* Cụm động từ và cụm tính từ 

Câu 1 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Một cụm động từ trong truyện “Gió lạnh đầu mùa” là: “chơi cỏ gà ở ngoài cánh đồng” 

+ Động từ trung tâm: “chơi” 

+ Từ động từ trung tâm, phát triển thành cụm động từ bằng cách thêm vào phía trước và sau nó những từ ngữ bổ nghĩa cho động từ trung tâm: 

Đang chơi ở ngoài sân,

Đang chơi kéo co,

Chơi trốn tìm,…

Câu 2 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

a. 

- Cụm động từ : “nhìn ra ngoài sân” 

+ Động từ trung tâm: “nhìn” → ý nghĩa được bổ sung: hướng, địa điểm của hành động nhìn. 

- Cụm động từ : “thấy đất khô trắng”

+ Động từ trung tâm: “thấy” → ý nghĩa được bổ sung: đối tượng của hành động thấy. 

b. 

- Cụm động từ : “lật cái vỉ buồm”, “lục đống quần áo rét”   

- Động từ trung tâm: “lật”, “lục” → ý nghĩa được bổ sung: đối tượng của hành động lật, lục. 

c. 

- Cụm động từ : “hăm hở chạy về nhà lấy áo”

- Động từ trung tâm: “chạy” → ý nghĩa được bổ sung: cách thức; hướng, địa điểm của hành động chạy. 

Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ trong văn bản “Gió lạnh đầu mùa” là: 

(1) Chị Sơn và mẹ Sơn đã trở dậy, đang ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè uống.

(2) Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

(3) Sơn lo quá, sắp ăn, bỏ đũa đứng dậy, van. 

- Tác dụng của cách diễn đạt này là: Câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ thường thông báo một chuỗi hoạt động kế tiếp nhau (câu 1,2) hoặc nguyên nhân – kết quả (câu 3: trạng thái “lo quá” ở nhân vật Sơn dẫn đến kết quả “sắp ăn, bỏ đũa đứng dạy, van”) 

Câu 4 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Ví dụ cụm tính từ trong văn bản “Gió lạnh đầu mùa” là: “đã cũ” 

→ tính từ trung tâm là “cũ”.

- Các tính từ khác như: chưa cũ, cũ lắm, rất cũ, …

Câu 5 (trang 74 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

a. 

- Cụm tính từ: “trong hơn mọi hôm” (tính từ trung tâm: “trong”, phần phụ sau bổ sung ý nghĩa so sánh: “hơn mọi hôm”)

b. 

- Cụm tính từ: “rất nghèo” (tính từ trung tâm: “nghèo”, phần phụ sau bổ sung ý nghĩa chỉ mức độ: “rất”)

Câu 6 (trang 75 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1 - Kết nối tri thức với cuộc sống):

- Mở rộng vị ngữ các câu thành cụm tính từ: 

Trời rét. 

→ Trời rét quá. / Trời rét lắm. / Trời rất rét. / Trời rét hơn mọi năm….

Tòa nhà cao. 

→ Tòa nhà cao quá. / Tòa nhà cao chọc trời. / Tòa nhà cao vô cùng. / Tòa nhà rất cao….

Cô ấy đẹp. 

→ Cô ấy rất đẹp. / Cô ấy đẹp lắm. / Cô ấy đẹp quá. / Cô ấy đẹp như tiên. / Cô ấy đẹp hoàn hảo…

Cụm động từ và cụm tính từ

Câu 1 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Từ động từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm động từ khác.

Phương pháp giải:

- Đọc lại văn bản Gió lạnh đầu mùa và tìm một cụm động từ tiêu biểu.

- Lọc ra động từ trung tâm của cụm đó và đặt câu phù hợp.

Lời giải chi tiết:

- Cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

- Động từ trung tâm: “thấy”

- Từ động từ trung tâm "thấy" của cụm từ đó, tạo ra ba cụm động từ khác:

+ Mỗi lần thấy tôi đi học về, chú chó Vàng nhà tôi mừng như thể tôi đã xa chú ấy cả năm trời.

+ Mỗi lần thấy trời mưa to, tôi lại nghĩ không biết những người bán hàng rong ngoài vỉa hè, đường phố sẽ khó khăn như thế nào.

+ Bạn sẽ không thể thấy những con khủng long như thế ngoài đời. 

Câu 2 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm cụm động từ trong những câu sau. Xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ từng câu và xác định động từ trung tâm, nêu ý nghĩa.

Lời giải chi tiết:

Tìm cụm động từ, xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung:

Câu 3 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam thường sử dụng kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ, chẳng hạn: Mẹ Sơn nghe thấy, đặt chén nước chè xuống, bảo chị Lan. Hãy tìm thêm trong văn bản này hai câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.

Phương pháp giải:

- Đọc lại văn bản Gió lạnh đầu mùa và tìm 2 câu có chứa chuỗi cụm động từ tiêu biểu.

- Tìm ra tác dụng của cách diễn đạt đó.

Lời giải chi tiết:

Hai câu trong văn bản Gió lạnh đầu mùa có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ:

- Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

=> Tác dụng: Nhấn mạnh sự sốt sắng của Sơn.

- Chúng nó thấy chị em Sơn, đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vập. 

=> Tác dụng: Nhấn mạnh hành động dè dặt, sợ sệt, dè chừng của đám trẻ con với hai chị em Sơn.

Câu 4 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Với tính từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra cụm tính từ khác.

Phương pháp giải:

- Đọc lại văn bản Gió lạnh đầu mùa và tìm một cụm tính từ tiêu biểu.

- Lọc ra tính từ trung tâm của cụm đó và đặt câu phù hợp.

Lời giải chi tiết:

- Một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta không sợ mẹ mắng ư?

- Đặt câu: Nhà tôi nuôi nhiều loài vật, nhưng con vật mà tôi yêu quý nhất là chó Vàng, nó rất tình cảm và thương tôi.

Câu 5 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tìm cụm tính từ trong những câu sau. Xác định tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung.

Phương pháp giải:

- Đọc lại từng câu, tìm tính từ trung tâm.

- Nêu ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung.

Lời giải chi tiết:

Câu 6 (trang 75 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Các câu sau có vị ngữ là một tính từ. Hãy mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:

Phương pháp giải:

- Tìm các tính từ trong từng câu.

- Đặt lại câu dài hơn, biến các tính từ thành cụm tính từ.

Lời giải chi tiết:

Mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ trong các câu:

1. 1. Ngoài cửa sổ, gió vẫn rét quá, không thể ra ngoài được vào lúc này.
   2. Trải qua bao nhiêu, tòa nhà vẫn cao lênh khênh như thế, vút tầm mắt người qua đường. 
   3. Càng ngày cô ấy càng đẹp lên nhiều. 

Nhận biết cụm động từ

- Ở dạng đầy đủ, cụm động từ gồm ba phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ trước và phần phụ sau.

- Trung tâm của cụm động từ là động từ.

- Các từ đứng trước động từ trung tâm thường bổ sung cho động từ những ý nghĩa như: thời gian, khẳng định, phủ định, tiếp diễn… Các từ đứng sau động từ trung tâm thường bổ sung cho động từ ý nghĩa như: đối tượng, địa điểm, thời gian…

- Tìm hiểu câu: Nó không mặc áo rét.

• Trong câu này, không mặc áo rét là một cụm động từ.
• Từ mặc là động từ trung tâm. Từ không trước động từ mặc có ý nghĩa phủ định, từ mặc chỉ đối tượng của hành động.

Nhận biết cụm tính từ

- Ở dạng đầy đủ, cụm tính từ gồm ba phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ trước và phần phụ sau.

- Trung tâm của cụm động từ là tính từ.

- Các từ đứng trước tính từ trung tâm thường bổ sung cho tính từ những ý nghĩa như: mức độ, thời gian, sự tiếp diễn… Các từ đứng sau tính từ trung tâm thường bổ sung cho tính từ ý nghĩa như: phạm vi, mức độ…

- Tìm hiểu câu: Trời vẫn rét quá.

• Trong câu này, vẫn rét quá là một cụm tính từ.
• Tính từ trung tâm là rét. Từ vẫn trước tính từ chỉ rét đang tiếp diễn. Từ quá sau tính từ rét chỉ mức độ của rét.

Cụm động từ và cụm tính từ

Câu 1. Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Từ động từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm động từ khác.

- Cụm động từ: đã mặc áo rét cả rồi (Sơn nhận thấy mọi người đã mặc áo rét cả rồi).

- Động từ trung tâm: mặc

- Ba cụm động từ khác:

• đang mặc chiếc áo len màu đỏ.
• vẫn mặc cái áo sơ mi trắng hôm qua
• đã mặc quần áo chỉnh tề

Câu 2. Tìm cụm động từ trong những câu sau. Xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung.

Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.

• Cụm động từ: nhìn ra ngoài sân
• Động từ trung tâm: nhìn; ý nghĩa được bổ sung: địa điểm

Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

• Cụm động từ: lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét
• Động từ trung tâm: lật, lục; ú nghĩa được bổ sung: đối tượng.

Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

• Cụm động từ: hăm hở chạy về nhà lấy áo
• Động từ trung tâm: chạy; ý nghĩa được bổ sung: địa điểm

Câu 3. Trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam thường sử dụng kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ, chẳng hạn: Mẹ Sơn nghe thấy, đặt chén nước chè xuống, bảo chị Lan. Hãy tìm thêm trong văn bản này hai câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.

- Câu văn:

• Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước gần đến trông thấy con bé co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay.
• Sơn sợ hãi, cúi đầu lặng im, nép vào sau lưng chị.

- Tác dụng: Việc sử dụng một chuỗi cụm động từ nhằm nhấn mạnh vào các hành động, thái độ của nhân vật được nói đến.

Câu 4. Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Với tính từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra cụm tính từ khác.

• Cụm tính từ: không u ám (Trời không u ám, toàn một màu trắng đục)
• Tạo ra cụm tính từ khác: Sau cơn mưa, bầu trời vẫn rất u ám.

Câu 5. Tìm cụm tính từ trong những câu sau. Xác định tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung.

Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.

• Cụm tính từ: trong hơn mọi hôm
• Tính từ trung tâm: trong; ý nghĩa được bổ sung: thời gian.

Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.

• Cụm tính từ: rất nghèo.
• Tính từ trung tâm: nghèo; ý nghĩa được bổ sung: mức độ

Câu 6. Các câu sau có vị ngữ là một tính từ. Hãy mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:

Gió rét

- Ngoài đường, gió vẫn rét quá.

Tòa nhà cao

- Câu mở rộng: Tòa nhà kia rất cao.

Cô ấy đẹp.

- Đối với tôi, cô ấy vẫn đẹp như trước đây.

* Bài tập ôn luyện:

Câu 1. Xác định cụm động từ trong các câu sau:

Càng ngẫm nghĩ, chàng càng thấy lời thần nói đúng.

(Bánh chưng bánh giầy)

Giặc đã đến chân núi Trâu.

(Thánh Gióng)

Câu 2. Xác định cụm tính từ có trong các câu sau:

Âu Cơ vốn thuộc dòng họ Thần Nông, xinh đẹp tuyệt trần.

(Con Rồng cháu Tiên)

Cô ấy vô cùng ngạc nhiên về thành tích của tôi.

Câu 3. Viết một đoạn văn có sử dụng cụm động từ.

Gợi ý:

Câu 1. 

Câu 2.

Câu 3.

Thiên nhiên đem đến cho con người những cảnh sắc tuyệt vời. Sau một ngày nắng chói chang, ánh nắng đã trở nên dịu bớt. Những cơn gió khẽ thổi xua tan đi cái oi bức mùa hè. Lũy tre làng in bóng trên nền trời thật bình dị. Phía phương Tây, ông mặt trời giống như một quả cầu khổng lồ đang nặng nhọc nhích từng bước xuống dưới mặt đất. Có lẽ, ông đã quá mệt mỏi sau một ngày làm việc vất vả. Trên cao, từng đám mây lững lờ trôi như đang làm biếng vì sắp kết thúc một ngày. Dưới cánh đồng, những bông lúa trĩu nặng đang đung đưa theo làn gió mát từ xa thổi vào. Hương lúa chín thơm mang hơi thở của làng quê khiến ai ngửi thấy cũng đều say mê. Trong làng, tiếng âm thanh xe cộ thật nhộn nhịp. Mọi người đang vội vã trở về nhà sau một ngày làm việc vất vả. Ngoài cánh đồng, một vài nhóm trẻ con đang thả diều. Những cánh diều bay lượn trên bầu trời cao lộng gió. Khung cảnh làng quê của em thật yên bình biết bao nhiêu.

Cụm động từ: đã trở nên dịu bớt

NHẬN BIẾT CỤM ĐỘNG TỪ

Ở dạng đầy đủ, cụm động từ gồm ba phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ trước và phần phụ sau. Trung tâm của cụm đồng từ là động từ. Các từ trước động từ trung tâm thường bổ sung cho động từ những ý nghĩa như: thời gian, khẳng định, phủ định, tiếp diễn... Các từ đứng sau động từ trung tâm thường bổ sung cho động từ những ý nghĩa như: đối tượng, địa điểm, thời gian,...

Tìm hiểu câu "Nó không mặc áo rét". Trong câu này, "không mặc áo rét" là một cụm động từ có "mặc" là động từ trung tâm. Từ "không" trước động từ "mặc" có ý nghĩa phủ định. Từ "áo rét" ở sau động từ "mặc" chỉ đối tượng của hành động.

NHẬN BIẾT CỤM TÍNH TỪ

Ở dạng đầy đủ, cụm tish từ gồm ba phần: phần trung tâm ở giữa, phần phụ trước và phần phụ sau. Trung tâm của cụm tính từ là tính từ. Các từ trước tính từ trung tâm thường bổ sung cho tính từ những ý nghĩa như: mức độ, thời gian, sự tiếp diễn,... Các từ đứng sau tính từ trung tâm thường bổ sung cho tính từ những ý nghĩa như: phạm vi, mức độ,...

Tìm hiểu câu "Trời vẫn rét quá.". Trong câu này, "vẫn rét quá" là một cụm tính từ có từ "rét" là tính từ trung tâm. Từ "vẫn" trước tính từ "rét" đang tiếp diễn. Từ "quá" sau tính từ "rét" chỉ mức độ của "rét".

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT - CỤM ĐỘNG TỪ VÀ CỤM TÍNH TỪ

Câu 1 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Từ động từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm động từ khác.

Trả lời 

Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

Trong câu này, "không thấy mẹ đâu cả" là một cụm động từ, có "thấy" là động từ trung tâm. Từ "không" trước động từ "thấy" có ý nghĩa phủ định. Từ "mẹ đâu cả" ở đằng sau chỉ đối tượng của hành động.

Từ động từ trung tâm "thấy" của cụm từ đó, tạo ra ba cụm động từ khác:

Thoáng thấy có bóng người đi qua, tôi vội vàng chạy ra cổng ngóng xem mẹ đi chợ đã về hay chưa.

Về nhà, tôi không thấy ai cả, trong lòng lo lắng. Tôi gọi ngay cho mẹ hỏi xem tình hình bố tôi thế nào rồi.

Bạn sẽ không thể thấy những con khủng long như thế ngoài đời.

Câu 2 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm cụm động từ trong những câu sau. Xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung.
a. Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.
b. Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.
c. Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

Trả lời 

Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.

Cụm động từ: thấy đất khô trắng. Động từ trung tâm là từ "Thấy".

=> Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự nhận biết, nhận thấy, quan sát được của Sơn.

Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

Cụm động từ: Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm. Động từ trung tâm là từ "Lật".

=> Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự thay đổi, xoay chuyển cái vỉ buồm ntheo hướng khác.

Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

Cụm động từ: hăm hở chạy về nhà lấy áo. Động từ trung tâm là từ "chạy".

Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự phấn khích, lòng nhiệt tình của chị Lan.

Câu 3 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam thường sử dụng kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ, chẳng hạn: Mẹ Sơn nghe thấy, đặt chén nước chè xuống, bảo chị Lan. Hãy tìm thêm trong văn bản này hai câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.

Trả lời

Hai câu trong văn bản Gió lạnh đầu mùa có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ:

- Nhưng cái vui của Sơn không được bao lâu. Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

=> Tác dụng của cách diễn dạt này: Nhấn mạnh sự sốt sắng của Sơn.

- Chúng nó thấy chị em Sơn, đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vập.

=> Tác dụng của cách diễn dạt này: Nhấn mạnh hành động dè dặt, sợ sệt, dè chừng của đám trẻ con với hai chị em Sơn.

Câu 4 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Với tính từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra cụm tính từ khác.

Trả lời

Một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta không sợ mẹ mắng ư?

Cụm tính từ khác:  Tuy tôi và nó đã nhiều năm không gặp, nhưng tôi vẫn quý nó rất nhiều

Câu 5 trang 74 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Tìm cụm tính từ trong những câu sau. Xác định tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung.
a. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.
b. Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.

Trả lời 

Xác định cụm tính từ và tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung:

Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.

+ Cụm tính từ: chân trời trong hơn mọi hôm

+ Tính từ trung tâm: trong

=> Ý nghĩa mà tính từ được bổ sung: Nhấn mạnh sự trong veo, trong suốt, có thể nhìn thấy rõ được của bầu trời.

Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.

+ Cụm tính từ: mẹ cái Hiên rất nghèo.

+ Tính từ trung tâm: Nghèo.

=> Ý nghĩa mà tính từ được bổ sung: Nhấn mạnh sự khó khăn, thiếu thốn của mẹ em Hiên.

Câu 6 trang 75 Ngữ văn 6 tập 1 Kết nối tri thức

Các câu sau có vị ngữ là một tính từ. Hãy mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:
a. Gió rét
b. Tòa nhà cao
c. Cô ấy đẹp.

Trả lời

Mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ trong các câu:

1. 1. Ngoài cửa sổ, gió vẫn rét quá, chúng ta không thể ra ngoài được vào lúc này.
   2. Trải qua bao nhiêu năm, tòa nhà vẫn cao lênh khênh như thế, vút tầm mắt người qua đường.
   3. Càng ngày cô ấy càng đẹp lên nhiều hơn.

Cụm động từ và cụm tính từ

1. Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Từ động từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm động từ khác.
2. Tìm cụm động từ trong những câu sau. Xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung.
   1. Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.
   2. Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.
   3. Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo. 

Bài làm:

Tìm một cụm động từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

   Trong câu này, "không thấy mẹ đâu cả" là một cụm động từ, có "thấy" là động từ trung tâm. Từ "không" trước động từ "thấy" có ý nghĩa phủ định. Từ "mẹ đâu cả" ở đằng sau chỉ đối tượng của hành động.

  Từ động từ trung tâm "thấy" của cụm từ đó, tạo ra ba cụm động từ khác:

   Thoáng thấy có bóng người đi qua, tôi vội vàng chạy ra cổng ngóng xem mẹ đi chợ đã về hay chưa.

   Về nhà, tôi không thấy ai cả, trong lòng lo lắng. Tôi gọi ngay cho mẹ hỏi xem tình hình bố tôi thế nào rồi.

   Bạn sẽ không thể thấy những con khủng long như thế ngoài đời. 

Tìm cụm động từ, xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó được bổ sung:

Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.

Cụm động từ: thấy đất khô trắng. "Thấy" là động từ trung tâm.

   Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự nhận biết, nhận thấy, quan sát được của Sơn. 

Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.

Cụm động từ: Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm. "Lật" là động từ trung tâm. 

   Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự thay đổi, xoay chuyển cái vỉ buồm theo hướng khác.

Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo. 

   Cụm động từ: hăm hở chạy về nhà lấy áo. "Hăm hở" là động từ trung tâm.

   Ý nghĩa của động từ được bổ sung: nhấn mạnh sự phấn khích, lòng nhiệt tình của chị Lan. 

1. Trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam thường sử dụng kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ, chẳng hạn: Mẹ Sơn nghe thấy, đặt chén nước chè xuống, bảo chị Lan. Hãy tìm thêm trong văn bản này hai câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.
2. Tìm một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. Với tính từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra cụm tính từ khác. 

Bài làm:

Hai câu trong văn bản Gió lạnh đầu mùa có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ:

- Nhưng cái vui của Sơn không được bao lâu. Bữa cơm về tới nhà, Sơn không thấy mẹ đâu cả, hỏi vú già.

Tác dụng của cách diễn dạt này: Nhấn mạnh sự sốt sắng của Sơn.

- Chúng nó thấy chị em Sơn, đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vập. 

   Tác dụng của cách diễn dạt này: Nhấn mạnh hành động dè dặt, sợ sệt, dè chừng của đám trẻ con với hai chị em Sơn.

Một cụm tính từ trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa: Hai con tôi quý quá, dám tự do lấy áo đem cho người ta không sợ mẹ mắng ư?

   Cụm tính từ khác:  Tuy tôi và nó đã nhiều năm không gặp, nhưng tôi vẫn quý nó rất nhiều

1. Tìm cụm tính từ trong những câu sau. Xác định tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung.
   1. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.
   2. Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa. 
2. Các câu sau có vị ngữ là một tính từ. Hãy mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:
   1. Gió rét
   2. Tòa nhà cao
   3. Cô ấy đẹp. 

Bài làm:

Xác định cụm tính từ và tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà tính từ đó được bổ sung:

Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, Sơn thấy rõ như gần.

Cụm tính từ: chân trời trong hơn mọi hôm

Tính từ trung tâm: trong

   Ý nghĩa mà tính từ được bổ sung: Nhấn mạnh sự trong veo, trong suốt, có thể nhìn thấy rõ được của bầu trời.

Sơn bây giờ mới nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa. 

Cụm tính từ: mẹ cái Hiên rất nghèo.

Tính từ trung tâm: Nghèo. Ý nghĩa mà tính từ được bổ sung: Nhấn mạnh sự khó khăn, thiếu thốn của mẹ em Hiên. 

Mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ trong các câu:

1. 1. Ngoài cửa sổ, gió vẫn rét quá, không thể ra ngoài được vào lúc này.
   2. Trải qua bao nhiêu, tòa nhà vẫn cao lênh khênh như thế, vút tầm mắt người qua đường. 
   3. Càng ngày cô ấy càng đẹp lên nhiều. 

Tri thức Tiếng Việt
​Cụm động từ là gì?
- Khái niệm: Cụm động từ là loại tổ hợp từ do động từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Nhiều động từ phải có các từ ngữ phụ thuộc đi kèm, tạo thành cụm động từ mới trọn nghĩa.

Cấu tạo cụm động từ
Một cụm động từ đầy đủ sẽ có cấu tạo ba phần:
- Phần phụ trước: Thường bổ sung cho động từ ý nghĩa về:
+ Thời gian (đã, đang, sẽ,...)
+ Khẳng định/phủ định (không, chưa, chẳng...)
+ Tiếp diễn (đều, vẫn, cứ,...).
+ Mức độ của trạng thái (rất, hơi, quá,...)
- Phần trung tâm: Là động từ
- Phần phụ sau: thường bổ sung cho động từ những ý nghĩa về :
+ Đối tượng (đọc sách),
+ Địa điểm (đi Hà Nội),
+ Thời gian (làm việc từ sáng),...

Ví dụ cụm động từ
+ đang đi Hà Nội (phụ trước: đang; trung tâm: đi; phụ sau: Hà Nội)
+ không mặc áo rét (phụ trước: không; trung tâm: mặc; phụ sau: áo rét)
+ vẫn đứng co ro ở cột chợ (phụ trước: vẫn; trung tâm: đứng; phụ sau: co ro ở cột chợ)...

Tác dụng cụm động từ
Cụm động từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình động từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một động từ.

Cụm tính từ là gì?
Khái niệm: Cụm tình từ là tổ hợp từ do tính từ với một số từ ngữ làm rõ nghĩa cho nó tạo thành.

Cấu tạo cụm tính từ
Một cụm tính từ đầy đủ sẽ có cấu tạo ba phần:
- Phần phụ trước: Thường bổ sung cho tính từ ý nghĩa về
+ Mức độ (rất, hơi, khá,...),
+ Thời gian (đã, đang, sẽ,...),
+ Tiếp diễn (vẫn, còn,...).
- Phần trung tâm: tính từ
- Phần phụ sau: Thường bổ sung cho tính từ những ý nghĩa về :
+ Phạm vi (giỏi toán),
+ So sánh (đẹp như tiên),
+ Mức độ (hay ghê),...

Ví dụ cụm tính từ
+ vẫn rét quá (Phụ trước: vẫn; trung tâm: rét; phụ sau: quá)
+ rất giỏi môn Toán (Phụ trước: rất; trung tâm: giỏi; phụ sau: môn Toán)
+ chưa đẹp lắm (Phụ trước: chưa; trung tâm: đẹp; phụ sau: lắm)

Tác dụng cụm tính từ
Sử dụng cụm tính từ trong câu sẽ tạo nên ý nghĩa cụ thể hơn so với chỉ sử dụng một tính từ trung tâm.

Trả lời câu hỏi văn 6 trang 74, 75 - Kết nối tri thức với cuộc sống
​Câu 1. Tìm một cụm động từ trong VB Gió lạnh đầu mùa. Từ động từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm động từ khác.
+ không bước xuống giường ngay như mọi khi
Trong cụm động từ trên:
Phần phụ trước: không
Phần trung tâm: bước
Phần phụ sau: xuống giường ngay như mọi khi
Phát triển thành ba cụm động từ khác từ động từ bước:
chậm rãi bước qua,
dùng dằng không muốn bước lên phía trước,
mạnh mẽ bước tiếp.
+ đã mặc áo rét cả rồi
Trong cụm động từ trên:
Phần phụ trước: đã
Phần trung tâm: mặc
Phần phụ sau: áo rét cả rồi
Phát triển thành ba cụm động từ khác từ động từ mặc:
chưa được mặc áo đẹp bao giờ,
chuẩn bị mặc áo mới,
vẫn mặc áo cũ.

Câu 2. Tìm hai câu văn trong Gió lạnh đầu mùa có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ và cho biết tác dụng của cách diễn đạt đó.
- Các câu văn có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ là:
+ Chị Lan từ trong buồng đi ra, khệ nệ ôm cái thúng quần áo đặt lên đầu phản.
Câu văn trên có 3 cụm động từ: từ trong buồng đi ra; khệ nệ ôm cái thúng quần áo; đặt lên đầu phản (2 cụm ở dạng đầy đủ 3 phần, cụm sau cùng khuyết phần phụ trước).
+ Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.
Câu văn trên có 2 cụm động từ: lật cái vỉ buồm; lục đống quần áo rét. Các cụm này đều khuyết phần phụ trước.
- Tác dụng của cách diễn đạt đó: Kiểu câu có vị ngữ là một chuỗi cụm động từ thường thông báo một chuỗi hoạt động kế tiếp nhau, vì thế câu nhiều thông tin hơn, thông tin sau thường làm rõ nghĩa hơn cho thông tin trước.

Câu 3. Tìm cụm động từ trong những câu sau. Xác định động từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó đã được bổ sung:
a. Nhìn ra ngoài sân, Sơn thấy đất khô trắng.
- Cụm động từ trong câu trên:
+ nhìn ra ngoài sân (động từ trung tâm: nhìn)
Ý nghĩa được bổ sung của từ nhìn: cho biết hướng nhìn (ra ngoài), không gian nhìn (sân).
+ thấy đất khô trắng (động từ trung tâm: thấy)
Ý nghĩa được bổ sung của từ thấy: nói rõ đối tượng của hành động thấy (đất), cho biết đặc điểm của đối tượng đó (khô trắng).
b. Mẹ Sơn lật cái vỉ buồm, lục đống quần áo rét.
- Cụm động từ trong câu trên:
+ lật cái vỉ buồm (động từ trung tâm: lật)
- Ý nghĩa được bổ sung của từ lật: nói rõ sự vật được tác động bởi hành động lật (cái vỉ buồm).
+ lục đống quần áo rét (động từ trung tâm: lục)
- Ý nghĩa được bổ sung của từ lục: nói rõ sự vật được tác động bởi hành động lục (đống quần áo rét).
c. Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.
- Cụm động từ trong câu trên:
+ hăm hở chạy về nhà (động từ trung tâm: chạy)
- Ý nghĩa được bổ sung của từ lật: nói rõ trạng thái phấn khích, vui vẻ kèm theo hành động chạy (hăm hở); nói rõ đích đến của hành động chạy (về nhà).
+ lấy áo (động từ trung tâm: lấy)
- Ý nghĩa được bổ sung của từ lấy: từ áo nói rõ đối tượng của hành động lấy.

Câu 4. Tìm một cụm tính từ trong truyện Gió lạnh đầu mùa. Với tính từ trung tâm của cụm từ đó, hãy tạo ra ba cụm tính từ khác.
- Cụm tính từ trong truyện Gió lạnh đầu mùa: rách tả tơi
- Tính từ trung tâm: rách
- Ba cụm tính từ khác từ tính từ trung tâm: rách
+ đã rách lắm,
+ không thể rách hơn,
+ chưa rách mấy.

Câu 5. Tìm cụm tính từ trong những câu sau. Xác định tính từ trung tâm và những ý nghĩa mà động từ đó đã được bổ sung:
a. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, những làng ở xa, Sơn thấy rõ như gần.
- Cụm tính từ trong câu trên: trong hơn mọi hôm (tính từ trung tâm: trong)
- Ý nghĩa được bổ sung của từ trong: Phần phụ sau bổ sung ý nghĩa so sánh, nhấn mạnh trời hôm nay trong hơn những hôm khác.
b. Sơn bấy giờ mới nhớ ra là mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có thể đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa.
- Cụm tính từ trong câu trên: rất nghèo (tính từ trung tâm: nghèo)
- Ý nghĩa được bổ sung cho từ nghèo: Phần phụ sau bổ sung ý nghĩa chỉ mức độ nghèo.

Câu 6. Các câu sau có vị ngữ là một tính từ, hãy mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:
a. Trời rét.
b. Tòa nhà cao.
c. Cô ấy đẹp.
Mở rộng vị ngữ thành cụm tính từ:
a. Trời rét dữ dội./ Trời rét rồi. / Trời rét từ mấy hôm trước.
b. Tòa nhà cao vòi vọi./ Tòa nhà cao ngất. / Tòa nhà rất cao.
c. Cô ấy vô cùng đẹp./ Cô ấy rất đẹp. / Cô ấy quả là đẹp.

Câu 7. Viết đoạn văn 5-7 câu nói về cảm xúc của em lúc giao mùa, trong đó có ít nhất một cụm động từ hoặc một cụm tính từ làm thành phần câu.
Thu đến, cái se lạnh của heo may len lỏi qua từng ngõ phố, xua đi những oi nóng của mùa hè. Bầu trời trong hơn, cao hơn. Lá cây xào xạc rơi trên con đường em đến lớp. Em yêu khoảnh khắc đất trời lúc vào thu. Đó là lúc em thấy tất cả cảnh vật xung quanh và chính tâm hồn mình như dịu lại, trong trẻo, yên bình.
Cụm động từ: len lỏi qua từng khu phố; xua đi những oi nóng của mùa hè; xào xạc rơi trên con đường; đến lớp ...
Cụm tính từ: trong hơn; cao hơn...