Chuẩn bị đọc

(trang 78, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Trong Đại Nam quốc sử diễn ca có hai câu lục bát ca ngợi một nhân vật lịch sử thời nhà Trần:

… tuổi trẻ chỉ cao

Cờ đề sáu chữ quyết vào lập công.

Em biết nhân vật ấy là ai, có công trạng gì mà được tôn vinh như vậy hay không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.

Phương pháp giải:

Vận dụng kiến thức thực tế

Lời giải chi tiết:

Nhân vật đó là Trần Quốc Toản với lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch báo hoàng ấn”, tuổi trẻ tài cao, đạo mạ phi thường.

Trải nghiệm cùng VB 1

Câu 1 (trang 79, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Em hình dung thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Đoàn quân của Hoài Văn với số lượng đông hơn sáu trăm người, tinh nhuệ, thien chiến, ngày đêm miệt mài tập luyện

Trải nghiệm cùng VB 2

Câu 2 (trang 79, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Theo dõi và tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc: Đây là trận đánh cho thấy tài trí hơn người của Trần Quốc Toản, tính cách cương trực, mạnh mẽ, thẳng thắn đã kết nghĩa thêm được người tài là Thế Lộc. Dù tương quan lực lượng giữa ta và  địch khá lớn nhưng nhờ sự chỉ huy, kế sách tài tình mà bọn giặc đã bị mắc mưu, dẫn đến thất bại thảm hại.

Trải nghiệm cùng VB 3

Câu 3 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Từ chương XI đến chương XII – XIII, tuyến truyện có gì thay đổi?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Từ chương XI đến chương XII – XIII, tuyến truyện có sự thay đổi: Từ việc giới thiệu nhân vật Trần Quốc Toản chuyển sang với mưu kế tuyệt diệu trên dãy núi Ma Lục đến câu chuyện về Chiêu Thành Vương (chú của Trần Quốc Toản) gặp khó khăn và đã được người cháu giải cứu.

Trải nghiệm cùng VB 4

Câu 4 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đội quân nào sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Đội quân sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương là đội quân của Hoài Văn Hầu.

Trải nghiệm cùng VB 5

Câu 5 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Em hiểu thêm điều gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Nhân vật Hoài Văn qua câu nói này là người tuổi trẻ tài cao, tuổi trẻ nhưng dũng cảm, mưu trí, khiến cho những người dù dặn dày sương gió cũng phải bất ngờ

Suy ngẫm và phản hồi 1

Câu 1 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Các sự kiện  trong văn bản được kể theo hai tuyến:

- Tuyến 1:

+ Nhìn thấy quân giặc đang lọt thỏm vào thế trận của mình với những bao tên lắc lư trên vai khiến Hoài Văn Hầu thấy phấn khích.

+ Quân giặc tiến vào giữa cánh đồng, hàng nghìn mũi tên phóng xuống đám giặc khiến chúng tranh nhau chạy, phần lớn thương vong, những tên may mắn sống sót cũng bị các chiến sĩ đuổi đến vung con dao to chém giết. Quân giặc dưới sự chỉ dẫn của viên tướng chạy thục mạng ra khỏi cánh đồng không cả ngoảnh đầu lại. Hoài Văn chỉ tay vào mặt viên tướng: Bại trận, đến nước này, chúng bay còn muốn chống lại uy trời đó sao? Hãy bỏ giáo qùy hàng, thì còn được toàn tính mạng.

- Tuyến 2

Chiêu Vương Thành bị quân giặc bao vây khó đường chạy thoát trên đường đi đuổi Trần Ích Tắc - kẻ đã đầu hàng giặc Nguyên nhưng được Hoài Văn đã tới cứu.

Suy ngẫm và phản hồi 2

Câu 2 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.

Phương pháp giải:

Vận dụng tri thức đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Nội dung bao quát của văn bản là: Câu chuyện về anh hùng của đất nước Hoài Văn Hầu chính trực và căm ghét những người phản quốc đầu hàng theo giặc, tài giỏi, thông minh.

Những dấu hiệu giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử là vì trong truyện có dấu mốc thời gian và các sự kiện trong quá khứ về các trận đánh.

Suy ngẫm và phản hồi 3

Câu 3 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu là mưu trí, can trường, hiên ngang, yêu nước, căm ghét quân giặc, sẵn sàng hy sinh bản thân mình để bảo vệ đất nước

Suy ngẫm và phản hồi 4

Câu 4 (trang 84, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương giúp cho chúng ta biết thêm, hiểu rõ những nét đẹp về tính cách và con người của Hoài Văn Hầu.

Suy ngẫm và phản hồi 5

Câu 5 (trang 85, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ giúp cho việc thể hiện chủ đề của văn bản được rõ ràng và chân thực hơn. Hình ảnh những chàng trai trẻ cùng hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng đã biểu thị thắng lợi của chúng ta. Nét đặc trưng để nhắc nhớ.

Suy ngẫm và phản hồi 6

Câu 6 (trang 85, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể; cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật;…)

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả:

+ Sử dụng ngôi kể thứ 3 để kể câu chuyện một cách chân thật và bao quát nhất.

+ Cách quan sát và miêu tả sự vật, sự việc tinh tế, chân thật.

+ Tái hiện bối cảnh lịch sử chân thật cùng ngôn từ ngắn gọn, súc tích.

+ Giọng điệu lời văn đầy khí thế và tự hào, đã giúp cho những truyền thống hào hùng của dân tộc được lưu giữ muôn đời.

Suy ngẫm và phản hồi 7

Câu 7 (trang 85, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Phương pháp giải:

Vận dụng kĩ năng đọc hiểu

Lời giải chi tiết:

Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca:

- Điểm tương đồng:

Hoài Văn Hầu trong hai tác phẩm đều là người có tính cách quả quyết, gan dạ yêu nước, có ý chí đánh giặc và căm ghét kẻ thù xâm lược.

- Điểm khác biệt:

Hai tác phẩm đều thể hiện hình ảnh anh hùng nhưng ở hai tác phẩm lại có hai mặt khác nhau của việc xây dựng nhân vật. Một bên là nhân vật xây dựng trên câu chuyện thực, một bên là tác giả thêm yếu tố văn học, thẩm mĩ để làm mới nhân vật, khiến cho nhân vật trở nên lí tưởng hóa.

* Chuẩn bị đọc

Câu hỏi (trang 78 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Trong Đại Nam quốc sử diễn ca có hai dòng thơ lục bát ca ngợi một nhân vật lịch sử thời nhà Trần:

… tuổi trẻ chí cao

Cờ đề sáu chữ quyết công vào lập công

Em biết nhân vậy ấy là ai, có công trạng gì mà được tôn vinh như vậy hay không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.

Trả lời:

- Nhân vật là Trần Quốc Toản.

- Trần Quốc Toản (1267- 1285) thuộc dòng dõi vua Trần. Cha mất sớm, ông ở với mẹ và được chú là Chiêu Thành Vương dạy dỗ chu đáo. Ngay từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu võ nghệ và lòng quả cảm hơn người, rất ham đọc sách quân sự và có chí lớn. Ông được phong tước Hoài Văn Hầu khi mới 15 tuổi.

+ Trần Quốc Toản nổi tiếng với 2 giai thoại: Ông hổ thẹn, uất ức đã bóp nát quả cam trong tay lúc nào không biết vì còn quá nhỏ nên không được tham gia dự hội nghị cấp cao. Và việc ông tự tập hợp binh lính thành đội quân trẻ tuổi, giương cao lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch, báo hoàng ân” (phá giặc mạnh, đền ơn vua).

* Trải nghiệm cùng văn bản

Hình dung: Em hình dung thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

- Đó là đội quân trẻ tuổi, hăng hái nghĩa khí, hùng mạnh chiến đấu vì chính nghĩa, được mọi người yêu mến.

Tóm tắt: Theo dõi và tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

Dù tương quan lực lượng giữa ta và địch khá lớn nhưng nhờ sự chỉ huy, kế sách tài tình mà bọn giặc đã bị mắc mưu, dẫn đến thất bại thảm hại. Trận đánh cho thấy tài trí hơn người của Trần Quốc Toản.

Theo dõi: Từ Chương XI đến chương XII-XIII, tuyến truyện có gì thay đổi?

Từ chương XI đến chương XII -XIII, tuyến truyện thay đổi sang giai đoạn truyện mới, kết thúc trận đánh của Thế Lộc và Hoài Văn tuyến truyện chuyển sang câu chuyện của Chiêu Vương Thành đi đánh đuổi Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc - kẻ đầu hàng quân Nguyên.

Dự đoán: Đội quân nào sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Đội quân sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương là đội quân của Hoài Văn Hầu.

Suy luận: Em hiểu thêm điều gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Là người tuổi trẻ tài cao, tuổi trẻ nhưng dũng cảm, mưu trí, khiến cho những người dù dặn dày sương gió cũng phải bất ngờ.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: Văn bản kể về anh hùng Trần Quốc Toản, tuổi nhỏ chí lớn đánh đuổi quân xâm lược bảo vệ đất nước nên đã sử dụng mưu trí, tinh thần quả cảm để làm nên chiến công hiển hách.

Câu 1 (trang 84 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

Trả lời:

Các sự kiện trong văn bản được kể theo 2 tuyến:

* Tuyến Hoài Văn Hầu – Thế Lộc:

+Hoài Văn Hầu chiêu mộ binh sĩ, dựng cờ “Phá cường địch báo hoàng ân”, cùng 600 chàng trai trẻ tìm giặc Nguyên mà đánh.

+ Hai đội quân của Hoài Văn Hầu và Thế Lộc gặp nhau ở vùng rừng núi hiểm trở.

– Hai đội quân kết hợp với nhau, áp dụng những kế sách đánh quân Nguyên và lập nên một số chiến công oanh liệt.

* Tuyến Chiêu Thành Vương:

+ Chiêu Thành Vương và cuộc truy bắt Trần Ích Tắc.

+ Chiêu Thành Vương lâm trận bị trọng thương, lâm vào tình thế phải liều thân, cảm tử.

+ Toán quân lạ tiếp ứng.

+ Hai chú cháu nhận ra nhau; Chiêu Thành Vương được chữa lành vết thương; Hoài Văn Hầu chia tay Thế Lộc, hội quân với các cánh quân của triều đình chuẩn bị cho trận đánh lớn.

Câu 2 (trang 84 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.

Trả lời:

Nội dung bao quát của văn bản: văn bản kể về đoàn quân trai trẻ của Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản phối hợp với đội quân của Thế Lộc, lập lên những chiến công vang dội của vùng rừng nói hiểm trở, đồng thời bất ngờ ứng cứu cánh quân lâm trận của Chiêu Thành Vương.

Những dấu hiệu cho thấy văn bản thuộc thể loại truyện lịch sử:

Các đặc điểm

của truyện lịch sử

Sự thể hiện trong văn bản

Viên tướng trẻ và con ngựa trắng

Bối cảnh (thời gian - không gian)

- Thời gian: thời kỳ nhà Trần, với cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược.

- Không gian: Các trận đánh có thật trong lịch sử.

Cốt truyện

Đa tuyến

Nhân vật

Trần Quốc Toản - Hoài Văn Hầu

Ngôn ngữ

Giọng điệu hào hùng, khí thế, lời văn ngắn ngọn, súc tích

Câu 3 (trang 84 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Trả lời:

Những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu

Một số chi tiết tiêu biểu như

- Tuổi nhỏ chí lớn, dũng mãnh, tự tin...

- Giàu lòng yêu nước, căm thù quân xâm lược, khát khao lập chiến công “phá cường địch báo hoàng ân”.

- Biết cách phối hợp với Thế Lộc để phát huy mưu lược, trí dũng của đôi bên.

- Sống có tình nghĩa, biết ứng xử theo phép tắc của triều đình.

- Bại tướng, đến nước này, chúng bay còn muốn chống lại uy trời đó sao? Hãy bỏ giáo quỳ hàng, thì còn được toàn tính mạng.

- Cháu không biết chú lên, chậm tới vấn an, xin chú tha tội cho cháu.

...

Câu 4 (trang 84 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Trả lời:

Sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương đã góp phần làm tính cách, con người nhân vật Hoài Văn Hầu nổi bật, rõ nét.

Câu 5 (trang 84 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Trả lời:

Tác dụng của việc lặp lại các hình ảnh trên trong việc thể hiện chủ đề của văn bản: thể hiện chủ đề của văn bản (Ca ngợi những chiến công và lòng yêu nước của người anh hùng trẻ tuổi Hoài Văn Hầu) bởi hình ảnh người tướng trẻ cùng đoàn quân anh dũng tràn đầy nhựa sống cùng với con ngựa, lá cờ luôn kề bên mỗi lần phất cao ngọn cờ, tiếng ngựa hí là một lần đoàn quân trẻ dành được thắng lợi.

Câu 6 (trang 84 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể; cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật…)

Trả lời:

- Cách sử dụng ngôi kể: Ngôi kể thứ ba giúp câu chuyện được kể chân thật và bao quát nhất.

- Cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử: Sự vật, sự việc tinh tế, chân thật; tái hiện bối cảnh lịch sử chân thật cùng ngôn từ ngắn gọn, súc tích giúp diễn biến hiện lên rõ ràng, chân thực.

- Cách dùng lời của người kể chuyện, lời của nhân vật: Giọng điệu lời văn đầy khí thế và tự hào tạo sự xúc động cho câu chuyện, giúp cho những truyền thống hào hùng của dân tộc được lưu giữ muôn đời.

Câu 7 (trang 84 sgk Ngữ văn 8 Tập 2): Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Trả lời:

- Điểm tương đồng: Hoài Văn Hầu trong hai tác phẩm đều là người có tính cách quả quyết, gan dạ yêu nước, có ý chí đánh giặc và căm ghét kẻ thù xâm lược.

- Điểm khác biệt:

+ Trong Viên tướng trẻ và con ngựa trắng: tác giả đã thêm yếu tố văn học, thẩm mĩ để làm mới nhân vật, khiến cho nhân vật trở nên lí tưởng hóa.

+ Trong Đại Nam quốc sử diễn ca: Nhân vật xây dựng trên câu chuyện thực.

Câu 1. Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

Trả lời:

Các sự kiện  trong văn bản được kể theo hai tuyến:

- Tuyến 1:

+ Hoài Văn nhìn thấy quân giặc đang lọt thỏm vào thế trận của mình với những bao tên lắc lư trên vai.

+ Quân giặc tiến vào giữa cánh đồng, hàng nghìn mũi tên phóng xuống đám giặc khiến chúng tranh nhau chạy, phần lớn thương vong, những tên may mắn sống sót cũng bị các chiến sĩ đuổi đến vung con dao to chém giết. Quân giặc dưới sự chỉ dẫn của viên tướng chạy thục mạng ra khỏi cánh đồng không cả ngoảnh đầu lại. Hoài Văn chỉ tay vào mặt viên tướng: Bại trận, đến nước này, chúng bay còn muốn chống lại uy trời đó sao? Hãy bỏ giáo qùy hàng, thì còn được toàn tính mạng.

- Tuyến 2

Chiêu Vương Thành bị quân giặc bao vây khó đường chạy thoát trên đường đi đuổi Trần Ích Tắc - kẻ đã đầu hàng giặc Nguyên nhưng được Hoài Văn đã tới cứu. 

Câu 2. Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.

Trả lời:

Nội dung bao quát của văn bản là: kể về anh hùng của đất nước Hoài Văn Hầu chính chực và căm ghét những người phản quốc đầu hàng theo giặc.

Những dấu hiệu giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử là vì trong truyện có dấu mốc thời gian và các sự kiện trong quá khứ về các trận đánh.

Câu 3. Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Trả lời:

Những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu là dũng cảm, hiên ngang, yêu nước, căm ghét quân giặc, sẵn sàng hy sinh bản thân mình để bảo vệ đất nước.

Câu 4. Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Trả lời:

Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương giúp cho chúng ta biết thêm những nét đẹp về tính cách và con người của Hoài Văn Hầu.

Câu 5. Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Trả lời:

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ giúp cho việc thể hiện chủ đề của văn bản được rõ ràng và chân thực hơn. Hình ảnh những chàng trai trẻ cùng hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng đã biểu thị thắng lợi của chúng ta.

Câu 6. Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể, cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật;...)

Trả lời:

Nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả:

+ Sử dụng ngôi kể thứ 3 để kể câu chuyện một cách chân thật và bao quát nhất.

+ Cách quan sát và miêu tả sự vật, sự việc tinh tế, chân thật.

+ Tái hiện bối cảnh lịch sử chân thật cùng ngôn từ ngắn ngọn, súc tích.

+ Giọng điệu lời văn đầy khí thế và tự hào, đã giúp cho những truyền thống hào hùng của dân tộc được lưu giữ muôn đời.

Câu 7. Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Trả lời:

Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca:

- Điểm tương đồng:

Hoài Văn Hầu trong hai tác phẩm đều là người có tính cách quả quyết, gan dạ yêu nước, có ý chí đánh giặc và căm ghét kẻ thù xâm lược.

- Điểm khác biệt:

Hai tác phẩm đều thể hiện hình ảnh anh hùng nhưng ở hai tác phẩm lại có hai mặt khác nhau của tính cách và con người nhân vật.

CHUẨN BỊ ĐỌC

Trong Đại Nam quốc sử diễn ca có hai dòng thơ lục bát ca ngợi một nhân vật lịch sử thời nhà Trần:

…tuổi trẻ chí cao

Cờ đề sáu chữ quyết vào lập công

Em biết nhân vật ấy là ai, có công trạng gì mà được tôn vinh như vậy hay không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp.

Trả lời:

Nhân vật được nói tới trong hai câu thơ lục bát trên chính là Trần Quốc Toản với lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch báo hoàng ấn”, tuổi trẻ tài cao, đạo mạo phi thường.

Những công trạng của Trần Quốc Toản:

- Năm 1282, vua Trần Nhân Tông tổ chức Hội nghị quân sự cấp cao gồm các Vương hầu và tướng lĩnh tại bến Bình Than để bàn kế sách chống giặc Mông - Nguyên. Vì còn ít tuổi nên Trần Quốc Toản không được tham dự Hội nghị để bàn việc quân. Hổ thẹn, uất ức, Trần Quốc Toản đã bóp nát quả cam trong tay lúc nào không biết. Không nản lòng, ông đã tập hợp những người thân thuộc và trai tráng trong vùng thành đạo quân hơn 1000 người tự sắm sửa vũ khí, chiến thuyền và cùng nhau ngày đêm luyện võ, tập trận chờ thời cơ đánh giặc. Đội quân trẻ tuổi của Trần Quốc Toản giương cao lá cờ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch, báo hoàng ân” (phá giặc mạnh, đền ơn vua).

- Năm 1285, quân Mông - Nguyên tràn vào nước ta, Trần Quốc Toản đã trực tiếp chỉ huy đội quân hơn 1000 người sát cánh chiến đấu với quân chủ lực của triều đình góp phần làm nên những chiến thắng vang dội ở Hàm Tử, Tây Kết, Chương Dương.

- Trong trận đánh quyết liệt ở vùng sông Như Nguyệt, giặc thua to nhưng không may Trần Quốc Toản đã hy sinh anh dũng khi mới 18 tuổi. Vua Trần Nhân Tông đã đích thân làm văn tế và truy tặng Trần Quốc Toản tước Hoài Văn Vương.

- Trần Quốc Toản đã trở thành tấm gương sáng ngời về ý chí và lòng yêu nước để các thế hệ trẻ Việt Nam noi theo.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Hình dung: Em hình dung thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

Trả lời:

Đoàn quân của Hoài Văn trong hình dung của em là đoàn quân đông đảo, hùng mạnh, tinh nhuệ, thiện chiến, chiến đấu vì chính nghĩa nên được bà con vô cùng quý mến.

Tóm tắt: Theo dõi và tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc.

Trả lời:

Tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc

Trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc là trận đánh cho thấy tài trí hơn người của Trần Quốc Toản, tính cách cương trực, mạnh mẽ, thẳng thắn đã kết nghĩa thêm được người tài là Thế Lộc. Dù tương quan lực lượng giữa ta và địch khá lớn nhưng nhờ sự chỉ huy, kế sách tài tình mà bọn giặc đã bị mắc mưu, dẫn đến thất bại thảm hại.

Sáu trăm hào kiệt chia nhau bố trí trên các ngọn núi chung quanh cánh đồng Ma Lục. Giữa trưa Hoài Văn nhìn thấy quân giặc đang lọt thỏm vào thế trận của mình. Những bao tên lắc lư trên vai, tua tủa những mũi tên bịt sắt. Chúng tiến lên đầu ngựa húc vào mông ngựa trước, Hoài Văn nín thở nhìn quân giặc, chàng cố lấy lại bình tĩnh.

Quân giặc tiến vào giữa cánh đồng và ngồi im trên mình ngựa, Hoài Văn và Thế Lộc đều nắm chặt đốc gươm, cán giáo. Quân giặc rụt rè, tiến đến hàng nghìn mũi tên phóng xuống thẳng đám quân giặc. Quân giặc tranh nhau chạy, ngựa xô vào nhau ngã lổng chổng, nhiều tên giặc ngã sõng soài. Toán giặc chạy đầu tiên ngã chúi dưới một trận mưa tên dữ dội, những người sống sót chạy lộn vào, va ập vào đám quân chạy hộc tốc trở ra. Bấy giờ quân giặc chỉ nghe thấy tiếng núi lở, các chiến sĩ trèo nhanh như vượn đã tới trước mặt quân giặc vung con dao to chém giặc như chặt chuối. Giặc không phân biệt trời đất, ngày đêm.

Viên tướng giặc dẫn một cánh quân liều chết đánh và chạy khỏi cánh đồng Ma Lục. Chúng cắm đầu chạy ra khỏi cánh đồng không dám ngoảnh đầu lại cùng tiếng chiêng tiếng trống vang lừng của quân ta ăn mừng chiến thắng. Hoài Văn chỉ tay vào mặt viên tướng: Bại trận, đến nước này, chúng bay còn muốn chống lại uy trời đó sao? Hãy bỏ giáo quy hàng, thì còn được toàn tính mạng. Tên tướng hốt hoảng từ yên ngựa nhảy xuống quỳ trước con ngựa bạch của Hoài Văn Hầu và lá cờ thêu sáu chữ đã nhòe trong bóng tối nhưng vẫn reo phần phật.

Theo dõi: Từ Chương XI đến chương XII - XIII, tuyến truyện có gì thay đổi?

Trả lời:

Từ chương XI đến chương XII - XIII, tuyến truyện thay đổi sang giai đoạn truyện mới. Kết thúc trận đánh của Thế Lộc và Hoài Văn tuyến truyện chuyển sang câu chuyện của Chiêu Vương Thành đi đánh đuổi Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc kẻ đầu hàng quân Nguyên.

Từ việc giới thiệu nhân vật Trần Quốc Toản chuyển sang mưu kế tuyệt diệu trên dãy núi Ma Lục đến câu chuyện về Chiêu Thành Vương (chú của Trần Quốc Toản) gặp khó khăn và đã được người cháu giải cứu.

Dự đoán: Đội quân nào sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Trả lời:

Đội quân của Hoài Văn Hầu và Thế Lộc sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương.

Suy luận: Em hiểu thêm điều gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Trả lời:

Qua câu nói này, em hiểu thêm nhiều về Hoài Văn, là người tuổi trẻ tài cao, tuổi trẻ nhưng dũng cảm, mưu trí, khiến cho những người dù dặn dày sương gió cũng phải bất ngờ.

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Trả lời các câu hỏi trang 84, 85 SGK Ngữ văn 8 tập 2 Chân trời sáng tạo

Câu 1: Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

Trả lời:

Các sự kiện trong văn bản được kể theo hai tuyến:

Tuyến 1:

- Hoài Văn Hầu chiêu mộ binh sĩ, dựng cờ “Phá cường địch báo hoàng ân”, cùng 600 chàng trai trẻ tìm giặc Nguyên mà đánh.

- Hai đội quân của Hoài Văn Hầu và Thế Lộc gặp nhau ở vùng rừng núi hiểm trở.

- Hai đội quân kết hợp với nhau, áp dụng những kế sách đánh quân Nguyên và lập nên một số chiến công oanh liệt.

Tuyến 2:

- Trên đường đi đuổi Trần Ích Tắc - kẻ đã đầu hàng giặc Nguyên, Chiêu Vương Thành bị quân giặc bao vây khó đường chạy thoát nhưng đã được Hoài Văn cứu.

- Hai chú cháu nhận ra nhau; Chiêu Thành Vương được chữa lành vết thương; Hoài Văn Hầu chia tay Thế Lộc, hội quân với các cánh quân của triều đình chuẩn bị cho trận đánh lớn.

Câu 2: Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.

Trả lời:

- Nội dung bao quát của văn bản: Câu chuyện về anh hùng của đất nước Hoài Văn Hầu tài giỏi, chính trực và căm ghét những người phản quốc.

- Những dấu hiệu giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử: truyện có dấu mốc thời gian và các sự kiện trong quá khứ về các trận đánh.

Câu 3: Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Trả lời:

Những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu:

- Tuổi nhỏ chí lớn, dũng mãnh, tự tin...

- Giàu lòng yêu nước, căm thù quân xâm lược, khát khao lập chiến công “phá cường địch báo hoàng ân”.

- Biết cách phối hợp với Thế Lộc để phát huy mưu lược, trí dũng của đôi bên.

- Sống có tình nghĩa, biết ứng xử theo phép tắc của triều đình.

Câu 4: Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Trả lời:

Sự xuất hiện của nhân vật Thế Lộc làm nổi bật nét tính cách của Hoài Văn Hầu đó là biết cách phối hợp với đồng đội để phát huy mưu lược, trí dũng của đôi bên. Sự xuất hiện của Chiêu Thành Vương làm nổi bật nét tính cách sống có tình nghĩa, biết ứng xử theo phép tắc của triều đình ở Hoài Văn Hầu.

Sự xuất hiện của cả hai nhân vật này cũng góp phần cho thấy Hoài Văn Hầu là người tuổi nhỏ chí lớn, tài cao, dũng mãnh, tự tin; giàu lòng yêu nước, căm thù quân xâm lược, khát khao lập chiến công “phá cường địch báo hoàng ân” ...

Câu 5: Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Trả lời:

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng thể hiện chủ đề của văn bản bởi hình ảnh người tướng trẻ cùng đoàn quân anh dũng tràn đầy nhựa sống cùng với con ngựa, lá cờ luôn kề bên mỗi lần phất cao ngọn cờ, tiếng ngựa hí là một lần đoàn quân trẻ dành được thắng lợi.

Câu 6: Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể; cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật…)

Trả lời:

Nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả:

- Sử dụng ngôi kể thứ 3 chân thật và bao quát
- Cách quan sát và miêu tả tinh tế, chân thật.
- Tái hiện bối cảnh lịch sử chân thật cùng ngôn từ ngắn gọn, súc tích.
- Giọng điệu lời văn đầy khí thế và tự hào.

Câu 7: Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm tương đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca

?

Trả lời:

Những điểm tương đồng và khác biệt của hình tượng nhân vật Hoài Văn trong văn bản trên so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca:

* Tương đồng:

- Cả 2 tác phẩm đều khắc họa hình ảnh một Hoài Văn Hầu với tính cách quả quyết, gan dạ yêu nước, có ý chí đánh giặc và căm ghét kẻ thù xâm lược.

* Khác biệt:

- Ở trong Đại Nam quốc sử diễn ca, nhân vật được xây dựng trên câu chuyện thực.

- Ở trong đoạn văn bản trên của Nguyễn Huy Tưởng, nhân vật được xây dựng có sự thêm thắt yếu tố văn học, thẩm mĩ để làm mới nhân vật, khiến cho nhân vật trở nên lí tưởng hóa.

I. Tác giả văn bản Viên tướng trẻ và con ngựa trắng

- Nguyễn Huy Tưởng (1912 – 1960) là một nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng ở Việt Nam. - Ông là cha đẻ của những vở kịch nổi tiếng như: Vũ Như Tô, Bắc Sơn, Sống mãi với Thủ đô…

- Nguyễn Huy Tưởng được sinh ra trong một nhà Nho ở làng Dục Tú, Từ Sơn, Bắc Ninh, nay thuộc xã Dục Tú huyện Đông Anh, Hà Nội.

- Năm 1930, ông tham gia các hoạt động yêu nước của thanh niên học sinh ở Hải Phòng.

- Nguyễn Huy Tưởng là người sáng lập và giám đốc đầu tiên của nhà xuất bản Kim Đồng.

- Phong cách sáng tác: Trong những trang văn của Nguyễn Huy Tưởng luôn chất chứa đầy chất thơ của cuộc sống cùng với đó là những bài ca về tình yêu thương con người, đồng loại. Nguồn cảm hứng lớn nhất trong các tác phẩm của ông thiên về khai thác lịch sử. Ông viết văn để thể hiện tinh thần yêu nước.

II. Tìm hiểu tác phẩm Viên tướng trẻ và con ngựa trắng

Thể loại: Truyện lịch sử

Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- trích từ các chương VIII, IX, X, XI, XIII

Phương thức biểu đạt:

Văn bản Viên tướng trẻ và con ngựa trắng có phương thức biểu đạt là tự sự kết hợp miêu tả, biểu cảm.

Bố cục bài Viên tướng trẻ và con ngựa trắng

Bố cục: 3 phần

- Phần 1: Giới thiệu về Hoài Văn Hầu và lá cờ thêu sáu chữ vàng.

- Phần 2: Trận đánh của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

- Phần 3: Chiến thắng của liên quân Hoài Văn – Thế Lộc.

Giá trị nội dung:

- Truyện kể về anh hùng Trần Quốc Toản, còn nhỏ nhưng đã có ý chí đánh đuổi quân xâm lược, dành chủ quyền về cho đất nước. Nhưng vì còn quá nhỏ lại thêm cha mất sớm nên bị cho ra rìa và không được tham gia đánh đuổi quân Nguyên Mông cùng vua quan nhà Trần. Viên tướng trẻ và con ngựa trắng kể về những hành động tiếp theo của Trần Quốc Toản hay còn gọi là Hoài Văn sau khi không được cùng tham gia đánh giặc cho tới khi giải cứu chú ruột của mình là Chiêu Thành Vương.

Giá trị nghệ thuật:

- Sử dụng đặc sắc nghệ thuật ẩn dụ, nhân hóa.

- Nguồn cảm hứng lãng mạn được lấy từ những sự kiện lịch sử vẽ lên vẻ đẹp nơi chiến trường khốc liệt.

- Âm hưởng sử thi hùng tráng quyện hòa trong chất men say của lãng mạn, trữ tình

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Viên tướng trẻ và con ngựa trắng

Tóm tắt cốt truyện, các tuyến sự kiện

- Gồm 2 tuyến:

+ (1) Trở về từ thuyền sau khi gặp vua và các tướng lĩnh nhưng không có kết quả, Hoài Văn chiêu mộ lính, lập một đội quân riêng của mình. Họ không đi đánh giặc theo lệnh vua mà tự mình đi tìm giặc để đánh, với khẩu hiệu “Phá cường địch báo hoàng ân”.

+ (2) Đội quân vượt bao khó khăn đi tìm và phát hiện chúng dãy núi Ma Lục. Họ phục kích và dành được chiến thắng lớn. Hoài Văn còn hóa giải hiểu nhầm và kết tình anh em với Thế Lộc. Tiếp đó, Hoài Văn lại cứu được chú mình là Chiêu Thành Vương đánh trận bị mai phuc. Chiêu Thành Vương tự hào và mãn nguyện vô cùng vì có người cháu nhỏ tuổi, tài cao.

Tuyến 1

Tuyến 2

Kể về đoàn quân của Hoài Văn và trận đánh của liên quân Thế Lộc và Hoài Văn

Kể về câu chuyện của Chiêu Vương Thành đi đánh đuổi Chiêu Quốc Vương Trần Ích Tắc kẻ đầu hàng quân Nguyên nhưng bị phục kích, bất ngờ đội quân của Hoài Văn đã tới ứng cứu và giết hết quân giặc giải vòng vây cứu chú.

Nội dung

- Nội dung bao quát của văn bản nói về vị tướng trẻ Hoài Văn Hầu một vị anh hùng anh dũng hiên ngang chiến đấu với quân giặc bảo vệ đất nước trước quân giặc, một người anh hùng chính trực căm ghét những người phản quốc. Khi thấu Chiêu Vương Thành đánh đuổi quân phản quốc gặp nạn thì ông không suy nghĩ nhiều về lợi ích hay mệnh lệnh được giao sẵn sàng ứng cứu. Đây là những trận chiến vì đất nước vì nhân dân.

- Đây là thể loại truyện lịch sử vì có dấu mốc thời gian và các sự kiện trong quá khứ về các trận đánh.

Nhân vật

- Các nhân vật: Hoài Văn Hầu, Chế Lộc, Chiêu Thành Vương, đoàn quân...

- Nhân vật chính: Hoài Văn Hầu

- Tính cách nổi bật:

Tính cách nhân vật Hoài Văn Hầu

Can đảm

dũng cảm

hiên ngang

quyết đoán

yêu nước

sẵn sàng chiến đấu

=> Sự xuất hiện của các nhân vật có tác dụng thể hiện tính tình và lòng yêu nước, nhân cách của Hoài Văn Hầu.Ta có thể thấy được nhiều mặt tính cách của nhân vật xem xét nó một cách toàn vẹn.

Chủ đề

- Tác dụng xây dựng hình tượng nhân vật điển hình đó ca ngợi người tướng trẻ cùng đoàn quân anh dũng tràn đầy nhựa sống cùng với con ngựa, lá cờ luôn kề bên mỗi lần phất cao ngọn cờ, tiếng ngựa hí là một lần đoàn quân trẻ dành được thắng lợi.

Nhận xét nghệ thuật viết truyện lịch sử

- Ngôi kể sử dụng ngôi kể thứ 3 để kể câu chuyện chân thật, mang đến nhiều góc nhìn toàn diện về nhân vật.

- Cách quan sát và miêu tả: tinh tế, kĩ lưỡng tái hiện nhân vật toàn cảnh trận đấu và nhân vật diễn ra trong trận chiến.

- Tái hiện bối cảnh lịch chân thật cùng ngôn từ sắc lạnh, quả quyết, ngắn ngọn, súc tích.

Phân tích

Tuy được lấy bối cảnh từ chính cuộc kháng chiến chống quân Nguyên xâm lược lần thứ hai nhưng văn bản lại mang rất ít yếu tố lịch sử mà chủ yếu là từ trí tưởng tượng phong phú, sáng tạo của Nguyễn Huy Tưởng. Nhà văn đã vẽ nên một bức tranh thật bao quát về cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ hai được đích thân Trần Hưng Đạo điều binh khiển lực. Dưới góc nhìn của người viết dã sử, tác giả đã để Trần Quốc Toản xuống bến Bình Than và quỳ xin chủ chiến, nhưng sau đó chỉ được vu ban cho trái cam và ban lệnh đi về bởi tuy nhận thấy Trần Quốc Toản có tấm lòng yêu nước tha thiết, nhưng tuổi còn quá nhỏ để có thể tham gia vào chuyện chính sự. Vừa tủi vừa buồn vậy nên chàng đã bóp nát trái cam trong tay từ lúc nào không biết.

 Trở về từ chuyến đi gặp nhà vua, Hoài Văn đã tự mình rèn luyện, đồng thời kêu gọi và tập hợp những người tài để lập nên một đội quân của mình. Và cuối cùng chàng đã chiêu mộ được hơn sáu trăm người trẻ tuổi cùng ý chí thiện chiến lên đường đánh giặc giúp dân giúp nước. Họ không đi đánh giặc theo lệnh vua ban mà tự mình đi tìm giặc, thấy ở đâu là đánh ở đó, ý chí quyết tâm ấy đã được thêt hiện rất rõ ràng qua lá cờ đỏ thêu sáu chữ vàng “Phá cường địch báo hoàng ân”. Họ vượt sông, trèo đèo lội suối, họ băng qua những cách rừng bạt ngàn và rồi cuối cùng cũng phát hiện thấy động tĩnh giặc ở gần dãy núi Ma Lục. Ở đó họ bàn nhau chiến thuật phục kích và xông lên khi có cơ hội.

Cuối cũng Hoài Văn cũng những binh sĩ của mình đã anh dũng bắt sống được tướng giặc. Tuy đây là trận đánh đầu tiên của Hoài Văn và đội quân, nhưng họ đã dành được chiến thắng oanh liệt nhờ vào sự tài trí của người chỉ huy là Hoài Văn cũng như lòng đoàn kết, dũng mãnh của toàn đội quân. Ngoài lập được chiến công hiển hách, Hoài Văn đã hóa giải được hiểu nhầm với người anh em kết nghĩa Thế Lộc. Tiếp đó, Hoài Văn lại thành công cứu thoát được chú mình là Chiêu Thành Vương bị mai phục và gần như sẽ thua trận khi đang trên đường đuổi bắt tên bán nước Trần Ích Tắc. Chiêu Thành cùng đoàn quân anh dũng phản công lại, cầm cự đến những phút cuối cùng, khi nghĩ rằng mình sẽ bỏ mạng tợi nơi đây thì Hoài Văn đã kịp thời xuất hiện, phá bỏ vòng vây và cứu được người chú của mình. Thấy được khí thế hùng dũng của cháu trai, Chiêu Thành Vương rất tự hào và mãn nguyện vô cùng. 

Nguyễn Huy Tưởng đã làm nổi bật nhân vật trung tâm Trần Quốc Toản qua hình ảnh lá cờ đỏ thêu sáu chữ vàng: “Phá cường địch báo hoàng ân” trong hai địa bàn chiến đấu. Đó là một cuộc chiến khốc liệt, gian nan diễn ra ở miền núi, với sự đồng hành sát cánh cùng người anh kết nghĩa Thế Lộc ở trại Ma Lục và cuộc chiến đấu diễn ra trên sông cùng đại quân nhà Trần do chỉ huy Trần Nhật Duật nắm quyền. Trên hai không gian chiến đấu mang đặc thù cảnh quan của nước Việt Nam ta, hiện lên bức tượng đài chân dung oanh liệt mà hùng vĩ của một nhân vật lịch sử nhỏ tuổi.

Tác phẩm Lá cờ thêu sáu chữ vàng được Nguyễn Huy Tưởng viết ngay khi ông còn nằm trên giường bệnh, để rồi qua bao năm, tác phẩm này vẫn sáng mãi trong lòng mỗi độc giả, văn bản này không chỉ làm rung động biết bao trái tim của các bạn trẻ trong nước mà còn được các độc giả trên khắp thế giới ủng hộ và đón nhận nồng nhiệt. Thậm chí hào khí dân tộc hùng dũng sục sôi trong người cậu thiếu niên Trần Quốc Toản trong thời đại ấy vẫn có sức tác động vô cùng mạnh mẽ đến thế hệ trẻ ngày nay. Trong tác phẩm "Lịch sử nước ta" của Hồ Chí Minh, Bác cũng từng có ca ngợi về người anh hùng Trần Quốc Toản: 

“Quốc Toản là trẻ có tài,

Mới mười sáu tuổi ra oai trận tiền,

Mấy lần đánh thắng quân Nguyên,

Được phong làm tướng cầm quyền binh nhung

Thật là một đấng anh hùng,

Trẻ con Nam Việt nên cùng noi theo”.

Chuẩn bị đọc

Trong Đại Nam quốc sử diễn ra có hai câu lục bát ca ngợi một nhân vật lịch sử thời nhà Trần:

...tuổi trẻ chí cao
Cờ đề sáu chữ quyết vào lập công

Em biết nhân vật ấy là ai, có công trạng gì mà được tôn vinh như vậy không? Hãy chia sẻ với các bạn trong lớp?

Gợi ý:

Nhân vật: Trần Quốc Toản, có công trong việc tiêu diệt quân Mông - Nguyên.

Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Em hình dung thế nào về đoàn quân của Hoài Văn?

Đoàn quân của Hoài Văn: hùng mạnh, kiêu hãnh

Câu 2. Theo dõi và tóm tắt trận đánh của liên quân Hoài Văn - Thế Lộc.

Hoài Văn cho bố trí thế trận, quân giặc mắc mưu, thất bại thảm hại.

Câu 3. Từ chương XI đến chương XII -XIII, tuyến truyện có gì thay đổi?

Từ việc giới thiệu nhân vật Trần Quốc Toản chuyển sang với mưu kế tuyệt diệu trên dãy núi Ma Lục đến câu chuyện về Chiêu Thành Vương (chú của Trần Quốc Toản) gặp khó khăn và đã được người cháu giải cứu.

Câu 4. Đội quân nào sẽ tiếp viện cho Chiêu Thành Vương?

Đội quân của Hoài Văn.

Câu 5. Em hiểu thêm điều gì về nhân vật Hoài Văn qua câu nói này?

Nhân vật Hoài Văn: dũng cảm, mưu trí.

Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Tóm tắt các sự kiện trong văn bản trên và cho biết các sự kiện được kể theo mấy tuyến. Đó là những tuyến nào?

- Tuyến Hoài Văn Hầu - Thế Lộc:

• Hoài Văn Hầu chiêu mộ binh sĩ, dựng cờ “Phá cường địch, báo hoàng ân”, cùng 600 chàng trai trẻ tìm giặc Nguyên mà đánh.
• Hai đội quân của Hoài Văn Hầu và Thế Lộc gặp nhau ở vùng rừng núi hiểm trở.
• Hai đội quân kết hợp với nhau, áp dụng kế sách đánh quân Nguyên, lập một số chiến công.

- Tuyến Chiêu Thành Vương:

• Chiêu Thành Vương và cuộc truy bắt Trần Ích Tắc.
• Chiêu Thành Vương lâm trận bị trọng thương, lâm vào tình thế phải liều thân, cảm tử.
• Toán quân lạ tiếp ứng.
• Hai chú cháu nhận ra nhau, Chiêu Thành Vương được chữa lành vết thương. Hoài Văn Hầu chia tay Thế Lộc, hội quân với cánh quân của triều đình, chuẩn bị cho cuộc đánh lớn.

Câu 2. Xác định nội dung bao quát của văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại truyện lịch sử.

Nội dung bao quát của văn bản nói về vị tướng trẻ Hoài Văn Hầu một vị anh hùng anh dũng hiên ngang chiến đấu với quân giặc bảo vệ đất nước trước quân giặc. Đồng thời Hoài Văn Hầu là một người anh hùng chính chực căm ghét những người phản quốc đầu hàng theo giặc đều sẽ bị chém đầu. Nên khi thấu Chiêu Vương Thành đánh đuổi quân giặc phản nước theo giặc không suy nghĩ nhiều về lợi ích hay mệnh lệnh được giao sẵn sàng ứng cứu những trận chiến vì đất nước vì nhân dân.

Em nhận biết được đây là thể loại truyện lịch sử vì có dấu mốc thời gian và các sự kiện trong quá khứ về các trận đánh.

Câu 3. Nêu những nét tính cách nổi bật của nhân vật Hoài Văn Hầu.

Can đảm, dũng cảm, hiên ngang, quyết đoán yêu nước đặc biệt căm ghét quân giặc, sẵn sàng chiến đấu chống lại giặc ngoại xâm và quân phản nước.

Câu 4. Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của nhân vật Hoài Văn Hầu?

Theo em, sự xuất hiện của các nhân vật như Thế Lộc, Chiêu Thành Vương có tác dụng thể hiện tính cách, con người của nhân vật Hoài Văn Hầu, chúng ta có thể thấy được nhiều mặt tính cách một cách toàn vẹn và chú ý hơn, ngoài ra chúng ta còn thấy được tính cách và lòng yêu nước đặc biệt của Hoài Văn Hầu

Câu 5. Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của văn bản?

Sự lặp lại của hình ảnh lá cờ thêu sáu chữ vàng, con ngựa trắng và đoàn quân gồm toàn những chàng trai trẻ có tác dụng thể hiện chủ đề của văn bản bởi hình ảnh người tướng trẻ cùng đoàn quân anh dung tràn đầy nhựa sống cùng với con ngựa, lá cờ luôn kề bên mỗi lần phất cao ngọn cờ, tiếng ngựa hí là một lần đoàn quân trẻ dành được thắng lợi.

Câu 6. Nhận xét về nghệ thuật viết truyện lịch sử của tác giả (lưu ý cách sử dụng ngôi kể, cách quan sát, miêu tả nhân vật, tái hiện bối cảnh lịch sử; cách dùng lời người kể chuyện, lời của nhân vật;...)

Ngôi kể sử dụng ngôi kể thứ 3 để kể câu chuyện chân thật, mang đến nhiều góc nhìn toàn diện về nhân vật.

Cách quan sát và miêu tả: tinh tế, kĩ lưỡng tái hiện nhân vật toàn cảnh trận đấu và nhân vật diễn ra trong trận chiến.

Tái hiện bối cảnh lịch chân thật cùng ngôn từ sắc lạnh, quả quyết, ngắn ngọn, súc tính 

Ta có thể thấy được qua ngòi bút tinh tế, tác giả khéo léo tái hiện nhân vật và trận đấu toàn vẹn đầy khí thế, khơi ngợi một truyền thống hào hùng đánh và giữa nước của dân tộc ta

Câu 7. Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên có những điểm trong đồng và khác biệt nào so với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca?

Theo em, hình tượng nhân vật Hoài Văn Hầu mà nhà văn Nguyễn Huy Tưởng xây dựng trong văn bản trên với hình tượng Hoài Văn trong Đại Nam quốc sử diễn ca là hình ảnh quả quyết, gan dạ yêu nước được thể hiện rõ ràng chân thật thông qua các chi tiết để lột tả con người cũng như ý chí đánh giặc và miêu tả trận chiến, mưu lược của của Hoài Văn Hầu nhưng trong Đại Nam quốc sử diễn ca hình ảnh anh hùng hiện lên hào hùng tuy nhiên không được toàn vẹn và đanh thép thông qua lời thoại để thấy được cốt canh cũng như tính cách thông qua lời nói một phần.

Hai tác phẩm đều thể hiện toàn vẹn anh hùng nhưng ở hai mặt khác nhau để vẽ lên hình ảnh của anh hùng lịch sử