Câu 1 (trang 22, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Nhận xét về bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được miêu tả trong bài thơ (thiên nhiên được quan sát, miêu tả qua cái nhìn của ai, trong hoàn cảnh nào, vẻ đẹp riêng của thiên nhiên nơi đây…)

Phương pháp giải:

Phân tích nội dung bài thơ, nhận xét về bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng.

Lời giải chi tiết:

- Bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được miêu tả trong bài thơ qua cái nhìn của tác giả Lý Bạch, trong hoàn cảnh Lý Bạch đang trên thuyền rời Bạch Đế về Giang Lăng.

- Bức tranh thiên nhiên dưới con mắt của người chuẩn bị rời đi, không hề mang nét đượm buồn của sự chia ly, rời xa mà ngược lại thật hùng vĩ, tươi mới. Trong khung cảnh ấy, con người và cảnh vật như hòa vào nhau, sinh động và hùng vĩ. Lý Bạch không nhắc gì đến thác nước và núi non xung quanh, nhưng qua nét vẽ tài hoa của tác giả ta vẫn có thể cảm nhận được bức tranh thiên nhiên lúc đó. Muốn vượt ngàn dặm trong một ngày, thì con thuyền phải đi rất nhanh và không dừng lại.

Câu 2 (trang 22, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Phân tích một số hình ảnh, từ ngữ có tác dụng thể hiện vẻ đẹp riêng của phong cảnh thiên nhiên và tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trước phong cảnh ấy.

Phương pháp giải:

Dựa vào nội dung phần Phiên âm, Dịch nghĩa và Dịch thơ, tìm và phân tích một số hình ảnh, từ ngữ nổi bật thể hiện vẻ đẹp riêng của phong cảnh thiên nhiên và tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trước phong cảnh ấy.

Lời giải chi tiết:

- “Bạch Đế xuôi thuyền mây chói chang” → Dù diễn tả khung cảnh chia ly từ biệt những khung cảnh mở ra lại không hề buồn thương mà lại rực rỡ của sắc mây. 

- “Vượn kêu không dứt”, “Rừng núi muôn trùng → Khung cảnh lại sinh động hơn khi có sự xuất hiện của thiên nhiên con vật.  Lý Bạch đi trên con thuyền lướt băng băng trên mặt nước, nó rẽ nước, vượt qua núi non hùng vĩ để về với Giang Lăng. Con thuyền nhẹ nhàng đi trên mặt nước như không có bất kì cái gì cản trở và vướng bận được nó. Đó cũng là nét đặc trưng trong miêu tả thiên nhiên, non nước hữu tình của Lý Bạch. Thiên nhiên khoáng đạt trùng điệp, cảnh vật và con người thì tự tại như chính con người của ông.

Câu 3 (trang 22, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Phương pháp giải:

Thông qua phân tích nội dung của bài thơ, chỉ ra chủ đề và cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Lời giải chi tiết:

- Chủ đề của bài thơ: Bài thơ là bức tranh thiên nhiên bao la hùng vĩ trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng.

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Xuyên suốt bài thơ không phải là cảm xúc lưu luyến mà thổn thức, hy vọng của nhà thơ vào hành trình mới đang bắt đầu.

* Suy ngẫm và phản hồi

Nội dung chính: 

Bài thơ thể hiện vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên qua cái nhìn của tác giả Lý Bạch trên con đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng.

Câu 1 (trang 22 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Nhận xét về bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được miêu tả trong bài thơ (thiên nhiên được quan sát, miêu tả qua cái nhìn của ai, trong hoàn cảnh nào, vẻ đẹp riêng của thiên nhiên nơi đây...).

Trả lời:

- Bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được miêu tả qua cái nhìn của tác giả Lý Bạch khi ông đang trên thuyền rời Bạch Đế về Giang Lăng.

- Bài thơ được viết trong hoàn cảnh chia ly, rời xa nhưng khung cảnh không hề buồn bã mà ngược lại rất hùng vĩ. Khung cảnh thiên nhiên trong bức tranh ấy giữa con người với cảnh vật như hòa làm một. Dù không trực tiếp nhắc đến thác nước và núi non xung quanh nhưng qua ngòi bút tài hoa người đọc vẫn có thể cảm nhận được bức tranh thiên nhiên lúc đó.

Câu 2 (trang 22 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Phân tích một số hình ảnh, từ ngữ có tác dụng thể hiện vẻ đẹp riêng của phong cảnh thiên nhiên và tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trước phong cảnh ấy.

Trả lời:

- Hình ảnh “vạn trùng san” (núi non muôn trùng), là hình ảnh cho thấy vẻ đẹp của núi sông hùng vĩ của phía nam Trung Quốc từ Bạch Đế.  Nơi đây núi tiếp núi, vách đá che khuất cả bầu trời, vượn kêu thê thảm, hang trống truyền âm thanh bi ai không dứt (tiếng vượn đôi bờ kêu không dứt). Tuy nhiên, tâm trạng của chủ thể trữ tình lại rất hào hứng, vui tươi, hoà nhập vào cảnh tượng hùng vĩ đó qua câu cuối có từ “khinh chu” (con thuyền nhẹ) vượt qua núi non muôn dặm. Có thể thấy đó là sự hoà hợp thiên – nhân (thiên nhiên – con người).

Câu 3 (trang 22 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Xác định chủ để, cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Trả lời:

- Chủ đề: Lòng yêu mến thiên nhiên, cảnh vật; sự giao thoa giữa con người và những thay đổi của tự nhiên.

- Cảm hứng chủ đạo toát ra từ văn bản là tinh thần lạc quan, sự ngợi ca và yêu thương phong cảnh, nhất là phong cảnh núi non hùng vĩ.

Câu 1. Nhận xét về bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được miêu tả trong bài thơ (thiên nhiên được quan sát, miêu tả qua cái nhìn của ai, trong hoàn cảnh nào, vẻ đẹp riêng của thiên nhiên nơi đây,...).

Trả lời:

Bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được miêu tả trong bài thơ rất đặc biệt:

- Bức tranh được thể hiện qua cái nhìn của tác giả Lý Bạch khi ông đang trên thuyền rời Bạch Đế về Giang Lăng.

- Dù trong hoàn cảnh chia ly, rời xa nhưng khung cảnh không hề buồn bã mà ngược lại rất hùng vĩ. Khung cảnh thiên nhiên trong bức tranh ấy giữa con người với cảnh vật như hòa làm một. Dù không trực tiếp nhắc đến thác nước và núi non xung quanh nhưng qua ngòi bút tài hoa người đọc vẫn có thể cảm nhận được bức tranh thiên nhiên lúc đó. 

Câu 2. Phân tích một số hình ảnh, từ ngữ có tác dụng thể hiện vẻ đẹp riêng của phong cảnh thiên nhiên và tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trước phong cảnh ấy.

Trả lời:

Một số hình ảnh, từ ngữ có tác dụng thể hiện vẻ đẹp riêng của phong cảnh thiên nhiên và tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình trước phong cảnh ấy là:

+ “Bạch Đế xuôi thuyền mây chói chang” → Khung cảnh xuôi thuyền từ biệt nhưng khung cảnh mở ra lại không hề buồn mà lại chói chang ánh nắng.

- “Vượn kêu không dứt”, “Rừng núi muôn trùng → Khung cảnh sinh động hơn với động vật và thiên nhiên hùng vĩ. Hình ảnh vượn kêu không dứt như lời kêu gọi lưu luyến của nơi đây dành cho ông.

Câu 3. Xác định chủ đề, cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Trả lời:

- Chủ đề của bài thơ: Bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng của Lý Bạch.

- Cảm hứng chủ đạo của bài thơ: Cảm giác thổn thức, hy vọng của nhà thơ khi bắt đầu hành trình mới.

Câu 1 (trang 22 SGK Ngữ văn 11 Tập 2): Nhận xét về bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được mô tả trong bài thơ (thiên nhiên được quan sát, mô tả qua góc nhìn của ai, trong bối cảnh nào, vẻ đẹp riêng của thiên nhiên nơi đây…).

Trả lời:

• Bức tranh thiên nhiên trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng được thể hiện qua góc nhìn của tác giả Lý Bạch khi ông đang trên thuyền rời Bạch Đế về Giang Lăng.
• Bài thơ được viết trong tình cảnh chia ly, rời xa, nhưng không mang nét buồn bã mà ngược lại, rất hùng vĩ. Khung cảnh thiên nhiên trong bức tranh ấy tạo nên một sự hòa quyện giữa con người và cảnh vật. Mặc dù không nói trực tiếp về thác nước hay núi non xung quanh, nhưng qua ngòi bút tài hoa của tác giả, người đọc vẫn cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên vào thời điểm đó.

Câu 2 (trang 22 SGK Ngữ văn 11 Tập 2): Phân tích một số hình ảnh, từ ngữ có tác dụng thể hiện vẻ đẹp độc đáo của phong cảnh thiên nhiên và tình cảm, cảm xúc của chủ thể trước phong cảnh đó.

Trả lời:

• Hình ảnh “vạn trùng san” (núi non muôn trùng) là một minh họa cho vẻ đẹp của cảnh núi sông hùng vĩ ở phía nam Trung Quốc từ Bạch Đế. Nơi đây có núi kề núi, vách đá che phủ bầu trời, tiếng vượn kêu thê thảm, tiếng hang trống vang lên đầy bi ai không ngừng. Tuy nhiên, tâm trạng của chủ thể trước cảnh tượng đó lại rất hào hứng, vui tươi, hoà nhập vào khung cảnh hùng vĩ đó qua câu cuối với từ “khinh chu” (con thuyền nhẹ) vượt qua núi non muôn dặm. Điều này cho thấy sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người.

Câu 3 (trang 22 SGK Ngữ văn 11 Tập 2): Xác định chủ đề và cảm hứng chính của bài thơ.

Trả lời:

• Chủ đề: Tình yêu mến thiên nhiên, cảnh vật; sự giao thoa giữa con người và những biến đổi của tự nhiên.
• Cảm hứng chính được thể hiện trong văn bản là tinh thần lạc quan, sự ngợi ca và tình yêu thương dành cho phong cảnh, đặc biệt là phong cảnh núi non hùng vĩ.

2. Dàn ý bài Tảo phát Bạch Đế thành – Chân trời sáng tạo 11:

Mở bài:

Mở đầu, chúng ta sẽ tìm hiểu về tác giả Lý Bạch, bao gồm những nét chính về con người, cuộc đời và đặc điểm sáng tác của ông. Tiếp theo, sẽ được đề cập đến tác phẩm Tảo phát Bạch Đế thành, với thông tin về xuất xứ và những đặc điểm nổi bật về nội dung cũng như nghệ thuật của tác phẩm.

Thân bài:

Chuyển sang phần thân bài, chúng ta sẽ theo bước chân của Lý Bạch từ Bạch Đế đến Giang Lăng trong hai câu đầu. Tiếp theo, sẽ khắc họa bức tranh thiên nhiên trên con đường đến Giang Lăng trong hai câu sau.

Kết bài:

Cuối cùng, kết bài sẽ nhấn mạnh sự đặc sắc về nội dung và nghệ thuật trong thơ của Lý Bạch.

I. Lý Bạch

1. Tiểu sử

- Lý Bạch (701 - 762) quê ông ở Lũng Tây, nay thuộc Cam Túc

- Đến khi lên 5, gia đình ông chuyển về sống ở Tứ Xuyên

- Ông xuất thân trong một gia đình thương nhân giàu có

- Tài năng văn chương của ông phong phú được bộc lộ từ khi còn nhỏ

2. Đặc điểm nghệ thuật

- Lý Bạch nổi bật với phong cách thơ hào phóng, tuy nhiên lại rất tự nhiên và rất đỗi giản dị

- Cao cả và đẹp đẽ là những nét chính trong tác phẩm của Lý Bạch

3. Tác phẩm chính

- Có thể thấy, Lý Bạch là nhà thơ vĩ đại của Trung Quốc, ông được mệnh danh là “thi tiên”.

- Để lại hơn 1000 bài thơ ở nhiều các thể loại: Trong đó nổi bật là các tác phẩm: Thanh Bình Điệu, Tương Tiến Tửu,…

II. Tác phẩm Tảo phát Bạch Đế thành

1. Thể loại, phương thức biểu đạt

- Thể loại: Thơ

- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm

2. Hoàn cảnh xuất xứ của tác phẩm

- Tác phẩm “Tảo phát Bạch Đế thành” được sáng tác năm 759 in trong Thơ Đường ở Việt Nam. 

3. Nội dung chính

- Bài thơ hiện lên là hình ảnh chia ly, từ biệt Bạch Đế để đến Giang Lăng không chỉ vậy, bài thơ còn là bức tranh thiên nhiên bao la hùng vĩ trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng.

4. Tóm tắt tác phẩm

Trong tác phẩm Tảo phát Bạch Đế thành tái hiện lại ngày tháng vừa được xá tội chết, ông đã rời khỏi Bạch Đế để đến Giang Lăng. Đó là một buổi sáng rất đẹp trời, thiên nhiên như rộn ràng với tâm trạng con người, với những áng mây rực rỡ sắc màu. Lý Bạch đã từ biệt nơi đây trong một khung cảnh chói sáng và rực rỡ như thế. Đối với nhà thơ chia tay không phải là lưu luyến, thổn thức mà từ đây để bắt đầu một hành trình mới tốt đẹp hơn. Quãng đường đi của Lý Bạch sẽ phải đi qua con sông Trường Giang rộng lớn và hùng vĩ, cùng với cảnh thiên nhiên làm xao động lòng người. Cả một quãng đường dài di chuyển như thế mà Lý Bạch chỉ mất một ngày đường để đến Giang Lăng. Trên đường đi, Lý Bạch đã gặp rất nhiều những khung cảnh kỳ vĩ, có cả sự xuất hiện của cảnh vật và con vật. Chiếc thuyền của ông lướt băng băng trên mặt nước để có thể về kịp lúc xế chiều. Trên đường đi là hình ảnh những đàn khỉ đang kêu lúc gần lúc xa quanh mạn thuyền. Núi non xung quanh thì trùng trùng, điệp điệp như là một bức tranh thiên nhiên. Lý Bạch vừa ngồi trên thuyền, vừa thưởng thức và cảm nhận khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp. Con thuyền của Lý Bạch phải đi rất nhanh thì mới có thể vượt qua được quãng đường một ngàn dặm để đến Giang Lăng được. Nhưng điều đó vẫn không cản được tầm nhìn và cái tâm hồn nhạy cảm của người nghệ sĩ khi đứng trước thiên nhiên. Những khung cảnh rực rỡ này cũng như là tâm hồn phóng khoáng, tràn đầy thi vị của Lý Bạch trước cuộc đời còn nhiều hỗn loạn lúc bấy giờ. 

5. Nghệ thuật

- Ngôn ngữ thơ Đường sáng tạo và độc đáo

- Câu thơ hay và ấn tượng

Dàn ý Phân tích Tảo phát Bạch Đế thành

Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Lý Bạch (những nét chính về con người, cuộc đời và đặc điểm sáng tác,...)

- Giới thiệu khái quát về tác phẩm Tảo phát Bạch Đế thành (xuất xứ, những đặc sắc về nội dung, nghệ thuật,...) 

Thân bài:

- Hai câu đầu là hành trình từ Bạch Đế đến Giang Lăng 

- Hai câu sau là bức tranh thiên nhiên trên đường đến Giang Lăng

Kết bài: Khẳng định nét đặc sắc nội dung, nghệ thuật trong thơ Lý Bạch. 

Phân tích Tảo phát Bạch Đế thành

Lý Bạch được mệnh danh là thiên tài thơ ca, ông đóng góp rất lớn vào công cuộc phát triển thơ Đường. Thơ ông mang mang nét phóng khoáng, tự do nhưng rất giản dị. Thơ của ông phong phú ở rất nhiều chủ đề khác nhau như thiên nhiên non nước hữu tình, tình yêu, quê hương đất nước. Nổi bật trong số đó là tác phẩm “Tảo phát Bạch Đế thành” được sáng tác năm 759 in trong Thơ Đường ở Việt Nam. Bài thơ là bức tranh thiên nhiên bao la hùng vĩ trên đường từ Bạch Đế đến Giang Lăng.

“Triêu từ Bạch Đế thái vân giang

Thiên lí Giang Lăng nhất nhật hoàn

Lưỡng ngạn viên thanh đề bất trú

Khinh chu dĩ quá vạn trùng san”

Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, với ngôn từ giản dị, gần gũi khiến câu thơ của Lý Bạch càng gần gũi với người đọc hơn. Hai câu đầu là hình ảnh chia ly, từ biệt Bạch Đế để đến Giang Lăng. Dù chia ly từ biệt nhưng khung cảnh mở ra lại không hề buồn thương mà lại rực rỡ của sắc mây. Từ Bạch Đế đến Giang Lăng sẽ phải đi qua con sông Trường Giang chảy xiết với muôn trùng núi non hùng vĩ. Trong con mắt của Lý Bạch chia ly không có nghĩa là kết thúc mà khởi đầu cho hành trình mới. Chính vì thế thiên nhiên hiện nên cũng thật hùng vĩ tươi mới. Con đường đi rất xa cả ngàn dặm, nhưng chỉ mất một ngày để đến nơi thì thật vô lý. Nhưng khi nhìn những hình ảnh, nghe những âm thanh qua ngòi bút của Lí Bạch thì nó hoàn toàn có thể xảy ra. Hai câu sau như vẽ ra một bức tranh thiên nhiên, mà ở đó con người và cảnh vật như hòa vào nhau, nó sinh động và thật hùng vĩ. Lý Bạch không nhắc gì đến thác nước và núi non xung quanh, nhưng qua nét vẽ tài hoa của tác giả ta vẫn có thể cảm nhận được bức tranh thiên nhiên lúc đó. Muốn vượt ngàn dặm trong một ngày, thì con thuyền phải đi rất nhanh và không dừng lại. 

Lúc này khung cảnh lại sinh động hơn khi có sự xuất hiện của thiên nhiên con vật. Thuyền vừa đi vừa nghe thấy tiếng “vượn kêu không dứt”. Vì đi nhanh nên không nghe thấy tiếng vượn kêu ở một nơi, mà nó kéo dài bất tận và không dứt. Lý Bạch đi trên con thuyền lướt băng băng trên mặt nước, nó rẽ nước, vượt qua núi non hùng vĩ để về với Giang Lăng. Con thuyền nhẹ nhàng đi trên mặt nước như không có bất kì cái gì cản trở và vướng bận được nó. Đó cũng là nét đặc trưng trong miêu tả thiên nhiên, non nước hữu tình của Lý Bạch. Thiên nhiên khoáng đạt trùng điệp, cảnh vật và con người thì tự tại như chính con người của ông. Ông không vướng bận sự đời, an nhiên tự tại cảm nhận thiên nhiên. Đi một ngày đường dài, nhưng lại không hề u ám, nặng nề mà nó nhẹ nhàng tại. Cùng thời với Lý Bạch, Đỗ Phủ cũng có những bài thơ hay về non nước hữu tình. Họ có những nét sáng tạo độc đáo riêng trong từng bài thơ. Đọc những bài thơ của cả hai tác giả đều vẽ ra một bức tranh thiên nhiên tráng lệ, nhưng xây dựng hình ảnh lại rất giản dị và phóng khoáng. 

Một nhà phê bình văn học đã nhận xét “Thơ Lý Bạch mang đến cái hồn của người viết, vừa phóng khoáng giản dị nhưng cũng rất màu sắc”. Qua tác phẩm “Tảo phát Bạch Đế thành” của Lý Bạch ta càng thấy câu nói trên là đúng. Một bức tranh thiên nhiên trùng điệp, phóng khoáng cùng với một tâm hồn người thi sĩ giàu tình cảm. Đọc thơ Lý Bạch ta như được thả hồn vào từng con chữ, từng bức tranh thiên nhiên mà ông vẽ ra thật đẹp và cuốn hút.