CỤM DANH TỪ

Câu 1 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

Đọc kĩ và tìm cụm danh từ trong mỗi câu.

Lời giải chi tiết:

Các cụm danh từ là phần in đậm:

Câu 2 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

- Đọc lại văn bản Cô bé bán diêm và tìm một cụm danh từ tiêu biểu.

- Lọc ra danh từ trung tâm của cụm đó và đặt câu phù hợp.

Lời giải chi tiết:

- Một cụm danh từ trong truyện Cô bé bán diêm (phần in đậm): "Em bé quẹt que diêm nữa vào tường, một ánh sáng xanh tỏa ra xung quanh em và em bé nhìn thấy rõ ràng bà em đang mỉm cười với em".

- Cụm danh từ: một ánh sáng xanh tỏa ra xung quanh em.

- Danh từ trung tâm: ánh sáng xanh.

- Ba cụm danh từ khác:

+ Qua nghiên cứu của các nhà khoa học, tất cả các ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại sẽ tấn công trực tiếp và mạnh mẽ hơn vào võng mạc khi ở trong phòng tối hoặc thiếu sáng.

+ Một số ánh sáng xanh có mặt ở nhiều nơi trong cuộc sống chúng ta. Ở môi trường tự nhiên, ánh sáng xanh chủ yếu đến từ ánh sáng mặt trời.

+ Mặt trời tỏa xuống, ánh sáng xanh tỏa ra không gian, cánh đồng trở nên lung linh, huyền ảo hơn. 

Câu 3 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

So sánh từng cặp câu và nhận xét tác dụng của cụm từ.

Lời giải chi tiết:

- Em bé vẫn lang thang trên đường.

    - Em bé đáng thương, bụng đói rét vẫn đang lang thang trên đường.

=> Cụm danh từ có tác dụng làm rõ cảnh ngộ éo le, sự đáng thương, bất hạnh của cô bé.

- Em gái đang dò dẫm trong đêm tối.

    - Một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối.

=> Cụm danh từ có tác dụng miêu tả rõ rệt hơn ngoại hình, tình cảnh tội nghiệp của em bé. 

Câu 4 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

Chọn danh từ trong mỗi câu sau đó đặt câu mở rộng danh từ đó.

Lời giải chi tiết:

Mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ:

Câu 5 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phương pháp giải:

Viết đoạn văn đúng dung lượng đề bài yêu cầu, tưởng tượng cảnh cô bé bán diêm gặp bà.

Lời giải chi tiết:

      Bà dắt tay cô bé bán diêm về trời. Em đã gặp được tất cả các thiên thần bé xíu, xinh xinh. Mỗi thiên thần có một đôi cánh trắng toát, mượt mà sau lưng. Trên tay họ là những chiếc kèn đang thổi chào mừng em. Cô bé rất háo hức, vừa đi em vừa nhảy chân sáo. Cổng thiên đường rộng lớn, sáng lên một màu vàng lấp lánh, nó mở ra một vùng đất rộng mênh mông, tươi đẹp, có biết bao nhiêu là hoa. Cô bé đứng sững lại, chưa bao giờ em thấy nơi nào tràn ngập màu sắc như thế. Nước mắt chảy dài trên khuôn mặt em, vì quá hạnh phúc, vì xúc động. Ở đây có rất nhiều người, họ vui vẻ, thân thiện. Em cảm thấy hạnh phúc vô cùng.

Chú thích:

Cụm danh từ là thành phần in đậm.

* Cụm danh từ 

Câu 1 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Cụm danh từ trong các câu là: 

- “khách qua đường” (“khách”: danh từ trung tâm, “qua đường”: phần phụ sau bổ sung ý nghĩa về đặc điểm cho danh từ trung tâm) 

- “lời chào hàng của em” (“lời”: danh từ trung tâm, “chào hàng của em” : phần phụ sau, miêu tả, hạn định danh từ trung tâm). 

b. 

- “tất cả các ngọn nến” (“ngọn nến”: danh từ trung tâm, “tất cả các”: phần phụ trước, bổ sung ý nghĩa chỉ tổng thể sự vật (tất cả) và chỉ số lượng (các)). 

- “những ngôi sao trên trời” (“ngôi sao”: danh từ trung tâm, “những”: phần phụ trước, chỉ số lượng, “trên trời”: phần phụ sau, miêu tả, hạn định danh từ trung tâm). 

Câu 2 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Ví dụ cụm danh từ: “hai ngôi nhà” 

- Những cụm danh từ khác có thể tạo ra: 

+ những ngôi nhà ấy 

+ ngôi nhà xinh xắn kia 

+ ngôi nhà của tôi

Câu 3 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

a. 

- Em bé vẫn lang thang trên đường 

→ chủ ngữ là danh từ “em bé” 

- Em bé đáng thương, bụng đói rét vẫn lang thang trên đường. 

→ chủ ngữ là cụm danh từ “em bé đáng thương, bụng đói rét” 

b. 

- Em gái đang dò dẫm trong đêm tối 

→ chủ ngữ là danh từ “em gái” 

- Một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối. 

→ chủ ngữ là cụm danh từ “một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất”. 

→  Chủ ngữ là cụm danh từ giúp câu cung cấp nhiều thông tin hơn chủ ngữ là danh từ. trong 2 câu có chủ ngữ là một cụm danh từ, chủ ngữ không chỉ cung cấp thông tin về chủ thể của hành động (em bé) mà còn cho thấy ý nghĩa về số lượng (một) và đặc điểm rất tội nghiệp, nhỏ bé, đáng thương của em (đáng thương, bụng đói rét; nhỏ, đầu trần, chân đi đất). Từ đó, câu văn còn cho thấy thái độ thương cảm, xót xa của người kể chuyện với cảnh ngộ đáng thương, khốn khổ của cô bé bán diêm. 

Câu 4 (trang 67 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

a. 

- Chủ ngữ là danh từ “gió”. Mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ: 

+ gió lạnh, 

+ từng cơn gió, 

+ từng cơn gió lạnh, 

+ những cơn gió mùa đông, 

+ gió mùa đông,… 

b. 

- Chủ ngữ là danh từ “lửa”. Mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ: 

+ ngọn lửa ấy,

+ lửa trong lò, … 

Câu 5 (trang 67 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

Gợi ý:

- Đóng vai là nhà văn để sáng tạo, phát triển thêm một chi tiết nghệ thuật có trong tác phẩm: Cảnh cô bé bán diêm gặp lại người bà của mình. Cảnh này trong tác phẩm được nhà văn viết như sau: “Chưa bao giờ em thấy bà em to lớn và đẹp lão như thế này. Bà cụ cầm lấy tay em, rồi hai bà cháu bay vụt lên cao, cao mãi, chẳng còn đói rét, đau buồn nào đe dọa họ nữa. Họ đã về chầu Thượng đế”.

- Miêu tả chi tiết hơn khung cảnh hai bà cháu gặp nhau; miêu tả ngoại hình, hành động và lời nói của các nhân vật, … 

- Dung lượng: 5-7 câu. 

- Đoạn văn có ít nhất một cụm danh từ làm thành phần chủ ngữ của câu. 

Đoạn văn tham khảo:

Thế là cô bé đã gặp được bà. Chưa bao giờ em thấy bà to lớn và đẹp lão như thế này. Khuân mặt hiền từ phúc hậu, mái tóc bạc phơ, bà nở nụ cười thật tươi và dắt tay em về trời. Em đã gặp được tất cả các thiên thần bé xíu, xinh xinh. Mỗi thiên thần có một đôi cánh trắng toát, mượt mà đằng sau lưng. Trên tay họ là những chiếc kèn để thổi chào mừng em. Cô bé rất háo hức. Vừa đi, em vừa nhảy chân sáo. Có lẽ lâu lắm rồi, em mới được thực sự là một đứa trẻ như bây giờ. Cổng thiên đường rộng lớn, sáng lên một màu vàng lấp lánh. Nó mở ra một vùng đất rộng mênh mông, tươi đẹp, có biết bao nhiêu là hoa. Cô bé đứng sững lại trong giây lát rồi từ từ tiến vào trong thiên đường. Ở đây có Thượng đế chí nhân, có rất nhiều người, họ vui vẻ, thân thiện. Chẳng còn đói rét, đau buồn nào đe dọa em nữa. Em cảm thấy hạnh phúc vô cùng!

Tác dụng của việc mở rộng thành phần chính

So sánh hai câu sau để nhận biết tác dụng của việc mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ:

(1) Tuyết/rơi.

(2) Tuyết trắng/rơi đầy trên đường.

Trong câu (1), mỗi thành phần chính của câu chỉ là một từ. Trong câu (2), mỗi thành phần chính của câu là một cụm từ. Chủ ngữ tuyết trắng cụ thể hơn tuyết vì có thông tin đặc điểm màu sắc của tuyết. Vị ngữ rơi đầy trên đường cụ thể hơn rơi vì có thông tin về mức độ và địa điểm rơi của tuyết.

Nhận biết cụm danh từ

- Ở dạng đầy đủ, cụm danh từ gồm 3 phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ trước và phần phụ sau. Trung tâm của cụm danh từ là danh từ. Các từ ở trước danh từ trung tâm thường thể hiện số lượng của sự vật mà danh từ trung tâm biểu hiện. Các từ đứng sau danh từ trung tâm thường nêu đặc điểm của sự vật, xác định vị trí của sự vật không gian, thời gian.

- Tìm hiểu câu “Tất cả những học sinh chăm chỉ đều được cô giáo khen ngợi”. Trong câu này, tất cả học sinh chăm chỉ là một cụm danh từ có học sinh là danh từ trung tâm. Các từ tất cả, những trước danh từ học sinh chỉ số lượng. Từ chăm chỉ đứng sau danh từ trung tâm nêu đặc điểm của học sinh.

Cụm danh từ

Câu 1. Tìm cụm danh từ trong những câu thơ sau:

Nhưng trời giá rét quá, khách qua đường đều rảo bước rất nhanh, chẳng có ai đoái hoài đến lời chào hàng của em.

Cụm danh từ: lời chào hàng của em

Tất cả các ngọn nến bay lên, bay lên mãi rồi biến thành những ngôi sao trên trời.

Cụm danh từ: tất cả các ngọn nến bay lên, những ngôi sao trên trời.

Câu 2. Tìm một cụm danh từ trong truyện Cô bé bán diêm. Từ danh từ trung tâm trong cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm từ khác.

- Cụm danh từ: những que diêm còn lại trong bao

- Danh từ trung tâm: que diêm

- Ba cụm danh từ khác:

• tất cả que diêm dưới đất
• những que diêm cháy hết
• vài que diêm nhỏ bé

Câu 3. So sánh những câu văn sau đây và rút ra nhận xét về tác dụng của việc dùng cụm từ làm thành phần chính của câu:

a.

- Em bé vẫn lang thang trên đường.

- Em bé đáng thương, bụng đói rét vẫn đang lang thang trên đường.

Chủ ngữ trong câu thứ nhất là một từ, trong câu thứ hai là một cụm danh từ. Cụm danh từ: em bé đáng thương, bụng đói rét đã cho thấy cảnh ngộ tội nghiệp, bất hạnh của cô bé bán diêm.

b.

- Em gái đang dò dẫm trong đêm tối.

- Một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối.

Chủ ngữ trong câu thứ nhất là một từ, trong câu thứ hai là một cụm danh từ. Cụm danh từ: “một em gái nhỏ đầu chân, chân đi đất” cho thấy rõ hơn những nét ngoại hình của em bé, làm nổi bật tình cảnh nghèo khổ.

Câu 4. Các câu sau có chủ ngữ là một danh từ. Hãy mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ.

Gió vẫn thổi rít vào trong nhà.

Những cơn gió mùa đông bắc vẫn thổi rít vào trong nhà.

Lửa tỏa ra hơi nóng dịu dàng.

Ngọn lửa đỏ rực tỏa ra hơi nóng dịu dàng.

Câu 5. Hãy tưởng tượng và viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về cảnh cô bé bán diêm gặp lại người bà trên thiên đường, trong đó có ít nhất một cụm danh từ làm thành phần chính của câu.

- Gợi ý:

• Không gian gặp gỡ: trên thiên đường.
• Nhân vật: người bà và cô bé bán diêm.
• Hành động và tâm trạng của cô bé khi gặp lại bà.

- Bài mẫu:

Những que diêm còn lại vừa cháy hết. Một luồng ánh sáng xuất hiện. Hóa ra đó là những thiên thần nhỏ đến để đưa cô bé bán diêm lên thiên đường. Khi đến nơi, em cảm thấy vô cùng thích thú. Dưới chân em chính là những đám mây trắng mềm mại. Trên thiên đàng cũng có những vườn cây xanh tươi. Cánh cổng thiên đàng rộng lớn đang ở trước mặt. Các thiên thần đã đưa em đến một căn nhà nhỏ. Khi bước vào, em rất ngạc nhiên khi nhìn thấy bà đang ngồi trên ghế. Cô bé bán diêm chạy đến sà vào lòng của bà, nức nở khóc. Bà mỉm cười xoa đầu em. Hai bà cháu mừng rỡ khi gặp lại nhau. Các thiên thần nhỏ cũng bước vào theo em. Họ nói rằng thượng đế đã cho phép hai bà cháu sống ở đây. Cô bé mỉm cười cảm ơn các thiên thần nhỏ. Từ đó, hai bà cháu sống hạnh phúc cùng nhau.

Cụm danh từ: Những que diêm còn lại

* Bài tập ôn luyện thêm: 

Câu 1. Xác định danh từ trung tâm và đặt câu với các cụm danh từ sau:

Gợi ý:

những chiếc khăn màu đỏ

• Danh từ trung tâm:
• Đặt câu: Những chiếc dép màu đỏ mới được giặt xong.

con đường làng xưa cũ đó

• Danh từ trung tâm: con đường
• Đặt câu: Tôi thường đi học qua con đường cũ ấy.

bông hoa rực rỡ sắc màu kia

• Danh từ trung tâm: bông hoa
• Đặt câu: Em rất thích bông hoa rực rỡ sắc màu kia.

bức thư mới viết hôm qua

• Danh từ trung tâm: bức thư
• Đặt câu: Bức thư mới viết hôm qua đã được gửi đi rồi.

Câu 2. Hãy viết một đoạn văn về chủ đề tự chọn, trong đó có sử ít nhất hai cụm dụng cụm danh từ.

Gợi ý:

Buổi sáng mùa xuân trên quê hương em thật đẹp. Không khí rất trong lành và mát mẻ. Khi ông mặt trời dậy thật sớm để đánh thức mọi người sau một đêm dài. Những cô cậu nắng tinh nghịch cũng thức giấc, chạy nhảy tung tăng dưới mặt đất. Hạt sương đọng trên lá cây cũng dần tan biến. Làn gió khẽ lướt qua khiến những cành lá rung rinh. Đặc biệt nhất là bầu trời buổi sáng sớm, thật trong lành biết bao. Chị gió tung tăng nô đùa khắp nơi. Cô mây thì dạo chơi quanh những ngọn núi phía xa. Vài chú chim nhỏ cất tiếng hót đón chào ngày mới. Khu vườn trước nhà tràn ngập sắc xanh: màu xanh của thảm cỏ; màu xanh của lá cây; màu xanh của những trái cây chưa chín. Ngoài đường vẫn còn rất yên tĩnh. Thỉnh thoảng có những tiếng trò chuyện của các bác nông dân phải ra đồng làm việc. Chỉ một lúc sau, con đường đã ngập tràn tiếng cười nói, tiếng xe cộ… của những người đi học, đi làm. Khi được ngắm nhìn quê hương lúc này, em cảm thấy cô cùng hạnh phúc.

Cụm danh từ: Những cô cậu nắng tinh nghịch, màu xanh của thảm cỏ

NHẬN BIẾT TÁC DỤNG CỦA VIỆC MỞ RỘNG THÀNH PHẦN CHÍNH CỦA CÂU BẰNG CỤM TỪ

So sánh hai câu sau để nhận biết tác dụng của việc mở rộng thành phần chính của câu bằng cụm từ:

(1) Tuyết/rơi

(2) Tuyết trắng /rơi đầy trên đường.

Trong câu (1), mỗi thành phần chính của câu chỉ là một từ. Trong câu (2), mỗi thành phần chính của câu là một cụm từ. Chủ ngữ "tuyết trắng" cụ thể hơn "tuyết" vì có thông tin về đặc điểm màu sắc của tuyết. Vị ngữ "rơi đầy trên đường" cụ thể hơn "rơi" vì có thông tin về mức độ và địa điểm rơi của tuyết.

NHẬN BIẾT CỤM DANH TỪ

Ở dạng đầy đủ, cụm danh từ gồm ba phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ trước và phần phụ sau. Trung tâm của cụm danh từ là danh từ. Các từ ở trước danh từ trung tâm thường thể hiện số lượng của sự vật mà danh từ trung tâm biểu hiện. Các từ đứng sau danh từ trung tâm thường nêu đặc điểm của sự vật, xác định vị trí của sự vật trong không gian, thời gian.

Tìm hiểu câu "Tất cả những học sinh chăm chỉ đều được cô giáo khen ngợi". Trong câu này, "tất cả những học sinh chăm chỉ" là một cụm danh từ có "học sinh" là danh từ trung tâm. Các từ "tất cả", "những" trước danh từ "học sinh" chỉ số lượng. Từ "chăm chỉ" đứng sau danh từ trung tâm nêu đặc điểm của học sinh.

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT - CỤM DANH TỪ

Câu 1 trang 66 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm cụm danh từ trong những câu thơ sau:
a. Nhưng trời giá rét quá, khách qua đường đều rảo bước rất nhanh, chẳng có ai đoái hoài đến lời chào hàng của em.
b. Tất cả các ngọn nến bay lên, bay lên mãi rồi biến thành những ngôi sao trên trời.

Trả lời

Cụm danh từ trong những câu thơ:

Nhưng trời giá rét quá, khách qua đường đều rảo bước rất nhanh, chẳng có ai đoái hoài đến lời chào hàng của em.

Cụm danh từ: chẳng có ai đoái hoài đến lời chào hàng của em.

Tất cả các ngọn nến bay lên, bay lên mãi rồi biến thành những ngôi sao trên trời.

Cụm danh từ: tất cả các ngọn nến là một cụm danh từ, trong đó ngọn nến là danh từ trung tâm. Các từ tất cả các đứng trước danh từ ngọn nến, chỉ số lượng. Từ bay lên đứng sau danh từ trung tâm chỉ đặc điểm của ngọn nến.

Câu 2 trang 66 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm một cụm danh từ trong truyện Cô bé bán diêm. Từ danh từ trung tâm trong cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm từ khác.

Trả lời

Một cụm danh từ trong truyện Cô bé bán diêm: "Em bé quẹt que diêm nữa vào tường, một ánh sáng xanh tỏa ra xung quanh em và em bé nhìn thấy rõ ràng bà em đang mỉm cười với em".

Cụm danh từ: một ánh sáng xanh tỏa ra xung quanh em. Danh từ trung tâm: ánh sáng xanh.

Ba cụm danh từ khác:

Qua nghiên cứu của các nhà khoa học, tất cả các ánh sáng xanh từ màn hình điện thoại sẽ tấn công trực tiếp và mạnh mẽ hơn vào võng mạc hơn khi ở trong phòng tối hoặc thiếu sáng.

Một số ánh sáng xanh có mặt ở nhiều nơi trong cuộc sống chúng ta. Ở môi trường tự nhiên, ánh sáng xanh chủ yếu đến từ ánh sáng mặt trời.

Một, hai, ba ánh sáng xanh tỏa ra không gian, cánh đồng trở nên lung linh, huyền ảo hơn.

Câu 3 trang 66 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

So sánh những câu văn sau đây và rút ra nhận xét về tác dụng của việc dùng cụm từ làm thành phần chính của câu:
a. - Em bé vẫn lang thang trên đường.
- Em bé đáng thương, bụng đói rét vẫn đang lang thang trên đường.
b. - Em gái đang dò dẫm trong đêm tối.
- Một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối.

Trả lời

Tác dụng của việc dùng cụm từ làm thành phần chính của câu:

Câu 4 trang 67 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Các câu sau có chủ ngữ là một danh từ. Hãy mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ.

Trả lời 

Mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ:

Gió vẫn thổi rít vào trong nhà.

=> Một vài cơn gió thổi rít vào trong nhà, giấc ngủ trưa trôi qua trong tiếng gió.

Lửa tỏa ra hơi nóng dịu dàng.

=> Một vài đốm lửa tỏa ra hơi nóng dịu dàng, xoa dịu cơn giá lạnh, đôi bàn tay không còn co ro, lạnh buốt nữa.

Cụm danh từ làm thành phần chính của câu: tất cả các thiên thần bé xíu, xinh xinh.

Câu 5 trang 67 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Hãy tưởng tượng và viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) về cảnh cô bé bán diêm gặp lại người bà trên thiên đường, trong đó có ít nhất một cụm danh từ làm thành phần chính của câu.

Trả lời

Bà dắt tay cô bé bán diêm về trời. Em đã gặp được tất cả các thiên thần bé xíu, xinh xinh. Mỗi thiên thần có một đôi cánh trắng toát, mượt mà đằng sau lưng. Trên tay họ là những chiếc kèn để thổi chào mừng em. Cô bé rất háo hức. Vừa đi, em vừa nhảy chân sáo. Có lẽ lâu lắm rồi, em mới được thực sự là một đứa trẻ như bây giờ. Cổng thiên đường rộng lớn, sáng lên một màu vàng lấp lánh. Nó mở ra một vùng đất rộng mênh mông, tươi đẹp, có biết bao nhiêu là hoa. Cô bé đứng sững lại. Chưa bao giờ em thấy nơi nào tràn ngập màu sắc như thế này. Nước mắt chảy dài trên khuôn mặt em, vì quá hạnh phúc, vì xúc động. Em tiến vào trong thiên đường. Ở đây có rất nhiều người, họ vui vẻ, thân thiện. Em cảm thấy hạnh phúc vô cùng.

A. Soạn bài Thực hành tiếng Việt ngắn gọn:

Cụm danh từ

Câu 1 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

- Cụm danh từ trong các câu là: 

- “khách qua đường” (“khách”: danh từ trung tâm, “qua đường”: phần phụ sau bổ sung ý nghĩa về đặc điểm cho danh từ trung tâm) 

- “lời chào hàng của em” (“lời”: danh từ trung tâm, “chào hàng của em” : phần phụ sau, miêu tả, hạn định danh từ trung tâm). 

b. 

- “tất cả các ngọn nến” (“ngọn nến”: danh từ trung tâm, “tất cả các”: phần phụ trước, bổ sung ý nghĩa chỉ tổng thể sự vật (tất cả) và chỉ số lượng (các)). 

- “những ngôi sao trên trời” (“ngôi sao”: danh từ trung tâm, “những”: phần phụ trước, chỉ số lượng, “trên trời”: phần phụ sau, miêu tả, hạn định danh từ trung tâm). 

Câu 2 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

 Ví dụ cụm danh từ: “một góc tường” 

- Những cụm danh từ khác có thể tạo ra: 

+ những góc tường

+ một góc tường của nhà trên phố

Câu 3 (trang 66 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

- Em bé vẫn lang thang trên đường.

- Em bé đáng thương, bụng đói rét vẫn đang lang thang trên đường.

=> Cụm danh từ có tác dụng làm rõ cảnh ngộ éo le, sự đáng thương, bất hạnh của cô bé.

- Em gái đang dò dẫm trong đêm tối.

- Một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối.

=> Cụm danh từ có tác dụng miêu tả rõ rệt hơn ngoại hình, tình cảnh tội nghiệp của em bé. 

Câu 4 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

Mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ:

Câu 5 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

Bà dắt tay cô bé bán diêm về trời. Em đã gặp được tất cả các thiên thần bé xíu, xinh xinh. Mỗi thiên thần có một đôi cánh trắng toát, mượt mà đằng sau lưng. Trên tay họ là những chiếc kèn để thổi chào mừng em. Cô bé rất háo hức. Vừa đi, em vừa nhảy chân sáo. Có lẽ lâu lắm rồi, em mới được thực sự là một đứa trẻ như bây giờ. Cổng thiên đường rộng lớn, sáng lên một màu vàng lấp lánh. Nó mở ra một vùng đất rộng mênh mông, tươi đẹp, có biết bao nhiêu là hoa. Cô bé đứng sững lại. Chưa bao giờ em thấy nơi nào tràn ngập màu sắc như thế này. Nước mắt chảy dài trên khuôn mặt em, vì quá hạnh phúc, vì xúc động. Em tiến vào trong thiên đường. Ở đây có rất nhiều người, họ vui vẻ, thân thiện. Em cảm thấy hạnh phúc vô cùng.

Chú thích:

Cụm danh tà là thành phần in đậm.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Thực hành tiếng Việt:

* Cụm danh từ

Khái niệm.

- Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành

- Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống một danh từ.

VD: Từng cơn gió thổi rít vào trong nhà, giấc ngủ trôi qua trong lạnh lẽo, chập chờn.

Cấu tạo của cụm danh từ.

- Mô hình:

Phần trước

Phần trung tâm

Phần sau

T2

T1

T1

T2

S1

S2

tất cả

những

em

học sinh

chăm ngoan

ấy

- Trong cụm danh từ:

+ Các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho danh từ các ý nghĩa và số và lượng.

+ Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự vật ấy trong không gian hay thời gian.

Tri thức Tiếng Việt - Cụm danh từ
​- Cụm danh từ là gì?
Cụm danh từ (còn được gọi là ngữ danh từ, nhóm danh từ, danh ngữ) là một tập hợp tự do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành (Từ ngữ phụ thuộc được gọi là phụ ngữ).

- Cụm danh từ gồm mấy phần?
Cụm danh từ ở dạng đầy đủ sẽ gồm ba phần:
+ Phần trung tâm ở giữa: là danh từ
+ Phần phụ trước: thường thể hiện số lượng của sự vật mà danh từ trung tâm biểu hiện
+ Phần phụ sau: thường nêu đặc điểm của sự vật, xác định vị trí của sự vật trong không gian, thời gian.
Ví dụ: Tất cả những học sinh chăm chỉ
Phần trung tâm: học sinh
Phần phụ trước: tất cả, những
Phần phụ sau: chăm chỉ

- Tác dụng của cụm danh từ là gì?
So với danh từ, cụm danh từ có cấu tạo phức tạp hơn nhưng nhiều thông tin hơn, ý nghĩa cụ thể, chi tiết hơn.
Ví dụ: Tất cả những học sinh chăm chỉ
Bên cạnh từ "học sinh" là trung tâm, cụm danh từ trên có các từ "tất cả" và "những" đứng trước để chỉ số lượng nhiều; từ "chăm chỉ" đứng sau cung cấp thông tin về đặc điểm của học sinh.

Trả lời câu hỏi trang 66, 67 – Ngữ văn 6 Kết nối tri thức với cuộc sống
​Câu 1. Tìm cụm danh từ trong những câu:
a. Nhưng trời rét quá, khách qua đường đều rảo bước rất nhanh, chẳng ai đoái hoài đến lời chào hàng của em.
b. Tất cả các ngọn nến bay lên, bay lên mãi rồi biến thành những ngôi sao trên trời.
Cụm danh từ trong câu a là:
- khách qua đường (khách: danh từ trung tâm; qua đường: phần phụ sau, bổ sung ý nghĩa chỉ hành động cho danh từ khách).
- lời chào hàng của em (lời: danh từ trung tâm; chào hàng, của em: phần phụ sau, miêu tả lời gì, của ai).
Cụm danh từ trong câu b là:
- tất cả các ngọn nến (ngọn nến: danh từ trung tâm; tất cả, các: phần phụ trước, bổ sung ý nghĩa chỉ tổng thể sự vật - tất cả và chỉ số lượng nhiều - các).
- những ngôi sao trên trời (ngôi sao: danh từ trung tâm; những: phần phụ trước, chỉ số lượng nhiều; trên trời: phần phụ sau, miêu tả không gian).

Câu 2. Tìm một cụm danh từ trong truyện Cô bé bán diêm. Từ danh từ trung tâm trong cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm danh từ khác.
- Một cụm danh từ trong truyện Cô bé bán diêm: một em gái nhỏ
Trong cụm danh từ trên, em gái: danh từ trung tâm; một: phần phụ trước, chỉ số lượng duy nhất; nhỏ: phần phụ sau, chỉ đặc điểm hình dáng.
- Tạo ba cụm danh từ khác từ danh từ trung tâm em gái:
+ những em gái xinh đẹp,
+ tất cả những em gái khéo léo,
+ những em gái tóc vàng.
(Ví dụ khác: - Cụm danh từ: tất cả những que diêm còn lại trong bao.
- Trong cụm danh từ trên : que diêm: danh từ trung tâm; tất cả, những: phần phụ trước, chỉ tổng thể sự vật, chỉ số lượng nhiều; còn lại, trong bao: phần phụ sau chỉ sự tồn tại và chỉ không gian.
- Tạo ra ba cụm danh từ khác:
+ những que diêm nhỏ bé,
+ những que diêm ấy,
+ nhiều que diêm trong hộp.)

Câu 3. So sánh những câu văn sau đây và rút ra nhận xét về tác dụng của việc dùng cụm danh từ làm thành phần chính của câu:
Điểm khác nhau của 2 câu trong ý a:
- Em bé vẫn lang thang trên đường. (Chủ ngữ là danh từ em bé).
- Em bé đáng thương, bụng đói rét vẫn lang thang trên đường. (Chủ ngữ là cụm danh từ em bé đáng thương, bụng đói rét).
Điểm khác nhau của 2 câu trong ý b:
- Em gái đang dò dẫm trong đêm tối. (Chủ ngữ là danh từ em gái).
- Một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất, đang dò dẫm trong đêm tối. (Chủ ngữ là cụm danh từ một em gái nhỏ đầu trần, chân đi đất).
Như vậy trong cả hai ví dụ trên, điểm khác nhau của các cặp câu là : một câu chủ ngữ là danh từ, một câu chủ ngữ là cụm danh từ.
Tác dụng của việc dùng cụm danh từ làm thành phần chính của câu: Chủ ngữ là cụm danh từ giúp câu cung cấp nhiều thông tin hơn chủ ngữ là danh từ.
Ngoài ra, những câu văn có chủ ngữ là cụm danh từ còn cho thấy thái độ thương cảm, xót xa của người kể chuyện với cảnh ngộ đáng thương, khốn khổ của cô bé bán diêm ( thể hiện trong cách nhà văn sử dụng các từ như: đáng thương, bụng đói rét; nhỏ, đầu trần, chân đi đất).

Câu 4. Các câu sau có chủ ngữ là một danh từ. Hãy mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ :
a. Gió vẫn thổi rít vào trong nhà.
b. Lửa tỏa ra hơi nóng dịu dàng.
Câu a, chủ ngữ: Gió.
Mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ: Những cơn gió sắc buốt, Những cơn gió lạnh lẽo, Những cơn gió cắt thịt da...
Câu b, chủ ngữ: Lửa.
Mở rộng chủ ngữ thành cụm danh từ: Ngọn lửa hồng ; Ngọn lửa ấm áp ; Ngọn lửa trong lò sưởi...

Câu 5. Hãy tưởng tượng và viết đoạn văn (5 – 7 dòng) về cảnh cô bé bán diêm gặp lại người bà của mình, trong đoạn văn có ít nhất một cụm danh từ làm thành phần chủ ngữ của câu.
Giữa cái lạnh buốt sắc của đêm giao thừa, người bà hiền từ ôm lấy cô cháu gái nhỏ. Bà vuốt ve mái tóc vàng óng, phủi đi những bông tuyết phủ dày trên tóc cô bé. Còn cô cháu gái tội nghiệp nép vào lồng ngực bà, thủ thỉ: "Bà ơi! Cháu nhớ bà nhiều lắm! Bà đừng bỏ cháu đi nữa bà nhé!" Bà nhìn cháu bằng đôi mắt âu yếm: "Bà sẽ không xa cháu nữa đâu, bà sẽ đưa cháu đến một nơi thật đẹp nhé! Nơi ấy chỉ có tiếng cười và niềm vui thôi, cháu có đi với bà không?"
(Cụm danh từ: người bà hiền từ, cô cháu gái tội nghiệp, đôi mắt âu yếm).