nhau: 

• Kẻ ác là từ được dùng để chỉ loài diều hâu vì nó là loài hung dữ, thường ăn thịt gà con, có bản chất xấu xa.
• Bà già chỉ diều hâu nhằm muốn nói đây là một đối thủ đáng gờm.
• Người có tội là từ dùng chỉ chèo bẻo, bởi vì nó cũng khá hung dữ và ăn thịt côn trùng.

=> Tác dụng: giúp thế giới loài chim trở nên sống động, chân thực, làm tăng sức gợi, tăng sự liên tưởng và tạo hấp dẫn cho đoạn văn.

Câu 3: Xác định biện pháp tu từ trong các câu văn dưới đây và cho biết dựa vào đâu để xác định

    Những câu trên sử dụng biện pháp hoán dụ, được xác định bởi việc hình ảnh sử dụng vật chứa để gợi nên vật được chứa:

a) “Cả làng xóm”

b) “Đõ ong”

c) “Thành phố”

d) “Nhà trong”, “nhà ngoài”

Câu 4: “Mắt xanh” trong : “Trầu ơi, hãy tỉnh lại/ Mở mắt xanh ra nào” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh quen thuộc nào? “Mắt xanh” trong trường hợp này là ẩn dụ hay nhân hóa?

    Cụm từ “mắt xanh” có khả năng gợi cho người đọc liên tưởng đến hình ảnh của những chiếc lá trầu xanh tươi. Câu thơ đã sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ bởi vì hai sự vật gồm mắt xanh và lá trầu đều có sự tương đồng về hình dáng cũng như màu sắc.

Câu 5: Một câu văn sử dụng biện pháp ẩn dụ hoặc hoán dụ trong Lao xao ngày hè hoặc Thương nhớ bầy ong mà em thấy thú vị

    “Kẻ cắp hôm nay gặp bà già” (Lao xao ngày hè): trong đó, “bà già” là một hình ảnh ẩn dụ rất thú vị. Nó dùng để chỉ lũ diều hâu, gợi cho người đọc hình ảnh một loài chim hung dữ và là một đối thủ đáng gờm đối với chim chèo bẻo (kẻ cắp).

Câu 6: Chỉ ra biện pháp tu từ trong các dòng thơ dưới đây và nêu ra dấu hiệu nhận biết

    Những dòng trên sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa. Trầu chỉ là một loài thực vật vô tri vô giác, không thể ngủ cũng như hiểu lời con người nói, vì thế, tác giả đã sử dụng biện pháp nhân hóa để thể hiện tình cảm của mình đối với trầu, coi trầu như một người bạn, xưng hô và trò chuyện một cách thân mật, tận tình và tôn trọng. 

Câu 7 trang 121 ngữ văn 6 tập 1 Chân trời sáng tạo 

    Theo em, cả ba văn bản đều dùng biện pháp nhân hóa vì các tác giả đã gọi miêu tả các loài động vật, cây cối bằng những từ ngữ dùng để gọi, tả người.

Viết ngắn:

    Viết đoạn văn (khoảng 150 đến 200 chữ) nói về đặc điểm riêng của một cây hoa hoặc một con vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một trong số các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ.

    Nếu ngày Tết Cổ Truyền xứ Bắc luôn mang một vẻ tươi tắn với những cánh đào hồng phai mịn màng thì Tết phương Nam lại rực rỡ hơn cả với muôn cánh mai vàng tươi duyên dáng. Đối với em, hoa mai chính là một mảnh ghép không thể thiếu trong mỗi dịp Tết đến Xuân về. Cây mai nhà em được trồng trong một chiếc chậu sứ tròn có màu nâu bóng. Thân cây dài có kiểu dáng uốn lượn đẹp mắt. Trước khi Tết đến khoảng từ 1 - nửa tháng, ông em sẽ tỉa bớt lá trên cành chỉ để lại những chồi và nụ hoa vừa mới chớm. Mùa xuân đến, những nụ hoa ngày nào vẫn còn e ấp ngờ đã bung nở khoe sắc thắm dưới ánh nắng mặt trời. Chẳng mấy chốc, cây mai đã được dệt màu áo mới với những chiếc lá xanh biếc thì nhau đón nắng. Suốt cả mùa xuân hoa mai cứ rạng rỡ để khoe sắc làm rực rỡ cả một góc trời xuân xanh.

Câu 1:

Tìm một câu có sử dụng biện pháp so sánh và một câu sử dụng biện pháp ẩn dụ trong Lao xao ngày hè. Chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau giữa hai biện pháp tu từ này.

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức so sánh và ẩn dụ.

Lời giải chi tiết:

- Câu văn có phép so sánh: Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn.

- Câu văn có phép ẩn dụ: Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới. 

- Biện pháp so sánh và ẩn dụ có đặc điểm:

+ Giống nhau:

• Các sự việc, hiện tượng có nét tương đồng với nhau.
• Đều có vế B (Sự vật dùng để so sánh, tăng sức gợi hình, gợi cảm).

+ Khác nhau:

• Biện pháp So sánh có 2 vế A, B đầy đủ.
• Ẩn dụ: Ẩn đi vế A, chỉ còn vế B. Cách nói này có tính hàm súc cao hơn, gợi ra nhiều liên tưởng…

Câu 2:

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi ở dưới:

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người: “Chè cheo chét”… Chúng nó trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về phép ẩn dụ.

Lời giải chi tiết:

• Biện pháp ẩn dụ trong đoạn văn:

- Bà già, kẻ ác: để chỉ lũ diều hâu.

- Người có tội: để chỉ chèo bẻo

• Nét tương đồng

- Kẻ ác: để chỉ diều hâu bởi nó là con vật hung dữ, thường bắt gà con. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

- Bà già: để chỉ diều hâu, ý nói đây là đối thủ đáng gờm của chèo bẻo. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

- Người có tội để chỉ chèo bẻo, ý muốn nói chèo bẻo cũng là loài vật khá hung dữ, thích ăn thịt các loài côn trùng. (dựa trên bản chất).

=> Tác dụng của phép ẩn dụ: làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt, khiến cho thế giới các loài chim hiện lên sinh động, bộc lộ được những đặc điểm giống như con người.

Câu 3

Hãy xác định biện pháp tu từ trong các câu văn dưới đây và cho biết dựa vào đâu để xác định như vậy:

Phương pháp giải:

Nhớ lại các biện pháp tu từ đã học.

Lời giải chi tiết:

Các câu trên nổi bật với phép hoán dụ:

Câu 4

Theo em, cụm từ “mắt xanh” trong câu thơ: “Trầu ơi, hãy tỉnh lại/ Mở mắt xanh ra nào” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh quen thuộc nào? “mắt xanh” trong trường hợp này có phải là ẩn dụ không? Dựa vào đâu để nói như vậy?

Phương pháp giải:

Suy nghĩ và dựa vào biện pháp ẩn dụ để trả lời câu này.

Lời giải chi tiết:

“Mắt xanh” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh chiếc lá trầu, trong trường hợp này đây là phép ẩn dụ vì giữa mắt xanh và lá trầu có sự giống nhau về hình dáng, màu sắc.

Câu 5

Hãy dẫn ra một câu văn sử dụng biện pháp ẩn dụ hoặc hoán dụ trong Lao xao ngày hè hoặc Thương nhớ bầy ong mà em cho là thú vị và chia sẻ với mọi người.

Phương pháp giải:

Đọc lại 2 văn bản và tìm câu văn đáp ứng yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

Em có thể chọn một hình ảnh, tham khảo các đáp án sau:

- Lao xao ngày hè:

+ Ẩn dụ: “Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới.” => Những mũi tên đen nhằm muốn nói tới những chú chèo bẻo. Hình ảnh đó gợi ra cho người đọc hình dung về chú chim chèo bẻo lao nhanh xuống để kịp cứu gà con đang bị diều hâu tha đi.

+ Hoán dụ: “Cả làng xóm hình như không ai ngủ, cùng thức với giời, với đất.” => Cả làng xóm là biện pháp hoán dụ lấy vật chứa để gợi vật được chứa đựng.

Câu 6

Hãy chỉ ra biện pháp tu từ trong các dòng thơ dưới đây và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận ra biện pháp nghệ thuật ấy

 Đã ngủ rồi hả trầu?

Tao đã đi ngủ đâu

Mà trầu mày đã ngủ

Phương pháp giải:

Nhớ lại các biện pháp tu từ đã học.

Lời giải chi tiết:

Biện pháp tu từ nhân hoá, được gợi qua các từ “đã ngủ rồi hả trầu?”. Tác giả đã xưng hô, trò chuyện thân mật với vật như với con người và từ miêu tả hành động cho vật như với con người (ngủ).

Câu 7

Lao xao ngày hè, Thương nhớ bầy ong, Đánh thức trầu đều viết về tuổi thơ tác giả gắn với cây cối, loài vật. Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá. Theo em, vì sao như vậy?

Phương pháp giải:

Nhớ lại kiến thức về biện pháp nhân hóa.

Lời giải chi tiết:

Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá vì các tác giả đã gọi, tả các loài vật, cây cối bằng những từ gọi, tả người và miêu tả về các loài vật, cây cối sinh động như nói về con người.

Viết ngắn

Viết đoạn văn nói về đặc điểm riêng của một cây hoa hoặc một con vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một trong số các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ.

Phương pháp giải:

Em tự chọn một cây hoa hoặc con vật mình yêu thích, viết đoạn văn đáp ứng yêu cầu về hình thức và nội dung mà đề bài yêu cầu.

Lời giải chi tiết:

     Trong cuộc sống, vật nuôi gia đình đã trở nên rất phổ biến và trở thành một thành viên quan trọng. Nhà tôi cũng có một con vật nuôi đó là chú chó và tôi xem chú như bạn. Chú chó ấy có một bộ lông vàng óng như những tia nắng vào những ngày đẹp trời và bố tôi đã đặt tên chú bằng cái tên gần gũi: Vàng. Trông chú khá lùn và mập nhưng rất đáng yêu và biết nghe lời. Đôi mắt của Vàng đã ngả sang màu gỗ nâu vì chú đã già theo năm tháng. Cứ mỗi lần có người đi ngang qua, đôi tai Vàng vểnh lên, người bật dậy đứng lên để xem xét tình hình và bảo vệ căn nhà của chúng tôi. Lúc đó trông chú oai hùng như một người lính canh gác trung thành. Còn khi thấy bố mẹ hay tôi đi đâu về chú lại mừng rít lên như một đứa trẻ, cái đuôi vẫy loạn lên rồi nhảy lên ôm tôi như đã cách xa từ lâu lắm. Tôi rất yêu cậu Vàng bé nhỏ của nhà tôi, tôi mong rằng Vàng sẽ sống khỏe mạnh để bầu bạn với tôi và tạo những niềm vui cho cả gia đình.

Chú thích:

- Nhân hóa: gọi chó là “chú”, “cậu”.

- Hoán dụ: dùng “nhà tôi” để chỉ những người sống trong ngôi nhà.

A. Soạn bài Thực hành Tiếng ngắn gọn:

Câu 1 (trang 121 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

 Trả lời:

- Câu văn có phép so sánh: Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn.

- Câu văn có phép ẩn dụ: Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới. 

- Biện pháp so sánh và ẩn dụ có đặc điểm:

+ Giống nhau:

Các sự việc, hiện tượng có nét tương đồng với nhau.

Đều có vế B (Sự vật dùng để so sánh, tăng sức gợi hình, gợi cảm.

+ Khác nhau:

Biện pháp So sánh có 2 vế A, B đầy đủ.

Ẩn dụ: Ẩn đi vế A, chỉ còn vế B. Cách nói này có tính hàm súc cao hơn, gợi ra nhiều liên tưởng…

Câu 2 (trang 121 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

• Biện pháp ẩn dụ trong đoạn văn:

- Bà già, kẻ ác: để chỉ lũ diều hâu.

- Người có tội: để chỉ chèo bẻo

• Nét tương đồng

- Kẻ ác: để chỉ diều hâu bởi nó là con vật hung dữ, thường bắt gà con. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

- Bà già: để chỉ diều hâu, ý nói đây là đối thủ đáng gờm của chèo bẻo. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

- Người có tội để chỉ chèo bẻo, ý muốn nói chèo bẻo cũng là loài vật khá hung dữ, thích ăn thịt các loài côn trùng. (dựa trên bản chất).

=> Tác dụng của phép ẩn dụ: làm tăng sức gợi hình , gợi cảm cho sự diễn đạt, khiến cho thế giới các loài chim hiện lên sinh động, bộc lộ được những đặc điểm giống như con người.

Câu 3 (trang 121 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Các câu trên nổi bật với phép hoán dụ:

a. Cả làng xóm (lấy vật chứa để gợi vật được chứa)

b. đõ ong (lấy vật chứa để gợi vật được chứa)

c. thành phố (lấy vật chứa để gợi vật được chứa)

d. nhà trong, nhà ngoài (lấy vật chứa để gợi vật được chứa)

Câu 4 (trang 121 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

“Mắt xanh” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh chiếc lá trầu, trong trường hợp này đây là phép ẩn dụ vì giữa mắt xanh và lá trầu có sự giống nhau về hình dáng, màu sắc.

Câu 5 (trang 121 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Em có thể chọn một hình ảnh, tham khảo các đáp án sau:

- Lao xao ngày hè:

+ Ẩn dụ: “Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới.” => Những mũi tên đen nhằm muốn nói tới những chú chèo bẻo. Hình ảnh đó gợi ra cho người đọc hình dung về chú chim chèo bẻo lao nhanh xuống để kịp cứu gà con đang bị diều hâu tha đi.

+ Hoán dụ: “Cả làng xóm hình như không ai ngủ, cùng thức với giời, với đất.” => Cả làng xóm là biện pháp hoán dụ lấy vật chứa để gợi vật được chứa đựng.

Câu 6 (trang 121 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Biện pháp tu từ nhân hoá, được gợi qua các từ “đã ngủ rồi hả trầu?”. Tác giả đã xưng hô, trò chuyện thân mật với vật như với con người và từ miêu tả hành động cho vật như với con người (ngủ).

Câu 7 (trang 121 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trả lời:

Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá vì các tác giả đã gọi, tả các loài vật, cây cối bằng những từ gọi, tả người và miêu tả về các loài vật, cây cối sinh động như nói về con người.

Viết ngắn:

Viết đoạn văn nói về đặc điểm riêng của một cây hoa hoặc một con vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một trong số các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ.

Trả lời:

     Trong cuộc sống, vật nuôi gia đình đã trở nên rất phổ biến và trở thành một thành viên quan trọng. Nhà tôi cũng có một con vật nuôi đó là chú chó và tôi xem chú như bạn. Chú chó ấy có một bộ lông vàng óng như những tia nắng vào những ngày đẹp trời và bố tôi đã đặt tên chú bằng cái tên gần gũi: Vàng. Trông chú khá lùn và mập nhưng rất đáng yêu và biết nghe lời. Đôi mắt của Vàng đã ngả sang màu gỗ nâu vì chú đã già theo năm tháng. Cứ mỗi lần có người đi ngang qua, đôi tai Vàng vểnh lên, người bật dậy đứng lên để xem xét tình hình và bảo vệ căn nhà của chúng tôi. Lúc đó trông chú oai hùng như một người lính canh gác trung thành. Còn khi thấy bố mẹ hay tôi đi đâu về chú lại mừng rít lên như một đứa trẻ, cái đuôi vẫy loạn lên rồi nhảy lên ôm tôi như đã cách xa từ lâu lắm. Tôi rất yêu cậu Vàng bé nhỏ của nhà tôi, tôi mong rằng Vàng sẽ sống khỏe mạnh để bầu bạn với tôi và tạo những niềm vui cho cả gia đình.

Chú thích:

- Nhân hóa: gọi chó là “chú”, “cậu”.

- Hoán dụ: dùng “nhà tôi” để chỉ những người sống trong ngôi nhà.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Thực hành tiếng Việt:

* Ẩn dụ, hoán dụ

- Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Ví dụ:

 “Những mũi tên đen...” trong đoạn “Lần này nó chưa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đầu bay tới tấp.

 “Ấy là những con chèo bẻo” là hình ảnh ẩn dụ. 

Ẩn dụ này dựa trên sự giống nhau về hình dáng, màu sắc, tốc độ bay,... của bầy chim chèo bẻo với những mũi tên được bắn đi từ dây cung.

- Hoán dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

Ví dụ:

“Cả nhà ăn cơm trong hương lúa đầu mùa...”

 (Lấy vật chứa để gợi vật được chứa); “Kháng chiến ba ngàn ngày không nghi/ Bắp chân, đầu gối vẫn săn gân” (lấy bộ phận để gợi toàn thể);...

Câu 1: Tìm một câu có sử dụng biện pháp so sánh và một câu sử dụng biện pháp ẩn dụ trong Lao xao ngày hè. Chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau giữa hai biện pháp tu từ này.

Câu 2: Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi ở dưới:

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người: “Chè cheo chét”… Chúng nó trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

Bài làm:

Câu 1. Câu văn có phép so sánh: Con diều hâu lao như mũi tên xuống.

Câu văn có phép ẩn dụ: Lần này nó chửa kịp ăn,những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới. “Những mũi tên đen” là hình ảnh ẩn dụ.

Biện pháp so sánh và ẩn dụ có đặc điểm:

Giống nhau:

• Các sự việc, hiện tượng có nét tương đồng với nhau.
• Đều có vế B (Sự vật dùng để so sánh, tăng sức gợi hình, gợi cảm.

Khác nhau:

• Biện pháp So sánh có 2 vế A, B đầy đủ.
• Ẩn dụ: Ẩn đi vế A, chỉ còn vế B. Cách nói này có tính hàm súc cao hơn, gợi ra nhiều liên tưởng…

Câu 2.

Biện pháp ẩn dụ trong đoạn văn: "Kẻ cắp hôm nay gặp bà già" và "người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm"

• Kẻ cắp: chỉ chim chèo bẻo
• Bà già: chỉ đối thủ kình địch của chim chèo bẻo (chính là chim diều hâu)

Nét tương đồng

• Giữa bà già và diều hâu: để chỉ sự lọc lõi, ác độc. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)
• Giữa chèo bẻo, kẻ cắp: ban đêm ngày mùa, thức đêm suốt để rình mò như kẻ cắp.
• Người có tội - người tốt: ẩn dụ chỉ chim chèo bẻo qua việc vây đánh diều hâu, lập công cứu gà con (dựa trên bản chất).

Tác dụng của phép ẩn dụ: làm tăng sức gợi hình , gợi cảm cho sự diễn đạt, khiến cho thế giới các loài chim hiện lên sinh động, bộc lộ được những đặc điểm giống như con người.

Câu 3; Hãy xác định biện pháp tu từ trong các câu văn dưới đây và cho biết dựa vào đâu để xác định như vậy:

Câu 4: Theo em, cụm từ “mắt xanh” trong câu thơ: “Trầu ơi, hãy tỉnh lại/Mở mắt xanh ra nào” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh quen thuộc nào? “mắt xanh” trong trường hợp này có phải là ẩn dụ không? Dựa vào đâu để nói như vậy?

Bài làm:

Câu 3: Phép hoán dụ, dựa vào nội dung câu có thể xác định như sau:

Câu 4: “Mắt xanh” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh chiếc lá trầu, trong trường hợp này đây là phép nhân hóa vì giữa mắt xanh và lá trầu cũng có mắt giống con người.

Câu 5: Hãy dẫn ra một câu văn sử dụng biện pháp ẩn dụ hoặc hoán dụ trong Lao xao ngày hè hoặc Thương nhớ bầy ong mà em cho là thú vị và chia sẻ với mọi người.

Câu 6: Hãy chỉ ra biện pháp tu từ trong các dòng thơ dưới đây và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận ra biện pháp nghệ thuật ấy

Đã ngủ rồi hả trầu?

Tao đã đi ngủ đâu

Mà trầu mày đã ngủ

Câu 7: Lao xao ngày hè, Thương nhớ bầy ong, Đánh thức trầu đều viết về tuổi thơ tác giả gắn với cây cối, loài vật. Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá. Theo em, vì sao như vậy?

Bài làm:

Câu 5: Hình ảnh  sử dụng phép ẩn dụ mà em thích là “Lần này nó chửa kịp ăn,những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới.”

Hình ảnh ẩn dụ là những mũi tên đen nhằm muốn nói tới những chú chèo bẻo. Hình ảnh đó gợi ra cho người đọc hình dung về chú chim chèo bẻo lao nhanh xuống để kịp cứu gà con đang bị diều hâu tha đi.

Câu 6: Biện pháp tu từ nhân hoá, được gợi qua các từ “đã ngủ rồi hả trầu?”. Tác giả đã xưng hô, trò chuyện thân mật với vật như với con người và từ miêu tả hành động cho vật như với con người (ngủ),

Câu 7. Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá vì các tác giả đã gọi, tả các loài vật, cây cối bằng những từ gọi, tả người.

Viết ngắn

Viết đoạn văn (khoảng 150 đến 200 chữ) nói về đặc điểm riêng của một cây hoa hoặc một con vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một trong số các biện pháp ẩn dụ, nhân hoá, hoán dụ.

Bài làm:

Đoạn văn tham khảo:

Trong gia đình em, chú chó là người bạn thân thiết và gần gũi nhất với em. Em đặt tên chú là Bobby. Chú có hình dáng nhỏ nhé, bộ lông màu xám, đôi tai dài và chiếc đuôi luôn ngoe nguẩy. Món ăn ưa thích của Bobby là khoai tây chiên. Mỗi khi em mua tặng đồ ăn là chú lại sủa lên thích thú, dùng hai chân nhảy lên lòng em như nói lời cảm ơn . Bobby thường thích cùng em đi dạo trong công viên mỗi buổi chiều, chú tung tăng đi lại và thỉnh thoảng dừng lại để trêu đùa những chú chó khác trong công viên. Mỗi khi em đi học về, Bobby đều chạy ra tận cửa để đón và reo lên mừng rỡ. Chú đã chia sẻ cùng em mọi chuyện trong cuộc sống. Em rất yêu chú chó nhỏ của mình.

Câu 1

Tìm một câu có sử dụng biện pháp so sánh và một câu sử dụng biện pháp ẩn dụ trong Lao xao ngày hè. Chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau giữa hai biện pháp tu từ này.

Hướng dẫn giải:

Nhớ lại kiến thức so sánh và ẩn dụ.

Lời giải:

- Câu văn có phép so sánh: Chim cắt cánh nhọn như dao bầu chọc tiết lợn.

- Câu văn có phép ẩn dụ: Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới. 

- Biện pháp so sánh và ẩn dụ có đặc điểm:

+ Giống nhau:

• Các sự việc, hiện tượng có nét tương đồng với nhau.
• Đều có vế B (Sự vật dùng để so sánh, tăng sức gợi hình, gợi cảm.

+ Khác nhau:

• Biện pháp So sánh có 2 vế A, B đầy đủ.
• Ẩn dụ: Ẩn đi vế A, chỉ còn vế B. Cách nói này có tính hàm súc cao hơn, gợi ra nhiều liên tưởng…

Câu 2

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi ở dưới:

Người ta nói chèo bẻo là kẻ cắp. Kẻ cắp hôm nay gặp bà già! Nhưng từ đây tôi lại quý chèo bẻo. Ngày mùa, chúng thức suốt đêm. Mới tờ mờ đất nó đã cất tiếng gọi người: “Chè cheo chét”… Chúng nó trị kẻ ác. Thì ra, người có tội khi trở thành người tốt thì tốt lắm!

Hướng dẫn giải:

Nhớ lại kiến thức về phép ẩn dụ.

Lời giải:

Biện pháp ẩn dụ trong đoạn văn:

- Bà già, kẻ ác: để chỉ lũ diều hâu.

- Người có tội: để chỉ chèo bẻo

Nét tương đồng

- Kẻ ác: để chỉ diều hâu bởi nó là con vật hung dữ, thường bắt gà con. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

- Bà già: để chỉ diều hâu, ý nói đây là đối thủ đáng gờm của chèo bẻo. (sự giống nhau dựa trên bản chất là xấu xa)

- Người có tội để chỉ chèo bẻo, ý muốn nói chèo bẻo cũng là loài vật khá hung dữ, thích ăn thịt các loài côn trùng. (dựa trên bản chất).

=> Tác dụng của phép ẩn dụ: làm tăng sức gợi hình , gợi cảm cho sự diễn đạt, khiến cho thế giới các loài chim hiện lên sinh động, bộc lộ được những đặc điểm giống như con người.

Câu 3

Hãy xác định biện pháp tu từ trong các câu văn dưới đây và cho biết dựa vào đâu để xác định như vậy:

Hướng dẫn giải:

Nhớ lại các biện pháp tu từ đã học.

Lời giải:

Các câu trên nổi bật với phép hoán dụ:

Câu 4

Theo em, cụm từ “mắt xanh” trong câu thơ: “Trầu ơi, hãy tỉnh lại/Mở mắt xanh ra nào” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh quen thuộc nào? “mắt xanh” trong trường hợp này có phải là ẩn dụ không? Dựa vào đâu để nói như vậy?

Hướng dẫn giải:

Suy nghĩ và dựa vào biện pháp ẩn dụ để trả lời câu này.

Lời giải:

“Mắt xanh” gợi cho ta liên tưởng đến hình ảnh chiếc lá trầu, trong trường hợp này đây là phép ẩn dụ vì giữa mắt xanh và lá trầu có sự giống nhau về hình dáng, màu sắc.

Câu 5

Hãy dẫn ra một câu văn sử dụng biện pháp ẩn dụ hoặc hoán dụ trong Lao xao ngày hè hoặc Thương nhớ bầy ong mà em cho là thú vị và chia sẻ với mọi người.

Hướng dẫn giải:

Đọc lại 2 văn bản và tìm câu văn đáp ứng yêu cầu.

Lời giải:

Em có thể chọn một hình ảnh, tham khảo các đáp án sau:

- Lao xao ngày hè:

+ Ẩn dụ: “Lần này nó chửa kịp ăn, những mũi tên đen, mang hình đuôi cá từ đâu bay tới.” => Những mũi tên đen nhằm muốn nói tới những chú chèo bẻo. Hình ảnh đó gợi ra cho người đọc hình dung về chú chim chèo bẻo lao nhanh xuống để kịp cứu gà con đang bị diều hâu tha đi.

+ Hoán dụ: “Cả làng xóm hình như không ai ngủ, cùng thức với giời, với đất.” => Cả làng xóm là biện pháp hoán dụlấy vật chứa để gợi vật được chứa đựng.

Câu 6

Hãy chỉ ra biện pháp tu từ trong các dòng thơ dưới đây và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận ra biện pháp nghệ thuật ấy

Đã ngủ rồi hả trầu?

Tao đã đi ngủ đâu

Mà trầu mày đã ngủ

Hướng dẫn giải:

Nhớ lại các biện pháp tu từ đã học.

Lời giải:

Biện pháp tu từ nhân hoá, được gợi qua các từ “đã ngủ rồi hả trầu?”. Tác giả đã xưng hô, trò chuyện thân mật với vật như với con người và từ miêu tả hành động cho vật như với con người (ngủ).

Câu 7

Lao xao ngày hè, Thương nhớ bầy ong, Đánh thức trầu đều viết về tuổi thơ tác giả gắn với cây cối, loài vật. Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá. Theo em, vì sao như vậy?

Hướng dẫn giải:

Nhớ lại kiến thức về biện pháp nhân hóa.

Lời giải:

Cả ba văn bản đều sử dụng biện pháp nhân hoá vì các tác giả đã gọi, tả các loài vật, cây cối bằng những từ gọi, tả người và miêu tả về các loài vật, cây cối sinh động như nói về con người.

Viết ngắn

Viết đoạn văn nói về đặc điểm riêng của một cây hoa hoặc một con vật mà em yêu thích. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một trong số các biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, hoán dụ.

Hướng dẫn giải:

Em tự chọn một cây hoa hoặc con vật mình yêu thích, viết đoạn văn đáp ứng yêu cầu về hình thức và nội dung mà đề bài yêu cầu.

Lời giải:

     Trong cuộc sống, vật nuôi gia đình đã trở nên rất phổ biến và trở thành một thành viên quan trọng. Nhà tôi cũng có một con vật nuôi đó là chú chó và tôi xem chú như bạn. Chú chó ấy có một bộ lông vàng óng như những tia nắng vào những ngày đẹp trời và bố tôi đã đặt tên chú bằng cái tên gần gũi: Vàng. Trông chú khá lùn và mập nhưng rất đáng yêu và biết nghe lời. Đôi mắt của Vàng đã ngả sang màu gỗ nâu vì chú đã già theo năm tháng. Cứ mỗi lần có người đi ngang qua, đôi tai Vàng vểnh lên, người bật dậy đứng lên để xem xét tình hình và bảo vệ căn nhà của chúng tôi. Lúc đó trông chú oai hùng như một người lính canh gác trung thành. Còn khi thấy bố mẹ hay tôi đi đâu về chú lại mừng rít lên như một đứa trẻ, cái đuôi vẫy loạn lên rồi nhảy lên ôm tôi như đã cách xa từ lâu lắm. Tôi rất yêu cậu Vàng bé nhỏ của nhà tôi, tôi mong rằng Vàng sẽ sống khỏe mạnh để bầu bạn với tôi và tạo những niềm vui cho cả gia đình.

Chú thích:

- Nhân hóa: gọi chó là “chú”, “cậu”.

- Hoán dụ: dùng “nhà tôi” để chỉ những người sống trong ngôi nhà.