Những vấn đề cần chú ý: 

* Nội dung chính: 

Bài thơ nói về mơ ước của cha và con. Đứng trước biển thấy những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi, người con muốn có một cánh buồm trắng, sẽ đi thật xa để khám phá. Đó cũng là mơ ước thuở bé của người cha.

Hình ảnh hai cha con và cuộc trò chuyện của họ.

- Hình ảnh hai cha con: 

+ Hai cha con bước đi trên cát 

+ Bóng cha dài lênh khênh 

+ Bóng con tròn chắc nịch 

+ Cha dắt con đi dưới ánh mai hồng 

+ Nghe con bước lòng vui phơi phới. 

→ Hình ảnh bóng cha cao lớn, bóng con thấp tròn chắc nịch gợi liên tưởng đến sự từng trải trong cuộc đời của cha, tương phản với sự thơ ngây, trong trẻo của con. 

- Hình ảnh “cha dắt con đi dưới ánh mai hồng” thể hiện tình yêu con rất riêng của người cha. Hình ảnh đó cũng thể hiện niềm tin tưởng của người cha vào tương lai ngời sáng của con. Có cha dìu dắt, con nhất định sẽ vững bước và trưởng thành. Hình ảnh thân mật đầy yêu thương của cha và con gợi lên trong người đọc niềm xúc động sâu xa. 

- Khung cảnh cuộc dạo chơi của hai cha con: 

+ trên bờ biển vào buổi sớm mai. 

+ khung cảnh thiên nhiên rực rỡ sắc màu. 

+ bình minh trên biển có cát trắng mịn, nước biển xanh trong, nắng vàng óng ả. Tất cả các màu sắc hòa trộn với nhau tạo thành bức tranh ban mai tươi hồng. 

- Cuộc trò chuyện của họ: 

+ Cuộc trò chuyện đầu tiên

Người con

Người cha

Con bỗng lắc tay cha khẽ hỏi:
Cha ơi!
Sao xa kia chỉ thấy nước thấy trời
 Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó?

Nghe con bước lòng vui phơi phới.
Cha mỉm cười xoa đầu con nhỏ:
Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa
Sẽ có cây có cửa có nhà.
Vẫn là đất nước của ta,
 Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến.

Lời nói trực tiếp: tiếng con gọi cha đầy thân thương, trìu mến.

Điệp ngữ, sử dụng từ ngữ phủ định: thấy...., không thấy...

→ Sự tò mò ngây ngô của đứa con muốn khám phá về cuộc sống.

Lời nói trực tiếp: giải thích cho con những điều con chưa biết.

Tâm trạng: lòng vui phơi phới, mỉm cười. → Niềm vui vì cùng con đi dạo, thể hiện tình cha con.

Điệp ngữ: sẽ..., điệp từ ở câu trước: cây, cửa, nhà.

→ Giải thích một cách nhẹ nhàng cho con, ngầm ám chỉ bản thân cũng muốn khám phá phía “nơi xa” kia.

+ Cuộc trò chuyện thứ hai

Người con

Người cha

Con lại trỏ cánh buồm xa nói khẽ:
Cha mượn cho con buồm trắng nhé,
 Để con đi...

Lời của con hay tiếng sóng thầm thì
 Hay tiếng của lòng cha từ một thời xa thẳm?

- Dùng hành động kết hợp với lời nói trực tiếp nhưng vẫn giữ thái độ “nói khẽ” như sợ cảnh vật giật mình, làm phá đi không gian yên bình.

- Lời đề nghị ngây thơ: mượn buồm trắng.

- Mục đích: Để con đi... → Câu nói bỏ lửng, dấu ba chấm tạo nhiều liên tưởng. 

→ Có thể là do ba không nghe rõ hoặc thể hiện khát vọng muốn khám phá thế giới.

- Lời nói gián tiếp.

- Không chắc chắn về câu nói vừa rồi: là của con hay của sóng hay của chính lòng mình.

- Câu hỏi tu từ → Đó cũng đồng thời là khát vọng của người cha từ thuở còn nhỏ nhưng chưa thực hiện được. Người cha thấy mình trong chính ước mơ của con.

Ý nghĩa của hình ảnh những cánh buồm trên biển buổi sớm mai sau trận mưa đêm.  

- Trong bài thơ, hình ảnh cánh buồm chứa đựng nhiều ý nghĩa: 

+ Cánh buồm tượng trưng cho những ước mơ, khát vọng, hoài bão, … của bao thế hệ. Đó là cánh buồm của con thuyền chở ước mơ của tuổi thơ đi đến những chân trời mới, cuộc sống mới, khát vọng mới. 

+ Cánh buồm cũng tượng trưng cho tinh thần, ý chí sẵn sàng đương đầu với thử thách, đối mặt với sóng gió để vươn tới thành công. 

+ Hình ảnh những cánh buồm trên biển buổi sớm mai sau trận mưa đêm là một hình ảnh đẹp, lãng mạn. Trận mưa đêm gợi liên tưởng đến những âm u, ảm đạm đã qua, nhường chỗ cho một bình minh tươi sáng, rục rỡ, ấm áp, hứa hẹn một tương lai với bao điều tốt đẹp. 

Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ: biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ; cách dùng từ ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc,… 

+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: “ánh nắng chảy đầy vai” → Hình ảnh ánh mặt trời rực rỡ lan tỏa khắp không gian, chảy trên cả vai của hai cha con.

+ Điệp cấu trúc tăng tiến: “Cát càng mịn, biển càng trong” → Bờ biển sau trận bão dữ dội trở về với sự bình yên với màu sắc tươi sáng không chỉ từ ánh mặt trời, màu vàng lan tỏa từ cả bãi cát, kết hợp với màu xanh trong của biển.

+ Điệp cấu trúc, đối, từ láy: “Bóng cha dài lênh khênh/ Bóng con tròn chắc nịch”  → Miêu tả hình ảnh hai cha con sóng đôi, độc đáo. Đây cũng là một cách khác miêu tả ánh nắng vì có nắng thì mới có bóng.

+ Điệp ngữ và tăng tiến: “Cha dắt con đi” – “Cha lại dắt con đi” → Từ hình ảnh song hành, đến cuối cùng lại thể hiện sự dìu dắt của người cha, thể hiện tình cha con khăng khít.

A. Soạn bài Những cánh buồm ngắn gọn

Câu 1 (trang 57 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

- Hình ảnh hai cha con: 

+ Hai cha con bước đi trên cát 

+ Bóng cha dài lênh khênh 

+ Bóng con tròn chắc nịch 

+ Cha dắt con đi dưới ánh mai hồng 

+ Nghe con bước lòng vui phơi phới. 

- Cuộc trò chuyện của họ: 

+ Cuộc trò chuyện đầu tiên

Người con

Người cha

Con bỗng lắc tay cha khẽ hỏi:
Cha ơi!
Sao xa kia chỉ thấy nước thấy trời
 Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó?

Nghe con bước lòng vui phơi phới.
Cha mỉm cười xoa đầu con nhỏ:
Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa
Sẽ có cây có cửa có nhà.
Vẫn là đất nước của ta,
 Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến.

Lời nói trực tiếp: tiếng con gọi cha đầy thân thương, trìu mến.

Điệp ngữ, sử dụng từ ngữ phủ định: thấy...., không thấy...

→ Sự tò mò ngây ngô của đứa con muốn khám phá về cuộc sống.

Lời nói trực tiếp: giải thích cho con những điều con chưa biết.

Tâm trạng: lòng vui phơi phới, mỉm cười. → Niềm vui vì cùng con đi dạo, thể hiện tình cha con.

Điệp ngữ: sẽ..., điệp từ ở câu trước: cây, cửa, nhà.

→ Giải thích một cách nhẹ nhàng cho con, ngầm ám chỉ bản thân cũng muốn khám phá phía “nơi xa” kia.

+ Cuộc trò chuyện thứ hai

Người con

Người cha

Con lại trỏ cánh buồm xa nói khẽ:
Cha mượn cho con buồm trắng nhé,
 Để con đi...

Lời của con hay tiếng sóng thầm thì
 Hay tiếng của lòng cha từ một thời xa thẳm?

- Dùng hành động kết hợp với lời nói trực tiếp nhưng vẫn giữ thái độ “nói khẽ” như sợ cảnh vật giật mình, làm phá đi không gian yên bình.

- Lời đề nghị ngây thơ: mượn buồm trắng.

- Mục đích: Để con đi... → Câu nói bỏ lửng, dấu ba chấm tạo nhiều liên tưởng. 

→ Có thể là do ba không nghe rõ hoặc thể hiện khát vọng muốn khám phá thế giới.

- Lời nói gián tiếp.

- Không chắc chắn về câu nói vừa rồi: là của con hay của sóng hay của chính lòng mình.

- Câu hỏi tu từ → Đó cũng đồng thời là khát vọng của người cha từ thuở còn nhỏ nhưng chưa thực hiện được. Người cha thấy mình trong chính ước mơ của con.

Câu 2 (trang 57 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

- Trong bài thơ, hình ảnh cánh buồm chứa đựng nhiều ý nghĩa: 

+ Cánh buồm tượng trưng cho những ước mơ, khát vọng, hoài bão, … của bao thế hệ.

+ Cánh buồm cũng tượng trưng cho tinh thần, ý chí sẵn sàng đương đầu với thử thách vươn tới thành công. 

+ Hình ảnh những cánh buồm trên biển buổi sớm mai sau trận mưa đêm là một hình ảnh đẹp, lãng mạn.

Câu 3 (trang 57 SGK Ngữ văn 6 tập 1):

Trả lời:

+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: “ánh nắng chảy đầy vai” → Hình ảnh ánh mặt trời rực rỡ lan tỏa khắp không gian, chảy trên cả vai của hai cha con.

+ Điệp cấu trúc tăng tiến: “Cát càng mịn, biển càng trong” → Bờ biển sau trận bão dữ dội trở về với sự bình yên với màu sắc tươi sáng không chỉ từ ánh mặt trời, màu vàng lan tỏa từ cả bãi cát, kết hợp với màu xanh trong của biển.

+ Điệp cấu trúc, đối, từ láy: “Bóng cha dài lênh khênh/ Bóng con tròn chắc nịch”  → Miêu tả hình ảnh hai cha con sóng đôi, độc đáo. Đây cũng là một cách khác miêu tả ánh nắng vì có nắng thì mới có bóng.

+ Điệp ngữ và tăng tiến: “Cha dắt con đi” – “Cha lại dắt con đi” → Từ hình ảnh song hành, đến cuối cùng lại thể hiện sự dìu dắt của người cha, thể hiện tình cha con khăng khít.

B. Tóm tắt những nội dung chính khi soạn bài Những cánh buồm

I. Tác giả

Cuộc đời

- Hoàng Trung Thông (1925 - 1993) là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam.

- Quê hương: huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

Sự nghiệp văn học

- Ông tham gia cách mạng từ trước năm 1945, từng đảm nhận nhiều chức trách quan trọng như cán bộ văn nghệ của khu ủy Liên khu IV, tỉnh ủy viên tỉnh ủy Nghệ An, Ủy viên Tiểu ban Văn nghệ Trung ương…

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Quê hương chiến đấu (thơ, 1955), Chặng đường mới của văn học chúng ta (tiểu luận, 1961), Những cánh buồm (thơ, 1964), Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống (tiểu luận, 1979), Hương mùa thơ (thơ, 1984)...

II. Tác phẩm

Xuất xứ:

Bài thơ được in trong tập thơ “Những cánh buồm” của nhà thơ Hoàng Trung Thông.

Thể loại: Thơ tự do

Bố cục: Gồm 2 phần:

- Phần 1. Từ đầu đến “Nghe con bước, lòng vui phơi phới”: Cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển.

- Phần 2. Còn lại: Cuộc trò chuyện của hai cha con.

Nội dung chính:

Bài thơ nói về mơ ước của cha và con. Đứng trước biển mênh mông vô tận thấy những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi, người con muốn có một cánh buồm trắng, sẽ đi thật xa để khám phá chân trời bất tận ngoài kia. Điều đó làm người cha nhớ lại tới ước mơ thuở bé của mình.

Giá trị nội dung:

Bài thơ nêu lên cảm xúc ước mơ của hai cha con muốn đi khám phá những vùng đất xa xôi được thể hiện qua cuộc nói chuyện khi cùng nhau đi dạo trên bờ biển

Giá trị nghệ thuật:

Thể thơ tự do kết hợp với những biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ,... sinh động, hấp dẫn.

I. Tìm hiểu tác phẩm thực hành đọc: những cánh buồm trang 57 sách Kết nối tri thức để soạn bài thực hành đọc: những cánh buồm trang 57

Bố cục bài thực hành đọc: những cánh buồm trang 57 

Gồm 2 phần:

- Phần 1. Từ đầu đến “Nghe con bước, lòng vui phơi phới”: Cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển.

- Phần 2. Còn lại: Cuộc trò chuyện của hai cha con

II. Hướng dẫn soạn thực hành đọc: những cánh buồm trang 57 sách Kết nối tri thức

1. Trước khi đọc

2. Đọc văn bản

Cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển

- Hoàn cảnh: Sau một đêm mưa rả rích.

- Khung cảnh bãi biển: ánh mặt trời rực rỡ, biển trong xanh, cát trở nên mịn màng.

- Hình ảnh cha và con: bóng cha dài lênh khênh, bóng con tròn chắc nịch.

Cuộc trò chuyện của hai cha con

- Người con tò mò hỏi cha: “Sao xa kia chỉ thấy nước thấy trời/Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó”.

- Đáp lại câu hỏi ngây thơ của con: “Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa... Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến”.

- Người cha bất chợt trầm ngâm nhìn mãi cuối chân trời. Cậu bé lại chỉ cánh buồm bảo: “Cha hãy mượn cho con những cánh buồm trắng kia nhé, để con đi...”

=> Lời chân thành của đứa con làm người cha bồi hồi cảm động. Lời của con hay cũng chính là tiếng lòng của cha khi còn là một cậu bé cũng từng mong ước như đứa con của mình.

Ý nghĩa hình ảnh những cánh buồm

- Đây là hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng.

- Những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi thể hiện khao khát muốn đi xa để khám phá của con, hay cũng chính là cha thuở trước.

- Qua đó, bài thơ thể hiện niềm tự hào của người cha khi thấy con mình cũng ấp ủ những ước mơ cao đẹp. Ca ngợi ước mơ được khám phá cuộc sống của trẻ thơ, những ước mơ làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.

3. Sau khi đọc – Trả lời văn bản

Hình ảnh hai cha con và cuộc trò chuyện của họ.

- Hình ảnh hai cha con: 

+ Hai cha con bước đi trên cát 

+ Bóng cha dài lênh khênh 

+ Bóng con tròn chắc nịch 

+ Cha dắt con đi dưới ánh mai hồng 

+ Nghe con bước lòng vui phơi phới. 

→ Hình ảnh bóng cha cao lớn, bóng con thấp tròn chắc nịch gợi liên tưởng đến sự từng trải trong cuộc đời của cha, tương phản với sự thơ ngây, trong trẻo của con. 

- Hình ảnh “cha dắt con đi dưới ánh mai hồng” thể hiện tình yêu con rất riêng của người cha. Hình ảnh đó cũng thể hiện niềm tin tưởng của người cha vào tương lai ngời sáng của con. Có cha dìu dắt, con nhất định sẽ vững bước và trưởng thành. Hình ảnh thân mật đầy yêu thương của cha và con gợi lên trong người đọc niềm xúc động sâu xa. 

- Khung cảnh cuộc dạo chơi của hai cha con: 

+ trên bờ biển vào buổi sớm mai. 

+ khung cảnh thiên nhiên rực rỡ sắc màu. 

+ bình minh trên biển có cát trắng mịn, nước biển xanh trong, nắng vàng óng ả. Tất cả các màu sắc hòa trộn với nhau tạo thành bức tranh ban mai tươi hồng. 

- Cuộc trò chuyện của họ: 

+ Cuộc trò chuyện đầu tiên

+ Cuộc trò chuyện thứ hai

Ý nghĩa của hình ảnh những cánh buồm trên biển buổi sớm mai sau trận mưa đêm.  

- Trong bài thơ, hình ảnh cánh buồm chứa đựng nhiều ý nghĩa: 

+ Cánh buồm tượng trưng cho những ước mơ, khát vọng, hoài bão, … của bao thế hệ. Đó là cánh buồm của con thuyền chở ước mơ của tuổi thơ đi đến những chân trời mới, cuộc sống mới, khát vọng mới. 

+ Cánh buồm cũng tượng trưng cho tinh thần, ý chí sẵn sàng đương đầu với thử thách, đối mặt với sóng gió để vươn tới thành công. 

+ Hình ảnh những cánh buồm trên biển buổi sớm mai sau trận mưa đêm là một hình ảnh đẹp, lãng mạn. Trận mưa đêm gợi liên tưởng đến những âm u, ảm đạm đã qua, nhường chỗ cho một bình minh tươi sáng, rục rỡ, ấm áp, hứa hẹn một tương lai với bao điều tốt đẹp. 

Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ: biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ; cách dùng từ ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc,… 

+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: “ánh nắng chảy đầy vai” → Hình ảnh ánh mặt trời rực rỡ lan tỏa khắp không gian, chảy trên cả vai của hai cha con.

+ Điệp cấu trúc tăng tiến: “Cát càng mịn, biển càng trong” → Bờ biển sau trận bão dữ dội trở về với sự bình yên với màu sắc tươi sáng không chỉ từ ánh mặt trời, màu vàng lan tỏa từ cả bãi cát, kết hợp với màu xanh trong của biển.

+ Điệp cấu trúc, đối, từ láy: “Bóng cha dài lênh khênh/ Bóng con tròn chắc nịch”  → Miêu tả hình ảnh hai cha con sóng đôi, độc đáo. Đây cũng là một cách khác miêu tả ánh nắng vì có nắng thì mới có bóng.

+ Điệp ngữ và tăng tiến: “Cha dắt con đi” – “Cha lại dắt con đi” → Từ hình ảnh song hành, đến cuối cùng lại thể hiện sự dìu dắt của người cha, thể hiện tình cha con khăng khít.

III. Tổng kết bài soạn thực hành đọc: những cánh buồm trang 57 sách Kết nối tri thức

Nội dung bài thực hành đọc: những cánh buồm trang 57

   Bài thơ Những cánh buồm thể hiện niềm tự hào của người cha khi thấy con mình cũng ấp ủ những ước mơ cao đẹp. Qua đó, tác giả còn ca ngợi ước mơ được khám phá cuộc sống của trẻ thơ - đó là những ước mơ làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.

Nghệ thuật bài thực hành đọc: những cánh buồm trang 57

  Biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ; cách dùng từ giàu hình ảnh và cảm xúc.

• Hình ảnh hai cha con và cuộc trò chuyện của họ.
  Trả lời:
  - Hình ảnh người cha đang nắm tay con đi dạo trên bờ biển.
  - Cuộc trò chuyện của hai cha con diễn ra ở bờ biển. Đứa con nhỏ thắc mắc với cha tại sao ở đằng xa không có nhà, có người mà chỉ thấy trời, thấy nước. Người cha giảng giải cho con và thấy bản thân mình trong ước mơ được vươn ra biển lớn của đứa con nhỏ.
• Ý nghĩa của hình ảnh những cánh buồm trên biển buổi sớm mai sau trận mưa đêm.
  Trả lời:
  - Nghĩa tả thực: sau trận mưa, trời quang mây tạnh, người ngư dân đưa thuyền ra khơi để đánh bắt thủy, hải sản.
  - Nghĩa biểu tượng:
  + "Cánh buồm" đại diện cho ý chí, khát khao của con người; "trận mưa đêm" ẩn dụ cho những khó khăn, thăng trầm của cuộc sống.
  + Hình ảnh cánh buồm trên biển buổi sớm mai cũng chính là quyết tâm, nỗ lực của con người mặc dù đã trải qua không ít thử thách, chông gai.

=> Qua đó, thể hiện niềm tự hào của người cha khi thấy con ấp ủ ước mơ được khám phá cuộc sống, làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.

Soạn bài Thực hành đọc: Những cánh buồm ngắn gọn, Ngữ văn lớp 6

• Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ: biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ; cách dùng từ ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc,...
  Trả lời:
  - Những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ:
  + Biện pháp tu từ ẩn dụ: "cánh buồm" và ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: "ánh nắng chảy đầy vai".
  + Biện pháp tu từ điệp ngữ: "Bóng cha", "Bóng con", "Cát càng mịn, biển càng trong". "Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó?".
  + Hệ thống từ láy giàu sức gợi hình, gợi cảm: "lênh khênh", "rả rích", "phơi phới", "thầm thì".
  + Hình ảnh thơ trong sáng, bình dị, gần gũi.
  + Thể thơ tự do với nhịp điệu biến tấu linh hoạt.

1. Tác giả

- Hoàng Trung Thông (1925 - 1993) là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam.

- Quê hương: huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

- Ông tham gia cách mạng từ trước năm 1945, từng đảm nhận nhiều chức trách quan trọng như cán bộ văn nghệ của khu ủy Liên khu IV, tỉnh ủy viên tỉnh ủy Nghệ An, Ủy viên Tiểu ban Văn nghệ Trung ương…

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Quê hương chiến đấu (thơ, 1955), Chặng đường mới của văn học chúng ta (tiểu luận, 1961), Những cánh buồm (thơ, 1964), Cuộc sống thơ và thơ cuộc sống (tiểu luận, 1979), Hương mùa thơ (thơ, 1984)...

2. Tác phẩm

Xuất xứ

Bài thơ được in trong tập thơ “Những cánh buồm” của nhà thơ Hoàng Trung Thông.

Thể thơ

Bài thơ “Những cánh buồm” được viết theo thể thơ tự do.

Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “Nghe con bước, lòng vui phơi phới”: Cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển.
• Phần 2. Còn lại: Cuộc trò chuyện của hai cha con.

3. Đọc hiểu văn bản

Cảnh hai cha con đi dạo trên bãi biển

- Hoàn cảnh: Sau một đêm mưa rả rích.

- Khung cảnh bãi biển: ánh mặt trời rực rỡ, biển trong xanh, cát trở nên mịn màng.

- Hình ảnh cha và con: bóng cha dài lênh khênh, bóng con tròn chắc nịch.

- Khi lắng nghe tiếng chân con bước, lòng cha cảm thấy sung sướng.

Cuộc trò chuyện của hai cha con

- Người con tò mò hỏi cha: “Sao xa kia chỉ thấy nước thấy trời/Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó”.

- Đáp lại câu hỏi ngây thơ của con: “Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa... Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến”.

- Người cha bất chợt trầm ngâm nhìn mãi cuối chân trời. Cậu bé lại chỉ cánh buồm bảo: “Cha hãy mượn cho con những cánh buồm trắng kia nhé, để con đi...”

=> Lời chân thành của đứa con làm người cha bồi hồi cảm động. Lời của con hay cũng chính là tiếng lòng của cha khi còn là một cậu bé cũng từng mong ước như đứa con của mình.

Ý nghĩa hình ảnh những cánh buồm

- Đây là hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng.

- Những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi thể hiện khao khát muốn đi xa để khám phá của con, hay cũng chính là cha thuở trước.

- Qua đó, bài thơ thể hiện niềm tự hào của người cha khi thấy con mình cũng ấp ủ những ước mơ cao đẹp. Ca ngợi ước mơ được khám phá cuộc sống của trẻ thơ, những ước mơ làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.

Tổng kết: 

• Nội dung: Bài thơ Những cánh buồm thể hiện niềm tự hào của người cha khi thấy con mình cũng ấp ủ những ước mơ cao đẹp. Qua đó, tác giả còn ca ngợi ước mơ được khám phá cuộc sống của trẻ thơ - đó là những ước mơ làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn.
• Nghệ thuật: Biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ; cách dùng từ giàu hình ảnh và cảm xúc…

Kiến thức Ngữ Văn

*Tác giả
- Hoàng Trung Thông (1925-1993), quê ở Nghệ An
- Ông nhà thơ tiêu biểu của nền thơ cách mạng Việt Nam.
- Phong cách sáng tác: Thơ ca của ông giúp con người sống tốt hơn, tâm hồn trong sạch hơn, đánh thức tình yêu với con người, nỗ lực đấu tranh vì những lí tưởng nhân đạo và sự tiến bộ của con người. Thơ Hoàng Trung Thông ảnh hưởng mạnh mẽ và tác động tới đời sống nhiều thế hệ.
- Tác phẩm chính: Quê hương chiến đấu, Đường chúng ta đi, Những cánh buồm, Đầu sóng..

*Văn bản
- Thể loại: Thơ tự do
- Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: In năm 1964
- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm
- Tóm tắt:
Sau trận mưa đêm rả rích, ánh mặt trời rực rỡ trên mặt biển xanh trong vắt, cát vàng mịn hơn, hai cha con dắt tay nhau đi dạo dưới ánh mai hồng. Bóng hai người trải dài trên cát. Người cha cao, gầy, bóng dài lênh khênh. Bóng cậu con trai tròn trịa, chắc nịch. Cậu bé hỏi cha sao phía xa chỉ thấy nước, thấy trời, không thấy nhà, thấy cây, thấy người ở? Người cha trả lời cứ theo cánh buồm đi xa mãi sẽ thấy cây cối, nhà cửa, nhưng nơi đó cha cũng chưa hề đến. Cậu bé xin cha mượn cho mình cánh buồm trắng để đến được nơi xa đó. Câu hỏi ngây thơ của người con chứa đựng khao khát được đi khắp đó đây, khám phá những điều chưa biết về biển và cuộc sống, ước mơ của con gợi cho người cha nhớ đến chính mình với ước mơ và khát vọng đi xa, tìm hiểu cuộc sống ngày còn thơ ấu.

- Bố cục: Gồm 3 phần:
+ Phần 1: Từ đầu đến "chắc nịch" : Cảnh hai cha con dạo trên bãi biển.
→Nội dung: Cha dắt con dạo trên bãi biển, cát minh, biển xanh, tình cha con càng khăng khít.
→ Nghệ thuật: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Ánh nắng chảy đầy vai (ánh mặt trời rực rỡ chảy trên cả vai của hai cha con) ; Điệp cấu trúc tăng tiến "Cát càng mịn, biển càng trong" (Bờ biển sau trận bão dữ dội trở về bình yên với màu sắc tươi sáng, màu vàng lan tỏa từ cả bãi cát, kết hợp với màu xanh trong của biển) ; "Cha dắt con đi"... "
Cha lại dắt con đi"
+ Phần 2: Tiếp đến "để con đi..": Cuộc trò chuyện giữa hai cha con.
- > thể hiện khát vọng của người cha từ thuở còn nhỏ nhưng chưa thực hiện được. Đồng thời người cha thấy mình trong chính ước mơ của con.
+ Phần 3: Đoạn còn lại: Ý nghĩa những ước mơ của con.
Hình ảnh những cánh buồm: Ẩn dụ cho khát vọng khám phá. Cha mong muốn được khám phá những nơi cha chưa hề đi đến; cũng là mong ước được khám phá thế giới rộng lớn của con.

* Giá trị nội dung:
Bài thơ nói về mơ ước của cha và con. Đứng trước biển thấy những cánh buồm kiêu hãnh ngoài biển khơi, người con muốn có một cánh buồm trắng, sẽ đi thật xa để khám phá. Đó cũng là mơ ước thuở bé của người cha.

* Giá trị nghệ thuật:
- Kết hợp các phương thức biểu cảm với tự sự, miêu tả
- Thể thơ tự do kết hợp với những biện pháp tu từ ẩn dụ, điệp ngữ.. sinh động, hấp dẫn.

* Đặc trưng của thơ – đặc điểm nhận diện
- Thơ chú trọng đến cái đẹp, phần thi vị của tâm hồn con người và cuộc sống khách quan.
- Ngôn ngữ thơ cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnh và nhạc điệu.
- Tính cô đọng trong số lượng từ, tính tượng hình và dư âm thanh nhạc trong thơ biến nó thành một hình thức nghệ thuật độc đáo, tách biệt hẳn khỏi các hình thức nghệ thuật khác.
- Có phân dòng và vần hiệp lời thơ, cách ngắt nhịp, sử dụng thanh điệu.. làm tăng sức âm vang và lan tỏa, thẩm sâu của ý thơ.
-Phân loại: Thơ trữ tình (đi sâu vào tâm tư tình cảm, những chiêm nghiệm của con người về cuộc đời; Thơ tự sự (cảm nghĩ vận động theo mạch kể chuyện) ; Thơ trào phúng (phủ nhận những điều xấu bằng lối viết mỉa mai, khôi hài;..

II. Đọc hiểu văn bản

1. Hình ảnh hai cha con và cuộc trò chuyện của họ

- Hình ảnh hai cha con

+ Khung cảnh xung quanh: tràn ngập ánh sáng và màu sắc trong trẻo sau trận bão.

• Ánh mặt trời rực rỡ, ánh mai hồng, ánh nắng chảy đầy vai. → Nghệ thuật: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: ánh nắng chảy đầy vai. → Hình ảnh ánh mặt trời rực rỡ lan tỏa khắp không gian, chảy trên cả vai của hai cha con.
• Cát càng mịn, Biển xanh, biển càng trong. → Nghệ thuật: Điệp cấu trúc tăng tiến "Cát càng mịn, biển càng trong" → Bờ biển sau trận bão dữ dội trở về với sự bình yên với màu sắc tươi sáng không chỉ từ ánh mặt trời, màu vàng lan tỏa từ cả bãi cát, kết hợp với màu xanh trong của biển.

+ Dáng hình hai cha con:

• Bóng cha dài lênh khênh/ Bóng con tròn chắc nịch. → Điệp cấu trúc, đối, từ láy. → Miêu tả hình ảnh hai cha con sóng đôi, độc đáo. Đây cũng là một cách khác miêu tả ánh nắng vì có nắng thì mới có bóng.
• Hai cha con bước đi, Cha dắt con đi, Cha lại dắt con đi. → Điệp ngữ và tăng tiến "Cha dắt con đi" - "Cha lại dắt con đi" → Từ hình ảnh song hành, đến cuối cùng lại thể hiện sự dìu dắt của người cha, thể hiện tình cha con khăng khít.

- Cuộc trò chuyện của họ

+ Cuộc trò chuyện đầu tiên:

Người conNgười chaCon bỗng lắc tay cha khẽ hỏi: 
Cha ơi!
Sao xa kia chỉ thấy nước thấy trời
Không thấy nhà, không thấy cây, không thấy người ở đó?Nghe con bước lòng vui phơi phới.
Cha mỉm cười xoa đầu con nhỏ:
Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa
Sẽ có cây có cửa có nhà.
Vẫn là đất nước của ta,
Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến.

Lời nói trực tiếp: tiếng con gọi cha đầy thân thương, trìu mến.

Điệp ngữ, sử dụng từ ngữ phủ định: thấy...., không thấy...

→ Sự tò mò ngây ngô của đứa con muốn khám phá về cuộc sống.

Lời nói trực tiếp: giải thích cho con những điều con chưa biết.

Tâm trạng: lòng vui phơi phới, mỉm cười. → Niềm vui vì cùng con đi dạo, thể hiện tình cha con.

Điệp ngữ: sẽ..., điệp từ ở câu trước: cây, cửa, nhà.

→ Giải thích một cách nhẹ nhàng cho con, ngầm ám chỉ bản thân cũng muốn khám phá phía "nơi xa" kia.

 + Cuộc trò chuyện thứ hai

Người conNgười chaCon lại trỏ cánh buồm xa nói khẽ:
Cha mượn cho con buồm trắng nhé,
Để con đi...Lời của con hay tiếng sóng thầm thì
Hay tiếng của lòng cha từ một thời xa thẳm?

- Dùng hành động kết hợp với lời nói trực tiếp nhưng vẫn giữ thái độ "nói khẽ" như sợ cảnh vật giật mình, làm phá đi không gian yên bình.

- Lời đề nghị ngây thơ: mượn buồm trắng.

- Mục đích: Để con đi... → Câu nói bỏ lửng, dấu ba chấm tạo nhiều liên tưởng. 

→ Có thể là do ba không nghe rõ hoặc thể hiện khát vọng muốn khám phá thế giới.

- Lời nói gián tiếp.

- Không chắc chắn về câu nói vừa rồi: là của con hay của sóng hay của chính lòng mình.

- Câu hỏi tu từ → Đó cũng đồng thời là khát vọng của người cha từ thuở còn nhỏ nhưng chưa thực hiện được. Người cha thấy mình trong chính ước mơ của con.

Hình ảnh những cánh buồm: ẩn dụ cho khát vọng khám phá.

- Lần xuất hiện đầu: trong lời nói của cha.

"Theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa
Sẽ có cây có cửa có nhà.
Vẫn là đất nước của ta,
Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến."

+ Đích của cánh buồm: nơi xa, vẫn là đất nước ta.

→ Vừa thân thuộc (vì vẫn là nước ta) vừa xa lạ (nơi xa).

+ Mong muốn được khám phá của người cha: Nhưng nơi đó cha chưa hề đi đến. 

→ Sự tiếc nuối xa xăm.

- Lần xuất hiện thứ hai: trong lời nói của con.

"Con lại trỏ cánh buồm xa nói khẽ:
Cha mượn cho con buồm trắng nhé,
Để con đi..."

+ Cánh buồm nay được con tô sắc: cánh buồm trắng.

→ Màu trắng thể hiện sự tự do.

Màu trắng thể hiện sự trong trẻo, ngây thơ.

+ Hành động trỏ + muốn mượn cánh buồm → Để con đi...

→ Muốn được khám phá thế giới rộng lớn ngoài kia.