* Sau khi đọc

Nội dung chính: 

Văn bản nói về công cuộc gây dựng và khai hoang đất đai của con người. San phẳng mặt đất để làm ăn và sinh sống. Trái Đất dưới bàn tay của con người được cải tạo và san phẳng.

Trả lời câu hỏi

Câu 1 trang 19 Ngữ văn 10 Tập 1: Nêu nội dung bao quát của văn bản “Đi san mặt đất”.

Trả lời:

- Văn bản nói về công cuộc san đất của con người thủa đầu khai thiên lập địa.

- Văn bản cho thấy công lao to lớn của con người cùng khát vọng chinh phục thiên nhiên to lớn của người xưa.

- Sức mạng của con người trước thiên nhiên.

Câu 2 trang 19 Ngữ văn 10 Tập 1: Trong văn bản, người Lô Lô giải thích vì sao phải đi san bầu trời, đi san mặt đất? Công việc ấy do ai đảm nhiệm?

Trả lời:

- Trong văn bản, người Lô Lô giải thích cần đi đi san bầu trời, đi san mặt đất do

"Bầu trời nhìn chưa phẳng", " Mặt đất còn nhấp nhô'' => Khó khăn cho việc sinh sống và đi lại.

- Người Lô Lô muốn khám phá thêm vùng trời cũng như vùng đất mới, đất còn nhấp nhô thì họ sẽ đi san đất để chinh phục, mở rộng vùng đất đó

- Và đây là công việc chung của mọi người, cần sự giúp sức của tất cả các loài "San đất là việc chung" .

Câu 3 trang 19 Ngữ văn 10 Tập 1: Theo bạn, Đi san mặt đất (trích mẹ Trời, Mẹ Đất) giúp bạn hiểu gì về quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa?

Trả lời:

- Đi san mặt đất là truyện thần thoại bằng thơ của dân tộc Lô Lô, cho thấy công lao to lớn của con người và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.

Dấu hiệu nhận biết về thề loại:

- Phong cách kể truyện thần thoại:

"Ngày xưa, từ rất xưa…
  Người già không nhớ nổi
  Mấy năm mấy nghìn đời
  Ngày xưa từ rất xưa…
  Người trẻ không biết tới
  Mấy nghìn, mấy vạn năm"

- Có yếu tố kỳ ảo về động vật

  Người tìm hang Chuột Chũi 
  Gọi hắn, hắn rung râu:
  “- Suốt ngày trong lòng đất
  Tôi có thấy trời đâu!”
  Người lại tìm Cóc, Ếch
  Đứa tặc lưỡi ngồi nhìn
  Đứa thì kêu ộp oạp :
  “- Chân tay tôi đều ngắn
  San mặt đất sao nên ?
  Để chúng tôi gọi lên
  Xin trời đổ nước xuống!”

Soạn bài Đi san mặt đất

Trước khi đọc

- Văn bản “Đi san mặt đất” trích Mẹ Trời, Mẹ Đất (Truyện của người Lô Lô)

- Nội dung: Đi san mặt đất cho thấy công lao to lớn của con người trong việc cải tạo thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.

- Nghệ thuật: Thể thơ năm chữ, ngôn ngữ đơn giản, hình ảnh gần gũi…

Đọc văn bản

Câu 1. Nêu nội dung bao quát của văn bản Đi san mặt đất .

Nội dung bao quát của văn bản Đi san mặt đất: Kể lại quá trình loài người đi san mặt đất.

Câu 2. Trong văn bản, người Lô Lô giải thích vì sao phải “đi san mặt trời”, “đi san mặt đất”? Công việc ấy do ai đảm nhiệm?

- Nguyên nhân: Bầu trời nhìn chưa phẳng/Mặt đất còn nhấp nhô.

- Công việc do con người cùng làm. Họ kiếm con trâu sừng cong, chọn con trâu sừng dài. Sau đó, họ đẽo cái ách, đục lỗ ách để luồn dây, lấy chão dẻo làm dây cày và thừng dài làm dây bừa để trâu cày bừa san đất. Họ còn tìm hang chuột chũi; tìm cóc, ếch để giúp san mặt đất nhưng chẳng có giống nào đi. Nên con người phải tự làm lấy.

Câu 3. Văn bản Đi san mặt đất (trích Mẹ Trời, Mẹ Đất) giúp bạn hiểu gì về quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa?

Quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa còn đơn giản, dựa vào các loài vật có khả năng phi thường.

I. Tác giả văn bản Đi san mặt đất

- Tác giả dân gian.

- Theo Nông Quốc Chấn chủ biên, Tràng Thị Giàng, Lê Trung Vũ sưu tầm, dịch. In trong “Hợp tuyển thơ văn Việt Nam”.

II. Tìm hiểu tác phẩm Đi san mặt đất

1. Thể loại, xuất xứ: Truyện thơ. Truyện của người Lô Lô, trích “Mẹ Trời, Mẹ Đất”.
2. Tóm tắt:

Truyện thơ lý giải mặt đất và bầu trời thủa ban sơ và cách con người khai phá mặt đất và bầu trời. Từ đó ca ngợi vai trò của mỗi người trong công cuộc khai phá bầu trời và mặt đất.

3. Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp biểu cảm

4. Bố cục:

- Phần 1 (Từ đầu … cùng đi): Hoàn cảnh sống của con người

- Phần 2 ( tiếp theo … hết): Cách con người khái phá bầu trời và mặt đất.

5. Giá trị nội dung:

- Lý giải cách con người sinh sống thủa ban sơ

- Ca ngợi ý nghĩa vai trò của con người đối với thiên nhiên

6. Giá trị nghệ thuật:

- Ngôn ngữ giản dị, gần gũi

- Phương thức biểu đạt thú vị, cuốn hút.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Đi san mặt đất

• Hoàn cảnh sống của con người

- Con người sống phụ thuộc vào thiên nhiên

+ Ăn chung, ở chung giữa thiên nhiên

+ Trồng bắp trên núi cao

+ Uống nước nơi mỏm đá

=> Cuộc sống con người có nhiều khó khăn, thử thách khi con người phải phụ thuộc vào thiên nhiên để có cái ăn, cái mặc.

=> Lý giải cuộc sống của con người của ban sơ và thể hiện khát vọng muốn vượt lên thiên nhiên để có cuộc sống tốt đẹp hơn.

• Cách con người khái phá mặt đất.

- Con người khai phá mặt đất

+ Kiếm con trâu để bắt cày bừa, san đất

+ Đào hang để tìm những tài nguyên dưới lòng đất

+ San mặt đất cho cóc, ếch ngoi lên

- Con người đoàn kết chinh phục thiên nhiên

=> Ca ngợi ý nghĩa vai trò của con người đối với thiên nhiên. Con người đã cố gắng làm chủ thiên thiên và muôn loài, giúp cho cuộc sống của chính mình trở nên dễ dàng, thuận lợi hơn.

=> Ngôn ngữ giản dị, gần gũi với đời sống nhân dân.

* Đọc văn bản:

*Sau khi đọc:

Nội dung chính:

Đi san mặt đất là truyện thần thoại bằng thơ của dân tộc Lô Lô, cho thấy công lao to lớn của con người trong việc cải tạo thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.

Trả lời câu hỏi:

Câu 1 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Đi san mặt đất là truyện thần thoại bằng thơ của dân tộc Lô Lô, nói về công lao to lớn của con người trong việc cải tạo thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.

Câu 2 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

- Nguyên nhân: “Bầu trời nhìn chưa phẳng/Mặt đất còn nhấp nhô.”

- Công việc “san bầu trời, san mặt đất” ấy do con người làm.

+ Họ kiếm dụng cụ và động vật hỗ trợ việc san trời, san đất: con trâu sừng cong, chọn con trâu sừng dài, đẽo cái ách, đục lỗ ách để luồn dây, lấy chão dẻo làm dây cày và thừng dài làm dây bừa để trâu cày bừa san đất, tìm hang chuột chũi; tìm cóc, ếch để giúp san mặt đất nhưng chẳng có giống nào đi.

=>Vì vậy cuối cùng con người phải tự làm lấy: “Giống nào cũng không đi/Người gọi nhau làm lấy”.

Câu 3 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):

Quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa còn đơn giản, công cụ còn thô sơ, dựa vào các loài vật có khả năng phi thường.

Câu 1

Nêu nội dung bao quát của văn bản Đi san mặt đất.

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản.

- Rút ra nội dung bao quát.

Lời giải chi tiết:

Nội dung bao quát của văn bản Đi san mặt đất:

Đi san mặt đất là truyện thần thoại bằng thơ của dân tộc Lô Lô, cho thấy công lao to lớn của con người trong việc cải tạo thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.

Câu 2

Trong văn bản, người Lô Lô giải thích vì sao phải “đi san bầu trời”, “đi san mặt đất”? Công việc ấy do ai đảm nhiệm?

Phương pháp giải:

- Đọc bài thơ.

- Chú trọng phần người Lô Lô giải thích vì sao phải “đi san mặt trời”, “đi san mặt đất” và những người đảm nhiệm công việc đó.

Lời giải chi tiết:

- Trong văn bản, người Lô Lô phải “đi san mặt trời”, “đi san mặt đất” bởi vì:

+) “Bầu trời nhìn chưa phẳng”.

+) “Mặt đất còn nhấp nhô”.

- Công việc ấy do các thành phần đảm nhiệm: “con trâu sừng cong”, “con trâu sừng dài”, con người, cóc, ếch, trời.

Câu 3

Theo bạn, Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) giúp bạn hiểu gì về quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa?

Phương pháp giải:

Đọc văn bản

Lời giải chi tiết:

     Văn bản Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) giúp em hiểu trong nhận thức của người Lô Lô xưa quá trình đào tạo thế giới là một quãng thời gian rất dài, từ khi con người mặt đất còn sống chung, ăn chung ở chung, con người phải đi từng bước từng bước tạo dựng, làm nên mặt đất từ những sự vật thô sơ ban đầu, phải huy động mọi lực lượng, con người rồi loài vật,...

Câu 1 trang 19 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trả lời:

Nội dung bao quát của văn bản Đi san mặt đất:

Đi san mặt đất là truyện thần thoại bằng thơ của dân tộc Lô Lô, cho thấy công lao to lớn của con người trong việc cải tạo thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.

Câu 2 trang 19 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trả lời:

- Trong văn bản, người Lô Lô phải “đi san mặt trời”, “đi san mặt đất” bởi vì:

+) “Bầu trời nhìn chưa phẳng”.

+) “Mặt đất còn nhấp nhô”.

- Công việc ấy do các thành phần đảm nhiệm: “con trâu sừng cong”, “con trâu sừng dài”, con người, cóc, ếch, trời.

Câu 3 trang 19 SGK Ngữ văn 10 Tập 1

Trả lời:

- Theo em, Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) thuộc thể loại truyện thần thoại, thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên.

- Em có thể khẳng định như vậy bởi dựa vào các yếu tố:

+) Không gian: không có không gian cụ thể.

+) Thời gian: cổ xưa, không xác định cụ thể “ngày xưa, từ rất xưa”.

+) Cốt truyện: giải thích lí do vì sao bầu trời và mặt đất có hình dạng phẳng như bây giờ.

+) Nhân vật: không phải là những vị thần như những truyện thần thoại khác như Thần Trụ trời hay Prô-mê-tê và loài người. Các nhân vật trong bài thơ trên đều là những con vật có thật nhưng đã được nhân hóa và có khả năng phi thường.

- Trâu cày bừa san bằng mọi mặt đất.

- Cóc, ếch gọi lên ông trời xin đổ nước xuống.

Ngày xưa, từ rất xưa..
Người già không nhớ nổi
Mấy năm mấy nghìn đời
Ngày xưa từ rất xưa..
Người trẻ không biết tới
Mấy nghìn, mấy vạn năm
Người mặt đất ăn chung
Cùng đi và cùng ở
Trồng bắp trên núi cao
Uống nước từ bụng đá
Người mặt đất sống chung
Cùng ở và cùng đi..
* * *
* * * Bầu trời nhìn chưa phẳng
Mặt đất còn nhấp nhô
Phải đi san mặt đất
Kiếm con trâu sừng cong
Chọn con trâu sừng dài
Đẽo con trâu cái ách
Đục lỗ ách luồn dây
Chão dẻo làm dây cày
Thừng dài làm dây bừa
Trâu cày, bừa san đất
Chẳng quản gì nhọc mệt
San đất là việc chung
Người tìm hang Chuột Chũi
Gọi hắn, hắn rung râu:
"- Suốt ngày trong lòng đất
Tôi có thấy trời đâu!"
Người lại tìm Cóc, Ếch
Đứa tặc lưỡi ngồi nhìn
Đứa thì kêu ộp oạp:
"- Chân tay tôi đều ngắn
San mặt đất sao nên?
Để chúng tôi gọi lên
Xin trời đổ nước xuống!"
Giống nào cũng không đii
Người gọi nhau làm lấy
Nhiều sức, chung một lòng
San mặt đất cho phẳng
Nhiều tay chung một ý
San mặt đất, làm ăn..
(Trích truyện thơ thần thoại "Mẹ trời, mẹ đất" của dân tộc Lô Lô)

*Chú thích:
Bắp: Ngô.
San: Làm cho bằng phẳng. Cũng nói san phẳng (nhiều vùng miền Nam nói: Ban, ban bằng).
Chão: Thừng to và dài, dẻo
Chuột Chũi: Động vật có vú, to như chuột cống, hình thù giống chuột (trừ đuôi teo, bé), ở hang, ban ngày không lên mặt đất, ăn sâu bọ. Đồng bào Tây Bắc thườn gọi là con dúi.

Tri Thức Văn Học
- Xuất xứ: Văn bản in trong (Trích truyện thơ thần thoại "Mẹ trời, mẹ đất" của dân tộc Lô Lô, tỉnh Hà Giang)
- Thể loại: Truyện thần thoại bằng thơ
- Nội dung: Đi san mặt đất cho thấy công lao to lớn của con người trong việc cải tạo thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người xưa.
- Nghệ thuật: Thể thơ năm chữ, phù hợp với thể loại truyện thơ; ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, hình ảnh mộc mạc, gần gũi với con người

Soạn bài: Đi san mặt đất - sách Chân trời sáng tạo, Ngữ văn 10
Câu 1: Nêu nội dung bao quát của văn bản Đi san mặt đất
Trả lời:
Văn bản lại quá trình loài người đi san mặt đất. Qua đó cho thấy công lao cải tạo thiên thiên nhiên và khát vọng chinh phục thiên nhiên to lớn của người xưa.

Câu 2: Trong văn bản, người Lô Lô giải thích vì sao phải "đi san bầu trời", "đi san mặt đất"? Công việc đó do ai đảm nhiệm?
Trả lời:
- Lời giải thích của người Lô Lô: Do bầu trời nhìn chưa phẳng; mặt đất còn nhấp nhô
=> cần phải đi san phẳng bầu trời và mặt đất để chinh phục, mở rộng đất đai và khám phá được thêm vùng trời cũng như vùng đất mới.
- Công việc đi san phẳng bầu trời và mặt đất là việc chung của mọi người, do con người cùng làm, tự làm (San đất là việc chung)

Câu 3: Theo bạn, Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) thuộc thể loại nào? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?
Trả lời:
- Theo em, văn bản Đi san mặt đất (trích Mẹ trời, Mẹ đất) thuộc thể loại truyện thần thoại, thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên.
- Em dựa vào 4 dấu hiệu của truyện thần thoại (không gian, thời gian, cốt truyện, có yếu tố kì ảo) để xác định đây là một thần thoại. Cụ thể:
- Về không gian: "Trời, đất" là không gian chung chung, không xác định địa điểm cụ thể.
- Thời gian: "Ngày xưa, từ rất xưa"; cách đây "mấy trăm, mấy nghìn đời; mấy nghìn, mấy vạn năm"; cho thấy là thời gian mang tính chất cổ xưa, không xác định cụ thể, rõ ràng.
- Cốt truyện: Kể lại quá trình loài người đi san mặt đất để giải thích vì sao bầu trời và mặt đất có hình dạng phẳng như bây giờ.
- Nghệ thuật: có yếu tố kì ảo. Tuy nhân vật đều là những con người và loài có thật, đang sinh sống trên mặt, không phải là những vị thần như trong nhiều truyện thần thoại (Thần Trụ trời ; Prô-mê-tê và loài người) nhưng đã được nhân hóa và có khả năng phi thường (Trâu cày bừa san đất, chẳng quản gì nhọc mệt; chuột chũi biết nói chuyện với người; Cóc, ếch biết gọi lên trời, xin trời đổ nước xuống).

Câu 4: Theo bạn, Đi san mặt đất (trích mẹ Trời, Mẹ Đất) giúp bạn hiểu gì về quá trình tạo lập thế giới trong nhận thức của người Lô Lô xưa?
- Trong nhận thức của người Lô Lô xưa, quá trình tạo lập thế giới rất dễ dàng, đơn giản. Chỉ cần có sự đồng lòng, đoàn kết, chung sức, chăm chỉ, kiên trì thì những con người bình thường cũng có thể tạo lập được thế giới bao la, có thể phục và mở rộng được đất đai.